Alex de Jong

Το Εγχείρημα της Rojava

Μετάφραση: Παραναγνώστης

Σύμφωνα με το οπισθόφυλλο του βιβλίου, Ένας Απρόβλεπτος Δρόμος: Γυναίκες Πολεμούν το Ισλαμικό Κράτος, της Meredith Tax¹, μια «δημοκρατική κοινωνία» με «τις γυναίκες στην πρώτη γραμμή ως σκληρές μαχήτριες και ηγέτιδες» γεννιέται εν μέσω της καταστροφής της Συρίας. Αυτή η νέα κοινωνία - η Rojava - ιδρύθηκε από το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD: Partiya Yekîtiya Demokrat), Κουρδοσυριακό παρακλάδι του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ: Partiya Karkerên Kurdistanê).

Η Rojava απέσπασε πλατιά προσοχή κατά τη διάρκεια της άμυνας του Κομπάνι το 2014². Το βιβλίο της Tax προορίζεται για αναγνώστες που αναζητούν μια εισαγωγή στην ιστορία του κουρδικού εθνικού κινήματος και του ηρωικού του αγώνα ενάντια στο ISIS στη βόρεια Συρία. Αλλά αν και η Tax είναι πειστική όταν ισχυρίζεται ότι η Αριστερά πρέπει να υποστηρίξει το κουρδικό απελευθερωτικό κίνημα, το Ένας Απρόβλεπτος Δρόμος έχει αμαυρωθεί από μια άνιση παρουσίαση της κουρδικής ιστορίας και από την πρόθεσή του να αποσιωπήσει τα στραβοπατήματα του κινήματος.

Δύο Οράματα

H Tax εστιάζει σε δύο σημαντικές πολιτικές παραδόσεις στο Κουρδικό εθνικό κίνημα: το ΡΚΚ και το, πιο συντηρητικό, Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP: Kurdistan Democratic Party / Partiya Demokrat a Kurdistanê).

Το 1946, ο Μουσταφά Μπαρζανί ίδρυσε το KDP στο μοναδικό κουρδικό κράτος της σύγχρονης ιστορίας, τη Δημοκρατία του Μαχαμπάντ³, που επιβίωσε για λιγότερο από ένα χρόνο πριν καταληφθεί από το Ιράν. Ο Μπαρζανί –ο οποίος ηγήθηκε του ένοπλου αγώνα τόσο ενάντια στο Ιράν όσο και στο Ιράκ, εξορίστηκε μετά την ήττα του Μαχαμπάντ και στη συνέχεια συμμάχησε, μέχρι που τον πρόδωσαν, με τις ΗΠΑ στην κουρδική αντίσταση ενάντια στο ιρακινό καθεστώς Μπάαθ– παραμένει για πολλούς Κούρδους μια σημαντική φιγούρα. Ο γιος του, Μασούντ Μπαρζανί, είναι ο σημερινός ηγέτης του KDP και πρόεδρος της περιοχής του Ιρακινού Κουρδιστάν.

Η Tax παρουσιάζει το KDP ως το αντίθετο του PKK: το πρώτο είναι παραδοσιακό – όπως αποδεικνύεται από το συνεχιζόμενο ρόλο της πατριάς Μπαρζανί, τις συμμαχίες του κόμματος με ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, καθώς και την παραδοσιακή του έκκληση για ένα συμβατικό κουρδικό έθνος-κράτος– ενώ το δεύτερο είναι επαναστατικό.

Το PKK, στην εξιστόρηση της Tax, απορρίπτει τόσο τις παραδοσιακές δομές της κουρδικής κοινωνίας όσο και το σύγχρονο έθνος-κράτος, καλώντας για πλήρη απελευθέρωση των Κούρδων, ειδικά των γυναικών. Αν και αρχικά ιδρύθηκε ως ένα μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα, το PKK έχει άμεσα οργανώσει και έμμεσα εμπνεύσει ένα πολύπλοκο οικοσύστημα από δημόσιες και μυστικές πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένου του PYD της Συρίας.

Το KDP και το ΡΚΚ ισχυρίζονται και τα δύο ότι εκπροσωπούν τον κουρδικό λαό και έχουν έντονη αντιπαλότητα, ανταγωνιζόμενα βίαια για υποστήριξη προς τα οράματά τους για το μέλλον της κουρδικής κοινωνίας.

Η περιοχή του ιρακινού Κουρδιστάν προσεγγίζει περισσότερο το όραμα του KDP· το όραμα του «κινήματος του PKK» έχει τεθεί σε εφαρμογή στις κουρδικές περιοχές στη Βόρεια Συρία.

Η Tax εξηγεί ότι η Rojava ελπίζει να παραμείνει μια αυτόνομη περιοχή σε μια επιβίωση του συριακού κράτους. Εκεί, οι πολίτες θα απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, το φύλο ή τη θρησκεία. Η οικονομία θα οργανωθεί στην υπηρεσία ολόκληρης της κοινότητας με έμφαση στις συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Ένα περίπλοκο δίκτυο εκλεγμένων συμβουλίων θα κατέχουν την πολιτική εξουσία. Με τον τρόπο αυτό, το κίνημα ισχυρίζεται ότι χτίζει «δημοκρατία χωρίς το κράτος», δεδομένου ότι η δομή του θα εξαλείψει, υποτίθεται, το είδος εξαναγκασμού που δίνει στα περισσότερα κράτη την εξουσία τους. Αυτό το μοντέλο, κατά την ιδεολογία του αρχηγού του κόμματος Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ονομάζεται συνομοσπονδιακή δημοκρατία⁴.

Εναλλασσόμενες Συμμαχίες

Το PYD μοιράζεται την έμφαση στην απελευθέρωση των γυναικών με τη μητρική οργάνωση, το ΡΚΚ. Η Tax ξεχωρίζει αυτή την όψη της πολιτικής τους, περιγράφοντας λεπτομερώς πώς η Σακίνε Τζανσίζ –ιδρυτικό μέλος του ΡΚΚ, που συνελήφθη το 1979– επηρέασε την ανάπτυξη και των δύο κομμάτων.

Μετά την κατάληψη της εξουσίας με το πραξικόπημα του 1980, ο τουρκικός στρατός κατέστειλε βάναυσα και το αριστερό και το κουρδικό κίνημα. Η Τζανσίζ αντιστάθηκε με σθένος στα βασανιστήρια στη διαβόητη φυλακή του Ντιγιαρμπακίρ και έγινε εικόνισμα του αγώνα.

Από την ίδρυσή του, το PKK έβλεπε την οργάνωση των γυναικών σε μεγάλο βαθμό εργαλειακά. Αλλά, καθώς το ΡΚΚ μετατρεπόταν από μια ομάδα ανταρτών σε ένα μαζικό κίνημα στα μέσα της δεκαετίας του 1990, αυτό άρχισε να αλλάζει. Όλο και περισσότερες γυναίκες εντάσσονταν στο κόμμα και διεκδικούσαν μια θέση για τον εαυτό τους ως αγωνίστριες και μαχήτριες.

Ένα άλλο βήμα ήταν η ιδεολογική εξέλιξη του κινήματος που επιταχύνθηκε μετά τη σύλληψη του Οτσαλάν από το τουρκικό κράτος το 1999. Όντας στη φυλακή, ανέπτυξε μια νέα ιδεολογία που παραιτείται από τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας και το στόχο ενός κουρδικού έθνους-κράτους.
Κι αν πολλοί υποστηρικτές του ένοιωσαν προδομένοι από αυτό το νέο προσανατολισμό, αυτός έδωσε στις γυναίκες μεγαλύτερες ευκαιρίες για αυτοοργάνωση. Στην πραγματικότητα, η πτέρυγα του κινήματος των γυναικών είναι τώρα ένας από τους ισχυρότερους υποστηρικτές του φυλακισμένου ηγέτη.

Η Tax στηρίζεται στο βιβλίο του Ολλανδού ανθρωπολόγου Martin van Bruinessen, Ο Αγάς, ο Σεΐχης και το Κράτος: Οι Κοινωνικές και Πολιτικές Δομές του Κουρδιστάν⁵, προκειμένου να σκιαγραφήσει τις διαφορές μεταξύ του ΡΚΚ και του KDP.

Ο Van Bruinessen εξήγησε τον παραδοσιακό χαρακτήρα του KDP εξετάζοντας το ρόλο των φυλών στην κουρδική κοινωνία. Ο Van Bruinessen υποστηρίζει ότι αυτές οι φυλές δεν είναι απλά απομεινάρια από ένα αρχέγονο παρελθόν, αλλά δημιουργήματα «του κράτους, και όχι κοινωνικός και πολιτικός σχηματισμός που προηγήθηκε του κράτους».

Οι εθνικές κυβερνήσεις επιδίδονταν πάντοτε στην τακτική του διαίρει και βασίλευε για να κυριαρχούν στις κουρδικές μειονότητες που ζούσαν εντός των συνόρων τους. Υποστήριζαν παραδοσιακούς άρχοντες, των οποίων η ισχύς μειωνόταν καθώς η κοινωνία εκσυγχρονιζόταν, απέναντι σε νεότερους και πιο ριζοσπαστικούς αντιπάλους. Με αυτή την ιστορική προσέγγιση των υποθετικών πολιτιστικών γνωρισμάτων, η Tax αποφεύγει την παγίδα στην οποία πέφτουν πιο επιφανειακοί σχολιαστές όταν αντιπαραβάλλουν Κούρδους και Άραβες ως ομοιογενείς ομάδες.

Το ΡΚΚ και το PYD, ωστόσο, έχουν καταφέρει να αποσπάσουν ένα μεγάλο τμήμα της υποστήριξης του πληθυσμού από τους ηγέτες των φυλών. Σε αντίθεση με τον Μπαρζανί ή τον Τζαλάλ Ταλαμπανί –ηγέτη του άλλου κύριου κουρδικού κόμματος στο ιρακινό Κουρδιστάν, της Πατριωτικής Ένωσης του Κουρδιστάν (PUK: Patriotic Union of Kurdistan / Yekêtiy Niştîmaniy Kurdistan)– ο Οτσαλάν δεν προέρχεται από μια εξέχουσα πατριά.

Η δημοτικότητα του ΡΚΚ, ειδικά στo τουρκοκρατούμενo Κουρδιστάν, προέρχεται στην πραγματικότητα από την αποτυχία αυτού του φυλετικού του συστήματος. Η βίαιη κρατική καταστολή αποκάλυψε πολλούς Κούρδους ηγέτες είτε ως ανίσχυρους απέναντί της ή ως συνεργάτες της. Οι Ριζοσπαστικοποιημένοι Κούρδοι έγειραν προς την υποστήριξη του PKK.

Οι εξελίξεις στη Συρία ακολούθησαν παρόμοια πορεία. Η Tax εξηγεί ότι το PYD ιδρύθηκε το 2003, όταν το συριακό κράτος τερμάτισε τη συμμαχία του με το PKK. Αρχικά, στις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα, το καθεστώς επέτρεπε στο ΡΚΚ να εξαπολύει επιθέσεις κατά της Τουρκίας από τη βόρεια Συρία. Όπως γράφει η Harriet Allsop⁶, το συριακό κράτος είδε το PKK «ως αντίβαρο της ισχυρής θέσης που κατείχε, έναντι της Συρίας, η Τουρκία κατείχε λόγω του ελέγχου της ροής των νερών του Ευφράτη».

Ο πόλεμος του ΡΚΚ εναντίον του τουρκικού κράτους το κατέστησε δημοφιλές μεταξύ των Κούρδων της Συρίας, επτά και δέκα χιλιάδες από τους οποίους έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται κατά τη διάρκεια του αγώνα, σύμφωνα με την Allsop. Το PKK ήρθε να κυριαρχήσει την κουρδοσυριακή πολιτική και, όπως εξηγεί ο Thomas Schmidinger, λειτούργησε ως παράλληλο κράτος σε αυτό που αποκαλούσε Μικρό Κουρδιστάν. Σε αντάλλαγμα για αυτό το ασφαλές καταφύγιο, το κόμμα έμεινε έξω από συριακή πολιτική.

Η σχετική ελευθερία του ΡΚΚ το ξεχώρισε από τα άλλα κουρδοσυριακά κόμματα, τα οποία, δυστυχώς, η Tax σε μεγάλο βαθμό παραλείπει από την αφήγηση της. Αυτές οι ομάδες βρέθηκαν σε πολιτικό αδιέξοδο, εξ αιτίας των έμμεσων περιορισμών που επέβαλλε το Αραβο-σοβινιστικό καθεστώς Μπάαθ. Όντας επισήμως παράνομα, τα κουρδικά κόμματα μπορούσαν μόνο να οργανώσουν πολιτιστικές και κοινωνικές δραστηριότητες για τους υποστηρικτές τους. Αν καλούσαν για ένα κουρδικό κράτος ή επέκριναν άμεσα τον ρατσισμό του καθεστώτος, οι συριακές δυνάμεις ασφαλείας θα τους συνέτριβαν χωρίς έλεος.

Με την πάροδο του χρόνου, αρκετά από τα κουρδοσυριακά κόμματα ανέπτυξαν ένα είδος σχέσης εργασίας με το καθεστώς Μπάαθ όπου αναμιγνύονταν διάφοροι βαθμοί εχθρότητας και συνεργασίας. Στα χρόνια πριν από την επανάσταση, οι ηγέτες ορισμένων από αυτές τις ομάδες είχαν ανεπίσημες αλλά τακτικές επαφές με κρατικές δυνάμεις ασφαλείας.

Όπως τεκμηριώνει η Allsop, η έμμεση συνεργασία του ΡΚΚ με το καθεστώς Μπάαθ και η εστίασή του στην Τουρκία άρχισε να αμαυρώνει την καλή του εικόνα, ειδικά μετά από μια συνέντευξη του 1996 στην οποία ο Οτσαλάν υπενόησε ότι οι περισσότεροι Κούρδοι της Συρίας προέρχονταν στην πραγματικότητα από την Τουρκία και ότι η επιστροφή τους εκεί θα ήταν επωφελής γι’ αυτούς. Το καθεστώς Μπάαθ χρησιμοποίησε κάποτε παρόμοια επιχειρήματα για να αφαιρέσει την ιθαγένεια από δεκάδες χιλιάδες Κούρδων της Συρίας».

Το 1998, η Τουρκία απείλησε τη Συρία με πόλεμο αν εξακολουθούσε να δίνει καταφύγιο στο ΡΚΚ, και το κόμμα εκδιώχθηκε. Τούρκοι πράκτορες συνέλαβαν τον Οτσαλάν, λίγους μήνες αργότερα, και οι κύριες βάσεις του κινήματος μετακόμισαν στο βόρειο Ιράκ. Το PYD συγκέντρωσε το μεγαλύτερο μέρος της κουρδοσυριακής υποστήριξης του ΡΚΚ όταν οργανώθηκε λίγα χρόνια αργότερα.

Νέα Δυναμική

Αφού η Tax ενδιαφέρεται περισσότερο για την τρέχουσα εξέλιξη του ΡΚΚ και, σε μικρότερο βαθμό, του KDP στο ιρακινό Κουρδιστάν, μεγάλο μέρος αυτής της πολιτικής ιστορίας παραλείπεται από το Ένας Απρόβλεπτος Δρόμος. Αυτό είναι ατυχές, διότι θα μας βοηθούσε να τοποθετήσουμε με το εγχείρημα της Rojava στο πλαίσιο της συριακής επανάστασης.

Για παράδειγμα, ενώ η Tax τονίζει πόσο σημαντικό ήταν το PYD στην οργάνωση του εγχειρήματος της Rojava, αποτυγχάνει να συζητήσει το πώς θα μπορούσε το κόμμα –αν δεν είχε ήδη οικοδομηθεί μέσα σε δεκαετίες οργάνωσης και κατάρτισης στελεχών– να αδράξει την ευκαιρία που παρουσιάστηκε με την εξέγερση του 2011.

Περαιτέρω, η Tax δεν μπορεί να δώσει λόγο για τις επίμονες φήμες για συνεργασία του PYD με τον Άσαντ. Μια από τις πιο καταδικαστικές κατηγορίες είναι ότι το κόμμα συνήψε μυστική συμφωνία με το καθεστώς ακριβώς τη στιγμή που η αρχικά ειρηνική εξέγερση εξοπλιζόταν και εξελισσόταν σε ένοπλη εξέγερση.

Τον Απρίλιο του 2011, ο Σαλίχ Μουσλίμ –ο σημαντικότερος ηγέτης του PYD– επέστρεψε στη Συρία. Η Allsop εξηγεί ότι οι επικριτές του PYD υποστηρίζουν πως αυτή η επιστροφή ήταν μέρος μιας συμφωνίας με τον Άσαντ που περιελάμβανε επίσης την ως επί το πλείστον μη βίαιη απόσυρση της συριακή κυβέρνησης από τη Rojava τον Ιούλιο του 2012. Σε αντάλλαγμα, το PYD υποσχέθηκε να μην ενωθεί με τους αντάρτες και να μην επιτεθεί στον Άσαντ από το Βορρά.

Αν και το PYD το αρνείται αυτό –δηλώνοντας ότι το καθεστώς απλά αποφάσισε να μην σπαταλήσει περισσότερους πόρους πολεμώντας για την περιοχή και υποδεικνύοντας τις μετέπειτα συγκρούσεις του με τις συριακές δυνάμεις– υπάρχουν καλοί λόγοι για να είναι κανείς καχύποπτος για τη σχέση του κόμματος με τον Άσαντ.

Πρώτα, ο Σαλίχ Μουσλίμ υπηρέτησε ως αναπληρωτής της Εθνικής Συντονιστικής Επιτροπής για τις Δυνάμεις της Δημοκρατικής Αλλαγής (Forces of Democratic Change / NCC), η οποία αρχικά κάλεσε σε διάλογο με τον Άσαντ. Το Εθνικό Συμβούλιο της Συρίας και τα Τοπικά Συντονιστικά Συμβούλια απέρριπταν την NCC ως βιτρίνα, ως μια «νομιμόφρονα αντιπολίτευση» που κάνει το καθεστώς Άσαντ να φαίνεται πρόθυμο για μεταρρυθμίσεις. Όποια και αν είναι η περίπτωση, το Ένας Απρόβλεπτος Δρόμος αποφεύγει αυτή τη συζήτηση.

Δεύτερον, και πιο σημαντικό, η ερμηνεία της κουρδικής πολιτικής από την Tax ως δυαδικότητα μεταξύ των στυλ Μπαρζανί παραδοσιακών του KPD, από τη μία πλευρά, και των επαναστατών του PKK από την άλλη, δεν αντιπροσωπεύει τη νέα δυναμική που προέκυψε μετά το 2004.

Η Tax γράφει ότι, το 2004, το «PYD συμμετείχε στη διοργάνωση της πρώτης μεγάλης εξέγερσης των Κούρδων της Συρίας», την εξέγερση του Καμισλί. Εδώ, υπερεκτιμά τον ρόλο του κόμματος: θα ήταν πιο σωστό να πούμε ότι κανένα κόμμα δεν οργάνωσε αυτήν την αυθόρμητη διαμαρτυρία ενάντια στην αντικουρδική βία και καταπίεση. Σύμφωνοι, το PYD έπαιξε σημαντικό ρόλο υποστηρίζοντας τις διαδηλώσεις αφού άρχισαν, όπως έκαναν και μερικές από τις άλλες πιο μαχητικές κουρδοσυριακές ομάδες όπως το κόμμα Yekîtî (Ενότητα). Αλλά αφού καταβλήθηκε η εξέγερση δημιουργήθηκαν, νέες ομάδες, επικριτικές τόσο προς το PYD όσο και προς το συριακό κράτος.

Μια από αυτές, το Κουρδικό Κίνημα Νεολαίας [Tevgera Ciwanên Kurd], η οποία αποτελούνταν κυρίως από εφήβους, προσπάθησε να ξεκινήσει την πρώτη ένοπλη αντίσταση κατά του καθεστώτος Μπάαθ. Κατηγόρησαν το PYD για συνεργασία με το κράτος.

Το Κουρδικό Κίνημα του Μέλλοντος [Şepêla Pêsrojê ya Kurdî], που ιδρύθηκε επίσης μετά το Καμισλί, απορρίπτει επίσης το PYD για την υποτιθέμενη συνεργασία του με το καθεστώς Άσαντ. Αυτή η ομάδα παραβίασε μία από τις κόκκινες γραμμές του καθεστώτος συνεργαζόμενη με αραβικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Από την αρχή της επανάστασης, δεν έχει καλέσει για τίποτα λιγότερο από την πτώση της κυβέρνησης. Τον Ιούλιο του 2011, η επικεφαλής φιγούρα του κινήματος ο Μασάαλ Τάμο χαρακτήρισε το διάλογο αδύνατο: «Δεν μπορείς απλά να μιλήσεις με ένα καθεστώς που σκοτώνει τον ίδιο του τον πληθυσμό»⁷.

Το Ένας Απρόβλεπτος Δρόμος δυστυχώς υποβαθμίζει τον Τάμο, περιγράφοντάς τον ως «έναν ακτιβιστή που ήθελε να παραμείνουν οι Κούρδοι στο Συριακό Εθνικό Συμβούλιο». Αυτό αφήνει έξω τον σημαντικό ρόλο του Τάμο στην κουρδική πολιτική. Μετά τη δολοφονία του τον Οκτώβριο του 2011, πενήντα χιλιάδες άνθρωποι στο Καμισλί παρακολούθησαν την κηδεία του˙ άλλες μεγάλες διαδηλώσεις έλαβαν χώρα στο Χαλέπι, τη Λατάκια, και τη Χάσακα.

Η Tax γράφει πως οι κατηγορίες ότι το PYD συμμετείχε στη δολοφονία του Τάμο έχουν αποδειχθεί ψευδείς, επικαλούμενη έγγραφα που δημοσιεύτηκαν από το Σαουδικό ειδησεογραφικό κανάλι Al-Arabiya τα οποία δείχνουν ότι το καθεστώς Άσαντ διέταξε το χτύπημα.

Δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι τόσο σαφή. Λίγο πριν από το θάνατό του, ο Τάμο ισχυρίστηκε ότι το καθεστώς και το PYD σχεδίαζαν από κοινού μια απόπειρα κατά της ζωής του, βλέποντάς τον ως έναν κοινό εχθρό. Το PYD πρώτα κατηγόρησε για το θάνατο του Τάμο την τουρκική κυβέρνηση, και αργότερα το καθεστώς του Άσαντ. Το Κουρδικό Κίνημα του Μέλλοντος αποδυναμωμένο σε μεγάλο βαθμό από τον θάνατο του ηγέτη του, θεωρεί ακόμα υπεύθυνο το PYD.

Η Tax περιγράφει αυτές τις κατηγορίες ως μέρος μιας «αντι-Rojava αφήγησης» που κυκλοφορεί μεταξύ «των δυτικών κυβερνήσεων και ΜΚΟ» όμως, η ιστορία της συνενοχής του ΡΚΚ με το κράτος του κόμματος Μπάαθ, όπως σκιαγραφήθηκε παραπάνω, έχει κάνει πολλούς ανθρώπους –Άραβες, και Κούρδους– φιλύποπτους. Περαιτέρω, πρόσφατα κρούσματα πολιτικής καταπίεσης⁸ από μέρους του PYD⁹ δεν μπορούν τόσο εύκολα να παραμεριστούν. Έγιναν πολλές διαδηλώσεις¹⁰ εναντίον του κόμματος στην Rojava¹¹. Προς τιμήν της, η διοίκηση της Rojava έχει ζητήσει συγγνώμη για αυτές τις παραβιάσεις και έχει προσπαθήσει να επανορθώσει.

Κριτική Αλληλεγγύη

Το Ένας Απρόβλεπτος Δρόμος, ενώ σαφώς κοιτάζει με συμπάθεια τη συριακή επανάσταση, δεν διαθέτει πολύ χρόνο για να εξετάσει το πώς η μοίρα της Rojava είναι συνυφασμένη με αυτή. Είναι σαφές ότι, εάν το καθεστώς Άσαντ δεν ήταν αλλού απασχολημένο, δεν θα ανεχόταν τη δημιουργία μιας αυτόνομης περιοχής, ιδιαίτερα μιας αυτόνομης περιοχής που αποδίδει κυρίαρχο ρόλο στους Κούρδους.

Ο συνεχιζόμενος πόλεμος σε όλη τη Συρία περνά συχνά απαρατήρητος στην αφήγηση του PYD. Τον Ιανουάριο του 2016, ο εκπρόσωπος του PYD Ζουχάτ Κομπανί προσπάθησε να αποδείξει την ανωτερότητα της Rojava αναφέροντας το σχετικά χαμηλό ποσοστό απωλειών αμάχων στην περιοχή σε σύγκριση με περιοχές που ελέγχονται από τους αντάρτες. Αλλά η διαφορά αυτή έχει λιγότερο να κάνει με τη Rojava και περισσότερο με τον Άσαντ του οποίου οι δυνάμεις έχουν επικεντρώσει τη βία τους αλλού.

Ο Άσαντ έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θέλει κουρδική αυτοδιάθεση. Αν εξαλείψει ποτέ την επανάσταση, οι βόμβες βαρέλια θα πέσουν πλέον πάνω στη Rojava.

Μία από τις τραγωδίες της Συριακής Επανάστασης υπήρξε η διαίρεση ακόμη ο πόλεμος μεταξύ καταπιεσμένων ομάδων της χώρας, ιδιαίτερα των αντι-Άσαντ δυνάμεων και των Κούρδων.

Πολλοί ηγέτες της αντιπολίτευσης αντιτίθενται στην κουρδική αυτοδιάθεση και έχουν γίνει βαριές ρατσιστικές δηλώσεις¹². Το 2013, όταν η Τζάμπχατ αν-Νούσρα, ο Άχραρ α-Σαμ, και άλλοι ισλαμιστές επιτέθηκαν σε κουρδικές περιοχές, μεγάλα τμήματα της αντιπολίτευσης παρέμειναν σιωπηλά. Αυτό θύμισε σε πολλούς Κούρδους τη σιωπή τους μετά την εξέγερση του Καμισλί.

Από την πλευρά του, η διφορούμενη θέση του PYD απέναντι στο καθεστώς και στην προσπάθειά του να εξαλείψει την αντιπολίτευση έχει στρέψει εναντίον του πολλούς αντάρτες. Σε μια συνέντευξή του το 2013, Σαλίχ Μουσλίμ αποκάλεσε τις ομάδες που συνδέονται με το SNC (Συριακό Εθνικό Συμβούλιο) όργανα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Ένα ιδιαίτερο σημείο επιδείνωσης ήρθε με την de facto συμμαχία των δυνάμεων YPG με τον Ασαντ στην πολιορκία του Χαλεπίου¹³. Οι παρατηρήσεις του Μουσλίμ που υμνούν τη ρωσική επέμβαση¹⁴ προκάλεσαν περισσότερο θυμό. Αλλά η άρνηση της συριακής αντιπολίτευσης να υποστηρίξει την κουρδική αυτοδιάθεση είναι το πραγματικό θεμέλιο αυτής της τραγωδίας.

Το εγχείρημα του PYD παραμένει ασαφές. Από τη μία πλευρά, ο εθνοτικός και θρησκευτικός πλουραλισμός της Rojava έχει κάνει την περιοχή ένα σχετικά ασφαλές χώρο για τις μειονότητες. Έχουν επίσης επιτευχθεί δημοκρατικές κατακτήσεις για τους καταπιεσμένους Κούρδους. Οι υποστηρικτές του PYD έχουν αρχίσει να παρουσιάζουν τη Rojava ως εναλλακτική λύση για όλη τη χώρα, την περιοχή, και μερικές φορές για όλο τον κόσμο. Η ιδεολογία του PKK δεν είναι πλέον αυστηρά εθνικιστική.

Αλλά για τον Οτσαλάν, που παραμένει αδιαφιλονίκητος ιδεολογικός και πολιτικός ηγέτης του κινήματος, δεν είναι μόνο ότι το κουρδικό κίνημα χτίζει ένα νέο είδος δημοκρατίας. Πιστεύει ότι αντιπροσωπεύει την αναγέννηση συγκεκριμένων κουρδικών χαρακτηριστικών: οι Κούρδοι, υποστηρίζει, είναι ο εκλεκτός λαός της δημοκρατίας.

Αυτό κάνει το διεθνισμό του κινήματος διφορούμενο. Σε μια συζήτηση για αυτό που αποκαλεί «μνησικακία της συριακής αντιπολίτευσης» προς το PYD, η Tax παραθέτει τον Μουσλίμ που λέει, «Τα προβλήματά μας δεν είναι προβλήματα εξουσίας. Οι άρχουσες δυνάμεις στη Δαμασκό έρχονται και παρέρχονται. Για εμάς τους Κούρδους, αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι εμείς οι Κούρδοι διεκδικούμε την ύπαρξή μας».

Το βιβλίο τελειώνει με πολλά ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με τη Rojava. Η Tax επισημαίνει την αντίφαση μιας «από τα πάνω... οργάνωσης, όπως το ΡΚΚ» προς τις «από τα κάτω δημοκρατικές πολιτικές της βάσης των κοινοτήτων και των συμβουλίων». Ανησυχεί επίσης ότι δεν θα υπάρξουν πολλά περιθώρια αμφισβήτησης της ιδεολογίας του Οτσαλάν στη «Rojava που έρχεται».

Θα προσθέταμε περισσότερα ερωτήματα: Πώς λειτουργεί το ΡΚΚ στο εσωτερικό του; Πώς η διοίκηση της Rojava προτίθεται να διαχειριστεί τις ταξικές διαιρέσεις ή τις περιφερειακές διαφορές που δεν μπορούν να λυθούν με διαπραγμάτευση; Πώς μπορεί να συμβιβάσει την ιδέα ότι «η κοινωνία θα πρέπει να διοικεί τον εαυτό της» με εκείνους που λαμβάνουν αποφάσεις σε αντίθεση προς τους χειραφετητικούς στόχους του κινήματος;

Η Tax αναφέρεται αυτοκριτικά με τη δική της εμπειρία «επαναστατικού τουρισμού στην Κίνα το 1973, στο απόγειο της Πολιτιστικής Επανάστασης, πάρα πολύ εύπιστη για να αναρωτήσω αυτό που κοιτούσα το μισό χρόνο». Καλεί τώρα την Αριστερά να υιοθετήσει μια πιο νηφάλια άποψη.

Ακόμα το Ένας Απρόβλεπτος Δρόμος δείχνει πειστικά ότι στη Rojava «οι άνθρωποι προσπαθούν να κάνουν κάτι, και οι γυναίκες είναι στο κέντρο». Αυτή η προσπάθεια, και η συριακή επανάσταση που την έκανε δυνατή, αξίζουν την προσοχή μας και την αλληλεγγύη μας.

Πηγή: Παραναγνώστης, 4 Δεκεμβρίου 2016. 

Alex de Jong, «The Rojava Project», Jacobin, 30 Νοεμβρίου 2016. 

Σημειώσεις