Χρήστος Ιωνάς

Κίτρινα Γιλέκα: αναπάντεχη, αλλά και τόσο προβλέψιμη, ιστορική ευκαιρία!

“Η Ελβετία έμοιαζε μακρυά... Από την άλλη μεριά αυτού του no man’s land ήταν η Γαλλία, μια χώρα που ποτέ δεν ήξερε κανείς τί θα μπορούσε να συμβεί μέσα στη χρονιά ή ακόμα και στον επόμενο μήνα”. (Από την ελβετική ταινία του Alain Tanner, Η Σαλαμάνδρα, 1971).

“Όλα είναι δικά μας, τίποτα δεν είναι δικό τους! Ό,τι έχουν μας το έχουν κλέψει! Να μοιράσουμε τον πλούτο, να μοιράσουμε το χρόνο εργασίας, αλλιώς θα γίνει έκρηξη, έκρηξη!” (παλιό σύνθημα στις διαδηλώσεις της LCR και κατόπιν του NPA).

Τη στιγμή αυτή, αρχές Γενάρη, η κυβέρνηση του Εμανουέλ Μακρόν και του Εντουάρ Φιλίπ κάνει τα πάντα για να μπορέσουν τα μίντια να δώσουν την εικόνα ενός κινήματος Κίτρινων Γιλέκων από αλήτες και στασιαστές που χειραγωγούνται από την άκρα δεξιά και την άκρα αριστερά, που χέρι-χέρι θα είχαν για μόνο στόχο να ανατρέψουν με τη βία τη Δημοκρατία και την κυβέρνησή της. Για να γίνει πιο πιστευτή η χειραγώγηση των Κίτρινων Γιλέκων από την άκρα δεξιά, το βάρος μπαίνει στο νέο βιβλίο του αντιδραστικού συγγραφέα, Μισέλ Ουελμπέκ (του οποίου η προώθηση εξασφαλίζεται από έναν παλιό μαοϊκό...), ο οποίος θα είχε την ευφυΐα να έχει προβλέψει το κίνημα αυτό στο τελευταίο του βιβλίο.

Στην πραγματικότητα, η γαλλική αστική τάξη για μια ακόμα φορά αποδεικνύεται, αν όχι η πιο ηλίθια στον κόσμο, πάντως η πιο κουφή. Γιατί θα είχε αρκέσει να ακούει κανείς κάπως το κοινωνικό κίνημα: το σύνθημα “θα γίνει έκρηξη” δεν το φωνάζουν μόνο οι επαναστάτες, αλλά σχεδόν ολόκληρο το κοινωνικό κίνημα τα τελευταία χρόνια. Και πράγματι, το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, αυτή η απίστευτη κινητοποίηση που ξεκίνησε το Νοέμβρη και που συγκεκριμενοποίησε το “θα γίνει έκρηξη”, εγγράφεται ασφαλώς στην πορεία των τεράστιων κινητοποιήσεων των τελευταίων μηνών, έστω και με απρόσμενο τρόπο, με χαρακτηριστικά που πρέπει να εξετάσουμε στις αντιφάσεις τους. Εγχείρημα, να το πούμε, ακόμα πιο δύσκολο αφού ήδη εκατοντάδες αναλύσεις έγιναν και από τα αριστερά, αλλά και από τα δεξιά, και καθώς από την έναρξή του ώς την κατάσταση στις αρχές Γενάρη, το κίνημα βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη, εξαιτίας της εσώτερης δυναμικής του, αλλά και της ενίσχυσής του από αγωνιστές του εργατικού κινήματος, μεταξύ των οποίων και οι επαναστάτες αγωνιστές.

Το παρόν άρθρο φιλοδοξεί να παρουσιάσει το κίνημα και να κάνει και ορισμένες υποθέσεις για τη συνέχειά του, για την οποία από τώρα μπορούμε να πούμε ότι εξαρτάται από την εμβέλεια που θα μπορέσει να έχει, στις ερχόμενες εβδομάδες, το οργανωμένο εργατικό κίνημα, τη στιγμή που η κυβέρνηση, σε πλήρες πολιτικό αδιέξοδο, παίζει ανοιχτά το χαρτί της προβοκάτσιας και της καταστολής.

Μια ταξική εξέγερση

Η αφετηρία του κινήματος μπορεί να φανεί δευτερεύουσα: ήταν η άρνηση, από ορισμένους που μαζεύουν υπογραφές στο ιντερνέτ, ενός φόρου για το διοξείδιο του άνθρακα που ο Μακρόν ήθελε να περάσει ως οικολογικό μέτρο, αλλά που αφενός δεν ήταν καθόλου (το μόνο που θα έκανε θα ήταν να προστεθεί στα μέτρα που θέλουν να μειώσουν το έλλειμμα) και αφετέρου, και κυρίως, έπληττε κατάφατσα τους εργαζόμενους των λαϊκών στρωμάτων που ζουν έξω από τα κέντρα των μεγάλων πόλεων και είναι υποχρεωμένοι να παίρνουν το αυτοκίνητό τους για να πάνε στη δουλειά, ελλείψει συγκοινωνιών, και οι οποίοι έτσι θα έπρεπε να πληρώνουν ακόμα περισσότερο τη βενζίνη τους. Όταν οι πρώτες συλλογές υπογραφών γνώρισαν επιτυχία, υπήρξαν καλέσματα για κινητοποιήσεις σε τοπικό επίπεδο περίπου παντού, με διαφόρων ειδών μπλοκαρίσματα και πρόσκληση να φορούν το κίτρινο γιλέκο τους. Διπλό σύμβολο αυτό το γιλέκο: ασφαλώς, είναι καταρχήν το γιλέκο που πρέπει να έχει ο κάθε αυτοκινητιστής, όμως πέρα και από αυτούς μόνο, το γιλέκο είναι και το σύμβολο όλων αυτών που ο φιλελευθερισμός όλων των ώς τώρα κυβερνήσεων αφήνει “σε βλάβη” στην άκρη του κοινωνικού δρόμου, σπρωγμένους σε συνθήκες φτώχειας ή κοντά στη φτώχεια. Εξαρχής, το κίνημα περιείχε μια πολύ πλατιά κοινωνική διάσταση και πολύ γρήγορα το κίνημα πήρε τη στήριξη των τριών τετάρτων του πληθυσμού, πολύ μεγαλύτερη απ’ό,τι ευκαιριακά εμφανίζουν τα δελτία ειδήσεων ως δημοφιλία του.

Εξαρχής, η εξουσία προσπάθησε να παρουσιάσει το κίνημα ως να ήταν αντίθετο στην προστασία του περιβάλλοντος: η διάψευση αυτού ήρθε με δύο μορφές!

• Αφενός, με την ζεστή υποδοχή που επέδειξαν σε διάφορες περιπτώσεις τα Κίτρινα Γιλέκα στους διαδηλωτές κατά τις πολύ πετυχημένες πορείες για το κλίμα, στις 8 Δεκεμβρίου (με το σύνθημα “Στα δέντρα, πολίτες!” -παραφθορά του “Στα όπλα, πολίτες!” του γαλλικού εθνικού ύμνου), χωρίς να ξεχνάμε ότι σε πολλές πόλεις, οι κίτρινες και οι πράσινες πορείες αναμείχθηκαν για να δείξουν ότι η άρνηση να ξεμένει από ευρώ κανείς στα τέλη του μήνα και η άρνηση ενός πεθαμένου πλανήτη στα τέλη του αιώνα είναι συμπληρωματικές και ότι ο κοινωνικός και περιβαλλοντικός αγώνας πρέπει να είναι κοινός.

• Αφετέρου, πολύ γρήγορα ο αγώνας επεκτάθηκε: διεκδικήσεις και ενάντια σε άλλους φόρους, με άνοιγμα της συζήτησης για τη διαφορά ανάμεσα στην κατεξοχήν φορολογία ανάλογα με τις δυνατότητες και στους φόρους με το κομμάτι (π.χ. τους έμμεσους, ΦΠΑ, δασμούς, κλπ.), για την επαναφορά του φόρου περιουσίας (ISF) που ο Μακρόν, ο “πρόεδρος των πλουσίων”, έσπευσε να καταργήσει μετά την εκλογή του, ενάντια στην κατάργηση των τοπικών δημοσίων υπηρεσιών (ταχυδρομεία, παιδικούς σταθμούς, σχολεία, ...).

Ένα παράδειγμα από τα εκατοντάδες είναι η επιτροπή Apt (Προβηγκία), περιοχή όπου το κόμμα της Λε Πεν είναι ιδιαίτερα δυνατό, με μια ανοιχτά φιλο-φιλελεύθερη πολιτική: “Κατώτατος μισθός στα 1.500 καθαρά / αύξηση των μισθών και συντάξεων με τιμαριθμοποίηση σε σχέση με το κόστος ζωής / αποκατάσταση των δημοσίων υπηρεσιών σε όλη την περιοχή...”. Και, ενώ οι πρώτες εκτιμήσεις, με βάση την κοινωνική θέση αυτών που πήραν την πρωτοβουλία για υπογραφές, μιλούσαν για ένα μικροαστικό κίνημα γύρω από ξεπεσμένα μεσαία κοινωνικά στρώματα (μεσαία στελέχη, μεταφορείς, μικρο-επιχειρηματίες, ...), η γρήγορη επέκταση της κινητοποίησης έδειξε τη συμμετοχή πλειοψηφικών λαϊκών στρωμάτων, κυρίως μισθωτών, με πολλούς ανέργους, υπαλλήλους, εργαζόμενους σε τοπική αυτοδιοίκηση και σε περίθαλψη, εξαθλιωνόμενους συνταξιούχους. Πολλές είναι επιπλέον οι γυναίκες που συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις αυτές και, μεταξύ τους, πολλές επικεφαλής μονογονεϊκών οικογενειών, για τις οποίες τα δέκα πρόσθετα ευρώ το μήνα είναι ζωτικά.

Μια έρευνα (μεταξύ άλλων) στην εργατική πόλη Ντιέπ της Νορμανδίας έδειξε πως πάνω από τους μισούς από τα Κίτρινα Γιλέκα συμμετείχαν για πρώτη φορά σε κοινωνικό κίνημα, με το 60% τους να είναι μεταξύ 25 και 54 χρονών, καθώς και με τεράστια λαϊκή υποστήριξη. Η επέκταση των διεκδικήσεων και του ταξικού τους χαρακτήρα προέρχεται από αυτή την εξέλιξη, και οι επικίνδυνες θεωρίες που αντιτάσσουν μια Γαλλία των περιφερειακών πόλεων προς τις μεγάλες πόλεις ή των μεσαίων πόλεων προς τις συνοικίες τους υπέστησαν γερό πλήγμα: επεκτεινόμενο το κίνημα, έδειξε ότι, πίσω από τις προφανείς γεωγραφικές διαφοροποιήσεις, υπάρχει μια ταξική κοινωνική ενότητα που ψάχνει να εκφραστεί, πράγμα που ευτυχώς θέτει σε αμφισβήτηση τους απλοϊκούς και επικίνδυνους χαρακτηρισμούς ενός “γαλλικού λαού” που τόσο αγαπούν οι εθνικιστές και ο Μελανσόν.

Μια πολιτική αποσαφήνιση που δεν έχει τελειώσει

Ο ένας από τους λόγους που έκαναν ένα μεγάλο τμήμα της αριστεράς να διστάζει να ενταχθεί στο κίνημα στην αρχή του είναι, πέρα από το ερώτημα για τον ταξικό χαρακτήρα της αρχικής διεκδίκησης κατά του φόρου άνθρακα, και το γεγονός ότι μεταξύ αυτών που ξεκίνησαν τις υπογραφές ήταν και ένας γνωστός της άκρας δεξιάς, ενώ και άλλοι που εμφανίζονταν ως απολίτικοι ήταν στην πραγματικότητα παλαιότεροι υποψήφιοι της δεξιάς ή της άκρας δεξιάς στις εκλογές. Αλλά και οι φασίστες δεν έκρυψαν τη διάθεσή τους να “καθοδηγήσουν” το κίνημα προς μια ρατσιστική κατεύθυνση ταιριαστή με την πελατεία τους (ενάντια στους φόρους, ενάντια στους δημοσίους υπαλλήλους, ...). Όμως, πολύ γρήγορα, το κίνημα από την ίδια τη δυναμική του και από τις συζητήσεις που ξεκίνησαν ιδιαίτερα αγωνιστές της συνδικαλιστικής και της πολιτικής αριστεράς, παραμέρισε την οποιαδήποτε κατεύθυνση προς την άκρα δεξιά, σε ένα μάλιστα περιβάλλον που την ευνοούσε, καθώς επιπλέον το συνδικαλιστικό κίνημα απήχε στην αρχή.

Οι προσπάθειες να υιοθετηθούν διεκδικήσεις κατά των μεταναστών, οι επικρίσεις της Λε Πεν και άλλων ομοίων της κατά της λεγόμενης Συμφωνίας του Μαρακές, που θα είχε για στόχο να διώξει τους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς, για να εγκατασταθούν μετανάστες στα μέρη τους(!!!), δεν είχαν καμία τύχη και μάλιστα είδαμε μετανάστες να συμμετέχουν στις πορείες των Κίτρινων Γιλέκων, μεταξύ των οποίων και γυναίκες με μαντήλα που τόσο θα ήθελαν οι φασίστες να τις διώξουν από τη Γαλλία! Ακόμα χειρότερα για τους φασίστες: Στην Καν, νορμανδική πόλη από την πρωτοπορία του κινήματος, όταν η δήμαρχος αρνήθηκε να παραχωρήσει μια αίθουσα ήταν σε μια κατάληψη μεταναστών που διεξήχθη η Γενική Συνέλευση των Κίτρινων Γιλέκων, με τους λίγους φασίστες να μην μπορούν να κρύψουν την οργή τους απέναντι στις πολύ θερμές και αλληλέγγυες σχέσεις ανάμεσα στα Κίτρινα Γιλέκα και στους καταληψίες μετανάστες!

Μερικές έρευνες στα τέλη Νοέμβρη ή αρχές Δεκέμβρη (Le Monde, Mediapart) έδειξαν ότι, εάν τα δύο τρίτα των Κίτρινων Γιλέκων παρουσιάζονταν χωρίς πολιτική ένταξη, ωστόσο από όσους δήλωναν πολιτική προτίμηση το 42% όριζε τον εαυτό του ως αριστερά, το 15% άκρα αριστερά, το 13% δεξιά και μόνο το 5% άκρα δεξιά! Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, ότι ο κίνδυνος ιδιοποίησης από την άκρα δεξιά έχει οριστικά απομακρυνθεί: αφενός, οι φασίστες εξακολουθούν να θέλουν να αναδειχθούν -και πρόσφατα ένας θλιβερός αντισημίτης ηθοποιός κατάφερε να οργανώσει μια προβοκάτσια μαζί με μια ομάδα κρετίνων ρατσιστών που προφανώς προβλήθηκε όσο γινόταν περισσότερο από τις τηλεοράσεις ακριβώς για να στιγματιστεί το κίνημα. Και, αφετέρου -θα επανέλθουμε-, η εξουσία έχει κάθε συμφέρον να εμφανίσει το κίνημα σαν να καθοδηγείται από την άκρα δεξιά. Είναι τμήμα των σημερινών λεκτικών της προκλήσεων...

Η οργάνωση του κινήματος

Αυτά που κυρίως παρουσιάζονται είναι δύο χαρακτηριστικά: η άρνηση “αρχηγών” και η θέληση για διαδήλωση στο Παρίσι. Εάν είναι σημαντικά στοιχεία, δεν πρέπει ωστόσο να κρύψουν δύο άλλα, κρίσιμα: τις δραστηριότητες στη βάση και τις προσπάθειες για δημοκρατία στη βάση.

Πολλά γράφτηκαν για την άρνηση αρχηγών στα Κίτρινα Γιλέκα. Έστω και μόνο για να τεθεί σε αμφισβήτηση το ότι, από το Νοέμβρη, είδαμε αρκετούς να καταλαμβάνουν εθνικά πλατώ τηλεόρασης, ενώ μερικοί από τα Κίτρινα Γιλέκα είναι τηλεοπτικά πρόσωπα. Στην πραγματικότητα, αυτό που τους έκανε να ξεχωρίσουν είναι η επιτυχία τους στα κοινωνικά δίκτυα και το γεγονός ότι βρέθηκαν στην πρωτοβουλία του μαζέματος υπογραφών. Πράγμα που βέβαια τους κάνει να είναι δυνητικά επικίνδυνοι, καθώς δεν έχουν εκλεγεί από κανέναν ενώ διαθέτουν μεγάλο κοινό στο ιντερνέτ: έτσι, δύο από τα Κίτρινα Γιλέκα που είναι γνωστοί σε όλη τη Γαλλία έφτιαξαν κάτι φιλμάκια για να επιστήσουν την προσοχή ενάντια στη “Συμφωνία του Μαρακές”. Ένας άλλος, τέως υποψήφιος της άκρας δεξιάς, υποστήριξε στο διαδικτυακό του λογαριασμό ότι πρέπει η εξουσία να δοθεί για ένα 6-μηνο σε κάποιο στρατιωτικό! Και είναι και σαφές ότι μερικοί από τους πιο γνωστούς ονειρεύονται πολιτικές καριέρες και μικροεξουσίες, με βάση τη σημερινή κατάσταση.

Αλλά ταυτόχρονα, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η διάθεση να μην υπάρχουν αρχηγοί είναι πολύ έντονη: μόλις ένας από τους πιο γνωστούς θέλησε να εμφανιστεί κάπως σαν “εκπρόσωπος τύπου” του κινήματος, κατακρίθηκε βίαια! Η άρνηση αυτή έρχεται από μακρυά: είναι η απάντηση του κινήματος στην κατάσχεση του πολιτικού λόγου από τους αιρετούς της 5ης Δημοκρατίας, τόσο από τη δεξιά όσο και από το Σοσιαλιστικό Κόμμα (το οποίο επιπλέον πρόδιδε και τις υποσχέσεις του).

Από την άποψη αυτήν, ο Μακρόν είναι ένας επικίνδυνος ακραίος: όχι μόνο διατείνεται ότι εξελέγη για να εφαρμόσει το πρόγραμμά του, ενώ πήρε μόνο το 18% των ψήφων στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών και μόλις μια μικρή πλειοψηφία στο δεύτερο γύρο μόνο και μόνο για να μην περάσει η Λε Πέν, αλλά και επιπλέον, η μοναρχική του κυβέρνηση στην υπηρεσία αποκλειστικά των πολύ πλουσίων, που περιφρονεί το εργατικό και λαϊκό κίνημα, γίνεται το σύμβολο αυτής της άρνησης εκπροσώπων που είναι αποκομμένοι από το λαό ή τη βάση, το οποίο και δημιουργεί προφανώς την πιο σοβαρή κρίση της 5ης Δημοκρατίας, η οποία να θυμίσουμε δημιουργήθηκε από τον Ντε Γκώλ με πραξικόπημα!

Οι εικόνες των διαδηλώσεων στο Παρίσι, που ακολουθούνται συστηματικά από τις τηλεοράσεις, αποτελούν ένα από τα δυνατά σημεία του κινήματος στο πλατύ κοινό, σε τέτοιο βαθμό που ένας από τους ιστορικούς του εργατικού κινήματος προέβλεψε το τέλος των Κίτρινων Γιλέκων όταν ένα κανάλι (BFM) δεν θα το έβλεπε πλέον ενδιαφέρον για τους τηλεθεατές του! Στην πραγματικότητα το κίνημα κατάλαβε γρήγορα τη σημασία μιας ισχυρής εμφάνισης στην πρωτεύουσα: προβάλλοντας το Παρίσι ως χώρο όλων των κεντρικών οργάνων της εξουσίας, συνδέθηκαν με τη διάθεση συγκεντροποίησης του αγώνα που έχει κάθε κοινωνικό κίνημα.

Αλλά, αντίθετα από το “κλασικό” συνδικαλιστικό κίνημα σε όλα αυτά τα χρόνια προδομένων αγώνων, προσπάθησαν να πάνε να χτυπήσουν τις πόρτες της εξουσίας, κατευθύνοντας από την αρχή τις διαδηλώσεις προς τα Ηλύσια Πεδία, όπου διαμένει ο πρόεδρος, ο οποίος είχε πρόσφατα ακριβώς περιφρονήσει αυτούς που τον αμφισβητούν δηλώνοντας: “Ας έρθουν να με ψάξουν”. Η συγκεκριμένη εφαρμογή της απάντησης σε αυτή την πρόκληση ήταν και ο ένας από τους παράγοντες που έδωσε αυτή τη δημοφιλία στο κίνημα, βάζοντας -τουλάχιστον ώς τα τέλη Δεκέμβρη- σε δεύτερο πλάνο τις διάφορες βίαιες πράξεις, καθώς, αν εξαιρέσουμε τις μειοψηφικές ενέργειες του αυτόνομου χώρου ή της άκρας δεξιάς, είναι χιλιάδες οι διαδηλωτές που σπρώχτηκαν στα άκρα από την αδιαλλαξία του Μακρόν και των ανθρώπων του και δε δίστασαν να συγκρουστούν με την αστυνομία συνεχίζοντας, ακόμα και μετά την όλο και πιο βίαιη και επικίνδυνη καταστολή των ένοπλων σωμάτων του κεφαλαίου. Στις αρχές του Γενάρη, καταμετρούνται σε περίπου 2.000 οι τραυματίες, εκ των οποίων σε δεκάδες οι βαριά τραυματισμένοι, από τα χτυπήματα της αστυνομίας (η τελευταία είχε και αυτή μερικές εκατοντάδες τραυματίες) και, εάν επιπλέον υπήρξαν και εννιά θάνατοι σε μπλοκαρίσματα δρόμων εξαιτίας αυτοκινητιστών που είτε ξαφνιάστηκαν είτε θύμωσαν, ήταν και μια γριούλα που σκοτώθηκε στο παράθυρό της από αστυνομικό πυροβολισμό flash ball στη Μασσαλία.

Αλλά αυτές οι παρισινές διαδηλώσεις, τις οποίες εξάλλου πολλά Κίτρινα Γιλέκα τις αρνήθηκαν προτιμώντας να διαδηλώνουν στα μέρη τους, δεν θα μπορούσαν ποτέ να υπάρξουν εάν δεν υποστηρίζονταν από τοπικές δράσεις, με πιο γνωστά το μπλοκάρισμα δρόμων, αυτοκινητόδρομων, και το άνοιγμα διοδίων. Από τις 17 Νοεμβρίου στήθηκαν 2.500 μπλοκαρίσματα σε σταυροδρόμια κοντά σε εκατοντάδες πόλεις, από τουλάχιστον 300.000 Κίτρινα Γιλέκα (πληροφορία που δίνεται στην εξαίρετη ανάλυση του συντρόφου μας, Πατρίκ Λε Μουάλ, του NPA, “Το ασταμάτητο κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων αποσταθεροποιεί τη νεο-φιλελεύθερη επίθεση του Μακρόν”)! Αλλά μπλοκαρίσματα επίσης έγιναν, όπως γίνεται και στις μεγάλες εργατικές κινητοποιήσεις, και σε διυλιστήρια πετρελαίου, σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ, σε αποθήκες, στην Amazon, κλπ. Και ως τοπικό σημείο συνάντησης των Κίτρινων Γιλέκων χρησιμοποιήθηκε συχνά ένα κεντρικό σταυροδρόμι, όπου επίσης συχνά οι τοπικές ομάδες εγκαταστάθηκαν σε 24ωρη βάση, εντάσσοντας άνδρες και γυναίκες, εργαζόμενους (συχνά ζητώντας άδειες χωρίς αποδοχές!) και ανέργους, συνταξιούχους και φοιτητές. Το κίνημα αυτό στα κεντρικά σταυροδρόμια (των “ronds points” όπως το είπαν) έβαλε σε κίνηση δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και βρήκε πολύ βαθιές ρίζες, αναπτύσσοντας έτσι και άλλες δραστηριότητες αλληλεγγύης, όπως μαζικά γεύματα.

Από την άποψη αυτήν, το κίνημα αυτό είναι πολύ πιο προχωρημένο από το κίνημα των Αγρυπνιών (Nuit Debout) του 2016. Αλλά εκεί που συγκλίνει είναι ως χώρος ανταλλαγών: εκεί είναι που προχώρησαν οι σκέψεις για τις διεκδικήσεις και εκεί είναι επίσης που, ακόμα και αν ήταν παρόντες, οι φασίστες δεν μπόρεσαν να περάσουν τα ρατσιστικά τους μηνύματα. Και εκεί είναι ακόμα που αρχίζει να αναπτύσσεται αυτό που είναι αναγκαίος στόχος: η δημοκρατική διάρθρωση του κινήματος. Είναι όλο και πιο προφανές ότι ακριβώς όσο ανυπόφορη είναι η ανάθεση σε κάποιους αρχηγούς ή κάποιους μελλοντικούς προεστούς, ακριβώς στο ίδιο μέτρο υπάρχει και ανάγκη αυτοοργάνωσης, φροντίζοντας να βρεθούν όλα τα μέσα και να γίνει η επεξεργασία των διεκδικήσεων με τον πιο δημοκρατικό δυνατόν τρόπο, καθώς και να ελεγχθούν όσοι για κάποια στιγμή θα χρειαστεί να γίνουν τοπικά εκπρόσωποι, για να συζητήσουν σε ανώτερη βαθμίδα. Μια επιτροπή πόλης στη Λορένη, το Κομμερσύ, έκανε τέτοιες προτάσεις και φαίνεται ότι ξεκινάει μια δυναμική από την οποία τα Κίτρινα Γιλέκα θα είχαν μόνο να ωφεληθούν: “Από το Κομμερσύ, καλούμε λοιπόν παντού στη Γαλλία να δημιουργηθούν λαϊκές επιτροπές που να λειτουργούν σε τακτικές γενικές συνελεύσεις. Σημεία όπου ο λόγος να απελευθερώνεται, όπου να τολμάνε οι άνθρωποι να εκφραστούν, να μορφωθούν, να αλληλοβοηθούν. Εάν εκπρόσωποι πρέπει να υπάρξουν, αυτό είναι στο επίπεδο της κάθε τοπικής επιτροπής κίτρινων γιλέκων να το κάνει, όσο γίνεται πιο κοντά στο λόγο του λαού. Με δεσμευτικές εντολές, ανακλητές και εναλλασσόμενες. Με διαφάνεια. Με εμπιστοσύνη” (2 Δεκεμβρίου) [βλ.  “Γαλλία: Κάλεσμα κίτρινων γιλέκων για άμεση δημοκρατία”]. “Από το Κομμερσύ, καλούμε τώρα σε μια μεγάλη εθνική σύναξη των εθνικών λαϊκών επιτροπών” (30 Δεκέμβρη).

Απέναντι στην αντιδημοκρατική διεξαγωγή της πολιτικής ζωής από τον Μακρόν, μια μεγάλη συζήτηση διεξάγεται στα Κίτρινα Γιλέκα για την ανάγκη να μπορούν να ελέγχονται και να ανακαλούνται οι εκπρόσωποι, αλλά και για να το πώς να προτείνονται νόμοι και κατευθύνσεις: αυτό παίρνει τη μορφή μιας διεκδίκησης που είναι από τις κύριες στις διαδηλώσεις των τελευταίων ημερών (μαζί με το “Μακρόν, παραιτήσου!”...): είναι η διεκδίκηση για Δημοψήφισμα με Πρωτοβουλία των Πολιτών (RIC =Referendum d'Initiative Citoyenne). Υπάρχει ο κίνδυνος αυτό το RIC, με το οποίο ο Μακρόν, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, η δεξιά και η άκρα δεξιά, αλλά και ο Μελανσόν, συμφωνούν με διάφορες, περισσότερο ή λιγότερο, σημαντικές εκδοχές, να αποδειχτεί ένας τρόπος απο-κινητοποίησης ή έστω διάσπασης του κινήματος. Αλλά η διεκδίκηση αυτή παραπέμπει σε μια διάθεση άμεσης δημοκρατίας, ακόμα και εάν μπορούμε να θυμίσουμε ότι η νίκη της αριστεράς στο δημοψήφισμα για το ευρωπαϊκό σύνταγμα το 2005 πετάχτηκε στα σκουπίδια από τον Σαρκοζί και ότι ένα δημοψήφισμα θα μπορούσε να είναι εργαλείο αλλά ανεπαρκές.

Αυτό επιτρέπει και να υπογραμμίσουμε μια καθοριστική πλευρά για τη συνέχεια: την αυτο-οργάνωση σε όλες τις βαθμίδες. Ταυτόχρονα, το ζήτημα του δημοψηφίσματος εγγράφεται σε μια κρίσιμη προβληματική: από το Μάη του 68 ώς τα Κίτρινα Γιλέκα, πολλά συζητήθηκαν και δοκιμάστηκαν στη Γαλλία σε σχέση με τις μορφές δημοκρατίας. Από τη μια μεριά, τα όρια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, που έχει καταντήσει εμετική καρικατούρα (τα Κίτρινα Γιλέκα απορρίπτουν την “πολιτική τάξη”) στους αστικούς θεσμούς, και από την άλλη, η ανάγκη για άμεση δημοκρατία, που είναι αναγκασμένη, για να μην είναι τυπική, να συνδεθεί και με μορφές αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Και, σε αυτό το στάδιο, μπορούμε να μιλήσουμε για αληθινή πολιτική ωρίμανση στα πολιτικά αυτά ζητήματα, ανάμεσα στις προτάσεις αυτο-οργάνωσης, όπως στο Κομμερσύ, και στα εργαστήρια λαϊκής εκπαίδευσης για τα δημοψηφίσματα, όπως αυτό που έγινε στο Μονμπελιέ.

Από την πλευρά του κινήματος: Να αρπάξουμε το διακύβευμα

Το βλέπουμε: σε δύο μήνες, τα Κίτρινα Γιλέκα χρωμάτισαν με κόκκινο το κίνημά τους, τόσο στις διεκδικήσεις όσο και στα οργανωτικά ζητήματα. Χωρίς, ασφαλώς, να μπορούμε να προβλέψουμε τί θα γίνει τις επόμενες εβδομάδες, είναι σημαντικό να δούμε πώς η γαλλική αριστερά καθορίστηκε απέναντι σε μια εξέγερση που, ειρωνεία της ιστορίας, μοιάζει πολύ να είναι το τιμητικό αντίγραφο του Μάη του 68, πενήντα χρόνια μετά, που τόσο αναμενόταν την Άνοιξη και παρά την γερή κινητοποίηση των σιδηροδρομικών και των φοιτητών μεταξύ άλλων. Είναι προφανές ότι εάν το περιβάλλον του Μακρόν χαρακτηρίζει τα Κίτρινα Γιλέκα σαν φασίστες, αυτό είναι από φόβο μην τυχόν η οργανωμένη αριστερά συνδεθεί επί τέλους με το σημερινό κίνημα, πράγμα που κατεξοχήν είναι και το κλειδί για μια κοινωνική και πολιτική νίκη, σε συνθήκες που μένουν να διευκρινιστούν.

Και όμως, τις πρώτες μέρες της εμφάνισης των Κίτρινων Γιλέκων, τα κόμματα της αριστεράς κράτησαν μεγάλες αποστάσεις, από διπλό φόβο: Πρώτον, η χειραγώγηση από την άκρα δεξιά που, πιστή στις πρακτικές της, δρούσε κρυφά από τα μέσα, για να δώσει στην αρχή των κινητοποιήσεων χαρκτηριστικά κατά των φόρων, κατά των μεταναστών, κατά του πολιτικού κόσμου “όλοι διεφθαρμένοι” (εκτός φυσικά της Λε Πεν, παρόλο που αυτή διώκεται από τη δικαιοσύνη για απάτες στην εκλογική χρηματοδότηση!). Και, πράγματι, γρήγορα εντοπίστηκαν ορισμένοι γνωστοί, όπως ο ένας φασίστας από αυτούς που μάζευαν υπογραφές και ένας αντισημίτης ακτιβιστής, χωρίς να ξεχνάμε και αυτούς με τις γαλλικές σημαίες με τα ανώδυνα μοναρχικά σύμβολα... Δεύτερη επιφύλαξη, το ότι το κίνημα ξεκίνησε με έναν συνδυασμό από κοινωνικά δίκτυα και ιδιωτικά κανάλια που κάλυπταν διαρκώς την κινητοποίηση -προνόμιο που ποτέ δεν γνώρισαν οι κινητοποιήσεις κατά της διάλυσης των συντάξεων, οι αγώνες των φοιτητών ή των σιδηροδρομικών, τις οποίες παρουσίαζαν την Άνοιξη κυρίως από τη μεριά της ενόχλησης στους χρήστες, που “πιάνονται όμηροι” κατά την καθιερωμένη έκφραση των κυρίαρχων μίντια.

Εξού και μια ορισμένη αμηχανία από την αριστερά, αλλά που ξεπεράστηκε γρήγορα: από τη μια, καθώς ήδη από την αρχή, ορισμένοι αγωνιστές από τα συνδικάτα και από την πολιτική αριστερά συμμετείχαν τοπικά στις κινητοποιήσεις και, από την άλλη, καθώς πολύ γρήγορα, κόμματα όπως η Ανυπόταχτη Γαλλία ή το NPA είδαν την κοινωνική δυναμική των Κίτρινων Γιλέκων. Έτσι, ήδη από τις 20 Νοεμβρίου, η κεντρική προκήρυξη του NPA καλούσε σε δράση τάξη ενάντια σε τάξη και διευκρίνιζε: “οι διεκδικήσεις δεν θα μπορέσουν να επιβληθούν παρά μόνο με ένα απεργιακό κίνημα που να μπλοκάρει την οικονομία της χώρας. Τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, το εργατικό-συνδικαλιστικό κίνημα, οι συλλογικότητες και τα πολιτικά κόμματα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση”. Ακόμα και εάν αυτή η κατανόηση δεν υπήρξε αμέσως στο γαλλικό ΚΚ ή στην Lutte Ouvrière, η πολιτική αριστερά τάχθηκε γενικά στις πλευρές της κινητοποίησης, πράγμα που δεν ισχύει για τις συνδικαλιστικές ηγεσίες!

Πράγματι, η στάση των εθνικών συνδικαλιστικών ηγεσιών είναι απλώς ντροπιαστική και ακόμα και αυτοκτονική: τη στιγμή που το ποσοστό συνδικαλισμού στη Γαλλία κυμαίνεται γύρω στο 8% των μισθωτών, με τρομακτικό παθητικό τα τελευταία χρόνια, όπου όλα έγιναν από τις πλειοψηφικές ηγεσίες για να πνίξουν τους αγώνες, είτε άμεσα (η CFDT), είτε με ελιγμούς (οι CGT και FO), η ανάδυση της, ασφαλώς μη τυπικής αλλά όχι και αναπάντεχης, εξαιτίας του συσσωρευμένου κοινωνικού θυμού, αυτής κινητοποίησης θεωρήθηκε ως αντίθετης προς τα συμφέροντα της γραφειοκρατικής κάστας. Ο λόγος ότι, πρώτα-πρώτα, τα ίδια τα Κίτρινα Γιλέκα δήλωναν καχύποπτοι απέναντι στα συνδικάτα (αλλά τί μπορεί αυτό να σημαίνει ακριβώς;), αλλά και επειδή κυρίως οι συγκεκριμένες τους μορφές δράσης (μπλοκαρίσματα, διαδηλώσεις με εγγυημένη σύγκρουση) είναι ό,τι ακριβώς οι γραφειοκράτες μισούν, αυτοί που δέχονται χωρίς αιδώ να τους λένε “κοινωνικούς εταίρους”, αποδεχόμενοι την εξουδετέρωση της συνδικαλιστικής δράσης, εντάσσοντας τους εκπροσώπους σε εκατοντάδες επιτροπές διαχείρισης χωρίς καμία κοινωνική δυναμική, και καθώς έχουν με την παθητικότητά τους οδηγήσει τους εργαζόμενους σε ένα αίσθημα ηττοπάθειας. Έτσι, αντί να δουν ότι το κίνημα αυτό “αποτελεί ιστορική ευκαιρία” (...) “για να προσελκύσουν κομμάτια ολόκληρα του πληθυσμού που προσπαθούν εδώ και χρόνια να εντάξουν στα συνδικάτα” (Gourgues & Quijoux, “Συνδικαλισμός και Κίτρινα Γιλέκα”), ακόμα περισσότερο που ο ένας στους δύο από τα Κίτρινα Γιλέκα έχει ήδη συμμετάσχει σε κάποια απεργία (ενώ είναι μόνο ο ένας στους τρεις στο σύνολο των μισθωτών), οι εθνικές ηγεσίες όλων των συνδικάτων, εκτός του Sud Solidaires, έτρεξαν να υπογράψουν, στις αρχές Δεκέμβρη, ένα κάλεσμα για να “ξεκινήσει διάλογος” και “διαπραγμάτευση” με την κυβέρνηση, καταδικάζοντας “όλες τις μορφές βίας στην έκφραση των διεκδικήσεων”! Ο ίδιος ο Μακρόν δε ζητούσε τόσα! Έτσι ήταν μεγάλη η ικανοποίηση για τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία, μετά από μια πρώτη αποτυχία της CFDT να γίνει δεκτή από τον Μακρόν ως ενδιάμεσος με τα Κίτρινα Γιλέκα, για το ότι μπόρεσε κατόπιν να γίνει δεκτή στο τραπέζι της κυβέρνησης που ώς τότε αρνιόταν κάθε “κοινωνικό διάλογο”, και να μπορέσει να ξαναβρεί τις χάρες των “συναντήσεων κορυφής” που πάντα καταλήγουν σε βάρος των εργαζομένων!

Ευτυχώς ο συνδικαλισμός παραμένει ζωντανός στη Γαλλία: στην πραγματικότητα, ήδη από την αρχή, πολλοί συνδικαλιστές αγωνιστές συμμετείχαν στα Κίτρινα Γιλέκα, χωρίς να περιμένουν τη γνώμη των συνομοσπονδιών τους! Ο ίδιος ο Φιλίπ Μαρτινέζ, ο ηγέτης της CGT, είχε διστάσει κάποια στιγμή: είχε μάλιστα πάρει μια επαφή με τα Κίτρινα Γιλέκα, πράγμα που καθιστά ακόμα πιο ντροπιαστική την υπογραφή του στη διασυνδικαλιστική ανακοίνωση. Και οι αντιδράσεις στην υπογραφή αυτή ήταν θυελλώδεις, και κυρίως μέσα στην CGT, με μια οργισμένη, για παράδειγμα, ανακοίνωση της Ομοσπονδίας Χημικών της CGT (που μιλάει για “πισώπλατο πλήγμα σε όσους αγωνίζονται σήμερα”). Είδαμε επίσης και πολλές τοπικές οργανώσεις της FSU να διαμαρτύρονται κατά της υπογραφής του μεγαλύτερου εκπαιδευτικού συνδικάτου. Και κυρίως είδαμε όλο και περισσότερους αγωνιστές στα συνδικάτα, έως και τοπικά στελέχη, να πηγαίνουν μαζί με τα Κίτρινα Γιλέκα, φορώντας τα συνδικαλιστικά τους σήματα, για να συζητήσουν τις διεκδικήσεις, πράγμα που προφανώς βοήθησε στο προχώρημα, αλλά και για να προτείνουν συγκεκριμένη βοήθεια, πράγμα που γνώρισε καλή υποδοχή.

Και οι υποχωρήσεις του Μακρόν, όσο και της πλάκας να ήταν, αφού είναι οι φορολογούμενοι που θα τις χρηματοδοτήσουν, ενίσχυσαν σε πολλούς αγωνιστές την πεποίθηση ότι το κίνημα αυτό πάει προς τη σωστή κατεύθυνση. Γιατί, όπως το υπογραμμίζει και ο Πατρίκ Λε Μουάλ, “για πρώτη φορά μετά το 2006 και τη νίκη κατά του CPE” (Σύμβαση Πρώτης Απασχόλησης)¹, “μετά τις συσσωρευμένες ήττες, από τη μάχη του 2010 για τις συντάξεις έως τη μάχη για το Νόμο Εργασίας ή για τους σιδηροδρόμους, ένα κοινωνικό κίνημα κατάφερε να αναγκάσει την κυβέρνηση να υποχωρήσει”! Έτσι, είδαμε να διαγράφεται μια διπλή κίνηση από συνδικαλιστική πλευρά: από τη μια, ορισμένες ντροπαλές γραφειοκρατικές προσπάθειες να καλεστούν παράλληλες δράσεις -και κυρίως όχι από κοινού!-, όπως η απεργία της 14 Δεκεμβρίου, που στην παραδοσιακή της μορφή δεν γνώρισε και μεγάλη επιτυχία. Από την άλλη, και συνδικαλιστικές προσπάθειες για συγκεκριμένη σύνδεση με τα Κίτρινα Γιλέκα, για να προωθηθεί η κινητοποίηση: είναι η περίπτωση της προειδοποίησης για απεργία ενός μηνός από την CGT Δημόσιες Υπηρεσίες, για την υποστήριξη των “Κίτρινων γιλέκων, των κόκκινων γιλέκων και των χωρίς γιλέκο”. Το ίδιο και το κάλεσμα που υπέγραψε η SUD, το NPA, η Ανυπότακτη Γαλλία, το ATTAC, για διαδήλωση στις 15 στο Παρίσι, ημέρα διαδηλώσεων των Κίτρινων Γιλέκων, και στην πραγματικότητα η πολύ δυναμική αυτή πορεία εντυπωσίασε έστω και για την οργάνωσή της που της επέτρεψε να αποφύγει τις αστυνομικές προβοκάτσιες.

Σε κοινωνικό επίπεδο πρέπει να προσθέσουμε τουλάχιστον δύο στοιχεία που ενίσχυσαν την κοινωνική δυναμική του κινήματος:

• Αφενός, είναι το γεγονός ότι σε δύο Σάββατα υπήρξαν ταυτόχρονα με τις συγκεντρώσεις των Κίτρινων Γιλέκων και “κλασικές” σημαντικές διαδηλώσεις: Στις 24 Νοεμβρίου, ήταν οι διαδηλώσεις ενάντια στη βία κατά των γυναικών. Στο Παρίσι, η πολύ ζωντανή και πολύ λαϊκή πορεία, μάζεψε τουλάχιστον 20.000 διαδηλωτές (πολύ περισσότερους απ’όσους τα Κίτρινα Γιλέκα στο Παρίσι) και συναντήθηκε σε κάποια σημεία με ορισμένους από τα Κίτρινα Γιλέκα, ενώ σε μερικές πόλεις οι δύο διαδηλώσεις ενοποιήθηκαν. Σημαντική επίπτωση: από τον αριθμό τους, οι γυναίκες παίζουν σημαντικό ρόλο και συνέπεια της μεγάλης τους συμμετοχής είναι ότι πολλές διαδηλώσεις γυναικών Κίτρινα Γιλέκα διοργανώθηκαν στις 6 Ιανουαρίου, για να τονίσουν την υπερεκμετάλλευσή τους, να διεκδικήσουν κοινωνικά δικαιώματα, αλλά και για να καταγγείλουν με ειρωνεία την τάση ματσό των Κίτρινων Γιλέκων στις συγκρούσεις τους με την αστυνομία! Η άλλη διαδήλωση, και αυτή πολύ πετυχημένη, ήταν στις 8 Δεκεμβρίου για το κλίμα, όπως το αναφέραμε ήδη. Αυτό που αξίζει να σημειώσουμε είναι ότι οι δύο αυτές πρωτοβουλίες, όχι μόνο δεν ήταν σε αντιπαράθεση (όπως το ευχόταν η κυβέρνηση, τουλάχιστον για την περίπτωση του κλίματος), αλλά και επέτρεψαν να πλεχτούν σχέσεις με τα Κίτρινα Γιλέκα, οι οποίες μόνο να εμπλουτίσουν τη γενική δυναμική μπορούν.

• Και, αφετέρου, το οποίο θα χρειαζόταν πιο λεπτομερή ανάλυση, είναι η εμφάνιση, στις αρχές Δεκεμβρίου, του κινήματος των λυκείων, που κινητοποιήθηκαν επί τέλους μετά από μεγάλη περίοδο ατονίας -ιδιαίτερα την Άνοιξη, όταν θα μπορούσαν να είχαν αλλάξει το συσχετισμό, εάν είχαν κινητοποιηθεί στο πλευρό των φοιτητών! Αυτό που είναι σαφές είναι πως εάν η κινητοποίησή τους ξεκινούσε από την άρνηση τριών μεταρρυθμίσεων που επιβαρύνουν τρομακτικά την επιλογή κοινωνικού χαρακτήρα, διατύπωσαν εξαρχής την αλληλεγγύη τους με τα Κίτρινα Γιλέκα. Και, δεδομένης τη σημαντικής θέσης των επαγγελματικών λυκείων -εκεί όπου πάνε κυρίως τα παιδιά των εργατών- στην κινητοποίηση του Δεκέμβρη, ακούσαμε πολλούς μαθητές να λένε ότι οι γονείς τους συμμετείχαν στα Κίτρινα Γιλέκα.

Η αντίδραση του πολύ φιλελεύθερου Μακρόν σε αυτή την ανάδυση, έστω και περιορισμένη, της εκπαιδευόμενης νεολαίας στις κινητοποιήσεις, ήταν στο ύψος του φόβου του μήπως αυξηθεί το κύμα και τα παρασύρει όλα: σπάνια έχουμε δει τόσο τρομακτική καταστολή νεολαίας. Αστυνομικές επιθέσεις κατά των νέων, στοχοποιώντας συχνά τους νέους γνωστούς ώς αγωνιστές, αλλά και κατά των καθηγητών ή των γονέων που προστάτευαν τους νέους, άρνηση των διοικητικών μηχανισμών να παραχωρήσουν αίθουσες για να γίνουν Γενικές Συνελεύσεις, όλα έγιναν για να τρομοκρατήσουν και για να εμποδίσουν την ανάπτυξη του κινήματος, το οποίο εξάλλου επιβραδύνθηκε και εξαιτίας του γεγονότος ότι, παρά τις συχνά εντυπωσιακές γενικές συνελεύσεις σε πανεπιστήμια, οι φοιτητές δεν αναθέρμαναν την κινητοποίησή τους της Άνοιξης.

Και ήδη, η μια σκηνή καταστολής που θα μείνει γραμμένη ως ανεξίτηλη ντροπή για την αστυνομία και τους επικεφαλής της έχει γίνει σύμβολο σε όλες τις διαδηλώσεις, που την αναπαράγουν ως καρικατούρα, αλλά και ως υπενθύμιση της απίστευτης καταστολής κατά της νεολαίας: στην Μαντ Λα Ζολί, μακρινή λαϊκή συνοικία στα δυτικά του Παρισιού, οι αστυνόμοι περικύκλωσαν 153 μαθητές, τους έβαλαν να γονατίσουν με τα χέρια στο κεφάλι, σε μια σκηνή που θυμίζει θλιβερές στιγμές θλιβερών εποχών, και η σκηνή μάλιστα τραβήχτηκε ταινία από έναν αστυνόμο που κάνει ειρωνικά σχολιάκια. “Δεν θα ξεχάσουμε!”: αυτό είναι το άμεσο συμπέρασμα για χιλιάδες νέους και λιγότερο νέους από την πράξη αυτήν, που προστίθεται στη βία των αστυνομικών που τραυμάτισαν σοβαρά δεκάδες νέους.

Για να επανέλθουμε στα κόμματα της αριστεράς, είναι προφανές ότι πολύ γρήγορα η αριστερά τροποποίησε τη στάση της, έστω και με επιφυλάξεις, μεγαλύτερες ή μικρότερες ανάλογα με την οργάνωση. Αυτό που εμάς, ως ΤΠΤ, μπορεί να μας ενδιαφέρει, πέρα από μια πολύ φοβική στάση του ΚΚΓ, το οποίο μπορεί πάντως να είναι και πολύ οπορτουνιστικό στις ευρωεκλογές, είναι κυρίως η δράση της Ανυπότακτης Γαλλίας και των συμμάχων της, αφενός, και πολύ περισσότερο των συντρόφων μας του NPA, αφετέρου, πράγμα που δικαιολογείται ακόμα περισσότερο που οι δύο αυτές οργανώσεις εμπλέχτηκαν πολύ νωρίς στο κίνημα.

Από την πλευρά της Ανυπότακτης Γαλλίας, πρέπει ασφαλώς να υπογραμμίσουμε τη συμμετοχή των αγωνιστών της στη βάση, πράγμα που είναι κατανοητό ακόμα περισσότερο που τα Κίτρινα Γιλέκα αποτελούν πράγματι τμήμα της εκλογικής βάσης του Ζαν-Λυκ Μελανσόν. Αντίθετα, ο τελευταίος, έχοντας χάσει ως ένα σημείο την ακτινοβολία του τον τελευταίο καιρό (ιδιαίτερα καθώς θέλησε να τεθεί πάνω από τους νόμους σε μια δικαστική έρευνα για τις εκλογικές δαπάνες), στάθηκε ιδιαίτερα ακριτικός απέναντι στο κίνημα αλλά και απέναντι σε ορισμένους του “εκπροσώπους” (και έφτασε μάλιστα να υμνήσει παρανοϊκά έναν από αυτούς που αναρωτιόνταν για τη σοβαρότητα του “Συμφώνου του Μαρακές”...). Και, αντί να βοηθήσουν προς μία αποσαφήνιση, οι πύρινες δηλώσεις του για την ομορφιά της μάχης “του λαού” δεν βοήθησαν καθόλου να προχωρήσει η σκέψη για τη δημοκρατική οργάνωση του κινήματος, οι διεκδικήσεις του οποίου, με σχεδόν φυσικό τρόπο, θα περιλαμβάνονταν ήδη κατά 80% στο πρόγραμμα της Ανυπότακτης Γαλλίας! Συμπέρασμα, αν χρειάζεται διευκρίνηση: Κίτρινα Γιλέκα, ελάτε στις λίστες μου στις ευρωεκλογές και ψηφίστε τες! Αυτό που είναι τρομακτικό είναι ότι η Λε Πεν λέει περίπου το ίδιο πράγμα για αυτό που διακυβεύεται στις ευρωεκλογές.

Ευτυχώς, από την πλευρά του Ensemble, όπου συμμετέχουν μεταξύ άλλων και σύντροφοι της 4ης Διεθνούς, πολλές αναλύσεις συγκλίνουν με τις αναλύσεις του NPA, έστω και αν υπάρχουν και μερικές αναλύσεις που υποστηρίζουν αναφανδόν τον Μελανσόν και την Ανυπότακτη Γαλλία, η οποία θα ήταν κάπως σαν ένα οχυρό που πολιορκείται από το “σύστημα” και από την υπόλοιπη αριστερά!... Σε κάθε περίπτωση, ώς τώρα, δεν είναι σίγουρο πως η θέση αυτή του Μελανσόν θα τον ωφελήσει: είναι η Εθνική Συσπείρωση (νέο όνομα του Εθνικού Μετώπου της Λε Πεν) που έρχεται πρώτη στις δημοσκοπήσεις, με την Ανυπότακτη Γαλλία να μειώνεται αισθητά. Το οποίο είναι και παρεπόμενο της απουσίας προοπτικών στα αριστερά, πράγμα για το οποίο ο Μελανσόν λέει ότι αδιαφορεί, καθώς για αυτόν το μόνο που μετράει είναι “ο λαός”.

Για μια ακόμα φορά, το NPA φέρει έτσι στους μικρούς του ώμους μια βαριά ευθύνη και για τη θέση που πρέπει να έχει η αριστερά απέναντι στα Κίτρινα Γιλέκα και για την οικοδόμηση προοπτικών στα αριστερά, ζητήματα τόσο πιο καυτά όσο το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων κλονίζει πολλές συνήθειες! Αντίθετα από ένα τμήμα της αριστεράς, το NPA στρατεύτηκε πολύ γρήγορα στο πλευρό των Κίτρινων Γιλέκων, κατανοώντας σαφώς τις αιτίες (τον κοινωνικό θυμό απέναντι στο φιλελεύθερο οδοστρωτήρα, αλλά και την αναποτελεσματικότητα των επαναλαμβανόμενων ημερήσιων συνδικαλιστικών κινητοποιήσεων χωρίς στόχο να αλλάξει ο συσχετισμός). Η κοινωνική δυναμική (η αρχική διεκδίκηση για κατάργηση του φόρου άνθρακα δεν ήταν “αντιδραστική” και δεν ξεκινούσε ένα συντεχνιακό κίνημα).

Έτσι, έπρεπε να υποστηριχτεί και να βοηθηθεί με όσο γίνεται πιο σαφή τρόπο: όχι βέβαια (που το επιβεβαίωσε επανειλημμένως ο Ολιβιέ Μπεζανσενό -NPA) φορώντας κίτρινα γιλέκα (αντίθετα από έναν Μελανσόν ή έναν Βοκιέζ -τον ηγέτη της δεξιάς που σήμερα καταδικάζει το κίνημα!). Η υποστήριξη του κινήματος σημαίνει, για το αντικαπιταλιστικό κόμμα, να δρά χωρίς να κρύβει την ταυτότητα των μελών του, ως NPA, συζητώντας στα ίδια τα κατειλημμένα σταυροδρόμια και να διαδηλώνει με σημαίες και αυτοκόλλητα του κόμματος τις ημέρες κινητοποίησης των Κίτρινων Γιλέκων. Επίσης, και κυρίως, σημαίνει να διατυπώνεται η υποστήριξη του NPA από τους επίσημους εκπροσώπους του. Και, πράγματι, οι παρεμβάσεις και του Ολιβιέ Μπεζανσενό, ταχυδρομικού, και του Φιλίπ Πουτού, εργάτη εκλεγμένου της CGT στην αιχμή του αγώνα κατά των απολύσεων (η Ford προσπαθεί και πάλι να κλείσει το εργοστάσιό της στο Μπορντώ, όπου ο Πουτού εργάζεται), εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα από τα Κίτρινα Γιλέκα αλλά και γενικότερα. Γιατί η υποστήριξη (ιδιαίτερα με την άρνηση να καταδικαστεί η βία, που ήταν το αποτέλεσμα της περιφρονητικής άρνησης του Μακρόν να αλλάξει πολιτική και των ίδιων των κατασταλτικών οδηγιών) δεν ταυτίζεται με την ηλίθια και προφανώς δημαγωγική στάση ενός Μελανσόν.

Η χρησιμότητα του NPA είναι ταυτόχρονα να προτείνει άξονες για να προωθηθεί το κίνημα: το είδαμε, ήδη από τις 20 Νοεμβρίου, με τις εξηγήσεις του NPA να επικεντρώνονται στην ανάγκη να μπλοκαριστεί η οικονομία και να οικοδομηθεί η γενική απεργία, για να υπάρξει νίκη. Το σημείο αυτό είναι ακριβώς τόσο σημαντικό επειδή, όπως το θύμισε, στις 3 Ιανουαρίου, και ο κοινωνιολόγος Μισέλ Οφερλέ, αντίθετα από όλες τις μεγάλες κοινωνικές συγκρούσεις, η εργοδοσία έως τώρα εξαιρέθηκε από τους στόχους των Κίτρινων Γιλέκων και η έδρα του MEDEF (του εργοδοτικού “συνδικάτου”) αγνοήθηκε από όλες τις πρόσφατες διαδηλώσεις, ενώ βρίσκεται στην καρδιά του Παρισιού! Ακόμα πιο παράδοξο αυτό, αφού το κίνημα επιτίθεται κεντρικά στον “πρόεδρο των πλουσίων”! Εδώ υπάρχει μια έλλειψη στην κατανόηση των υπευθυνοτήτων για την κρίση: Τα Κίτρινα Γιλέκα κινητοποιούνται κατά των επιπτώσεων της κοινωνικής κρίσης και όχι κατά των αιτιών της. Και εδώ παράδοξο: οι περισσότερες κοινωνικές διεκδικήσεις του κινήματος εγγράφονται, τη στιγμή αυτή, σε μια δυναμική που αντικειμενικά είναι αντικαπιταλιστική, ενώ αρνούμενα να χαρακτηριστούν ως πολιτικό κίνημα τα Κίτρινα Γιλέκα δεν επιτίθενται κατά του καπιταλισμού, που είναι ο υπεύθυνος όλων των δεινών τους! Βλέπουμε, έτσι, τα τεράστια καθήκοντα εξήγησης που πέφτουν στους αντικαπιταλιστές αγωνιστές, ιδιαίτερα του NPA!

Αλλά ίσως τα πράγματα να προχωρούν χάρη στον Μακρόν: Ο τελευταίος αναγκάστηκε, στα μέσα Δεκεμβρίου, να κάνει κάποιες υποχωρήσεις, με ορισμένα μέτρα (για τον ελάχιστο μισθό, τις εισφορές στις συντάξεις, αλλά και αρνούμενος να επαναφέρει το φόρο περιουσίας!) για τα οποία το εργατικό κίνημα και η αριστερά αμέσως αντέδρασαν δείχνοντας ότι κανένα τους δεν θα χρηματοδοτηθεί από την εργοδοσία, αλλά μόνο και αποκλειστικά από τους μισθωτούς. Οι εξηγήσεις αυτές έχουν σήμερα ενταχθεί στον αγώνα των Κίτρινων Γιλέκων, που κατάλαβαν, όχι μόνο ότι τα μέτρα είναι ανεπαρκή, αλλά και ότι ο Μακρόν δεν υπερασπίζεται απλώς τους πλούσιους, αλλά και την εξουσία της εργοδοσίας! Θα είναι ενδιαφέρον να γνωστοποιηθεί πλατιά το ποσό των μερισμάτων που διανεμήθηκαν το 2018 από τους 40 πιο μεγάλους γαλλικούς ομίλους στους μετόχους τους: 57,8 δισεκατομμύρια ευρώ!

Ας προσθέσουμε ένα σημαντικό στοιχείο για το NPA: το ξέρουμε, το αντικαπιταλιστικό κόμμα, ενώ είχε φτάσει να διαθέτει σχεδόν 10.000 μέλη, γνώρισε μια δύσκολη περίοδο, της οποίας η μία από τις προφανείς αιτίες ήταν η παρεμπόδιση της ενοποιημένης του δράσης από την ύπαρξη ρευμάτων τόσο πιο σεκταριστικών όσο οι διαφοροποιήσεις τους από την πλειοψηφία ήταν συχνά τεχνητές και ακαταλαβίστικες από τους μη μυημένους! Το ενδιαφέρον μιας κινητοποίησης των Κίτρινων Γιλέκων που δεν εντάσσεται στις γνώριμες είναι ότι, τουλάχιστον στην αρχή, μπορούμε να πούμε πως πιεσμένο από τον ίδιο τον επείγοντα χαρακτήρα που διέλυσε τις αυτάρκειες του ενός ή του άλλου σεκταριστικού ρεύματος², όλο το NPA φάνηκε να βρίσκεται στην ίδια γραμμή. Εάν αυτό επιβεβαιωθεί, θα ήταν ένα καλό νέο για την οικοδόμηση προοπτικών στα αριστερά, το οποίο αποτελεί και το ζήτημα ουσίας, αν είναι να δοθεί νικηφόρα έκβαση σε αυτή την απίστευτη κινητοποίηση! Σε κάθε περίπτωση, για να ξαναβρεί την αρχική του ελκυστικότητα, το NPA, χωρίς σεκταρισμούς, ακόμα και αν παραμένουν διαφωνίες (για παράδειγμα, η σχετικά άκριτη προσκόλληση του ρεύματος “Διαρκής Επανάσταση” στα Κίτρινα Γιλέκα), αυτός είναι ένα στόχος που θα πρέπει να έχουν όλοι οι αντικαπιταλιστές αγωνιστές! Και ακόμα πιο πέρα, προοπτικές για την αριστερά μπορούν να ανοίξουν, όπως το υπογραμμίζει ο Ολιβιέ Μπεζανσενό: “Το κίνημα αυτό πρέπει να δημιουργήσει μια πολιτική βάση για έναν νέο αστερισμό κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων. Με κάθε ταπεινότητα, είναι αυτό που νομίζω ότι πρέπει να ελπίζουμε πρώτα-πρώτα. Και πιστεύω ότι πρέπει να εξετάσουμε σε βάθος τί δεν λειτούργησε στα διάφορα εγχειρήματα ανοικοδόμησης της αριστεράς”.

Ποιές προοπτικές τώρα;

Εάν η συνέχεια των Κίτρινων Γιλέκων εξαρτάται προφανώς από τις απαντήσεις που θα μπορέσει να δώσει η εξουσία σε αυτή την τεράστια κρίση που οριστικά διέλυσε τη μηχανική του λεγόμενου “νέου κόσμου” του Μακρόν, μπορούμε πάντως να πούμε ότι στο βάθος ο βασιλιάς είναι γυμνός, η αίγλη του στην αστική τάξη έχει ήδη κηλιδωθεί και ότι, επομένως, δεν μένουν στην εξουσία παρά λίγες ενδεχόμενες απαντήσεις για να δοθούν ταυτόχρονα ή ξεχωριστά.

Η πρώτη είναι η καταστολή, όλο και πιο ισχυρή, όλο και πιο ενθαρρυνόμενη (οι αστυνομικοί μόλις έλαβαν ουσιαστική αύξηση στους μισθούς τους!). Είναι προφανές ότι οι οδηγίες είναι να προκαλέσουν οδύνη και να προκαλέσουν φόβο, αλλά όλο και περισσότερες φωνές υψώνονται κατά της υπεροπλίας της γαλλικής αστυνομίας, που είναι εξοπλισμένη σα να πηγαίνει σε πόλεμο και, άρα, όλο και λιγότερο σε θέση να μπορεί “να χειρίζεται ειρηνικά” τους διαδηλωτές, όπως το είχαμε ήδη διαπιστώσει στα κοινωνικά κινήματα τελευταία. Η εξέλιξη αυτή είναι προφανώς σοβαρή και, στο πλαίσιο μιας καμπάνιας για τα πλατιά δημοκρατικά δικαιώματα, ο Μπεζανσενό ευτυχώς δεν είναι πλέον ο μόνος που απαιτεί την απαγόρευση των flash ball. Εξάλλου, μία προτεραιότητα της εξουσίας τώρα είναι να ανοίξει τα μπλοκαρισμένα σταυροδρόμια. Για δύο λόγους: επισήμως, για να λειτουργήσει η οικονομία, που έχει πληγεί από τα μπλοκαρίσματα. Αλλά και για να προσπαθήσει να αφαιρέσει τα Κίτρινα Γιλέκα από το τοπίο, καθώς η δημοφιλία τους παραμένει εξαιρετικά μεγάλη στα μάτια ενός Μακρόν που, μην μπορώντας να καταλάβει το πόσο επείγοντα είναι τα ζητήματα στη ρίζα του κινήματος, θέλει με κάθε τρόπο να τους εξαφανίσει!

Και, άρα, συμπληρωματικά προς τη βίαιη αυτή καταστολή, η εξουσία έχει δώσει διαταγή στους δικαστές να καταδικάζουν βαριά όσους διαδηλωτές συλλαμβάνονται, ενισχύοντας έτσι τις προηγούμενες πολιτικές ποινικοποίησης των κοινωνικών κινημάτων: φτάσαμε σήμερα σε έναν παρανοϊκό αριθμό από καταδίκες, πάνω από 3.700! Ασφαλώς, η κατασταλτική αυτή πλευρά μπορεί μακροχρόνια να είναι αποθαρρυντική για το κίνημα, αλλά -όπως το διαπιστώσαμε αμέσως μετά από τις πολεμικές δηλώσεις του πρωθυπουργού την εβδομάδα αυτή-, όλα αυτά δεν καταφέρνουν να κρύψουν τις ανησυχίες της εξουσίας και την απουσία πειστικής πολιτικής απάντησης. Τα Κίτρινα Γιλέκα το διαπιστώνουν στην πράξη: όλα αυτά ενισχύουν το κίνημα.

Δίπλα σε αυτό και, δεδομένου ότι ακόμα και σήμερα το 60% του πληθυσμού υποστηρίζει, σχεδόν 2 μήνες μετά την εμφάνισή του, ένα κίνημα που ωστόσο πλέον παρουσιάζεται παραποιητικά ως βίαιο και ακραίο από πολλά μίντια (εξού και διαδηλώσεις μπροστά από μιντιακές επιχειρήσεις), ο Μακρόν επιχειρεί να δώσει και μια πολιτική απάντηση με βάση το ισχυρό αίτημα για δημιουργία ενός RIC (Δημοψήφισμα με Πρωτοβουλία Πολιτών -βλέπε πιο πάνω). Αποφάσισε, έτσι, να ξεκινήσει μια “μεγάλη εθνική διαβούλευση” για τα πιο διαφορετικά ζητήματα... συνεχίζοντας πάντως σταθερά να υποστηρίζει πως δεν υπάρχει θέμα να αλλάξει πολιτική!

Σε τέτοιες συνθήκες, η απάντηση των Κίτρινων Γιλέκων προσανατολίζεται προς ένα μποϋκοτάρισμα, ακόμα περισσότερο που η ίδια η κυβέρνηση μοιάζει να διστάζει μπροστά στην πρωτοβουλία της, η οποία κινδυνεύει κυρίως να αφήσει να φανεί ακόμα περισσότερο την ανικανότητα μιας κυβέρνησης από γηραιούς πολιτικάντηδες και από νεαρούς τεχνοκράτες που δε δίστασαν μάλιστα πρόσφατα να δηλώσουν πόσο πιο ευφυείς είναι οι ίδιοι σε σχέση με τα Κίτρινα Γιλέκα και ότι μόνο για αυτό έκαναν και λαθάκια! Τέτοιες αριστοκρατικές προκλήσεις επιτρέπουν να καταλάβουμε και το γιατί στις διαδηλώσεις βλέπουμε εικόνες του Μακρόν ως Λουδοβίκου 14ου ή ακόμα και στη γκιγιοτίνα, πράγμα που η εξουσία προσπαθεί να ποινικοποιήσει! Αντίθετα, δεν αποκλείεται μια μορφή δημοψηφίσματος, ως τμηματική απάντηση στο RIC, να δοθεί αργότερα: η εξουσία ελπίζει έτσι να εξασθενίσει τις κινητοποιήσεις και να διασπάσει το κίνημα, ακόμα περισσότερο που μερικά Κίτρινα Γιλέκα σκέφτονται πολύ σοβαρά να φτιάξουν μια εκλογική λίστα στις ευρωεκλογές, πράγμα που προκαλεί σε άλλους μεγάλη δυσαρέσκεια... Σε κάθε περίπτωση, οι τωρινές συζητήσεις για το RIC στο εσωτερικό των Κίτρινων Γιλέκων έχουν για στόχο να αποφύγουν τη μετατροπή του, αφενός, σε ένα κολπάκι για να τελειώσει το κίνημα και, αφετέρου, σε ένα απλό εργαλείο ρύθμισης των θεσμών, όπως το βλέπουμε π.χ. στην Ελβετία.

Το ίδιο το κίνημα γνώρισε μείωση συμμετοχής και ενεργειών στα τέλη της χρονιάς. Εάν η τελευταία ημέρα εθνικής δράσης, στις 5 Ιανουαρίου, έδειξε μια επαναφορά της έντασης, είναι δύσκολο τη στιγμή αυτή να προβλέψουμε τη συνέχεια. Και αυτό, για έναν ουσιαστικό λόγο, που τον εντοπίζει ο Λεόν Κρεμιέ (NPA): καθώς οικοδομήθηκαν έξω από το εργατικό κίνημα, τα συνδικάτα και τα κόμματα, οι κινητοποιήσεις των Κίτρινων Γιλέκων δεν μπόρεσαν να επωφεληθούν από μια αναγκαία κεντρική σύγκλιση με το οργανωμένο εργατικό κίνημα και αυτό, σε μεγάλο βαθμό, εξαιτίας της ανεύθυνης στάσης των εθνικών συνδικαλιστικών ηγεσιών, χωρίς να ξεχνάμε και το ότι η διάσπαση της αριστεράς (ασφαλώς, μικρότερη απ’ό,τι στην Ελλάδα!) έχει τραγικές επιπτώσεις λόγω απουσίας πειστικών πολιτικών προοπτικών. Έτσι, αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει στην άκρα δεξιά και στα ρατσιστικά ρεύματα να προσπαθήσουν να επανέλθουν από το παράθυρο, όπως το μαρτυρούν διάφορα σημάδια στις τελευταίες εβδομάδες.

Μεταξύ αυτών, η χειραγώγηση που επιχείρησε, π.χ, η άκρα δεξιά σε μια έρευνα που έκανε η, επίσημη, CESE (Οικονομική, Κοινωνική και Περιβαλλοντική Επιτροπή): προφασιζόμενη ότι θέλει να μάθει τα κοινωνικά ζητήματα που απασχολούν τους Γάλλους, η CESE οργάνωσε διακριτικά αλλά και επίσημα μια δημοσκόπηση που είχε σαν απαντήσει για πρώτο θέμα τον γάμο για όλους και για δεύτερο την παρουσία των μεταναστών! Κανένα από τα θέματα αυτά δεν βρίσκονται στις διεκδικήσεις των Κίτρινων Γιλέκων! Η CESE τελικά ανακάλυψε ότι ένας σύνδεσμος της ομοφοβικής και ρατσιστικής άκρας δεξιάς είχε βάλει τα μέλη του να απαντήσουν και να σπρώξουν και άλλους να απαντήσουν στην έρευνα, βάζοντας τα δύο αυτά ζητήματα... Το βλέπουμε: η άκρα δεξιά επιμένει και, αν το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων γνωρίσει υποχώρηση, ασφαλώς και θα προσπαθήσει να επωφεληθεί επιβάλλοντας και πάλι τη ρατσιστική της γραμμή (κατά των εβραίων, κατά των μουσουλμάνων!).

Αυτό που έχει σημασία πλέον δεν είναι, έτσι, οι ευρωεκλογές (ανταγωνισμοί ανάμεσα στην Ανυπότακτη Γαλλία, το ΚΚΓ, τους τέως σοσιαλιστές όπως ο Αμόν, ...), αλλά κυρίως να δοθούν, όσο πιο γρήγορα γίνεται, στο κίνημα τα μέσα για να διευρυνθεί, για να προχωρήσει προς τη γενική απεργία. Χωρίς τη θέληση των συνδικαλιστικών ηγεσιών να επεκτείνουν την κινητοποίηση, είναι έτσι “από τα κάτω” που η σύγκλιση πρέπει να οικοδομηθεί, πράγμα που βεβαίως σημαίνει και συνεχείς πρωτοβουλίες για να αλλάξει ο προσανατολισμός των εθνικών ηγεσιών της CGT, της FO, της FSU, ...

Επίσης είναι κρίσιμο η εκπαιδευόμενη νεολαία να ξαναπιάσει τις κινητοποιήσεις της της Άνοιξης και του Φθινοπώρου, σε ενωτικό πλαίσιο (το σύνθημα “Οι γέροι σε αθλιότητα, οι νέοι σε γαλέρα” φωνάζεται και από τους μαθητές και από τα Κίτρινα Γιλέκα!), κατά μιας επιλογής κοινωνικού χαρακτήρα και ενός συντεχνιασμού που παραπέμπει το σχολείο σε αυτό που ήταν πριν και από την εποχή του Ντε Γκωλ. Περισσότερο από ποτέ χρειάζεται το “Όλοι μαζί”, όσο αυτό είναι δυνατόν χωρίς να ξαναπέσουμε στις απογοητευτικές ρουτίνες των εκλογικίστικων διαδικασιών των αστικών θεσμών ή και να χρειαστεί να υποστούμε μια εκλογική νίκη της άκρας δεξιάς.

Για αυτό και το καθήκον των αντικαπιταλιστών είναι απλό, αλλά και τεράστιο: να προσφέρουν και να επιτρέψουν την οικοδόμηση μιας ενωτικής πολιτικής προοπτικής χειραφέτησης!

Αθήνα, 10 Ιανουαρίου 2019

Τεταρτοδιεθνιστική Προγραμματική Τάση, 17 Ιανουαρίου 2019 

Σημειώσεις