Ένας πατέρας με το παιδί του στο κλειστό γήπεδο μπάσκετ στο οποίο συγκεντρώνονται οι εκτοπισμένοι κατά την εκκένωση του Μαράουι. Ιούνιος 2017
Alex de Jong
Πόλεμος ενάντια στους φτωχούς
Οι Φιλιππίνες διέρχονται μια διπλή, αλληλοτροφοδοτούμενη κρίση. Ο Πρόεδρος Ροντρίγκο Ρόα Ντουτέρτε είναι υπεύθυνος για έναν λεγόμενο «πόλεμο κατά των ναρκωτικών» που κοστίζει χιλιάδες ζωές και συγκεντρώνει όλο και περισσότερο την εξουσία στα χέρια του.
Εν τω μεταξύ, στο νότο της χώρας, η ισλαμική φονταμενταλιστική βία έχει αποκτήσει μια ποιοτικά νέα διάσταση. Η επίθεση στο Μαράουι Σίτι παρείχε στην Ντουτέρτε τη δυνατότητα να κηρύξει τον στρατιωτικό νόμο, ενώ η βία του κυβερνητικού στρατού δημιουργεί νέες βάσεις αναπαραγωγής για φονταμενταλιστικές ομάδες.
Κατά την εκστρατεία για τις εκλογές που τον έκαναν πρόεδρο, ο Ροντρίγκο Ρόα Ντουτέρτε, υποσχέθηκε να εξαλείψει το έγκλημα. Υποσχέθηκε ότι θα είναι αδίστακτος και τήρησε την υπόσχεσή του. Ένα χρόνο στον οποίο βρίσκεται στην προεδρία, χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν στον «πόλεμο κατά των ναρκωτικών». Τα θύματα αυτού του πολέμου είτε σκοτώθηκαν «αντιστεκόμενα στη σύλληψη» είτε δολοφονήθηκαν από άγνωστους δολοφόνους.
Τοπικοί δημοσιογράφοι και ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφέρουν πώς η αστυνομία εκτελεί τους ανθρώπους στα σπίτια τους και φυτεύει στοιχεία. Σύμφωνα με αναφορές, οι ανώνυμοι δολοφόνοι είναι κυρίως μπάτσοι ή πληρώνονται από αυτούς. Ο προϋπολογισμός για τις ανταμοιβές σε μετρητά στους μπάτσους που «πρόσφεραν έκτακτη υπηρεσία» εκτινάχτηκε στα ύψη.
Στις ομιλίες του, ο Ντουτέρτε ενθαρρύνει τους μπάτσους να φυτεύουν στοιχεία και να σκοτώνουν υπόπτους και υπόσχεται να προστατεύσει τους αστυνομικούς από τη δίωξη.
Κανείς δεν ξέρει πόσοι σκοτώθηκαν. Βάσει ειδήσεων, οι ακτιβιστές εκτιμούν ότι ο αριθμός των νεκρών θα μπορούσε να ξεπερνά τους 10.000. Τα θύματα είναι σχεδόν πάντοτε οι φτωχοί: οι οδηγοί τρίκυκλων ποδηλάτων, πλανόδιοι πωλητές, ρακοσυλλέκτες. Οι οικονομικά και κοινωνικά περιθωριοποιημένοι, δολοφονούνται ατιμώρητα.
Αλλά ο Ντουτέρτε συνεχίζει να έχει υποστήριξη. Οφείλει μεγάλο μέρος της δημοτικότητάς του στην εκτεταμένη απογοήτευση για το πολιτικό κατεστημένο. Ο πολιτικός ακτιβιστής και κοινωνιολόγος Βάλντεν Μπέλλο περιγράφει ότι η υποστήριξη για τον Ντουτέρτε, προέρχεται από τη δυσαρέσκεια με αυτό που αποκαλεί «δημοκρατία της EDSA».
Το 1986, ο δικτάτορας Φερντινάντ Μάρκος ανατράπηκε από μαζικές διαδηλώσεις επικεντρωμένες στη λεωφόρο EDSA, την κύρια οδό στην πρωτεύουσα της Μανίλα. Η αποκαλούμενη «επανάσταση της Λαϊκής Εξουσίας» δημιούργησε μεγάλες ελπίδες για την αποκατάσταση των δημοκρατικών δικαιωμάτων καθώς και για την κοινωνική πρόοδο και την ανάπτυξη της χώρας.
Έκτοτε, κάθε διοίκηση προσπάθησε να διεκδικήσει το μανδύα του 1986. Όλες έχουν απογοητεύσει. Σύμφωνα με τα κυβερνητικά πρότυπα, πάνω από το ένα τέταρτο ενός πληθυσμού που ξεπερνά τα 100 εκατομμύρια, ζει σε συνθήκες φτώχειας. Οι Φιλιππίνες είναι μια από τις πιο άνισες κοινωνίες στην περιοχή. Οι πρόσφατοι υψηλοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης ωφέλησαν μόνο ένα μικρό μέρος του πληθυσμού.
Trump και Ντουτέρτε
Ο Πρόεδρος των Φιλιππίνων Ντουτέρτε παρουσιάζεται ως εθνικιστής που αντιτίθεται κυρίως στη συνεχή ισχυρή επιρροή της πρώην αποικιακής εξουσίας, των Ηνωμένων Πολιτειών. Αφού ο Μπαράκ Ομπάμα εξέφρασε την ανησυχία του για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις Φιλιππίνες, ο Ντουτέρτε τον χαρακτήρισε «γιο πόρνης».
Ο Ντουτέρτε αναφέρθηκε στις αμερικανικές θηριωδίες που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του αποικισμού των Φιλιππίνων και είπε ότι τα αμερικανικά στρατεύματα πρέπει να εγκαταλείψουν τη χώρα. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας υποσχέθηκε μια «ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική». Η ρητορική αυτή έφτασε στην κορύφωσή της τον Οκτώβριο του 2016 όταν ο Ντουτέρτε δήλωσε «διαχωρισμό από τις ΗΠΑ» και την πρόθεση να ενταχθεί στο «ιδεολογικό ρεύμα» της Κίνας και της Ρωσίας.
Αλλά η σφοδρότητα της ρητορικής του Ντουτέρτε δεν έχει συνδυαστεί με πράξεις. Οι κοινές ασκήσεις των ΗΠΑ και των Φιλιππίνων συνεχίζονται, η κατασκευή εγκαταστάσεων για χρήση από τον αμερικανικό στρατό συνεχίζεται και ο Ντουτέρτε εξέφρασε τις ευχαριστίες του για την υποστήριξη των ΗΠΑ στον στρατό των Φιλιππίνων στον αγώνα για το Μαράουι Σίτι.
Και αφού ο Ντόναλντ Τραμπ επαίνεσε τον Ντουτέρτε για την «απίστευτη δουλειά του στο πρόβλημα των ναρκωτικών» σε τηλεφωνική επικοινωνία τον Μάιο, σηματοδοτώντας ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν θα διαμαρτυρηθεί για τις δολοφονίες, τα αντιαμερικανικά ξεσπάσματα του Ντουτέρτε περιορίστηκαν, αν και εξακολουθεί να αρνείται πρόσκληση από τον Λευκό Οίκο.
Η «εθνικιστική» πόζα του Ντουτέρτε εξυπηρετεί δύο στόχους. Ο ένας είναι ότι προσπαθεί να εξισορροπήσει τη σχέση των Φιλιππίνων με τις Ηνωμένες Πολιτείες και να αναπτύξει πιο φιλικούς δεσμούς με την Κίνα. Ο Ντουτέρτε υπέγραψε συμφωνίες πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων με την κινεζική κυβέρνηση, οι οποίες θα είναι εξαιρετικά επικερδείς για τους συμμάχους του.
Δεύτερον, ο Ντουτέρτε χρησιμοποιεί εθνικιστικές προθέσεις για να εκτρέψει τον διεθνή κριτική, κατηγορώντας αυτούς που τον επικρίνουν για υποκρισία και άγνοια. Η συνεχιζόμενη πολυτική βαρύτητα του φιλο-αμερικανικού φιλιππινέζικου στρατού, ωστόσο, εξασφαλίζει ότι οποιοσδήποτε πραγματικός «διαχωρισμός» παραμένει απίθανος.
«Μια κρίση ηγεμονίας»
Ο Χέρμπερτ Ντοκένα είναι ένας σοσιαλιστής ακτιβιστής που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο των Φιλιππίνων. Όταν ρωτήθηκε για τους λόγους της υποστήριξης προς τον Ντουτέρτε, ανέφερε ότι «πρέπει να εξετάσουμε γιατί η ρητορική του βρίσκει ευήκοα ώτα. Υπήρξε μαζική απογοήτευση με τα φιλελεύθερα ή ημι-φιλελεύθερα θεσμικά όργανα. Νομίζω ότι αυτό που βιώσαμε ήταν πραγματικά μια κρίση ηγεμονίας της κυρίαρχης τάξης, καθώς οι διαφορετικές ομάδες της άρχουσας τάξης απέτυχαν να ξεπεράσουν τις διαφορές τους. Την ίδια στιγμή, η Αριστερά ήταν αδύναμη.»
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ντουτέρτε φάνηκε να προσφέρει μια εναλλακτική λύση: ισχυρή ηγεσία και σκληρά μέτρα για να διδάξουν στους ανθρώπους την «πειθαρχία», το τέλος του εγκλήματος και της διαφθοράς και να αναπτύξουν τη χώρα. Τονίζοντας τις διαφορές του από την πολιτική τάξη που προηγουμένως κυβέρνησε τη χώρα, λέγοντας αστεία, ανασκουμπώνοντας τα μανίκια του και βρίζοντας τους πλούσιους σαν coños [μια σλαγκ έκφραση που σημαίνει «μουνί» - σ.σ.] που δεν αγγίζει κανείς, ο Ντουτέρτε κέρδισε από μια αίσθηση κρίσης που βοήθησε η εκστρατεία και η κυβέρνησή του να δημιουργηθεί.
Ο Καρ Καλντερόν είναι ακτιβιστής στη Μανίλα με τον Block Marcos, μια ομάδα που κινητοποιείται ενάντια στον αυξανόμενο αυταρχισμό της κυβέρνησης. Ο Καλντερόν λέει: «Ο Ντουτέρτε κατάφερε να δημιουργήσει μια συζήτηση ότι η ρίζα όλων των προβλημάτων στη χώρα είναι τα ναρκωτικά, τα ναρκωτικά, τα ναρκωτικά.»
Ο Τιν Αλβάρες, επίσης ένας ακτιβιστής στην ομάδα Block Marcos είπε: «Ο Ντουτέρτε ήταν επιδέξιος στον τρόπο με τον οποίο κατάφερε να δημιουργήσει ένα πρόβλημα. Για μένα, το κύριο πρόβλημα των Φιλιππίνων είναι η φτώχεια και η εξαθλίωση, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι γίνονται φτωχοί. Αλλά όταν ο Ντουτέρτε διεκδίκησε την εξουσία, μας είπε ξαφνικά ότι το πραγματικά πιεστικό πρόβλημα ήταν το έγκλημα.»
Ο Ντουτέρτε παρουσιάζεται ως ισχυρός ηγέτης που μπορεί να σώσει τη χώρα. Εκείνοι που αντιτίθενται στη σταυροφορία του είναι, όπως ισχυρίζεται, πληρωμένοι από τους εμπόρους ναρκωτικών.
Αν και ο Ντουτέρτε έχει υποστήριξη σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, δεν θα ήταν σε θέση να γίνει πρόεδρος χωρίς να οικοδομήσει συμμαχίες με τμήματα της αστικής τάξης. Βασικά τμήματα του συνασπισμού που υποστηρίζουν τον Ντουτέρτε είναι μέλη της αστικής τάξης που, όπως και ο ίδιος, προέρχονται από τις περιφερειακές επαρχίες. Τέτοια επαρχιακά τμήματα ανταγωνίζονται με εκείνους που ελέγχουν την εθνική κυβέρνηση στη Μανίλα για την πρόσβαση στην εξουσία και στον πλούτο.
Ένας άλλος σημαντικός σύμμαχος του Ντουτέρτε είναι η πλούσια οικογένεια Μάρκος, η οποία επί δύο δεκαετίες ανασυγκροτεί την πολιτική της επιρροή.
Ο συνασπισμός που υποστηρίζει τον Ντουτέρτε, έναν σχετικά ξένο προς το πολιτικό κατεστημένο του κεφαλαίου, δεν είναι στατικός. Ο Μαρκ Μπατάκ του Block Marcos λέει: «Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους, ο Ντουτέρτε έδωσε προτεραιότητα στην υποστήριξη του στρατού. Στην αρχή, ο Ντουτέρτε προσπάθησε να εξασφαλίσει την υποστήριξη συχνά συγκρουόμενων πολιτικο-κοινωνικών τμημάτων, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων της Αριστεράς.
Κατά την πρώτη του θητεία, αντιλήφθηκε ποια τμήματα ήταν κρίσιμα για την παραμονή του στην εξουσία και ότι ο στρατός ήταν ένα από αυτά. Ορισμένες από τις πολιτικές του Ντουτέρτε, όπως η προσέγγισή του με την Κίνα, ανησυχούν τον στρατό, ο οποίος είναι βασικά υπέρ των ΗΠΑ. Από όλους τους προέδρους, έχει επισκεφθεί τα περισσότερα στρατόπεδα και έχει διορίσει αρκετούς στρατιωτικούς διοικητές στην κυβέρνησή του. Θέλει να εξασφαλίσει για τον εαυτό του την υποστήριξη του στρατού.»
Ένας τρόπος με τον οποίο η διοίκησή του διατηρεί την υποστήριξή της είναι η έντονη χρήση από τους υποστηρικτές του των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου οι υποστηρικτές του επιτίθενται σ’ αυτούς που ασκούν κριτική με συκοφαντίες και απειλές και εγκωμιάζουν τα πραγματικά και φανταστικά επιτεύγματα της κυβέρνησης του Ντουτέρτε.
Μόνιμα σε κατάσταση εκστρατείας/καμπάνιας, περιοδεύοντας σε όλη τη χώρα, ο Ντουτέρτε έχει συγκεντρώσει αφοσιωμένους υποστηρικτές. Η ισχυρή πίστη που πολλοί από αυτούς έχουν στον Ντουτέρτε συμβολίζεται από το ψευδώνυμο που του έδωσαν. Τάτα, πατέρας. Μετά την εκλογή του, η δημοτικότητα του Ντουτέρτε μειώθηκε, αλλά παραμένει ισχυρή, ιδίως μεταξύ των πιο εύπορων στρωμάτων.
Παρά τη λαϊκιστική του ρητορική, ο Ντουτέρτε συνέχισε τις πολιτικές της ελεύθερης αγοράς των προηγούμενων διοικήσεων. Μετά από ένα χρόνο στην εξουσία, έχει αποβάλει μεγάλο μέρος του προηγούμενου ισχυρισμού του ότι είναι «αριστερός», αλλά η κυβέρνηση εξακολουθεί να παρουσιάζεται ως αντίπαλος των «ολιγαρχών».
Σύγχυση στην Αριστερά
Αρχικά, οι αριστεροί ισχυρισμοί του Ντουτέρτε ενισχύθηκαν όταν διόρισε μια χούφτα ηγετών από τους φιλο-Μαοϊκούς Εθνικο-Δημοκρατικούς ως μέλη της διοίκησής του και το κίνημα εισήλθε στον ετερογενή συνασπισμό του.
Η Αριστερά των Φιλιππίνων έχει βρεθεί σε σύγχυση εξαιτίας του Ντουτέρτε. Πριν από τη θητεία του ως πρόεδρος ήταν τοπικός ισχυρός άντρας, δήμαρχος της πόλης Νταβάο στο νότιο νησί Μιντανάο. Για δεκαετίες καλλιέργησε μια αμοιβαία επωφελή σχέση με το μαοϊκό κίνημα.
Το παράνομο Μαοϊκό Κομμουνιστικό Κόμμα των Φιλιππίνων (CPP) και οι νόμιμοι σύμμαχοί του, που αποτελούν το Εθνικό-Δημοκρατικό Κίνημα, παραμένουν το μεγαλύτερο ρεύμα της Αριστεράς των Φιλιππίνων. Ο δήμαρχος Ντουτέρτε και οι μαοϊκοί είχαν φιλικές σχέσεις. Ο Ντουτέρτε υποστήριξε νόμιμες εθνικοδημοκρατικές ομάδες στην πόλη Νταβάο, ενώ οι μαοϊκοί αντάρτες απέφυγαν επιθέσεις που θα έφερναν σε δύσκολη θέση τον δήμαρχο.
Τα νόμιμα κινήματα δεν είχαν ως στόχο τον Ντουτέρτε στις διαδηλώσεις και περιόρισαν την κριτική τους για τις πολιτικές του - συμπεριλαμβανομένης της χρησιμοποίηση μιας μονάδας θανάτου για να σκοτώνει μικρούς εγκληματίες, παιδιά του δρόμου και τοξικομανείς στην πόλη Davao, μια πολιτική την οποία ο Ντουτέρτε ως πρόεδρος έχει επεκτείνει σε εθνικό επίπεδο.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, αποδείχθηκε ότι ο Ντουτέρτε είχε την υποστήριξη τμημάτων του μαοϊκού κινήματος, μεταξύ των οποίων ήταν σημαντικές προσωπικότητες όπως ο διανοούμενος Τζοσέ Μαρία Σισόν. Ο Ντουτέρτε ξεκίνησε εκ νέου τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με το CPP και το κόμμα δήλωσε ότι «σφυρηλατούσε μια συμμαχία» με τον νέο πρόεδρο.
Οι μαοϊκοί δήλωναν ότι μέσω διαπραγματεύσεων ο Ντουτέρτε θα μπορούσε να πειστεί να εφαρμόσει σαρωτικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Οι εθνικοδημοκράτες συσπειρώθηκαν υπέρ των «προοδευτικών πολιτικών του Ντουτέρτε» και τον υπερασπίστηκαν ενάντια στις επικρίσεις σχετικά με τις εξωδικαστικές εκτελέσεις, υποστηρίζοντας ότι τέτοιες επικρίσεις προερχόταν από υποστηρικτές των ηττημένων υποψηφίων ή ήταν μέρος μιας «συνωμοσίας αποσταθεροποίησης» από τη CIA.
Η εθνικιστική ρητορική του Ντουτέρτε σχετικά με το «διαχωρισμό» από την πρώην αμερικανική αποικιακή δύναμη ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ τους - αλλά απογοητεύτηκαν από τη συνεχιζόμενη συνεργασία μεταξύ των φιλιππινέζικων και των αμερικανικών στρατευμάτων.
Ο μήνας του μέλιτος μεταξύ του Ντουτέρτε και των Μαοϊκών διήρκεσε αρκετούς μήνες. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις σταμάτησαν και στη συνέχεια κατέρρευσαν, καθώς ο Ντουτέρτε επέμεινε ότι οι μαοϊκοί θα έπρεπε να υπογράψουν μια αμοιβαία κατάπαυση του πυρός. Ωστόσο, ακόμη και μετά τη δήλωση του Ντουτέρτε ότι ήταν σε «ολοκληρωτικό πόλεμο» ενάντια στο Μαοϊκό Νέο Λαϊκό Στρατό (NPA), τα εθνικοδημοκρατικά μέλη του υπουργικού συμβουλίου δεν παραιτήθηκαν. Συνέχισαν να διαβεβαιώνουν τον Ντουτέρτε για την πίστη τους και να τον υπερασπίζουν απέναντι στις κριτικές.
Αν και οι προσδοκίες τους για το Ντουτέρτε περιορίστηκαν, το Εθνικοδημοκρατικό κίνημα ήταν προσεκτικό αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας νέας στροφής στις σχέσεις του με την κυβέρνηση. Τον Μάιο, ο Judy Taguiwalo, ο Εθνικοδημοκράτης Γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας, εξακολουθούσε να ισχυρίζεται ότι «δεν χρειάζεται ιδιαίτερη εξυπνάδα» για να γίνει αντιληπτό ότι ο Ντουτέρτε αντιτίθεται στις δολοφονίες.
Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο πρόεδρος του κόμματος Bayan («Έθνος»), η ομπρέλα των Εθνικο-Δημοκρατικών οργανώσεων, παραδέχτηκε ότι τα Εθνικο-Δημοκρατικά μέλη του υπουργικού συμβουλίου του Ντουτέρτε «βοηθούσαν αντικειμενικά στο ξέπλυμα του καθεστώτος του, απλά κάνοντας τις δουλειές τους με γνώμονα και συνέπεια με τη φιλολαϊκή στάση τους».
Μόνο στα μέσα του Σεπτεμβρίου οι Εθνικο-Δημοκρατικοί εγκατέλειψαν τον κυβερνητικό συνασπισμό, αφού ο Taguiwalo και ένας από τους συντρόφους του διώχτηκαν από τις θέσεις τους. Μια χούφτα Εθνικο-Δημοκράτες παραμένουν σε θέσεις στη διοίκηση.
Οι Εθνικο-Δημοκράτες οργάνωσαν τώρα ένα νέο συνασπισμό, το «Κίνημα κατά της Τυραννίας», το οποίο αποσκοπεί «να ενώσει όλους τους Φιλιππινέζους που αγαπούν την ελευθερία ενάντια στην τυραννία και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Οι Εθνικο-Δημοκρατικοί έχουν επικριθεί για τον καιροσκοπισμό τους, αλλά το κίνημα παραμένει ικανό να κινητοποιεί σημαντικούς αριθμούς.
Το Μαράουι και ο Στρατιωτικός Νόμος
Τον Ιούνιο, ξεκίνησε μια άλλη κρίση, καθώς οι τζιχαντιστές που δηλώνουν την αφοσίωση τους στο Ισλαμικό Κράτος επιτέθηκαν στην πόλη Μαράουι στο Μιντανάο. Η επίθεση προσέφερε στον Ντουτέρτε τη δυνατότητα να κηρύξει τον στρατιωτικό νόμο σε ολόκληρο το νησί.
Το σύνταγμα που εισήχθη μετά την πτώση του Μάρκος περιέχει αρκετές διασφαλίσεις που αποσκοπούν να εμποδίσουν έναν άλλο πρόεδρο να χρησιμοποιήσει στρατιωτικό νόμο για να γίνει δικτάτορας. Ωστόσο, η αντίθεση στον Ντουτέρτε από τα θεσμικά όργανα και το κοινοβούλιο είναι τόσο αδύναμη, που δυσκολεύτηκε ελάχιστα να επιβάλει τον στρατιωτικό νόμο. Οι μάχες επίσης ενίσχυσαν την δημοτικότητά του.
Παρόλο που οι τζιχαντιστές δηλώνουν αφοσίωση στο ισλαμικό κράτος, η πρόσφατη βία αποτελεί κλιμάκωση των τοπικών δυναμικών. Το Μιντανάο είναι η περιοχή που ζει το μεγαλύτερο μέρος της ισλαμικής μειονότητας της χώρας. Περίπου το 20% του τοπικού πληθυσμού προσδιορίζεται ως Μουσουλμάνοι. Τμήματα του μουσουλμανικού Μιντανάο είναι από τις φτωχότερες περιοχές της χώρας.
Η εθνική κυβέρνηση έχει πάντα περιθωριοποιήσει τους Μόρος (το όνομα χρονολογείται από την ισπανική περίοδο). Πριν από δεκαετίες, οι Μόρος διώχτηκαν από τη γη τους υπέρ των Χριστιανών εποίκων σε ένα πρόγραμμα επανεγκατάστασης που διοργάνωσε η εθνική κυβέρνηση. Αργότερα, οι προσπάθειες του Μάρκος να συγκεντρώσει την κρατική εξουσία σήμαιναν ότι οι τοπικές μουσουλμανικές ελίτ που εκπροσωπούνταν και συνεργάζονταν προηγουμένως με την εθνική κυβέρνηση έχασαν τη δύναμή τους.
Στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα, στο Μιντανάνο ξέσπασε πόλεμος. Μια νέα γενιά, που πολλά μέλη της είχαν σπουδάσει στην Αίγυπτο και τη Λιβύη και επηρεάστηκαν από τις πανισλαμιστικές και εθνικιστικές ιδέες εκείνης της εποχής, συμμάχησαν με τμήματα της δυσαρεστημένης ελίτ για να σχηματίσουν το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο των Μόρος (MNLF) για τη δημιουργία μιας χωριστής δημοκρατίας Μόρο.
Ο πόλεμος έφθασε στην κορύφωση του στα μέσα της δεκαετίας του '70 με πάνω από 13.000 νεκρούς και πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες. Παρόλο που το MNLF, καθώς και η διάσπασή του το Ισλαμικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο των Μόρος, μπήκαν σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση και παραιτήθηκαν από το στόχο της απόσχισης, το Μιντανάο παρέμεινε σε αναταραχή. Τα Μέτωπα δεν αφοπλίστηκαν ποτέ και συνέχισαν τις διάσπαρτες συγκρούσεις.
Οι ειρηνευτικές συμφωνίες δεν έλυσαν τα αίτια της συνεχιζόμενης βίας. Το Μιντανάο παραμένει σχεδόν εσωτερική αποικία στην «αυτοκρατορική Μανίλα», μια πηγή αγροτικών προϊόντων, ορυκτών και φτηνής εργασίας, αλλά υποανάπτυκτη και υποεκπροσωπούμενη. Μέλη της εθνικής ελίτ συμμάχησαν με τους τοπικούς πολέμαρχους προσφέροντάς τους ψήφους και διατηρώντας τα φέουδα τους υπό έλεγχο.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι μαχητικές ομάδες είναι σε θέση να βρουν στρατολογίες και υποστήριξη και σχηματίζονται νέες ομάδες. Αυτά τα κινήματα δεν είναι ομοιογενή ή οργανωμένα σφιχτά. Οι τοπικές σχέσεις αφοσίωσης, συχνά σε ορισμένες φατρίες, είναι συχνά πιο σημαντικές για τους υποστηρικτές τους από τις επίσημες πολιτικές σχέσεις ή συμφωνίες.
Ορισμένες ομάδες Μόρος είναι μετά βίας κάτι περισσότερο από εγκληματικές συμμορίες, πλουτίζοντας με απαγωγές και εκβιασμούς, άλλες είναι πιο πολιτικές. Οι συμμαχίες και οι αντιπαλότητες είναι συχνά ρευστές και μέλη των τοπικών ελίτ σχηματίζουν ή υποστηρίζουν ένοπλες ομάδες ως εργαλεία στον ανταγωνισμό τους με άλλους.
Αντανακλώντας τις διεθνείς επιρροές, από τις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα, τα μαχητικά κινήματα των Μόρος έχουν όλο και περισσότερο επηρεαστεί από ισλαμικές φονταμενταλιστικές ιδέες. Οι δεσμοί με τα περιφερειακά δίκτυα τζιχάντ υπάρχουν από τη δεκαετία του '90. Συγκεκριμένα, η ομάδα που επιτέθηκε στο Μαράουι Σίτι έχει τις ρίζες της στον ιδιωτικό στρατό της πλούσιας οικογένειας Μάουτε.
Ο Τζόσεφ Φράνκο, ερευνητής της Σχολής Διεθνών Σπουδών του Σ. Ρατζαρατνάμ της Σιγκαπούρης, ο οποίος συνεργάστηκε με τους Φιλιππινέζους στρατιωτικούς, λέει ότι στις αρχές του 2016 οι Μάουτε προβάλλονταν ως οπαδοί του Ισλαμικού Κράτους για να «τρομάξουν και να εκβιάσουν» μια αντίπαλη συμμαχία. Τότε «αυτή η τακτική της χρήσης συμβόλων της τρομοκρατίας πήρε μια δική της ζωή».
Για μια νεότερη γενιά, οι αναφορές στον σαλαφιστικό τζιχαντισμό (βίαιος σουνίτικος φονταμενταλισμός) δεν είναι απλώς μια τακτική. Ο στρατός των Φιλιππίνων ισχυρίζεται ότι σκότωσε δύο από τους γιους Μάουτε κατά τη διάρκεια των μαχών στο Μαράουι Σίτι. Σε αντίθεση με το MILF, η ομάδα Μάουτε έχει στοχοποιήσει Χριστιανούς δολοφονώντας και καταστρέφοντας χριστιανικές εκκλησίες.
Με λιγότερους από 1.000 μαχητές, η ομάδα Μάουτε προσπαθεί να προκαλέσει θρησκευτικό πόλεμο στο νησί. Η επίθεσή τους στην πόλη Μαράουι σκόπευε να κερδίσει εθνική και διεθνή αναγνώριση. Η επιτυχία της πιθανώς εξέπληξε ακόμα και την ομάδα Μάουτε.
Παρ' ότι βρέθηκε αντιμέτωπη με χιλιάδες κυβερνητικά στρατεύματα που υποστηρίζονταν από αεροπλάνα και πυροβολικό, στα μέσα Σεπτεμβρίου η ομάδα δεν απομακρύνθηκε πλήρως από την πόλη και είχε σκοτώσει πάνω από 130 στρατιώτες.
Μέχρι στιγμής, η βία έχει παραμείνει ως επί το πλείστον περιορισμένη στην Μαράουι, αλλά οι Μάουτε έχουν συμμαχήσει με θραύσματα άλλων ομάδων που υιοθέτησαν παρόμοιες τρομοκρατικές τακτικές και πιθανές μελλοντικές επιθέσεις. Ο κυβερνητικός στρατός έχει καταφύγει σε τέτοια μεγάλης κλίμακας βιαιοπραγίες και βάναυση βία, που μεγάλο μέρος του Μαράουι Σίτι έχει ισοπεδωθεί, δημιουργώντας έναν τραυματισμένο και εχθρικό πληθυσμό, μεταξύ των οποίων οι Μάουτε ή παρόμοιες ομάδες πιθανότατα θα βρουν μελλοντικές στρατολογίες.
Στοχοποιώντας την Αριστερά
Οι Φιλιππινέζοι αριστεροί, συμπεριλαμβανομένων των Εθνικο-Δημοκρατών, φοβούνται ότι η χώρα παρασύρεται προς τη δικτατορία. Η αστική αντιπολίτευση είναι αδύναμη και πολλοί από τους αντιπροσώπους της αυτομόλησαν στην κυβέρνηση.
Ένας από τους λίγους αστούς πολιτικούς που διαφώνησαν έντονα με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ντουτέρτε, η Γερουσιάστρια Λέιλα ντε Λίμα, κατηγορήθηκε ότι συνεργάστηκε με τους βαρόνους των ναρκωτικών και φυλακίστηκε. Η κρατική βία και οι εκστρατείες συκοφάντισης και παρενόχλησης από τους υποστηρικτές της καθιστούν την αντιπολίτευση δύσκολη και επικίνδυνη. Αυτοί που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση διώχνονται από τις θέσεις τους και εκφοβίζονται.
Οι πολιτικές δολοφονίες αυξήθηκαν έντονα τους τελευταίους μήνες. Δεκάδες σκοτώθηκαν, οι περισσότεροι από το Εθνικο-Δημοκρατικό κίνημα, αλλά στόχοι ήταν επίσης ακτιβιστές κι από άλλα ρεύματα όπως το φιλιππινέζικο τμήμα της Τέταρτης Διεθνούς, το Επαναστατικό Εργατικό Κόμμα του Μιντανάο και το Partido Manggagawa.
Επιπλέον, η κοινωνική αντίσταση εναντίον του καθεστώτος Ντουτέρτε αποδυναμώνεται από τις διαιρέσεις μεταξύ της Αριστεράς. Οι Εθνικο-Δημοκρατικές οργανώσεις αρνούνται να συνεργαστούν ή συχνά ακόμα και να αναγνωρίσουν άλλες προοδευτικές ομάδες. Το εργατικό κίνημα διχάζεται μεταξύ του Εθνικο-Δημοκρατικού Kilusang Mayo Uno και του συνασπισμού SENTRO.
Το κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα διχάζεται κι αυτό μεταξύ της Εθνικο-Δημοκρατικής ομάδας Karapatan και του συνασπισμού iDEFEND. Η ευρύτερη Αριστερά, από τις σοσιαλιστικές ομάδες έως τα δίκτυα προοδευτικών ΜΚΟ στη χώρα, δυσκολεύεται να προσανατολιστεί απέναντι σε έναν πρόεδρο που ισχυρίστηκε ότι ήταν σοσιαλιστής, χρησιμοποίησε αντιαμερικανική ρητορική και διόρισε πασίγνωστους αριστερούς στη διοίκησή του.
Ο Χέρμπερτ Ντοκένα μιλά για κρίση του εργατικού κινήματος «Είκοσι, τριάντα χρόνια πριν, τουλάχιστον δέκα τοις εκατό των εργαζομένων ήταν μέλη συνδικάτων, τώρα είναι δύο τοις εκατό. Αυτό θέτει πολλά όρια σ' αυτά που μπορεί να κάνει η Αριστερά.
Από απελπισία και απογοήτευση, η Αριστερά επέλεξε να συμμετάσχει σε φιλελεύθερους θεσμούς ή να συνεργαστεί με φατρίες της ελίτ. Αυτό ήταν κρίσιμο. Κατά τη στιγμή που ο κόσμος είχε βαρεθεί και αναζητούσε μια εναλλακτική λύση, είδε τα δύο ισχυρότερα ρεύματα της Αριστεράς είτε σε συμμαχία με τον προηγούμενο πρόεδρο, όπως έκανε το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα Akbayan ή με τους υποστηρικτές του Μάρκος, τον Ντουτέρτε ή κάποια άλλη ελίτ όπως έκαναν οι Εθνικο-Δημοκράτες.
Είναι δύσκολο να βλέπουμε τους Εθνικο-Δημοκράτες να μοιράζονται μια πλατφόρμα με τους υποστηρικτές του Μάρκος και ύστερα έχεις τους σοσιαλδημοκράτες που εντάχθηκαν στην προηγούμενη κυβέρνηση. Αυτό καθιστά δύσκολη την προβολή μιας εναλλακτικής λύσης εκτός των υφιστάμενων δομών. Οι κύριες δυνάμεις της Αριστεράς έχασαν μια ευκαιρία.»
Σύμφωνα με τον Κ. Τζ. Γκαλουνάν του Block Marcos: «Η Αριστερά απέτυχε να αναπτύξει ένα μακροπρόθεσμο όραμα και υποτίμησε τις δυνατότητες που υπήρχαν. Αντ' αυτού, είχαν προτεραιότητα βραχυπρόθεσμα οφέλη, παραδείγματος χάριν στις εκλογές, ενώ οι Εθνικο-Δημοκρατικοί συνέχισαν να δίνουν προτεραιότητα στον ένοπλο αγώνα στην ύπαιθρο έναντι όλων των άλλων μορφών αγώνα».
Ένα πρώτο πλήγμα στη δύναμη του Ντουτέρτε εμφανίστηκε όταν ο πρόεδρος τήρησε την υπόσχεσή του να δώσει στην οικογένεια Μάρκος την άδεια να θάψει τον νεκρό πατριάρχη της οικογένειας στο νεκροταφείο για τους εθνικούς ήρωες. Ξέσπασαν αυθόρμητες διαμαρτυρίες, στις οποίες συχνά συμμετείχαν νέοι άνθρωποι σχετικά καινούργιοι στην προοδευτική πολιτική. Πρόσφατες περιπτώσεις δολοφονιών εφήβων από την αστυνομία προκάλεσαν αυξημένη δυσαρέσκεια. Ακόμα, ο Ντουτέρτε συνεχίζει να εφαρμόζει την αυταρχική του ατζέντα. Η κυβέρνηση σκοπεύει να αναθεωρήσει το σύνταγμα για να ευνοήσει τις περιφερειακές πολιτικές δυναστείες και τους ολιγάρχες που χρησιμεύουν ως κρίσιμοι σύμμαχοι του Ντουτέρτε και να αποκαταστήσει τη δικτατορία του Μάρκος.
Η Αριστερά των Φιλιππίνων, σε όλες τις διάφορες μορφές της, διατηρεί το κοινωνικό βάρος και τις ρίζες της. Αλλά λόγω της έλλειψης μιας πειστικής εναλλακτικής, αυτό το βάρος δεν μεταφράζεται σε πολιτική επιρροή. Ο Γκαλουνάν λέει: «Υπάρχει μια νέα, αναδυόμενη αριστερά στις Φιλιππίνες, μέσα ή έξω από τα υπάρχοντα ρεύματα. Πρέπει να ξεχωρίσουμε από τις ελίτ, αλλά επίσης να εξετάσουμε κριτικά τις προηγούμενες αποτυχίες της Αριστεράς».
Ο αγώνας εναντίον του αυταρχισμού και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα αποτελέσει κεντρικό στοιχείο για τη δημιουργία μιας νέας Αριστεράς. Μια τέτοια νέα Αριστερά θα πρέπει να είναι τόσο ριζοσπαστική καθώς η απογοήτευση από τη δημοκρατία της EDSA είναι βαθιά και να παραμείνει ανεξάρτητη από όλες τις παρατάξεις της ελίτ των Φιλιππίνων. Τα επόμενα χρόνια θα είναι αποφασιστικά - και επικίνδυνα.
Μετάφραση: e la libertà
Alex de Jong, «War Against the Poor», International Viewpoint, 31 Οκτωβρίου 2017.
Διαβάστε επίσης: Pierre Rousset, «Τα ρεύματα της αριστεράς στις Φιλιππίνες και η προεδρία Ντουτέρτε».
Ο Alex de Jong είναι εκδότης του Grenzeloos, του περιοδικού του ολλανδικού τμήματος της Τέταρτης Διεθνούς. Από το e la libertà έχει επίσης μεταφραστεί το άρθρο του «Μια Κομμούνα στη Rojava;» και έχει αναδημοσιευτεί το άρθρο του «Το Εγχείρημα της Rojava» (πρώτη δημοσίευση και μετάφραση Παραναγνώστης).
