Joseph Daher
Συρία: Οι περιοχές που χτυπήθηκαν απ’ τον νεοφιλελευθερισμό το 2000, ήταν οι εστίες της εξέγερσης το 2011
Με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου του Syrie, le martyre d’une revolution, που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Syllepse, στο βιβλιοπωλείο La Brèche στις 19 Απριλίου, πήραμε συνέντευξη από τον Joseph Daher σχετικά με ορισμένα από τα κύρια στοιχεία της επανάστασης στη Συρία.
Συνέντευξη στην Camille Nashorn για το L’Anticapitaliste.
Ο δικτάτορας Μπασάρ αλ Άσαντ, ο οποίος ήταν στην εξουσία κατά το ξέσπασμα της συριακής επανάστασης, κληρονόμησε το κράτος από τον πατέρα του, τον Χαφέζ αλ Άσαντ...
Όταν ο Μπασάρ αλ Άσαντ ανέβηκε στην εξουσία το 2000, κληρονόμησε την εξουσία από τον πατέρα του ως μέρος της λεγόμενης δημοκρατίας (ή μάλλον μοναρχίας). Όταν ο Χάφεζ αλ Άσαντ ανέλαβε την εξουσία τη δεκαετία του 1970, εκπροσωπούσε τη δεξιά πτέρυγα του Κόμματος Μπάαθ, ενός αραβικού εθνικιστικού κόμματος τριτοκοσμικής τάσης, με προσήλωση στην εθνική κυριαρχία και ορισμένες μορφές κοινωνικής δικαιοσύνης, το οποίο όμως αντιτάχθηκε στην ταξική πάλη και υπερασπίστηκε εθνικιστικές πολιτικές εναντίον των εθνικών μειονοτήτων, ιδίως εναντίον των Κούρδων. Η επιταχυνόμενη νεοφιλελευθεροποίηση πραγματοποιήθηκε υπό τον Μπασάρ αλ Άσαντ. Εδώ βλέπουμε μια συγκέντρωση της πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής εξουσίας σε μια μικρή συγγενική ομάδα ανθρώπων που συνδέονται άμεσα με την κρατική εξουσία. Βλέπουμε αυτή τη μετάβαση από τη «νεο-πατρογονική» [néo-patrimonial] εξουσία του Χάφεζ αλ-Άσαντ στην «πατρογονική» [patrimonial] εξουσία με τον Μπασάρ αλ-Άσαντ, ο οποίος κατέχει πλέον την πολιτική εξουσία. Κατά τη διάρκεια των δέκα ετών που προηγήθηκαν του ξεσπάσματος της επαναστατικής διαδικασίας, οι ανισότητες στον πλούτο αυξήθηκαν. Αυτές ήταν οι υλικές συνθήκες της έκρηξης. Οι εικόνες που προέρχονταν από την Αίγυπτο και την Τυνησία ενέπνευσαν αυτή τη νέα γενιά Σύριων να βγει στους δρόμους, με πολλά εκατομμύρια άτομα, από τον Μάρτιο του 2011.
Εκτός από την επιτάχυνση των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων, είδαμε και μια προσπάθεια πολιτικού ανοίγματος, η οποία σταμάτησε γρήγορα. Ποιες ήταν οι συνέπειες;
Η Συρία είναι μια χώρα στην περιφέρεια σε σχέση με το κέντρο της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Η θεωρία του Τρότσκι για την ανισόμετρη και συνδυασμένη ανάπτυξη μας επιτρέπει να κατανοήσουμε γιατί μορφές κοινωνικής οργάνωσης που μπορούν να θεωρηθούν «αρχαϊκές» ή «πρωτογενείς», βασισμένες σε ζητήματα φυλής, θρησκείας, τοπικισμού –οι οποίες μπορούν επίσης να βρεθούν στην Ευρώπη, αλλά όχι απαραίτητα τόσο ανεπτυγμένες– συνδέονται με την καπιταλιστική αλλά και την πολιτική ανάπτυξη αυτής της περιοχής. Δεν πρόκειται για ουσιοκρατισμό αλλά για κατανόηση της εργαλειοποίησης που γίνεται από εκείνους που ασκούν πολιτική εξουσία, όπως έγινε από την εξουσία της γαλλικής εντολής όταν κατέλαβε τη Συρία. Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί υπάρχουν αυτές οι μορφές σήμερα.
Στη δεκαετία του 2000, η Συρία γνώρισε ιδιωτικοποιήσεις, μέτρα φιλελευθεροποίησης της οικονομίας, την επανεμφάνιση των πρώτων ιδιωτικών τραπεζών, συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με χώρες της περιοχής, με την Τουρκία, οι οποίες επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τις μικρές βιομηχανίες που δεν έχουν τη δυνατότητα να ανταγωνιστούν την Τουρκία ή τα ξένα προϊόντα. Οι περιοχές στις οποίες εξαπλώθηκε περισσότερο η εξέγερση ήταν εκείνες που είχαν υποφέρει περισσότερο από τα μέτρα φιλελευθεροποίησης της οικονομίας. Μιλάμε για ένα ποσοστό φτώχειας που υπολογίζεται ότι αυξήθηκε από 10-15% το 2000 σε πάνω από 30%, λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα άλλο τρίτο του πληθυσμού ζούσε λίγο πάνω από το όριο της φτώχειας. Η κοινωνική δομή του καθεστώτος άλλαζε υπό τον Μπασάρ αλ Άσαντ. Η κοινωνική βάση του καθεστώτος περιορίστηκε στη φιλελεύθερη ανώτερη μεσαία τάξη. Ο δεσμός με τις λαϊκές τάξεις είχε χαλαρώσει, αν και η λαϊκή του βάση ήταν κάπως ευρύτερη και αξιοποιούσε τους δεσμούς του μέσω της θρησκείας, της φυλής και των πελατειακών σχέσεων.
Το 2011, σχεδόν το 60% των Σύριων ήταν κάτω των 28 ετών. Ήταν ένας λαός νέων, επομένως επαναστατικός…
Οι εικόνες από την Τυνησία και την Αίγυπτο που προβάλλονταν καθημερινά στην τηλεόραση προκάλεσαν την επιθυμία για αλλαγή. Ήδη από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο υπήρξαν μικρές διαδηλώσεις σε ορισμένες πόλεις, σε ορισμένες γειτονιές, πριν από το πραγματικό ξέσπασμα στα μέσα Μαρτίου 2011. Αυτές οι νέες γενιές δεν βίωσαν άμεσα την καταστολή της δεκαετίας του 1980. Το 2011, μέχρι το τέλος του 2012 και τις αρχές του 2013, το λαϊκό κίνημα αποκτούσε βαθιές ρίζες. Εξάλλου, μαζί με τη Λιβύη, βρισκόμασταν σε μια πραγματική «επαναστατική κατάσταση». Υπήρχαν εκτάσεις της συριακής επικράτειας που ξέφευγαν από τον έλεγχο του συριακού καθεστώτος και όταν το καθεστώς αναγκάστηκε να αποσυρθεί από τμήματα της Συρίας, ο κόσμος άρχισε να οργανώνεται σε κάθε πτυχή της κοινωνίας. Εκεί γεννήθηκαν τα τοπικά συμβούλια. Η ιδέα ήταν να προχωρήσουν πέρα από τις απλές συντονιστικές επιτροπές, οι οποίες ήταν συνήθως οργανώσεις γειτονιάς ή χωριού, σε περιφερειακό επίπεδο και να προσπαθήσουν να οργανώσουν διαδηλώσεις. Η ιδέα προήλθε από έναν αγωνιστή της επανάστασης, τον Ομάρ Αζίζ, γιατρό και αναρχικό, και αφορούσε την ίδρυση μιας αντιεξουσίας που θα οργάνωνε τα πάντα από το Α έως το Ω. Τα τοπικά συμβούλια εμφανίζονταν, από ανάγκη, αφού το «κράτος» είχε εξαφανιστεί. Το κυρίαρχο μήνυμα ήταν δημοκρατικό, ένα μήνυμα κοινωνικής δικαιοσύνης, ισότητας, παρόλο που υπήρχε επίσης έλλειψη οργάνωσης κάτι το οποίο σχετιζόταν με τις δεκαετίες καταστολής και την έλλειψη βούλησης της πλειοψηφίας της δημοκρατικής και φιλελεύθερης αντιπολίτευσης να σχηματίσει ελεύθερα συνδικάτα, μαζικές φεμινιστικές οργανώσεις κ.λπ. περιορίζοντας παράλληλα τον αγώνα στις δημοκρατικές του πτυχές.
Από την αποτυχία του Ελεύθερου Συριακού Στρατού προέκυψαν δύο ανταγωνιστικά πολιτικά στρατόπεδα: οι τζιχαντιστές και ο δημοκρατικός συνομοσπονδισμός του PYD. Ωστόσο, το 2012, οι τζιχαντιστές αποτελούσαν μια ασήμαντη μειοψηφία. Πώς κατάφεραν οι τζιχαντιστές να αποκτήσουν ερείσματα;
Υπήρξε ένα σημείο καμπής, που ήταν, μάλιστα, περιφερειακό, το καλοκαίρι του 2013, με το πραξικόπημα στην Αίγυπτο εναντίον του προέδρου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, το οποίο ήταν μάλλον ένα πραξικόπημα ενάντια στην ίδια την επανάσταση, και το οποίο υπερέβαινε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Δεν υπήρχε πρόβλημα να γίνει δεκτός ο Σίσι σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, συμπεριλαμβανομένου του Παρισιού. Στη Συρία, το σημείο καμπής ήταν η χρήση χημικών όπλων στη Γούτα στα προάστια της Δαμασκού, η οποία προκάλεσε τον θάνατο αρκετών εκατοντάδων ανθρώπων. Ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ομπάμα είχε ανακοινώσει ότι τα χημικά όπλα ήταν μια κόκκινη γραμμή που δεν έπρεπε να ξεπεραστεί, δεν υπήρξε καμία αντίδραση. Από εκεί και πέρα, η αντιπολίτευση, είτε ένοπλη είτε πολιτική, αποδυναμώθηκε και ενισχύθηκαν οι φονταμενταλιστικές, ισλαμιστικές οργανώσεις, οι οποίες ήταν ήδη επικριτικές απέναντι στα δυτικά κράτη, άρα και ο Ντά’ες, η Τζάμπχατ αν-Νούσρα κ.λπ. Άρχισαν να κυριαρχούν στο ένοπλο πεδίο. Βλέπαμε επίσης να υπάρχει ολοένα και περισσότερο η διάσταση μεταξύ του Ισλαμικού Κράτους και της Τζάμπχατ αν-Νούσρα και την οικονομική τους αποτελεσματικότητα στην περιοχή, η ικανότητά τους να εισπράττουν χρήματα, να συσσωρεύουν κεφάλαια μέσω διαφόρων ιδιωτικών πηγών, από τις μοναρχίες του Κόλπου ή μέσω λαθρεμπορίου και κλοπών.
Το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο (SNC) και ο FSA έκαναν λάθη που δεν έκανε το κουρδικό PYD. Από τον Ιούλιο του 2012, μια δεύτερη επανάσταση μέσα στην επανάσταση γεννήθηκε στη βόρεια Συρία, αλλά με μια προοδευτική πολιτική ηγεσία…
Η μητρική οργάνωση, το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), είχε δεκαετίες πολιτικής εμπειρίας από τη δεκαετία του 1970 και του 1980. Είχε παρουσία στη Συρία και μάλιστα συμμαχία με το συριακό καθεστώς που στράφηκε εναντίον του με την προσέγγιση με την Τουρκία. Από τη δεκαετία του 2000, οι πολιτικές εξελίξεις εντός του PKK οδήγησαν στην ίδρυση αδελφών κομμάτων σε εθνικά σχήματα, εξ ου και το PYD. Με το ξέσπασμα της επαναστατικής διαδικασίας, η πλειοψηφία των κουρδικών κομμάτων δεν συμμετείχε απαραίτητα στις διαδηλώσεις. Το PYD προέκυψε από αυτό το γεγονός, με μια πολύ σημαντική πολιτική εμπειρία από το PKK, και επωφελήθηκε από το γεγονός ότι το αποδυναμωμένο καθεστώς άφησε το έργο της διοίκησης στο PYD και οι ένοπλες ομάδες γύρισαν από τα βουνά του βόρειου Ιράκ. Αναπτύχθηκε η Ροζάβα και η αυτόνομη αρχή της βορειοανατολικής Συρίας, οι προσπάθειες της οποίας ήταν πολύ ενδιαφέρουσες: το ζήτημα των γυναικών, η επιθυμία για την αραβική ενότητα, η ενθάρρυνση των κοσμικών νόμων, ο πολιτικός γάμος και η ιδέα μιας Συρίας ιδωμένης με διαφορετικό τρόπο, μακριά από ένα συγκεντρωτικό, αυταρχικό κράτος.
Μετάφραση: elaliberta.gr
Joseph Daher, « Syrie : “ Les zones du soulèvement sont celles qui ont le plus souffert des mesures de libéralisation des années 2000 ” », L’Anticapitaliste, 26 Απριλίου 2023, https://lanticapitaliste.org/opinions/international/syrie-les-zones-du-soulevement-sont-celles-qui-ont-le-plus-souffert-des.
Joseph Daher, “The areas of the uprising were those that had suffered the most from the liberalization measures of the 2000s”, International Viewpoint, 15 Μαΐου 2023, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article8090
