Nancy Lindisfarne

Jonathan Neale

Οι γυναίκες στο Αφγανιστάν, τα πανεπιστήμια, η πείνα και η κλιματική αλλαγή

Στις 19 Δεκεμβρίου η κυβέρνηση των Ταλιμπάν ανακοίνωσε ότι οι γυναίκες δεν θα επιτρέπεται πλέον να φοιτούν σε πανεπιστήμια. Στις 24 Δεκεμβρίου ανακοίνωσαν ότι οι γυναίκες δεν θα επιτρέπεται πλέον να εργάζονται σε ΜΚΟ που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό. Αυτές είναι άσχημες εξελίξεις.

Όπως έχει συμβεί συχνά στο παρελθόν, τόσο οι Ταλιμπάν όσο και οι δυτικές δυνάμεις παίζουν με τις ζωές των γυναικών για τους δικούς τους πολιτικούς σκοπούς. Αυτό το κείμενο εξηγεί πώς και γιατί.

Πρώτον, διεξάγεται μια ολοένα και πιο σκληρή συζήτηση στο εσωτερικό των Ταλιμπάν. Μόλις εκδιώχθηκαν οι Αμερικανοί, οι Ταλιμπάν διχάστηκαν για το ζήτημα της εκπαίδευσης των γυναικών.

Οι παραδοσιακοί είχαν επικεφαλής τον Χαϊμπατουλλάχ Αχουντζαντά. Οι δύο προηγούμενοι ηγέτες των Ταλιμπάν, που δολοφονήθηκαν και οι δύο από τους Αμερικανούς, ήταν μουλάδες χωριών που ήταν ηγέτες βάσης στην ένοπλη αντίσταση κατά της ρωσικής εισβολής. Ο Αχουντζαντά ήταν ένας πιο μορφωμένος κληρικός, ανώτερος δικαστής στο δικαστικό σύστημα των Ταλιμπάν.

Η κυβέρνηση βρίσκεται στην Καμπούλ. Ο Αχουντζαντά παραμένει στην Κανταχάρ, σε μεγάλο βαθμό κρυμμένος για να αποφύγει τη δολοφονία. Λειτουργεί ως πνευματικός ηγέτης του κινήματος. Με άλλα λόγια, καθήκον του είναι να μεριμνά για τη θρησκεία. Από την αρχή, ήταν εχθρικός στην εκπαίδευση των γυναικών.

Οι Ταλιμπάν που ηγούνται της κυβέρνησης στην Καμπούλ έχουν διαφορετικές προτεραιότητες. Από την πρώτη μέρα είχαν πλήρη επίγνωση ότι αντιμετώπιζαν μια δύσκολη οικονομική κατάσταση. Η απόσυρση των ξένων στρατιωτών και της ξένης βοήθειας σήμαινε κατάρρευση της απασχόλησης και των εισοδημάτων. Συν τοις άλλοις, η χώρα υπέφερε από μια σφοδρή ξηρασία που προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή.

Σε αυτή τη δεινή κατάσταση, οι Ταλιμπάν στην κυβέρνηση γνώριζαν ότι έπρεπε οπωσδήποτε να έχουν μεγάλες ποσότητες ξένης βοήθειας και ξένων σιτηρών από τα Ηνωμένα Έθνη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις δυτικές δυνάμεις. Είπαν στον Αχουντζαντά στην Κανταχάρ ότι αν απαγόρευε κάθε εκπαίδευση για τις γυναίκες, οι δυτικές δυνάμεις θα ακύρωναν τη βοήθεια.

Ο Αχουντζαντά και οι υποστηρικτές του το έλαβαν υπόψη τους. Περίμεναν τους Ταλιμπάν στην κυβέρνηση να πείσουν τη Δύση να στείλει τη βοήθεια.

Διαιρέσεις μεταξύ των Δυτικών Δυνάμεων

Ταυτόχρονα, υπήρξε μια διαίρεση μεταξύ των δυτικών δυνάμεων. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπάθησε να στραγγαλίσει οικονομικά το Αφγανιστάν ως εκδίκηση για την αποτυχία στον πόλεμο. Αυτό περιελάμβανε οικονομικές κυρώσεις που καθιστούσαν πολύ δύσκολο για οποιονδήποτε να μεταφέρει χρήματα στο Αφγανιστάν.

Περιελάμβανε επίσης την κλοπή των αποθεματικών της αφγανικής κυβέρνησης που είχαν αφεθεί στην Ουάσινγκτον. Αυτά τα 9 δισεκατομμύρια δολάρια ήταν ένα ασήμαντο ποσό για τα δεδομένα των ΗΠΑ, αλλά μια τεράστια απώλεια για την πάμπτωχη χώρα.

Η αμερικανική κυβέρνηση δεν υποστήριξε δημοσίως την εκδίκηση. Αντιθέτως, όλες οι ενέργειές της δικαιολογήθηκαν από την ανησυχία για τις Αφγανές γυναίκες, όπως με τον ίδιο τρόπο είχε δικαιολογηθεί δημόσια η μακρόχρονη αμερικανική κατοχή από το φθινόπωρο του 2001 και μετά.

Κάποιες άλλες κυβερνήσεις, καθώς και οι περισσότεροι από τους ανθρώπους των Ηνωμένων Εθνών και των ΜΚΟ επί τόπου, ήθελαν να αποτρέψουν τον μαζικό λιμό στο Αφγανιστάν. Αυτό συνιστούσε στοιχειώδη ανθρωπιά. Αλλά και επειδή οι κυβερνήσεις μπορούσαν να φανταστούν την οργή και την τρομοκρατία, ιδίως στις γειτονικές χώρες, που θα ακολουθούσαν αν τεράστιος αριθμός Αφγανών πέθαινε από την πείνα.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο ΟΗΕ, άλλες κυβερνήσεις και οι ΜΚΟ βρήκαν αρκετά τρόφιμα για να θρέψουν τους ανθρώπους κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 2021-2022. Αλλά τώρα ένας άλλος χειμώνας είναι μπροστά μας και η ποσότητα της προσφερόμενης βοήθειας είναι πολύ μικρότερη από πέρυσι.

Η κυβέρνηση των Ταλιμπάν στην Καμπούλ δεν μπορεί να θρέψει τον λαό της. Είχαν υποσχεθεί στον Αχουντζαντά ότι η Δύση θα παρέδιδε τη βοήθεια αν κρατούσε τα πανεπιστήμια ανοιχτά για τις γυναίκες και αν άνοιγε ξανά τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τα κορίτσια.

Στις 2 Δεκεμβρίου η Διεθνής Ερυθρά Ημισέληνος/Ερυθρός Σταυρός συνόψισε την κατάσταση:

«Το Αφγανιστάν βρίσκεται στη δίνη μιας από τις χειρότερες κρίσεις ξηρασίας και έλλειψης τροφίμων των τελευταίων δεκαετιών, μπροστά στην απειλή μιας άνευ προηγουμένου ανθρωπιστικής καταστροφής, καθώς ένας σκληρός χειμώνας απειλεί εκατομμύρια Αφγανούς.

Η επείγουσα επισιτιστική βοήθεια και τα πακέτα χειμερινής επιβίωσης παραδίδονται εσπευσμένα από την Αφγανική Ερυθρά Ημισέληνο ... Περίπου 22,8 εκατομμύρια άνθρωποι –το 55% του πληθυσμού του Αφγανιστάν– αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα οξείας έλλειψης τροφίμων.

Η σοβαρή ξηρασία έχει πλήξει περισσότερο από το 80% της χώρας, παραλύοντας την παραγωγή τροφίμων και αναγκάζοντας τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τη γη τους.

Σχεδόν 700.000 άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας φέτος, προστιθέμενοι σε περίπου 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους που έχουν ήδη αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους σε ολόκληρη τη χώρα, οι οποίοι όλοι αντιμετωπίζουν έναν σκληρό χειμώνα, όταν οι θερμοκρασίες μπορεί να πέσουν μέχρι και στους -20 βαθμούς Κελσίου σε ορισμένες περιοχές του Αφγανιστάν».

Αυτή τη στιγμή πρόκειται για τη χειρότερη καταστροφή της κλιματικής αλλαγής στον κόσμο.

Οι απαγορεύσεις

Εν τω μεταξύ, ο Αχουντζαντά φαίνεται να έχει αποφασίσει ότι ως εδώ και μη παρέκει. Οι Ταλιμπάν στην κυβέρνηση της Καμπούλ δεν είχαν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις τους. Η Δύση, και ιδίως οι Αμερικανοί, δεν έπαιρναν στα σοβαρά την εκπαίδευση των γυναικών. Και οι δύο εκτιμήσεις έγειραν την πλάστιγγα στις εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των Ταλιμπάν προς τον σεξισμό.

Αλλά επίσης, οι Ταλιμπάν έχαναν τον έλεγχο της κατάστασης. Προήδρευαν μιας οικονομικής και κλιματικής καταστροφής. Αυτό που το έκανε πιο ταπεινωτικό ήταν η εξάρτησή τους από την επισιτιστική βοήθεια από τις ίδιες δυτικές δυνάμεις που τους είχαν καταλάβει και βασανίσει.

Και μετά υπάρχουν οι ΜΚΟ. Αυτές ήταν μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, οι οποίες χρηματοδοτούνταν και διοικούνταν από το εξωτερικό, κυρίως από τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Είχαν τους ανθρώπους και τις υποδομές για να παρέχουν μεγάλο μέρος της επισιτιστικής βοήθειας και της υγειονομικής περίθαλψης που ήταν απαραίτητη. Οι Ταλιμπάν εξαρτιόνταν επίσης από αυτές για να κάνουν αυτό το έργο, επειδή η κυβέρνησή τους δεν διέθετε την απαραίτητη υποδομή ή τα φορολογικά έσοδα για να πληρώσει τους ανθρώπους που θα παρείχαν αυτές τις υπηρεσίες.

Σε αυτή την κατάσταση, οι ισορροπίες στην εσωτερική διαμάχη μεταξύ των Ταλιμπάν έγειραν και πάλι προς την πλευρά του Αχουντζαντά και των παραδοσιοκρατών, οπότε η κυβέρνηση απέκλεισε τις γυναίκες από τα πανεπιστήμια στις 19 Δεκεμβρίου. Στις 24 του μηνός όρισαν ότι οι γυναίκες δεν μπορούσαν να εργάζονται για ΜΚΟ.

Δύο ακόμη πράγματα μπήκαν στο μείγμα εδώ. Ο Αχουντζαντά δεν ήταν επικεφαλής της κυβέρνησης, ήταν επικεφαλής των πνευματικών υποθέσεων. Ακριβώς επειδή οι Ταλιμπάν ήταν εξαρτημένοι από τις δυτικές δυνάμεις, έπαιζε το χαρτί του ισλαμιστή. Μια κυβέρνηση και ένα κίνημα που δεν ήταν σε θέση να αντεπεξέλθει στα οικονομικά επέλεγε το μοναδικό πεδίο στο οποίο μπορούσε να φανεί ανεξάρτητο.

Και υπήρχε επίσης το Ισλαμικό Κράτος – Χοροσάν [ISK / Islamic State – Khorosan] (Χοροσάν ήταν η αρχαία ονομασία για το ανατολικό Ιράν και το Αφγανιστάν.) Το ISK ξεκίνησε ως ριζοσπαστική απόσχιση από τους Ταλιμπάν το 2015. Το ISK διαφωνούσε με την πλειοψηφία των Ταλιμπάν σε δύο κυρίως σημεία. Ήταν κατά των διαπραγματεύσεων με τους Αμερικανούς. Και, ακολουθώντας το παράδειγμα του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ, θεωρούσαν όλους τους σιίτες ως εχθρούς. Αυτές οι πολιτικές ήταν πολύ διαφορετικές από εκείνες της πλειοψηφίας των Ταλιμπάν, οι οποίοι προσπαθούσαν να οικοδομήσουν ένα οικουμενικό κίνημα όλων των μουσουλμάνων.

Μετά την αποχώρηση των Αμερικανών, οι Ταλιμπάν κατόρθωσαν να φυλακίσουν ή να σκοτώσουν τους περισσότερους από τους μαχητές του ISK που βρίσκονταν στην περιοχή. Αλλά το ISK κατάφερε ακόμη να διατηρήσει ένα δημόσιο πρόσωπο με έναν μικρό αριθμό αιματηρών βομβιστικών επιθέσεων που σκότωσαν κορίτσια σε σχολεία και σιίτες Χαζάρους. Οι περισσότερες από αυτές τις βομβιστικές επιθέσεις αναφέρθηκαν στα δυτικά μέσα ενημέρωσης σαν να διαπράχθηκαν από Ταλιμπάν που βρίσκονταν στην κυβέρνηση και σαν να είχαν λαϊκή υποστήριξη. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για το αντίθετο – βομβιστικές επιθέσεις με σκοπό την αποδυνάμωση της κυβέρνησης των Ταλιμπάν.

Αλλά σε μια επιδεινούμενη οικονομική κατάσταση ο Αχουντζαντά και οι υποστηρικτές του θα πρέπει επίσης να κοιτάζουν πίσω από τις πλάτες τους το ISK.

Άλλες εργαζόμενες γυναίκες

Η απαγόρευση της αφγανικής κυβέρνησης να εργάζονται γυναίκες για ΜΚΟ ήρθε να προστεθεί στις προηγούμενες απαγορεύσεις κατά των γυναικών που εργάζονται στον δημόσιο τομέα. Δεν επρόκειτο για απαγόρευση κάθε είδους απασχόλησης. Σύμφωνα με στοιχεία της ΔΟΕ (Διεθνής Οργάνωση Εργασίας), το 2020 υπήρχαν 205.000 Αφγανές γυναίκες στον δημόσιο τομέα και στις ΜΚΟ και 279.000 εργαζόμενες στην κλωστοϋφαντουργία.

Υπήρχαν επίσης πιθανότατα τουλάχιστον τόσες γυναίκες που εργάζονταν από το σπίτι στη βιομηχανία χαλιών ως εξωτερικοί συνεργάτες. Υπήρχαν πολύ περισσότερες γυναίκες νομάδες, οι οποίες πάντα εργάζονταν εκτός των σκηνών τους. Και όπως συνέβαινε πάντα, οι φτωχές αγροτικές οικογένειες χρειάζονταν την εργασία των γυναικών στα χωράφια, και η πλειονότητα των Αφγανών αγροτών ήταν φτωχοί.

Οι Ταλιμπάν δεν απαγόρευσαν στις γυναίκες αυτό το είδος εργασίας. Αλλά η όλη διαμάχη δεν αφορούσε τις φτωχές γυναίκες. Για τους ηγέτες των Ταλιμπάν, όπως και για τους Αμερικανούς ηγέτες και τους δημοσιογράφους, ήταν άσχετες με αυτή τη διαμάχη.

Διαδήλωση

Οι απαγορεύσεις ήταν άδικες και σεξιστικές. Υπήρξε όμως μια ευπρόσδεκτη συνέπεια – έγιναν πορείες γυναικών σε αρκετές πόλεις. Αυτές οι διαδηλώσεις ήταν μικρές και αντιπροσώπευαν γενναίες και αποφασισμένες μειοψηφίες.

Υπάρχει επίσης βίντεο με τους άνδρες φοιτητές της ιατρικής σχολής του πανεπιστημίου της Τζαλαλαμπάντ να αποχωρούν από τις εξετάσεις τους σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τις φοιτήτριες που είχαν αποκλειστεί και στέκονταν έξω. Αυτό είναι πιο εντυπωσιακό, επειδή πρόκειται για ανθρώπους σε ένα χώρο εργασίας –το πανεπιστήμιο– που κινούνται μαζί.

Το βίντεο μπορείτε να το δείτε εδώ: https://twitter.com/PamirNews/status/1605480661703282688. Παρατηρήστε τη στιγμή που οι φοιτήτριες, με τα μαύρα, καταλαβαίνουν τι κάνουν οι άνδρες, με τα λευκά.

Χρειάζεται εν τω μεταξύ να επαναλάβουμε ότι οι περισσότεροι Αφγανοί άνδρες δεν υποστηρίζουν την απαγόρευση της εκπαίδευσης των γυναικών. Στο Twitter μπορείτε να δείτε πάρα πολλά βίντεο και φωτογραφίες από τον περασμένο χρόνο με τους Αφγανούς γέροντες των χωριών, άνδρες, με τα λευκά γένια και τα παραδοσιακά τους ρούχα, να συναντώνται για να συζητήσουν την υποστήριξή τους στο να έχουν τα κορίτσια τους πρόσβαση στα τοπικά σχολεία. [Δείτε, για παράδειγμα, τις ροές Twitter των @matiullahwesa και @penpath1.]

Αυτός είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο υπάρχουν επίσης σαφώς ακόμη βαθιές διαιρέσεις μεταξύ των Ταλιμπάν. Διάφορα υπουργεία, ενημερώνοντας τα αφγανικά μέσα ενημέρωσης on και off the record, υιοθέτησαν διαφορετικές γραμμές. Έλεγαν ότι ήλπιζαν να ανατρέψουν τις απαγορεύσεις – και ίσως να είναι σε θέση να το κάνουν.

Οι περισσότερες από τις ΜΚΟ που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό αντέδρασαν αρνούμενες να εργαστούν μέχρι να αρθεί η απαγόρευση για τις εργαζόμενες γυναίκες τους. Αυτό πρέπει να έχει τραγικές επιπτώσεις στη διανομή τροφίμων και στην υγειονομική περίθαλψη.

Μέχρι στιγμής το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έχει ομόφωνα λογοκρίνει το Αφγανιστάν, αλλά δεν έχει ακόμη διακόψει την επισιτιστική βοήθεια.

Παρόλα αυτά, αυτό είναι ένας θρίαμβος για την απεχθή πολιτική εκδίκησης του Μπάιντεν, που διευκολύνει την απομόνωση και την πείνα στο Αφγανιστάν. Είναι μια νίκη για την πολιτική του Αχουντζαντά, αυξάνοντας τον έλεγχο των πατριαρχών της σκληρής γραμμής των Ταλιμπάν.

Είναι μια ήττα για τον μεγάλο αριθμό γυναικών που θέλουν να σπουδάσουν ή να εργαστούν σε ΜΚΟ και για πολύ μεγαλύτερο αριθμό κοριτσιών που θέλουν να πάνε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Και είναι μια ήττα για τον πολύ μεγαλύτερο αριθμό φτωχών γυναικών και παιδιών που θα αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα της πείνας και του κρύου και τον φόβο της πείνας. Και είναι μια ήττα για τους φτωχούς άνδρες που θα αντιμετωπίσουν όλες αυτές τις κακουχίες και την πείνα μαζί τους.

Δύο τελευταίες σκέψεις

Σας αφήνουμε με δύο σκέψεις. Η πρώτη αφορά τον τρόπο με τον οποίο καλύφθηκαν αυτά τα γεγονότα από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Ένα άρθρο της Ζάχρα Τζόγια [Zahra Joya] στον Guardian στις 23 Δεκεμβρίου αποτελεί ένα καλό παράδειγμα.

Η Τζόγια είναι μια Αφγανή δημοσιογράφος και φεμινίστρια Χαζάρα που βρίσκεται τώρα στην εξορία. Υποστηρίζει τις διαμαρτυρίες, όπως και εμείς. Η Τζόγια επιλέγει κατατοπιστικά και συγκινητικά αποσπάσματα από συνεντεύξεις με Αφγανές γυναίκες. Και αναφέρει έναν άνδρα που υποστηρίζει τις διαμαρτυρίες.

Αυτός ο άνδρας είναι ο Ραματουλλάχ Ναμπίλ. Υπηρέτησε ως διευθυντής της κρατικής ασφάλειας και στη συνέχεια ως υπουργός πληροφοριών κατά τη διάρκεια των ετών πριν από τους Ταλιμπάν και τώρα βρίσκεται στην εξορία. Για να το θέσουμε ωμά, ήταν υπεύθυνος για τις κρατήσεις και τα βασανιστήρια σε ολόκληρη τη χώρα σε συνεργασία με την αμερικανική κατοχή.

Το άρθρο αυτό αποτελεί μέρος μιας τάσης σε μεγάλο μέρος της κάλυψης από τα δυτικά, και όχι μόνο, μέσα ενημέρωσης. Η υποστήριξη προς τις γυναίκες, τις φεμινίστριες και τις διαμαρτυρίες τους στο Αφγανιστάν συμμαχεί με ένα πολιτικό σχέδιο που απαιτεί την απομόνωση των Αφγανών και την απόσυρση της βοήθειας που οι φτωχές Αφγανές γυναίκες χρειάζονται απεγνωσμένα. Πρόκειται για μια νέα μορφή του παλιού επιχειρήματος ότι η Δύση πρέπει να βομβαρδίσει τις Αφγανές γυναίκες, τα παιδιά και τους άνδρες για να σώσει τις Αφγανές γυναίκες. Αυτή τη φορά η απειλή δεν είναι οι βόμβες αλλά η πείνα.

Μερικοί από τους ανθρώπους που διαδίδουν αυτό το επιχείρημα είναι εκείνοι στη διασπορά που έχουν στενούς δεσμούς με τους διεφθαρμένους πολέμαρχους και τους συνεργάτες που διοικούσαν το Αφγανιστάν υπό την κατοχή των Αμερικανών.

[Για τις λεπτομέρειες αυτής της εμπειρίας, διαβάστε το εξαιρετικό βιβλίο του Τιμόρ Σαράν, Μέσα στο Αφγανιστάν: Πολιτικά δίκτυα, άτυπη τάξη και κρατική διάλυση (Timor Sharan, Inside Afghanistan: Political Networks, Informal Order, and State Disruption).]

Ορισμένοι άνθρωποι σε αυτή τη διασπορά καλούν σε δυτικό μποϊκοτάζ της αφγανικής κυβέρνησης που θα προκαλέσει πείνα. Κάποιοι άλλοι ζητούν ακόμη και νέα εισβολή.

Η άλλη τελευταία μας σκέψη, όμως, είναι ότι η ιστορία προχωράει. Ο φεμινισμός των βασανιστών και η πατριαρχία των Ταλιμπάν δεν είναι οι μόνες επιλογές. Πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα οι νεότεροι, μέσα στο Αφγανιστάν αισθάνονται απέχθεια τόσο για τους παλιούς διεφθαρμένους συνεργάτες της κατοχής όσο και για τη σεξουαλική πολιτική των Ταλιμπάν.

Σε αυτούς βρίσκεται η ελπίδα του μέλλοντος. Αλλά τώρα, αυτόν τον χειμώνα, ο κίνδυνος της πείνας είναι οξύς.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Nancy Lindisfarne and Jonathan Neale, “Afghan Women, Universities, Hunger and Climate Change”, Anne Bonny Pirate, 4 Ιανουαρίου 2023, https://annebonnypirate.org/2023/01/04/afghan-women-universities-hunger-and-climate-change/.

Σχετικές αναρτήσεις

Αφγανιστάν: Το τέλος της κατοχής, Αύγουστος 2021

Afghanistan: The Climate Crisis, Σεπτέμβριος 2021

A Poem: On Meeting a Liberal Feminist, Ιανουάριος 2023