Éric Toussaint

Ουκρανία: Αντίσταση στους πιστωτές!

Συνέντευξη του Eric TOUSSAINT στον DHAR Sushovan

Σε αυτή τη συνέντευξη που παραχώρησε στον Sushovan Dhar, ο Éric Toussaint αναλύει τη βοήθεια που χορηγήθηκε στην Ουκρανία από την έναρξη της ρωσικής επίθεσης. Δείχνει ότι η βοήθεια αυτή παρέχεται συχνά με τη μορφή δανείων -και όχι επιχορηγήσεων- τα οποία η Ουκρανία θα πρέπει να αποπληρώσει σε αρκετά χρόνια. Αυτό θέτει το ερώτημα της μελλοντικής ανασυγκρότησης της χώρας και υποδηλώνει ότι θα επιβληθούν νέα νεοφιλελεύθερα μέτρα – ιδιωτικοποιήσεις, αρπαγή καλλιεργήσιμης γης και φυσικών πόρων – στο όνομα της αποπληρωμής του χρέους.

Sushovan Dhar: Ποια είναι η κατάσταση του χρέους ^[1] της Ουκρανίας 15 μήνες μετά από την εισβολή της Ρωσίας στο έδαφός της;

Éric Toussaint: Πρώτα απ’ όλα, θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι μια αδικαιολόγητη και καταδικαστέα επιθετική πράξη. Απέναντι σε αυτή την εισβολή, ο ουκρανικός λαός έχει δίκιο να αντιστέκεται και αξίζει τη διεθνή υποστήριξη, όπως και άλλοι λαοί που δέχονται επιθέσεις χρειάζονται τη στήριξη όλων μας, είτε πρόκειται για τον παλαιστινιακό λαό (θύμα της κατοχής και της επίθεσης του ισραηλινού κράτους επί δεκαετίες), είτε για τον αφγανικό λαό (θύμα της επέμβασης των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους από το 2001 έως το 2021), είτε για τον ιρακινό λαό (θύμα της εισβολής των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους τον Μάρτιο του 2003), είτε για τον κουρδικό λαό και πολλούς άλλους. Από τη δεκαετία του 1990, η Ρωσία έχει γίνει μια καπιταλιστική χώρα που εφαρμόζει μια βίαιη ιμπεριαλιστική πολιτική όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι ιμπεριαλιστικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κατάλογος των επιθέσεων που διέπραξε η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν της Ρωσίας, αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν δίνει στον Πούτιν το δικαίωμα να εισβάλει σε μια κυρίαρχη χώρα και να επιτεθεί στο λαό της. Με την εισβολή στην Ουκρανία, ξανάδωσε μια επίφαση νομιμότητας στο ΝΑΤΟ ^[2], ενάντια στο οποίο πρέπει να αγωνιστούμε ακούραστα για να διαλυθεί.

Στην πραγματικότητα, πρέπει να αντιταχθούμε ξεκάθαρα στις πολιτικές και τα συμφέροντα των διαφόρων ιμπεριαλιστών. Πρέπει να αντιταχθούμε στον ιμπεριαλισμό της ρωσικής καπιταλιστικής εξουσίας και πρέπει να αντιταχθούμε στο ΝΑΤΟ. Σε αυτή την περίπτωση, το ζήτημα είναι να στηρίξουμε την αντίσταση του ουκρανικού λαού απέναντι στην εισβολή, χωρίς να δημιουργούμε την παραμικρή ψευδαίσθηση για τους στόχους που επιδιώκουν οι ιμπεριαλιστικές χώρες, οι οποίες στηρίζουν την κυβέρνηση του Β. Ζελένσκι, εκμεταλλευόμενες τον πόλεμο και παρατείνοντάς τον για τα συμφέροντά τους.

Στις αρχές του 2023, το εξωτερικό χρέος της Ουκρανίας ανερχόταν σε 132 δισ. δολάρια ΗΠΑ ^[3], ή περίπου στο 75% του ΑΕΠ ^[4]. Σε αυτό δεν περιλαμβάνεται το εγχώριο χρέος. Εάν το εσωτερικό και το εξωτερικό χρέος προστεθούν μαζί, το σύνολο αντιπροσωπεύει πάνω από το 100% του ΑΕΠ.

Τον Ιούλιο του 2022, οι συμμαχικές χώρες-πιστωτές της Ουκρανίας ανακοίνωσαν την αναστολή της αποπληρωμής του χρέους και τον Μάρτιο του 2023, η αναστολή αυτή παρατάθηκε μέχρι το 2027 ^[5]. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για όλους τους πιστωτές, ιδίως το ΔΝΤ ^[6] και τους ιδιώτες πιστωτές.

Είναι επίσης σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι στην προκειμένη περίπτωση, κατά τη διάρκεια αυτής της μερικής αναστολής πληρωμών, οι πληρωτέοι τόκοι θα συνεχίσουν να υπολογίζονται και θα προστίθενται στο δανειοδοτημένο κεφάλαιο, το οποίο, σύμφωνα με τις συμφωνίες που έχουν υπογραφεί, πρέπει να αποπληρωθεί πλήρως.

Η “βοήθεια” είναι “χρέος”

Ένα πολύ μεγάλο μέρος της οικονομικής βοήθειας που παρέχεται από τους συμμάχους της Ουκρανίας έχει τη μορφή δανείων, πράγμα που σημαίνει ότι η βοήθεια είναι στην πραγματικότητα ένα νέο χρέος. Αυτό είναι ιδιαίτερα σαφές και σκανδαλώδες στην περίπτωση της λεγόμενης βοήθειας που παρέχεται από την ΕΕ και τις χώρες μέλη της ΕΕ. Για παράδειγμα, η πρόσθετη βοήθεια ύψους 18 δισεκατομμυρίων ευρώ προς την Ουκρανία που ανακοινώθηκε με πολλές τυμπανοκρουσίες από την ΕΕ τον Νοέμβριο του 2022 θα εκταμιευθεί σταδιακά με τη μορφή δανείων που θα πρέπει να αποπληρωθούν πλήρως ^[7] και με τόκους ^[8] . Η ανακοίνωση αυτή επιβεβαιώθηκε στη συνέχεια τον Δεκέμβριο του 2022 ^[9].

Συνολικά, η ΕΕ και τα 27 μέλη της έχουν μέχρι στιγμής ανακοινώσει ότι θα δανείσουν στην Ουκρανία οικονομικούς πόρους συνολικού ύψους 55 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα εκταμιευθούν τα επόμενα χρόνια. Οι ουκρανικές αρχές χαίρονται γι’ αυτό, αλλά αποτελεί «δηλητηριασμένο δισκοπότηρο» για τον λαό, διότι, σύμφωνα με τις τρέχουσες ανακοινώσεις, η αποπληρωμή των κεφαλαίων θα αρχίσει σε περίπου δέκα χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση ενθαρρύνεται να χρεωθεί, τόσο επειδή οι ανάγκες της είναι μεγάλες όσο και επειδή δεν θα χρειαστεί να αρχίσει να αποπληρώνει κατά τη διάρκεια της θητείας της. Το κύριο βάρος της αποπληρωμής του χρέους θα πέσει σε άλλες κυβερνήσεις και, αναπόφευκτα, στους πολίτες.

[Για περισσότερα, ιδιαίτερα για τη συσσώρευση χρέους από την ανεξαρτησία της Ουκρανίας το 1992, βλέπε: “Pourquoi annuler la dette de l’Ukraine ?” ] ^[10]

Σύγκριση με ελληνικό χρέος

Ας κάνουμε μια σύγκριση: το 2009, πριν από το δάνειο διάσωσης του ΔΝΤ και της ΕΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κράτη μέλη της ευρωζώνης και ΕΚΤ ^[11]), το ελληνικό χρέος ανερχόταν περίπου στο 126% του ΑΕΠ ^[12]. Στις αρχές του 2015, πριν το αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ έρθει στην εξουσία, το χρέος αντιπροσώπευε το 180% του ΑΕΠ. Το 2020 έφτασε το 206% και στις αρχές του 2023 περίπου το 171%. Σε απόλυτους αριθμούς, το ελληνικό δημόσιο χρέος πριν από τη βοήθεια του ΔΝΤ και της ΕΕ ανερχόταν σε 301 δισεκατομμύρια ευρώ- το 2015, μετά από 5 χρόνια δανεισμού από το ΔΝΤ και την ΕΕ, είχε ανέλθει σε 311 δισεκατομμύρια ευρώ και στις αρχές του 2023 είχε φθάσει τα 356 δισεκατομμύρια ευρώ.

Εν ολίγοις, η λεγόμενη βοήθεια από την ΕΕ και το ΔΝΤ με τη μορφή δανείων είναι ένα δηλητηριώδες δώρο που κρατά τη χώρα κάτω από τον έλεγχο των πιστωτών της. Όλα τα στοιχεία που παρατίθενται στις δύο προηγούμενες προτάσεις για το ελληνικό χρέος προέρχονται από την ιστοσελίδα https://fr.countryeconomy.com/ ^[13] . Για μια κριτική ανάλυση της διαδικασίας χρέους της Ελλάδας από τη δεκαετία του 1990 έως την έλευση του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση το 2015, βλ. την έκθεση της Επιτροπής για την Αλήθεια του Ελληνικού Χρέους ^[14], τις εργασίες της οποίας συντόνισα το 2015, ιδίως τα κεφάλαια 1, 2 και 3: Προκαταρκτική Έκθεση της Επιτροπής για την Αλήθεια του Ελληνικού Δημόσιου Χρέους ^[15].

Το συμπέρασμα για την Ελλάδα και την Ουκρανία: η λεγόμενη οικονομική βοήθεια με τη μορφή δανείων αντιπροσωπεύει ένα πολύ υψηλό πολιτικό και κοινωνικό κόστος: ιδιωτικοποιήσεις, οι οποίες πολύ συχνά ωφελούν ξένες εταιρείες, μειώσεις μισθών, επισφαλείς συνθήκες εργασίας, νομοθεσία που περιορίζει το δικαίωμα στην απεργία και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις κ.λπ. Επιπλέον, το χρέος αυξάνεται και αποτελεί συνεχή πηγή πίεσης των πιστωτών προς τις αρχές της χώρας.

Οι ΗΠΑ εφαρμόζουν τη μέθοδο Μάρσαλ

Από την πλευρά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέλεξαν να αναπαράγουν αυτό που έκαναν με το Σχέδιο Μάρσαλ στα τέλη της δεκαετίας του 1940 ^[16] για την ανοικοδόμηση των οικονομιών των δυτικοευρωπαίων συμμάχων τους: δηλαδή επιχορηγήσεις και όχι δάνεια ^[17]. Μέχρι στιγμής, έχουν υποσχεθεί πάνω από 73 δισεκατομμύρια ευρώ. Η οικονομική βοήθεια που παρέχουν με τη μορφή δωρεών δαπανάται εν μέρει σε προϊόντα και υπηρεσίες που πωλούνται από αμερικανικές εταιρείες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζονται ως ο καλός οικονομικός μπάτσος δίπλα στους κακούς οικονομικούς μπάτσους: την ΕΕ, το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα ^[18], την ΕΤΕπ (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων), την ΕΤΑΑ (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης) κ.λπ.

Στην περίπτωση του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, της ΕΤΕπ και της ΕΤΑΑ, όπως και στην περίπτωση της ΕΕ, πρόκειται για δάνεια αποπληρωτέα στο ακέραιο, με την προσθήκη σημαντικών τόκων. Έτσι, είναι σαφές ότι η βοήθεια θα προσθέσει σημαντικά στο χρέος της Ουκρανίας τα επόμενα χρόνια.

Η αύξηση θα είναι δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά θα φανεί μόνο σταδιακά. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, για τα δάνεια των δυτικοευρωπαϊκών χωρών (της ΕΕ και των άλλων, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο), του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και της ΕΤΕπ, το χρέος προς αυτούς τους πιστωτές θα αυξηθεί κατά τουλάχιστον 50 δισεκατομμύρια δολάρια.

Sushovan Dhar: Άρα αυτό που έχει ανακοινωθεί ως γενναιόδωρη και υποστηρικτική βοήθεια αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από χρέη που θα απαιτηθούν από τον ουκρανικό λαό;

Éric Toussaint: Ναι, είναι πολύ σαφές.

Ας πάρουμε την περίπτωση του ΔΝΤ. Η πίστωση του ΔΝΤ προς την Ουκρανία μετά την εισβολή ανέρχεται σε λίγο πάνω από 15 δισεκατομμύρια δολάρια ^[19] (ή 11,6 δισεκατομμύρια SDR -¨Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα”-, το νόμισμα του ΔΝΤ), τα οποία θα εκταμιευθούν σταδιακά. Η αρχή του ΔΝΤ είναι να αποπληρώνεται πάντα στο ακέραιο (όπως ακριβώς και η Παγκόσμια Τράπεζα), ακόμη και αν οι άλλοι πιστωτές συμφωνήσουν να μειώσουν το χρέος. Επιπλέον, απαιτεί υψηλά επιτόκια^[20] , τα οποία μπορεί να φτάσουν και το 8% ετησίως.

Σε γενικές γραμμές, για ένα «μικρό» δάνειο, το ΔΝΤ χρεώνει 2% επιτόκιο, αλλά μόλις το ποσό ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο ποσό, εφαρμόζει προσαυξήσεις (βλ. τον οδηγό που παρήγαγε το Eurodad για τις προσαυξήσεις που εφαρμόζει το ΔΝΤ οδηγό που παρήγαγε το Eurodad για τις προσαυξήσεις που εφαρμόζει το ΔΝΤ) ^[21], με αποτέλεσμα τα πραγματικά επιτόκια να κυμαίνονται μεταξύ 4,5% και 8% ανάλογα με την περίπτωση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Ουκρανίας, ο Daniel Munevar της Eurodad πραγματοποίησε έναν ακριβή υπολογισμό το 2021 σχετικά με τις προσαυξήσεις που εφάρμοσε το ΔΝΤ στην Ουκρανία πριν από την εισβολή ^[22].

Από την έναρξη του πολέμου τον Φεβρουάριο του 2022, το ΔΝΤ δεν φαίνεται να έχει εφαρμόσει την αναστολή πληρωμών, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής στην ιστοσελίδα του ^[23].

Είναι πολύ πιθανό ότι το Ταμείο έχει καταφέρει να πείσει μια σειρά από χώρες που έχουν συμμαχήσει με τις Ηνωμένες Πολιτείες (G7  ^[24]+ Βέλγιο, Λιθουανία, Ολλανδία, Πολωνία, Σλοβακία και Ισπανία) να καταβάλουν εισφορές σε ένα ταμείο που το διαχειρίζεται το ΔΝΤ, από το οποίο θα αντλεί τα χρήματα που πρέπει να του αποπληρώσει η Ουκρανία κατά την περίοδο αναστολής πληρωμών, η οποία διαρκεί μέχρι το 2027 ^[25].

Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι το ΔΝΤ εξαρτά τη χορήγηση δανείων από την εφαρμογή σκληρών νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, από το 2000, οι αρχές έχουν υπογράψει συμφωνίες με το ΔΝΤ σε 18 περιπτώσεις που οδήγησαν στη χορήγηση πιστώσεων. Κάθε φορά, η κυβέρνηση αποστέλλει μια επιστολή προθέσεων (Letter of Intent – LoI) στην οποία περιγράφεται τι δεσμεύονται να κάνουν οι αρχές προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του ΔΝΤ. Αυτές οι επιστολές προθέσεων καθορίζουν μια ολόκληρη σειρά μέτρων που αντιβαίνουν στα συμφέροντα του πληθυσμού και συνοδεύονται από τεράστια αύξηση του χρέους.

Από το 2000, το ΔΝΤ έχει επιτύχει από τις ουκρανικές αρχές την εφαρμογή της στρατηγικής του σοκ, με τυπικά νεοφιλελεύθερα μέτρα: την απελευθέρωση και προώθηση του εξωτερικού εμπορίου, την απελευθέρωση των τιμών, τη μείωση των καταναλωτικών επιδοτήσεων για τις εργατικές τάξεις και την υποβάθμιση μιας σειράς βασικών υπηρεσιών. Το ΔΝΤ ενθάρρυνε επίσης την επιτάχυνση της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης των κρατικών επιχειρήσεων. Κάθε φορά, το ΔΝΤ έθετε έναν στόχο για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος. Το ΔΝΤ έκανε επίσης την αγορά εργασίας πιο επισφαλή, διευκολύνοντας τις απολύσεις τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Τα αποτελέσματα των πολιτικών που συνέστησε το ΔΝΤ ήταν δραματικά. Ο πληθυσμός φτωχοποιήθηκε εξαιρετικά. Σε τέτοιο βαθμό ώστε, το 2015, η Ουκρανία βρισκόταν στην τελευταία θέση όλων των ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά τους πραγματικούς μισθούς ^[26].

Sushovan Dhar: Το ΔΝΤ συνεχίζει να εφαρμόζει τις ίδιες νεοφιλελεύθερες πολιτικές παρά τον πόλεμο στον οποίο έχει εμπλακεί η χώρα;

Éric Toussaint: Η απάντηση είναι ναι. Για παράδειγμα, το ΔΝΤ προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τον πόλεμο ως ευκαιρία για να εμβαθύνει την ιδιωτικοποίηση εταιρειών που δεν είχε καταφέρει να πετύχει τα τελευταία 20 χρόνια. Αυτή είναι η περίπτωση της κρατικής εταιρείας φυσικού αερίου Naftogaz. Αυτό θα αποτελέσει μείζον ζήτημα τα επόμενα χρόνια. Αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε από το εξής απόσπασμα: «Θα χρειαστούν φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της ενέργειας για την ενίσχυση του ανταγωνισμού, τη βελτίωση των μηχανισμών της αγοράς και τη μείωση των μεγάλων οιονεί δημοσιονομικών κινδύνων» ^[27].

Η ΕΕ εφαρμόζει τη βλαβερή συνταγή που είχε επιβάλει στην Ελλάδα

Sushovan Dhar: Και τι γίνεται με τη βοήθεια που παρέχεται από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Είπες ότι δεν πρόκειται για δωρεές αλλά για νέα χρέη…

Éric Toussaint: Ναι, έτσι είναι. Ένα μεγάλο μέρος της βοήθειας της ΕΕ αποτελείται από έντοκα δάνεια.

Στην πραγματικότητα, η ΕΕ έχει πάρει ως πρότυπο αυτό που έκανε με την Ελλάδα από το 2010 και μετά: συμφωνώντας με το ΔΝΤ να επιβάλει νεοφιλελεύθερα και αντιλαϊκά μέτρα στη χώρα.

Η βοήθεια της ΕΕ εξαρτάται από την επίτευξη συμφωνίας της Ουκρανίας με το ΔΝΤ. Και αντίστροφα, η συμφωνία της Ουκρανίας με το ΔΝΤ προβλέπει ότι οι ουκρανικές αρχές πρέπει να εφαρμόσουν τις διαρθρωτικές (αντι)μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για να πληροί η Ουκρανία τις προϋποθέσεις για ένταξη στην ΕΕ. Το έγγραφο του ΔΝΤ του Μαρτίου 2023 αναφέρει: «Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει μια προσέγγιση σε δύο φάσεις: Η πρώτη φάση αποσκοπεί στη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθεροποίησης και στην ανάληψη βασικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ενώ ο πόλεμος βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Η δεύτερη φάση, όταν οι ενεργές μάχες θα έχουν υποχωρήσει επαρκώς, θα επικεντρωθεί στην περαιτέρω εδραίωση των μακροοικονομικών πολιτικών και στην έναρξη μιας ευρύτερης δέσμης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με στόχο την αποκατάσταση της μεσοπρόθεσμης εξωτερικής βιωσιμότητας, τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης και τη διευκόλυνση της Ουκρανίας στην πορεία προς την ένταξη στην ΕΕ»^[28].

Μεταξύ άλλων, αυτό σημαίνει την αύξηση των ιδιωτικοποιήσεων και την έγκριση ακόμη περισσότερων ξένων επενδύσεων σε τομείς που ενδιαφέρουν τους δυτικούς καπιταλιστές, …

Μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων για τα οποία ενδιαφέρονται είναι η τεράστια ποσότητα καλλιεργήσιμης γης που εποφθαλμιούν. Μην ξεχνάτε ότι η Ουκρανία είναι ο τροφοδότης της Ευρώπης και του κόσμου. Ο στόχος είναι να διευκολυνθούν οι ξένοι επενδυτές αγροτικών επιχειρήσεων να αποκτήσουν μεγάλες ποσότητες εξαιρετικά εύφορης γεωργικής γης.

Sushovan Dhar: Και πώς μπορεί η Ουκρανία να ανοικοδομηθεί μετά από όλη την καταστροφή που έχει προκληθεί από τον Φεβρουάριο του 2022 και θα συνεχίσει να προκαλείται, ενώ ταυτόχρονα θα αποπληρώνει παλιά και νέα χρέη; Τι έχουν κατά νου οι πιστωτές;

Éric Toussaint: Οι πιστωτές γνωρίζουν πολύ καλά ότι είναι αδύνατο να αποπληρωθεί το χρέος στο σύνολό του εντός του χρονοδιαγράμματος. Όχι μόνο το γνωρίζουν αυτό, αλλά φροντίζουν να το διασφαλίσουν ώστε να μπορούν να το χρησιμοποιήσουν ως μοχλό πίεσης.

Όπως συμβαίνει τόσο συχνά, το βάρος του χρέους θα χρησιμοποιηθεί ως διαπραγματευτικό χαρτί τη στιγμή της ειρήνης, σε μια ημερομηνία που είναι αδύνατο να προβλεφθεί. Προκειμένου η Ουκρανία να ευνοήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τα συμφέροντα των δυτικών πιστωτών, ως καρότο θα της προσφερθεί η δυνατότητα υπογραφής συμφωνίας για τη μείωση μέρους του χρέους.

Η διαπραγμάτευση για την αναδιάρθρωση του χρέους της Ουκρανίας θα είναι μια ευκαιρία για τους πιστωτές να αποκομίσουν το μέγιστο δυνατό όφελος εις βάρος του ουκρανικού λαού και των φυσικών πόρων της Ουκρανίας. Η Ουάσινγκτον, η οποία μέχρι στιγμής έχει δώσει περισσότερα σε επιχορηγήσεις παρά σε δάνεια, θα χρησιμοποιήσει το ΔΝΤ και την Π.Τ., στα οποία κυριαρχεί, για να διασφαλίσει ότι τα συμφέροντά της θα έχουν προτεραιότητα. Η αμερικανική ιμπεριαλιστική ισχύς θα χρησιμοποιήσει το βάρος των εξοπλισμών που προμηθεύει στην Ουκρανία και την εξάρτηση της χώρας από αυτήν για την άμυνά της. Ευρωπαίοι και βορειοαμερικανοί ιμπεριαλιστές θα χρησιμοποιήσουν το ΝΑΤΟ. Καθώς η αναδιάρθρωση/μείωση του χρέους είναι πιθανό να εμπλέξει και άλλες δυνάμεις, όπως η Τουρκία και η Κίνα, οι αρχές των χωρών αυτών θα προσπαθήσουν να διεκδικήσουν τα δικά τους συμφέροντα και να προβάλουν τα αιτήματά τους. Οι δύο αυτές χώρες, και ιδίως η Κίνα, είναι πιστωτές. Η Κίνα έχει επίσης παρουσία (όπως και η Ρωσία) στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα και θα προβάλει τα αιτήματά της για να πάρει το δικό της μερίδιο από την πίτα.

Sushovan Dhar : Υπάρχει και εγχώριο χρέος;

Éric Toussaint : Ναι. Υπάρχει ένα παλιό εγχώριο χρέος ήδη από πριν τον πόλεμο, στο οποίο προστίθεται και ένα νέο εγχώριο χρέος, καθώς η κυβέρνηση Ζελένσκι εκδίδει τίτλους χρέους, τα λεγόμενα “πολεμικά ομόλογα” ^[29]. Το Γράφημα 1 πιο κάτω, φαίνεται πως η κυβέρνηση έχει πουλήσει νέους τίτλους ύψους 5,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων, κατά το πρώτο τρίμηνο του 2023. Οι τίτλοι αυτοί έχουν επιτόκιο που κυμαίνεται από το 8,5% ώς το 12%, αν είναι σε ουκρανικές κορώνες, ή από 2% ώς 3,5%, αν είναι σε δολάρια, ή από 2% ώς 2,7%, αν είναι σε ευρώ (οι πληροφορίες για τα επιτόκια προέρχονται από την Yuliya Yurchenko, ουκρανή οικονομολόγο, μέλος του αριστερού ουκρανικού κινήματος Sotsialnyi Rukh).

Sushovan Dhar : Πιο συγκεκριμένα, τί χρηματική βοήθεια έχει πράγματι λάβει η Ουκρανία;

Éric Toussaint : Σύμφωνα με τον ουκρανικό ιστότοπο που χρηματοδοτεί το ίδρυμα George Soros ^[30], το Κογκρέσο των ΗΠΑ, μέσω του National Endowment for Democracy και της πρεσβείας στη Σουηδία, “η Ουκρανία πήρε, το 2022, 31,1 δισεκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια και δάνεια από το εξωτερικό, δηλαδή κατά μέσον όρο 3,1 δισεκατομμύρια δολάρια για κάθε μήνα πολέμου. Ωστόσο, οι πληρωμές αυτές δεν ήταν ούτε σταθερές ούτε τακτικές, με μερικούς μήνες να χαρακτηρίζονται από εξαιρετικά υψηλά ποσά και άλλους με χαμηλά. Η αστάθεια των πληρωμών αυτών επηρέασε αρνητικά την εκτέλεση του προϋπολογισμού”.

Για το 2023, πάντα κατά την ίδια πηγή, τα ποσά που εισπράχτηκαν από την 1 Ιανουαρίου 2023 ώς τις 3 Μαΐου 2023 είναι τα εξής:

Γράφημα 1: Πρόσθετη χρηματοδότηση το 2023, ώς τις 3 Μαΐου, σε δολάρια ΗΠΑ. 16,8 δισεκατομμύρια δολάρια χρηματοδότησης από το εξωτερικό που έχουν δοθεί μέσα το 2023.

Πηγή: Ουκρανικό υπουργείο οικονομικών ^[31] [άλλες – Γερμανία, Ισπανία, Φιλανδία, Ιρλανδία, Ελβετία, Βέλγιο, Ισλανδία, Εστονία]

Γράφημα προερχόμενο από το Center for Economic Strategy “Ukraine War Economy Tracker” ^[32].

Μετάφραση του γραφήματος:

Foreign grants : Δωρεές από το εξωτερικό.

Foreigns loans : Δάνεια από το εξωτερικό.

Domestic bonds : Τίτλοι ουκρανικού χρέους που εκδόθηκαν στο εσωτερικό της χώρας

EU : Ευρωπαϊκή Ένωση

USA : ΗΠΑ

IMF : ΔΝΤ

World Bank : Παγκόσμια Τράπεζα

UK : Μεγάλη Βρετανία

Others : Άλλες

……………………………………………………………………………………..............................

Το επόμενο γράφημα (Γράφημα 2) δείχνει πόσο κρίσιμες είναι οι χρηματοδοτήσεις των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που στηρίζουν την Ουκρανία (κυρίως της Βόρειας Αμερικής και της Μεγάλης Βρετανίας) για να μπορεί να καλυφθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα της κυβέρνησης Ζελένσκι.

Γράφημα 2: Οι χρηματοδοτήσεις από το εξωτερικό αποτελούν ουσιαστική πηγή για την κάλυψη του δημοσιονομικού ελλείμματος της κυβέρνησης (σε δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ).

Πηγές: NBU, Υπουργείο οικονομικών, CES research. Ξένη χρηματοδότηση και ανάγκες χρηματοδότησης του κρατικού προϋπολογισμού, σε δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Το γράφημα προέρχεται από το “Ukraine War Economy Tracker”.^[33]

Μετάφραση του γραφήματος:

Budget deficit : Δημοσιονομικό έλλειμμα

Debt repayment : Αποπληρωμή χρέους

Foreign Financing : Χρηματοδότηση από το εξωτερικό

Apr 22 : Απρίλιος 2022

Jul 22 : Ιούλιος 2022

Oct 22 : Οκτώβριος 2022

Jan 23 : Ιανουάριος 2023

Apr 23 : Απρίλιος 2023

Αυτό σημαίνει πως η Ουκρανία είναι εξαιρετικά εξαρτώμενη από τις Δυνάμεις που προσφέρουν τις χρηματοδοτήσεις αυτές. Αυτές είναι που επωφελούνται για να προωθήσουν τα οικονομικά και γεωστρατηγικά τους συμφέροντα.

……………………………………………………………………………............................................

Το χρέος της Ουκρανίας προς τη Ρωσία

Sushovan Dhar : Τί γίνεται με το χρέος της Ουκρανίας προς τη Ρωσία, που η τελευταία το απαιτεί;

Éric Toussaint : Πρόκειται για ένα χρέος που ανάγεται στο 2013. Η Ουκρανία ανέστειλε την αποπληρωμή του χρέους αυτού από το Δεκέμβριο του 2015 και αυτό οδήγησε σε μια δικαστική διαμάχη στα δικαστήρια του Λονδίνου. Η Ρωσία ζητάει από τη βρετανική δικαιοσύνη να καταδικάσει την Ουκρανία να ξαναρχίσει την αποπληρωμή του.

Είχα ασχοληθεί με το ζήτημα αυτό σε μια συνέντευξη που είχα δώσει τον Απρίλη του 2022 ^[34], αλλά από τότε υπήρξαν εξελίξεις. Ας ξαναδούμε το θέμα.

Το Δεκέμβριο του 2013, όταν η Ουκρανία είχε τον Βίκτορ Γιανουκόβιτς Πρόεδρο, ο οποίος συνδεόταν πολύ με το καθεστώς Πούτιν, η Ομοσπονδία της Ρωσίας έπεισε τον υπουργό οικονομικών της Ουκρανίας να εκδώσει τίτλους στο χρηματιστήριο του Δουβλίνου ^[35], στην Ιρλανδία, για ένα ποσό 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτή ήταν μια πρώτη έκδοση, που μπορούσε να συνεχίσει και με άλλες, για να φτάσει σιγά-σιγά τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια. Επομένως, η πρώτη έκδοση τίτλο ανήλθε σε 3 δισεκατομμύρια και το σύνολο των τίτλων που πουλήθηκαν στο Δουβλίνο αγοράστηκε από την Ομοσπονδία της Ρωσίας, μέσω μια ιδιωτικής επιχείρησης στην οποία αυτή είχε εμπιστευτεί όλη αυτή την επιχείρηση, στην Law Debenture Trust Corporation plc^[36] . Το επιτόκιο είχε καθοριστεί στα 5%.

Την επόμενη χρονιά, η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, που ώς τότε ανήκε στην Ουκρανία. Η ουκρανική κυβέρνηση άλλαξε, μετά από λαϊκές κινητοποιήσεις, για τη φύση των οποίων θα μπορούσε κανείς να συζητήσει, καθώς υπήρχε ταυτόχρονα και μια αυθεντική λαϊκή εξέγερση και μια παρέμβαση της δεξιάς και της άκρας δεξιάς. Επίσης υπήρχε μια θέληση των δυτικών δυνάμεων, ιδιαίτερα της Ουάσιγκτον, να επωφεληθούν από τη λαϊκή δυσαρέσκεια, για να εξασθενίσουν τη θέση του Πούτιν και να ενδυναμώσουν τη δική τους. Η νέα κυβέρνηση συνέχισε, για ένα διάστημα, να αποπληρώνει το χρέος της προς τη Ρωσία. Συνολικά, πληρώθηκαν κάπου 233 εκατομμύρια δολάρια τόκων του χρέους προς της Ρωσία. Κατόπιν, από το Δεκέμβριο του 2015, όταν έπρεπε να αποπληρωθεί το ίδιο το δάνειο (=τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια που είχαν δοθεί το Δεκέμβρη του 2013), που έφτανε στο τέλος του στις 21 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς, η κυβέρνηση αποφάσισε να αναστείλει την αποπληρωμή του χρέους.

Με λίγα λόγια, η ουκρανική κυβέρνηση δικαιολόγησε την αναστολή πληρωμής αυτή, εξηγώντας ότι η Ουκρανία είχε το δικαίωμα να πάρει αντίμετρα ενάντια στη Ρωσία, γιατί η τελευταία είχε επιτεθεί στην Ουκρανία και είχε προσαρτήσει την Κριμαία το 2014. Και πράγματι, στο επίπεδο του διεθνούς δικαίου, ένα κράτος έχει το δικαίωμα να πάρει αντίμετρα και να αναστείλει την εκτέλεση ενός συμβολαίου σε τέτοιες περιστάσεις.

Η Law Debenture Trust Corporation plc, εκπροσωπώντας τα συμφέροντα της Ομοσπονδίας της Ρωσίας, παρέπεμψε το ζήτημα στη βρετανική δικαιοσύνη, στο Λονδίνο ^[37]. Πράγματι, προβλεπόταν ότι οι τίτλοι που είχαν εκδοθεί ακολουθούσαν τον αγγλικό νόμο και ότι, σε περίπτωση διένεξης, θα ήταν αρμόδια για αυτήν τα βρετανικά δικαστήρια. Επομένως, η Law Debenture Trust Corporation plc , κατέθεσε προσφυγή κατά της Ουκρανίας, ζητώντας από τη βρετανική δικαιοσύνη να καταδικάσει την Ουκρανία να ξανααρχίσει τις αποπληρωμές της. Η δικαστική διαμάχη ξεκίνησε το 2016.

Υπήρξε μια πρώτη απόφαση, την οποία ακολούθησε έφεση. Και κατόπιν, τελικά, στις 11 Νοεμβρίου του 2021, έγινε και το Ανώτατο Δικαστήριο της Μεγάλης Βρετανίας (η τελική αυτή δίκη είναι προσβάσιμη στο σύνολό της στον ιστότοπο του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Μεγάλης Βρετανίας.^[38] 

Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι, στην πρώτη φάση, οι βρετανοί δικαστές -και ιδιαίτερα μεταξύ τους ο βασικός που είχε αναλάβει τη διαδικασία και δεν ήταν άλλος από τον William Blair, τον αδελφό του Τόνυ Μπλερ, ο οποίος ώς πρόσφατα είχε επιχειρηματικές σχέσεις με τη Ρωσία του Πούτιν- είχαν την τάση να δώσουνε δίκιο στη Ρωσία ^[39]. Η δικαιοσύνη της Μεγάλης Βρετανίας θέλει να παραμείνει ελκυστική για τους επενδυτές. Ο αδελφός του Τόνυ Μπλερ εξέδωσε μια απόφαση το Μάρτιο του 2017, με την οποία απέρριπτε μια σειρά από επιχειρήματα, εξαιρετικά προφανή εξάλλου, της Ουκρανίας. Ο Ουίλιαμ Μπλερ θεώρησε ότι δεν υπήρχε πραγματικά εξωτερική παρέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία ^[40]. Εκτίμησε ότι δεν υπήρχε διένεξη μεταξύ κρατών. Σε αυτό ακολούθησε τη Ρωσία, σύμφωνα με την οποία η εταιρεία που αγόρασε τους ουκρανικούς τίτλους (η The Law Debenture Trust Corporation P.L.C) είναι ιδιωτική εταιρεία. Βέβαια η εταιρεία αυτή ενεργούσε άμεσα για λογαριασμό της Ρωσίας και στην πραγματικότητα ήταν η Ρωσία που είχε αγοράσει όλους τους τίτλους.

Στη συνέχεια, το Εφετείο αμφισβήτησε την απόφαση του Ουίλιαμ Μπλερ και, το 2021, η υπόθεση έφτασε στο τελευταίο της στάδιο, στο Ανώτατο Δικαστήριο.

Με τη Ρωσία να έχει εισβάλει στην Ουκρανία, από τα τέλη του Φλεβάρη 2022, προκαλώντας τεράστιες ανθρώπινες απώλειες και προβαίνοντας σε εγκλήματα πόλεμο, δύσκολα θα μπορούσε κανείς να δει το Ανώτατο Δικαστήριο να δικαιώνει τη Ρωσία ενάντια στην Ουκρανία, την οποία την υποστήριζαν οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, το υπόλοιπο G7 (Καναδάς, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) και άλλη μια ντουζίνα χωρών, κυρίως της δυτικής Ευρώπης. Η απόφαση που τελικά εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2023 έχει επηρεαστεί κατά πολύ από τη δραματική τροπή της σύγκρουσης. Τελικά, το Ανώτατο Δικαστήριο αναγνώρισε πως η Ρωσία είχε ασκήσει εξαναγκασμούς (duress) κατά της Ουκρανίας ^[41]. Και απέδωσε στην Ουκρανία το δικαίωμα να προσφύγει σε νέα δίκη στο Ανώτερο Δικαστήριο της βρετανικής δικαιοσύνης.

Ωστόσο, η πλειοψηφία των 5 δικαστών αρνήθηκε να θεωρήσει πως η Ουκρανία είχε το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει αντίμετρα κατά της Ρωσίας. Και υποστήριξε πως, παρόλο που το διεθνές δίκαιο επιτρέπει σε ένα κράτος να χρησιμοποιεί αντίμετρα απέναντι σε ένα άλλο κράτος που του επιτίθεται ή που απειλεί να του επιτεθεί, ωστόσο αυτό δεν ισχύει απέναντι στη βρετανική δικαιοσύνη, γιατί ο αγγλικός νόμος δεν προβλέπει τέτοιες καταστάσεις ή δεν τις παίρνει υπόψη του! Μόνο ο ένας από τους δικαστές υποστήριξε πως η Ουκρανία είχε πράγματι το δικαίωμα να πάρει αντίμετρα απέναντι στη Ρωσία ^[42]..

Η βρετανική δικαιοσύνη παίζει επομένως παράταση, περιμένοντας να δει το αποτέλεσμα της σύγκρουσης. Η απόφαση που τελικά θα εκδοθεί είναι σημαντική, γιατί σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου το 15% των κρατικών χρεών υπόκεινται στον αγγλικό νόμο. Σχεδόν το 80% υπόκεινται στο νόμο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης. Η απόφαση θα δημιουργήσει νομολογία και θα επηρεάσει την αντιμετώπιση και άλλων διενέξεων.

Sushovan Dhar : Τί συμπέρασμα βγάζεις για το σύνολο του χρέους που απαιτείται από την Ουκρανία;

Éric Toussaint : την ώρα που οι κυβερνήσεις που είναι σύμμαχες της Ουάσιγκτον και των διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, παριστάνουν τους γενναιόδωρους, αυτό που κάνουν είναι στην πραγματικότητα να αυξάνουν το χρέος της Ουκρανίας και να προσπαθούν να επωφεληθούν από την κατάσταση που προκάλεσε η ρωσική εισβολή και ο σημερινός πόλεμος. Δεν είναι βέβαια το θέμα της παρούσας συνέντευξης, όμως είναι σαφές πως οι δυτικές δυνάμεις, και ιδιαίτερα η Ουάσιγκτον και οι μεγάλες επιχειρήσεις του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος σπρώχνουν προς την παράταση του πολέμου.

Το χρέος που συσσωρεύεται για την Ουκρανία χρησιμεύει σήμερα και στο μέλλον ως μέσο πίεσης στα χέρια των πιστωτών, για να συνεχίσει η εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου και αντιλαϊκού μοντέλου. Οι πιστωτές θα απαιτήσουν, ιδιαίτερα, ιδιωτικοποιήσεις (επιχειρήσεων, φυσικών πόρων, καλλιεργήσιμων εδαφών,…), για να οικειοποιηθούν ένα τμήμα του πλούτου της Ουκρανίας.

Το χρέος που απαιτείται από την Ουκρανία θα πρέπει να ακυρωθεί, όπως θα έπρεπε να είχε ακυρωθεί και το χρέος του παγκόσμιου Νότου. Όταν ζητάμε την ακύρωση του χρέους της Ουκρανίας, δεν ζητάμε κανένα προνόμιο για τον ουκρανικό λαό, γιατί αυτό που προτείνουμε είναι τη διεκδίκηση της γενικής διαγραφής των αθέμιτων χρεών παντού, είτε στο Βορρά είτε στο Νότο του πλανήτη. Όλοι οι λαοί θα έπρεπε να απελευθερωθούν από τα δεσμά των αθέμιτων χρεών.

[Οι συγγραφείς ευχαριστούν τους Maxime Perriot και Claude Quémar για την ανάγνωση του κειμένου]

Συνέντευξη του Éric Toussaint στον Sushovan Dhar (*)

CADTM, 17 Μαΐου 2023

Μετάφραση στα ελληνικά:

το πρώτο τμήμα είναι του Γιώργου Μητραλιά 

https://www.contra-xreos.gr/arthra/3101-oukrania-antistasi-stous-pistotes

και το δεύτερο τηςΤΠΤ- “4”

 https://tpt4.org/2023/06/04/ουκρανία-αντίσταση-στους-πιστωτές/ 

από το: “Ukraine : Résister aux créanciers”

Το ίδιο και στα αγγλικά: “Ukraine: Resisting creditors”

(*) Ο Sushovan Dhar είναι συνδικαλιστής και ακτιβιστής καθώς και υποστηρικτής της 4ης Διεθνούς στην Ινδία. Ο Éric Toussaint είναι ιστορικός και πολιτικός επιστήμονας από το Βέλγιο, εκπρόσωπος της οργάνωσης CADTM [Επιτροπή για τη διαγραφή του χρέους του τρίτου κόσμου], καθώς και μέλος της διεθνούς ηγεσίας της 4ης Διεθνούς.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 

^[1] https://www.cadtm.org/Dette-970

^[2] https://www.cadtm.org/OTAN-Organisation-du-traite-de-l

^[3] https://tradingeconomics.com/ukraine/external-debt

^[4] https://www.cadtm.org/PIB-Produit-interieur-brut

^[5] https://www.bundesfinanzministerium.de/Content/EN/Standardartikel/Topics/Europe/War-in-Ukraine/debt-service-suspension-for-ukraine.html

^[6] https://www.cadtm.org/FMI-Fonds-monetaire-international

^[7] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/QANDA_22_6701

^[8] Commission proposes a support package of up to €18 billion for Ukraine for 2023 (στις 11 Μαΐου 2023).

Απόσπασμα: “Following the European Council meeting of 20-21 October 2022, the Commission has today proposed a support package for Ukraine of up to €18 billion.

This will come in the form of loans that would be disbursed as of 2023 through a Macro-Financial Assistance+ (MFA+) instrument”).

^[9] https://twitter.com/charlesmichel/status/1603524219035418625

^[10] https://www.cadtm.org/Pourquoi-annuler-la-dette-de-l-Ukraine

^[11] https://www.cadtm.org/BCE

^[12] https://fr.countryeconomy.com/gouvernement/dette/grece

^[13] https://fr.countryeconomy.com/gouvernement/dette/grece

^[14] https://www.cadtm.org/IMG/pdf/Raport_FR_23-07.pdf

^[15] https://www.cadtm.org/Rapport-preliminaire-de-la-Commission-pour-la-verite-sur-la-dette-publique

^[16] https://www.cadtm.org/Pourquoi-le-Plan-Marshall

^[17] https://www.politico.eu/article/european-union-ukraine-war-debt-crisis-aid-loans-18-billion/

^[18] https://www.cadtm.org/Banque-mondiale-BM

^[19] https://www.imf.org/external/np/fin/tad/exfin2.aspx?memberKey1=993&date1key=2023-04-30

^[20] https://www.cadtm.org/Taux-d-interet

^[21] https://www.eurodad.org/a_guide_to_imf_surcharges

^[22] https://infogram.com/1py2n0kz211ledh3wnvmmg53xlcy9vnvj9x?live

^[23] https://www.imf.org/external/np/fin/tad/extforth.aspx?memberkey1=993&category=forth&year=2011&trxtype=repchg&overforth=f&schedule=exp&extend=y

^[24] https://www.cadtm.org/mot981

^[25] Αυτό συμπεραίνεται από μια επίσημη ανακοίνωση του ΔΝΤ: “IMF Executive Board Approves US$15.6 Billion under a New Extended Fund Facility (EFF) Arrangement for Ukraine as part of a US$115 Billion Overall Support Package”. Και νά το απόσπασμα απ’όπου βγαίνει το συμπέρασμα αυτό: “A significant group of Fund shareholders reaffirm their recognition of the Fund’s preferred creditor status in respect of the amounts currently outstanding to the Fund by Ukraine, plus any purchases under the extended arrangement. These shareholders comprise the G7 and the following countries : Belgium, Lithuania, the Netherlands, Poland, Slovak Republic, and Spain. They further undertake to provide adequate financial support to secure Ukraine’s ability to service all of its obligations to the Fund, in accordance with the Fund’s preferred creditor status and complementing the Fund’s multilayered risk management framework.’’ Αυτό σημαίνει πως οι χώρες του Νότου μέλη του ΔΝΤ καθώς και η Κίνα αρνήθηκαν την προηγούμενη διατύπωση. Πηγή : https://www.imf.org/-/media/Files/Publications/CR/2023/English/1UKREA2023001.ashx (στις 11 Μαΐου 2023).

^[26] Περισσότερα για τη δράση του ΔΝΤ στην Ουκρανία, βλέπε τα άρθρα του Jérôme Duval στο site του CADTM :

–Le FMI activement présent en Ukraine Le FMI activement présent en Ukraine depuis 1994 ne veut pas entendre parler de hausse de salaire 1994 ne veut pas entendre parler de hausse de salaire, 5 Απριλίου 2014.

– Après avoir bloqué son programme en novembre 2009 suite à la décision du gouvernement d’augmenter le salaire minimum, le FMI revient à la charge et impulse la réforme des retraites, 11 Απριλίου 2014.

– Le FMI ou l’asphyxie du choix unique, 23 Απριλίου 2014.
– La réforme sur la répartition des droits de vote du FMI est à nouveau bloquée par son actionnaire majoritaire, 20 Μαΐου 2014.
– Ukraine : le FMI passe en force au Parlement, 2 ΙουνίουΙουνίου 2014.
– L’Ukraine sous ingérence du FMI sombre dans la récession, 23 Νοεμβρίου 2015.
– L’Ukraine aux mains d’oligarques et financiers, 24 Νοεμβρίου 2015.

^[27] « Ambitious reforms will be required in the energy sector to enhance competition, improve market mechanisms, and reduce large quasi-fiscal risks.” (“Θα χρειαστούν φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις για να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός και να βελτιωθούν οι μηχανισμοί της αγοράς καθώς και να μειωθούν οι υψηλοί δημοσιονομικοί κίνδυνοι”).

(Πηγή: IMF Executive Board Approves US$15.6 Billion under a New Extended Fund Facility (EFF) Arrangement for Ukraine as part of a US$115 Billion Overall Support Package. Page 4. https://www.imf.org/-/media/Files/Publications/CR/2023/English/1UKREA2023001.ashx consulté le 11 mai 2023).

^[28] « The program will comprise a two-phased approach : the first phase focuses on securing macroeconomic stabilization and undertaking critical structural reforms while the war is still ongoing ; the second phase once active combat has subsided sufficiently, will focus on further entrenching macroeconomic policies and embarking on a more expansive set of structural reforms to restore medium-term external viability, support sustained growth, and facilitate Ukraine’s path to EU accession” (idem, p. 4) (“Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει δύο φάσεις: η πρώτη φάση θα επικεντρωθεί στην μακροοικονομική σταθεροποίηση και θα ξεκινήσουν κρίσιμες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, με τον πόλεμο ακόμα να συνεχίζει. Η δεύτερη φάση, όταν οι συγκρούσεις θα έχουν σημαντικά υποχωρήσει, θα επικεντρωθεί σε περαιτέρω ενίσχυση των μακροοικονομικών πολιτικών και θα προχωρήσει σε πιο επεκτατικό σύνολο διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, έτσι ώστε να αποκατασταθεί η μεσοπρόθεσμη εξωτερική βιωσιμότητα, η ενίσχυση μια σταθερής ανάπτυξης και η διευκόλυνση του ουκρανικού δρόμου προς την είσοδο στην ΕΕ”).

^[29] https://www.cadtm.org/Titres-de-la-dette

^[30] https://ces.org.ua/en/tracker-economy-during-the-war/

^[31] https://mof.gov.ua/en/news/ukraines_state_budget_financing_since_the_beginning_of_the_full-scale_war-3435

^[32] https://ces.org.ua/en/tracker-economy-during-the-war/

^[33] https://ces.org.ua/en/tracker-economy-during-the-war/

^[34] https://www.cadtm.org/Pourquoi-annuler-la-dette-de-l-Ukraine

^[35] https://www.cadtm.org/Bourse

^[36] https://www.lawdebenture.com/news/update-on-supreme-court-proceedings-uksc-20180192-and-uksc-20180191

^[37] https://www.lawdebenture.com/news/update-on-supreme-court-proceedings-uksc-20180192-and-uksc-20180191

^[38] https://www.supremecourt.uk/cases/uksc-2018-0191.html

^[39] https://www.judiciary.uk/wp-content/uploads/2017/03/law-debenture-v-ukraine-final-judgment-summary-20170329.pdf

^[40] Βλέπε το σχολιασμό των Monica Feria-Tinta και Alister Wooder, « Sovereign debt enforcement in English Courts : Ukraine and Russia meet in the Court of Appeal in USD 3 bn Eurobonds dispute ».

^[41] https://www.supremecourt.uk/press-summary/uksc-2018-0191-0192.html

^[42] Η επίσημη περίληψη της απόφασης βρίσκεται εδώ: https://www.supremecourt.uk/press-summary/uksc-2018-0191-0192.html,

ενώ η πλήρης απόφαση βρίσκεται εδώ: https://www.supremecourt.uk/cases/docs/uksc-2018-0191-0192-judgment.pdf