Σχεδόν 140.000 διαδηλωτές στο Βελιγράδι, το Σάββατο 28 Ιουνίου 2025

Tara Mirković

Σερβία: ελεγχόμενο, αποκεντρωμένο χάος σε όλη τη χώρα, με την εξουσία να εξασθενεί

Από το βράδυ της Κυριακής, στους δρόμους του Βελιγραδίου παίζεται ένα πραγματικό παιχνίδι γάτας με το ποντίκι μεταξύ των πολιτών και της αστυνομίας. Το σχέδιο είναι απλό και εξαιρετικά αποτελεσματικό: στήνεις αυτοσχέδια οδοφράγματα, αποκλείεις έναν δρόμο ή μια διασταύρωση, περιμένεις να φτάσει η αστυνομία, και στη συνέχεια διαλύεσαι ειρηνικά πριν ξεκινήσεις ξανά πιο πέρα. Σε αυτό τον χορό της μη βίαιης αντίστασης, κάθε απόσυρση είναι ένα νέο άνοιγμα. Ενώ η αστυνομία διαλύει τα οδοφράγματα, μερικές φορές βίαια, άλλα σχηματίζονται κάπου αλλού. Και αυτό το ασύλληπτο κίνημα εξαπλώνεται σε όλη τη χώρα.

Παρά τις αβεβαιότητες που περιβάλλουν τη συνέχιση του κινήματος διαμαρτυρίας που συγκλονίζει τη Σερβία εδώ και επτά μήνες, μετά την τεράστια διαδήλωση στην αργία του Βίντοβνταν το Σάββατο, η οποία συγκέντρωσε σχεδόν 140.000 ανθρώπους στους δρόμους του Βελιγραδίου, οι φοιτητές έκαναν και πάλι ένα λαμπρό εγχείρημα. Το βράδυ του Σαββάτου, έδωσαν το «πράσινο φως» για πανεθνική πολιτική ανυπακοή. Και το κοινό ανταποκρίθηκε αμέσως.

Μετά από κάλεσμα των φοιτητών, εκατοντάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν το βράδυ της Κυριακής μπροστά από το Δικαστικό Μέγαρο του Βελιγραδίου για να απαιτήσουν την απελευθέρωση των φοιτητών που συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια των βίαιων συγκρούσεων της προηγούμενης ημέρας. Χιλιάδες ακόμη συγκεντρώθηκαν γρήγορα σε σημεία-κλειδιά της πρωτεύουσας: στη γέφυρα Γκαζέλα, στη γέφυρα Μπράνκο, στο Ζελένι Βένατς, στον κόμβο του αυτοκινητόδρομου Άουτοκομαντα κ.λπ.

Το ίδιο βράδυ, οι κινητοποιήσεις εξαπλώθηκαν πολύ πέρα από την πρωτεύουσα. Δρόμοι, γέφυρες και κόμβοι αποκλείστηκαν στο Νόβι Σαντ, το Ούζιτσε, το Τσάτσακ, το Κραγκούγιεβατς, το Ζρένιανιν και σε πολλές άλλες πόλεις. Αλλού, σημαντικές οδοί επικοινωνίας διακόπηκαν. Η σιδηροδρομική γραμμή Βελιγραδίου-Μπαρ αποκλείστηκε στο Λαζάρεβατς το βράδυ της Δευτέρας. Περίπου εκατό κάτοικοι της Ράσκα απέκλεισαν τον αυτοκινητόδρομο Ίμπαρ προς την Κοσόβσκα Μιτρόβιτσα και το Νόβι Παζάρ, όπου οι πολίτες απέκλεισαν επίσης τον κεντρικό δρόμο προς το Μαυροβούνιο. Η οργάνωση CRTA έχει καταμετρήσει σχεδόν 100 αποκλεισμούς σε όλη τη Σερβία τις τελευταίες 24 ώρες.

Το πράσινο φως δεν είναι ούτε κάλεσμα σε βία ούτε μήνυμα για πόλεμο ή εκδίκηση. Σηματοδοτεί μια αφετηρία – όχι υλική, αλλά κοινωνική, πολιτική και ηθική.

Οι διαδηλωτές μας υπενθυμίζουν συνεχώς ότι πρόκειται για «μη βίαιες δράσεις». Ενώ ορισμένες πανεπιστημιακές ολομέλειες φάνηκαν διχασμένες σχετικά με τη ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος ενόψει της 28ης Ιουνίου, οι φοιτητές ξεκαθάρισαν τη θέση τους σε μια δήλωση σχετικά με το πεδίο εφαρμογής του «πράσινου φωτός». «Το πράσινο φως δεν είναι ούτε κάλεσμα για βία ούτε μήνυμα πολέμου ή εκδίκησης. Σηματοδοτεί ένα σημείο εκκίνησης – όχι υλικό, αλλά κοινωνικό, πολιτικό και ηθικό. Σημαίνει ότι η παθητικότητα δεν είναι πλέον ανεκτή. Παρά το φόβο και την καταστολή, πρέπει να δράσουμε. Αυτό το πράσινο φως είναι επίσης μια οριοθέτηση: τα κόκκινα φώτα, η βία, είναι από την πλευρά εκείνων που προσπαθούν να καταστείλουν το διάλογο και την αντίσταση. Το πράσινο είναι στην πλευρά της ζωής, της αλλαγής και του μέλλοντος. Αυτό το πράσινο φως που ανάψαμε δεν είναι διαταγή, αλλά πρόσκληση. Μια πρόσκληση να αρνηθούμε την αδικία σαν να μην υπάρχει.»

Αυτό το «πράσινο φως» ενσαρκώνει μια σαφή γραμμή: αυτή της πολιτικής αντίστασης, μη βίαιης, χαρούμενης και αποφασιστικής. Και παντού στο Βελιγράδι, ένας άνεμος ελευθερίας και ελπίδας έπνεε πάνω από την πόλη. Στους δρόμους της πρωτεύουσας, οι κάτοικοι αυτοσχεδίασαν οδοφράγματα με κάδους, λάστιχα και σάκους με τούβλα, σε αυτό που αποκάλεσαν «ελεγχόμενο, αποκεντρωμένο χάος». Στο μέσο της ημέρας, παρά την αποπνικτική ζέστη των 35 βαθμών, η ατμόσφαιρα παρέμεινε χαρούμενη και οικεία.

«Ποιος θέλει παγωτό;» φώναξε ένας άνδρας στη μέση του πλήθους, με πολλά χωνάκια στο χέρι, καθώς οι περαστικοί διέσχιζαν την ίδια διάβαση πεζών κυκλικά. Η ομαδική διέλευση του δρόμου για αρκετές ώρες, με παιδιά ή κατοικίδια ζώα, εξελίσσεται σε καλοκαιρινή συνήθεια στο Βελιγράδι. Το χιούμορ υπάρχει, αλλά και η δυσπιστία: ίσως αυτό είναι το «Serbianinat» στην πράξη. Το βράδυ της Δευτέρας, από το Βούκοφ Σπόμενικ έως τη Σλάβια, μαθητές έπαιζαν βόλεϊ στη μέση της λεωφόρου, η οποία ήταν κλειστή για την κυκλοφορία, ενώ περαστικοί έβγαζαν βόλτα τα σκυλιά τους ανάμεσα στους κάδους απορριμμάτων υπό τον ήχο σφυριγμάτων.

Αστυνομία χωρίς διακριτικά

Η αστυνομία φαίνεται να περιμένει μέχρι το σούρουπο για τις βίαιες επεμβάσεις της. Γύρω στις 3 τα ξημερώματα της Δευτέρας, ειδικές μονάδες προχώρησαν σε διάλυση των οδοφραγμάτων, σε πολλές περιπτώσεις με χρήση βίας εναντίον ειρηνικών διαδηλωτών. Βίντεο που κυκλοφόρησαν ευρέως στα κοινωνικά δίκτυα έδειχναν οχήματα να τρέχουν με ταχύτητα σε μια λεωφόρο στο κέντρο της πόλης προς ομάδες διαδηλωτών. Αμέσως μετά, ειδικές μονάδες έφτασαν με αυτοκίνητα και συνέλαβαν βίαια αρκετούς φοιτητές.

Η εμφάνιση κουκουλοφόρων και αστυνομικών χωρίς διακριτικά προκάλεσε επίσης κύμα αγανάκτησης, παρόλο που ο νόμος απαιτεί από όλους τους ένστολους αστυνομικούς να φορούν ευδιάκριτο σήμα με τον αριθμό αναγνώρισης, τον βαθμό και το όνομά τους. Αυτοί οι «αστυνομικοί», ορισμένοι από τους οποίους προσπαθούσαν να κρύψουν τα τατουάζ και τον βιαστικά προσαρμοσμένο εξοπλισμό τους, πρόδιδαν μια ανομοιγενή εμφάνιση και θύμιζαν περισσότερο φρουρούς της «Τσάτσιλαντ»^[1]. Η αστυνομία έχει δικαιολογήσει μέχρι στιγμής την έλλειψη διακριτικών με το γεγονός ότι φορούσαν προστατευτικό εξοπλισμό στο πλαίσιο των επιχειρήσεων διάλυσης. Ωστόσο, το πρωί της Δευτέρας 30 Ιουνίου, οι αστυνομικοί δεν φορούσαν κράνη ή εξοπλισμό των ΜΑΤ, αλλά απλές στολές, χωρίς το παραμικρό διακριτικό. Το γεγονός αυτό εγείρει ένα κρίσιμο ερώτημα: έχουν ακόμη η χωροφυλακή, οι ειδικές μονάδες και η αστυνομία την ικανότητα να αντιμετωπίζουν μαζικούς αποκλεισμούς ταυτόχρονα σε πολλές πόλεις;

Από την πλευρά του, το Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Βελιγραδίου ανακοίνωσε ότι τις τελευταίες δύο ημέρες υπέβαλε πολλές καταγγελίες κατά αστυνομικών που ενήργησαν παράνομα και χρησιμοποίησαν υπερβολική βία.

Τα ποντίκια προηγούνται της γάτας

Οι φοιτητές της Σχολής Θεατρικών Τεχνών έχουν καλέσει σε γενική απεργία από την Τρίτη 1 Ιουλίου, διαβεβαιώνοντας ότι τα συνδικάτα που είναι αλληλέγγυα στο λαό θα συμμετάσχουν στο κίνημά τους. Τα αιτήματα είναι ξεκάθαρα: η άμεση απελευθέρωση των κρατουμένων, η διάλυση της «Τσάτσιλαντ» και πάνω απ’ όλα η προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Ένα τεράστιο πανό που κρατούσαν οι φοιτητές στη διαδήλωση του Βίντοβνταν έγραφε «Τικ-τακ, τικ-τακ». Ακόμη και αν η νίκη δεν είναι ακόμη εξασφαλισμένη, οι τελευταίες ημέρες έδειξαν ότι, μετά από επτά μήνες, το κίνημα διαμαρτυρίας είναι πλέον ώριμο, οριζόντιο και οργανωμένο, και κυρίως ότι πολίτες και φοιτητές προχωρούν μαζί, καθοδηγούμενοι από κοινούς στόχους, κοινές αξίες και βαθιά ριζωμένη αλληλεγγύη.

Αντιμέτωπες με αυτή την κινητοποίηση, οι αρχές φαίνεται να έχουν ξεμείνει από απαντήσεις. Τα γεγονότα το βράδυ της Κυριακής πιθανώς σηματοδότησαν ένα σημείο χωρίς επιστροφή και φαίνεται ότι τα ποντίκια έχουν ήδη νικήσει τη γάτα.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Tara Mirković, « Serbie : chaos maîtrisé et décentralisé à l’échelle du pays, le pouvoir flanche », Courrier des Balkans, 1 Ιουλίου 2025, https://www.courrierdesbalkans.fr/Serbie-chaos-maitrise-et-decentralise-a-l-echelle-du-pays-le-pouvoir-flanche.

Tara Mirković, “Serbia: controlled, decentralized chaos across the country, but power is waning”, International Viewpoint, 2 Ιουλίου 2025, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article9071.

Σημειώσεις 

^[1] [Σ.τ.μ.] Τσάτσιλαντ (Ћациленд / Ćaciland) ονομάστηκαν κοροϊδευτικά οι υποτιθέμενοι φοιτητές (τραμπούκοι οπαδοί του κυβερνόντος κόμματος), οι οποίοι συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά τον περασμένο Μάρτιο για να απαιτήσουν τη συνέχιση των μαθημάτων στα πανεπιστήμια.