Joseph Daher

Οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του σεισμού του Φεβρουαρίου 2023 στη Συρία

Αυτό το άρθρο αποτελεί μέρος ενός φακέλου σε συνεργασία μεταξύ του SyriaUntold και του Orient XXI, που διερευνά τις συνέπειες του καταστροφικού σεισμού που έπληξε την Τουρκία και τη Συρία τον Φεβρουάριο του 2023.

Στις 6 Φεβρουαρίου 2023, η Συρία έζησε έναν καταστροφικό σεισμό που είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους περίπου 6.000 άνθρωποι και να τραυματιστούν πάνω από 12.000. Η καταστροφή αυτή επέτεινε την ευαλωτότητα που ήδη αντιμετώπιζε ο συριακός πληθυσμός και οδήγησε σε σημαντικές καταστροφές και υλικές ζημιές. Κατά συνέπεια, ο σεισμός επιδείνωσε τις κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις εντός της κοινωνίας, προκαλώντας πληθωρισμό και αύξηση της ανεργίας. Το παρόν άρθρο εξετάζει τον κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο του σεισμού στον συριακό πληθυσμό.

Ανθρωπιστικές επιπτώσεις και καταστροφή

Ο σεισμός είχε βαθύτατες επιπτώσεις σε περισσότερα από 8,8 εκατομμύρια άτομα που κατοικούσαν στις επαρχίες Ιντλίμπ, Χαλέπι, Λατάκια και σε μικρότερο βαθμό στη Χάμα και την Ταρτούς. Ιδιαίτερα επλήγησαν όσοι διέμεναν σε περιοχές που ελέγχονται από τον τουρκικό στρατό και την ένοπλη ομάδα σαλαφιστών τζιχαντιστών Χαϊ’άτ Ταχρίρ Σαμ, με τον απολογισμό των νεκρών να ξεπερνά τους 4.500 νεκρούς και τους 8.700 τραυματίες^[1]. Χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άστεγοι και περισσότερα από 10.600 κτίρια καταστράφηκαν είτε μερικώς είτε ολοσχερώς^[2]. Δυστυχώς, η διεθνής ανθρωπιστική βοήθεια ήταν περιορισμένη και έφθανε πολύ αργά σε αυτές τις περιοχές, σε αντίθεση με τις περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του συριακού καθεστώτος, οι οποίες έλαβαν σημαντική βοήθεια από περισσότερα από 30 κράτη^[3]. Ταυτόχρονα, το συριακό καθεστώς προσπάθησε να εδραιώσει την εξουσία του επιχειρώντας να ελέγξει ή να επηρεάσει την οργάνωση και τη διανομή της ανθρωπιστικής βοήθειας σε ολόκληρη τη χώρα.

Σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας (ΠΤ), ο σεισμός είχε ως αποτέλεσμα άμεσες υλικές ζημιές που εκτιμώνται σε σχεδόν 5,1 δισεκατομμύρια δολάρια (με εύρος από 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια έως 7,9 δισεκατομμύρια δολάρια λόγω εγγενών αστάθμητων παραγόντων)^[4].

Τον Μάιο του 2023, τα Ηνωμένα Έθνη ανακοίνωσαν ότι η προκαταρκτική αξιολόγηση των αναγκών αποκατάστασης μετά τον σεισμό στη Συρία είχε εκτιμήσει ζημιές και απώλειες ύψους σχεδόν 9 δισεκατομμυρίων δολαρίων και ανάγκες αποκατάστασης ύψους 14,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τα επόμενα τρία χρόνια^[5].

Όσον αφορά τις υλικές ζημιές, ο τομέας της στέγασης έφερε το κύριο βάρος της καταστροφής αυτής, με την έκθεση της ΠΤ να αναφέρει ότι πάνω από 87.000 οικιστικές μονάδες, που αντιστοιχούν στο 4,8% του συνολικού στεγαστικού αποθέματος της Συρίας, είτε υπέστησαν μερικές ζημιές είτε καταστράφηκαν ολοσχερώς. Η αξία των περιουσιών που υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν ανήλθε σε σχεδόν 881 εκατ. δολάρια, περίπου το 10% του ΑΕΠ της χώρας. Οι ανάγκες ανοικοδόμησης και οικονομικής ανάκαμψης εκτιμώνται σε περίπου 7,9 δισεκατομμύρια δολάρια^[6]. Επιπλέον, ο σεισμός οδήγησε στην απώλεια θέσεων εργασίας για περισσότερους από 170.000 εργαζόμενους^[7]. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας ανέφερε ότι επλήγησαν περισσότερες από 35.000 πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Ως αποτέλεσμα, η προσωρινή ανεργία οδήγησε σε απώλεια εισοδήματος από την εργασία ύψους τουλάχιστον 5,7 εκατομμυρίων δολαρίων μηνιαίως.

Σε περιοχές που έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό, όπως το Χαλέπι, πολλά εργοστάσια και μικρές επιχειρήσεις σταμάτησαν τη λειτουργία τους τις εβδομάδες που ακολούθησαν τον σεισμό, λόγω της αναγκαστικής μετακίνησης του τοπικού πληθυσμού σε ασφαλέστερες περιοχές και της ανησυχίας για καταρρεύσεις κτιρίων. Κατά συνέπεια, τα μέσα διαβίωσης πολλών εργαζομένων τέθηκαν σε κίνδυνο.

Ο σεισμός αναμένεται να έχει σημαντικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ της Συρίας το 2023, με εκτιμώμενη μείωση περίπου 5,5%, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα^[8]. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το ΑΕΠ της Συρίας έχει ήδη μειωθεί περισσότερο από το μισό μεταξύ 2010 και 2020 και γνώρισε μείωση περίπου 12% τα τελευταία τρία χρόνια.

Αύξηση του πληθωρισμού και του κόστους ζωής

Ο καταστροφικός σεισμός του Φεβρουαρίου είχε επίσης οικονομικές συνέπειες στις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του συριακού καθεστώτος. Μετά την καταστροφή, οι τιμές των βασικών αγαθών, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, αυξήθηκαν κατά περίπου 30%, προσθέτοντας περαιτέρω πίεση στον συριακό πληθυσμό. Η αντίδραση της κυβέρνησης σε αυτές τις αυξήσεις των τιμών ήταν ανεπαρκής, προκαλώντας σημαντικές επικρίσεις από τον λαό. Καθώς πλησίαζε ο ιερός μήνας του Ραμαζανιού, οι τιμές των ειδών πρώτης ανάγκης και άλλων προϊόντων εκτινάχθηκαν ακόμη περισσότερο, από 50% έως 100%. Για παράδειγμα, οι ιδιοκτήτες καταστημάτων ρούχων στο Χαλέπι αύξησαν τις τιμές τους κατά 50%, επιπλέον των ήδη τριπλασιασμένων τιμών από το Ραμαζάνι του 2022.

Αυτές οι αυξήσεις των τιμών σημειώθηκαν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο συνεχιζόμενης οικονομικής επιδείνωσης. Το 2023, τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούσαν ότι περίπου 15,3 εκατομμύρια άνθρωποι στη Συρία θα χρειάζονταν ανθρωπιστική βοήθεια^[9], συμπεριλαμβανομένων 2,1 εκατομμυρίων εκτοπισμένων ατόμων, ενώ πάνω από το 90% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας. Τα ποσοστά πληθωρισμού έχουν εκτοξευθεί την τελευταία δεκαετία, φθάνοντας περίπου το 113,5% έως 114% το 2020, το 101% έως 111% το 2021 και το 55% έως 55,7% το πρώτο εξάμηνο του 2022. Επιπλέον, τα ποσοστά πληθωρισμού αυξήθηκαν σημαντικά στις περιοχές που ελέγχονται από τον HTS και τον τουρκικό στρατό στη βορειοδυτική Συρία λόγω της υποτίμησης της τουρκικής λίρας.

Αυτά τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού συνοδεύονταν από τη συνεχή υποτίμηση της συριακής λίρας για διαρθρωτικούς λόγους^[10] και από την έλλειψη οικονομικών πολιτικών για την άμβλυνση των πραγματικών εισοδηματικών απωλειών του πληθυσμού. Αυτό επηρέασε σοβαρά την αγοραστική δύναμη του λαού, αυξάνοντας σημαντικά το κόστος ζωής. Το 2022, το μέσο κόστος διαβίωσης για μια πενταμελή συριακή οικογένεια στη Δαμασκό αυξήθηκε από 2.026.976 SYP (που αντιστοιχούσε σε 802,8 USD με την επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία των 2,525 SYP/USD εκείνη την περίοδο) τον Ιανουάριο του 2022 σε 4.012.178 SYP (που αντιστοιχούσε σε 887,26 USD με την επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία των 4,522 SYP/USD εκείνη την περίοδο) τον Ιανουάριο του 2023.

Το ελάχιστο κόστος διαβίωσης κατά την ίδια περίοδο αυξήθηκε από 1.266.860 SYP σε 2.507.611 SYP (που αντιστοιχούν σε 501,7 USD και 554,5 USD αντίστοιχα), αντιπροσωπεύοντας αύξηση άνω του 97,9% κατά τη διάρκεια του έτους. Ωστόσο, ο κατώτατος μισθός παρέμεινε αμετάβλητος στις 92.970 SYP (ισοδυναμεί σήμερα με 14,3 USD με την επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία των 6,532 SYP). Περισσότεροι από τους μισούς υπαλλήλους του δημόσιου τομέα κερδίζουν λιγότερο από 200.000 SYP (30,6 USD) μηνιαίως, ενώ ο μέσος μηνιαίος μισθός στον ιδιωτικό τομέα εκτιμάται μεταξύ 300.000 και 500.000 SYP (46 έως 77 USD). Μέχρι το τέλος Μαρτίου 2023, το κόστος διαβίωσης για μια συριακή οικογένεια είχε αυξηθεί περαιτέρω σε 5,60 εκατομμύρια SYP (861,5 USD). Εκτός από τον αντίκτυπο του συνεχιζόμενου πολέμου, αυτή η οικονομική κατάσταση ώθησε πολλούς εργαζόμενους υψηλής ειδίκευσης να μεταναστεύσουν σε αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και εργασίας.

Το 2023, τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούσαν ότι περίπου 15,3 εκατομμύρια άνθρωποι στη Συρία θα χρειάζονταν ανθρωπιστική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων 2,1 εκατομμυρίων εκτοπισμένων ατόμων, ενώ πάνω από το 90% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας.

Τα περιστασιακά επιδόματα που παρείχε η συριακή κυβέρνηση ελάχιστα έκαναν για να ανακουφίσουν τον τεράστιο πόνο των εργαζομένων και της εργατικής τάξης στη Συρία. Η πιο πρόσφατη χορήγηση επιδόματος έγινε στα μέσα Απριλίου 2023, με οικονομική πρόβλεψη 150.000 SYP (23 USD) για συνταξιούχους και κρατικούς υπαλλήλους, συμπεριλαμβανομένου του στρατού.

Τα εμβάσματα της διασποράς ως εργαλείο επιβίωσης

Αντιμέτωποι με αυτές τις δύσκολες συνθήκες, οι εργαζόμενοι αναζητούν εναλλακτικές πηγές εισοδήματος για να συμπληρώσουν τα καθημερινά και μηνιαία έξοδά τους. Στον δημόσιο τομέα, ένας αυξανόμενος αριθμός εργαζομένων αναλαμβάνει πρόσθετες εργασίες μετά τις κανονικές τους βάρδιες, ενώ το κόστος των δωροδοκιών επίσης αυξάνεται. Πολλοί εργαζόμενοι στηρίζονται στην ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά ακόμη περισσότερο εξαρτώνται από τα εμβάσματα της συριακής διασποράς.

Τα εμβάσματα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο ως σημαντική πηγή εισροών συναλλάγματος στη Συρία. Πριν από το 2011, τα εμβάσματα ανέρχονταν σε περίπου 1,6 δισ. δολάρια. Τα τελευταία χρόνια, τα εμβάσματα έχουν φθάσει σε αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως και έχουν καταστεί ζωτικό μέσο διαβίωσης για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού κατά την τελευταία δεκαετία. Μετά τους σεισμούς, πολλά εμβάσματα εστάλησαν από τη συριακή διασπορά σε όλη τη Συρία, κυρίως για να βοηθήσουν οικογένειες και συγγενείς στην αντιμετώπιση επειγουσών αναγκών. Στα γραφεία μεταφοράς χρημάτων, όπως η Western Union, σε περιοχές που τελούσαν υπό τον έλεγχο του καθεστώτος, παρατηρήθηκαν μεγάλες ουρές ανθρώπων που προσπαθούσαν να παραλάβουν χρήματα που είχαν σταλεί από τους συγγενείς τους εκτός της χώρας. Τα άτυπα δίκτυα «Hawala» σε περιοχές που ελέγχονται από την αντιπολίτευση, εκτός της δικαιοδοσίας του συριακού καθεστώτος, γνώρισαν επίσης σημαντική εισροή κεφαλαίων, όπως στο Αφρίν και το Ίντλιμπ. Στο Χαλέπι, η εφημερίδα αλ-Ουάταν εκτίμησε ότι το ένα τρίτο του πληθυσμού της πόλης βασίζεται σε εμβάσματα της διασποράς.

Επίλογος

Ενώ οι σεισμοί είναι φυσικές καταστροφές, η σοβαρότητα αυτής της νέας ανθρώπινης καταστροφής στη Συρία μπορεί να αποδοθεί κυρίως στις ενέργειες του συριακού καθεστώτος. Το καθεστώς έθεσε τις βάσεις με τις καταστροφές που προκάλεσε κατά τη διάρκεια του πολέμου του εναντίον σημαντικών τμημάτων του πληθυσμού, τις οικονομικές πολιτικές του και τη διαφθορά του. Το καθεστώς πολιτικοποίησε επίσης την ανθρωπιστική βοήθεια, ιδίως εμποδίζοντας ή μειώνοντας τη διανομή της σε εδάφη που βρίσκονται εκτός του ελέγχου του.

Επίσης, οι κυρώσεις και οι εξωτερικοί οικονομικοί κλυδωνισμοί, όπως η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία από τον Φεβρουάριο του 2022 και η οικονομική κρίση στον Λίβανο από τον Οκτώβριο του 2019, συμβάλλουν αναμφίβολα στις οικονομικές δυσχέρειες της χώρας, συμπεριλαμβανομένου του υψηλού πληθωρισμού και της εξαθλίωσης του πληθυσμού.

Ωστόσο, οι πολιτικές του συριακού καθεστώτος είναι αυτές που φέρουν την κύρια ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση και την οικονομική δυστυχία του 90% του πληθυσμού της Συρίας. Παράλληλα με τον πόλεμο και την καταστολή κατά μεγάλων τμημάτων του συριακού πληθυσμού και την καταστροφή των υποδομών, το καθεστώς ακολούθησε νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένων μέτρων όπως η απελευθέρωση του εμπορίου και οι πρακτικές διαφθοράς που ευνοούσαν δίκτυα εμπόρων που συνδέονται με το προεδρικό μέγαρο, καθώς και μέτρα λιτότητας. Όλοι αυτοί οι παράγοντες απέτρεψαν οποιαδήποτε αποτελεσματική δράση για την καταπολέμηση του πληθωρισμού και την αναχαίτιση της υποτίμησης των μισθών και της αγοραστικής δύναμης του πληθυσμού.

Θα μπορούσαν να εφαρμοστούν διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων, όπως ο έλεγχος των τιμών και οι κρατικές παρεμβάσεις στους διαύλους εισαγωγών, ενώ παράλληλα θα διασφαλίζεται η αναπροσαρμογή των μισθών στα ποσοστά του πληθωρισμού. Ωστόσο, χωρίς ένα κοινωνικό κίνημα βάσης που θα ασκήσει πίεση στο συριακό καθεστώς σε εθνικό επίπεδο, δεν θα επιτευχθεί σημαντική βελτίωση στη ζωή του πληθυσμού. Η κατάσταση αυτή υπογραμμίζει την ανάγκη οικοδόμησης μιας προοδευτικής και δημοκρατικής εναλλακτικής λύσης με ένα κοινωνικοοικονομικό πρόγραμμα χωρίς αποκλεισμούς που να εξυπηρετεί τις ποικίλες λαϊκές τάξεις.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Joseph Daher, “The Socio-Economic Ramifications of the February 2023 Earthquake in Syria”, SyriaUntold, 19 Ιουλίου 2023, https://syriauntold.com/2023/07/19/the-socio-economic-ramifications-of-the-february-2023-earthquake-in-syria/. Αναδημοσίευση: International Viewpoint, 26 Ιουλίου 2023, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article8184. Europe Solidaire Sans Frontières, https://www.europe-solidaire.org/spip.php?article67324.

Σημειώσεις

^[1] “Earthquakes: North-west Syria Situation Report No. 1 (As of 7 March 2023)”, ReliefWeb, 7 Μαρτίου 2023, https://reliefweb.int/report/syrian-arab-republic/earthquakes-north-west-syria-situation-report-no-1-7-march-2023. “Flash Appeal: Syrian Arab Republic Earthquake (February - May 2023)”, ReliefWeb, 14 Φεβρουαρίου 2023, https://reliefweb.int/report/syrian-arab-republic/flash-appeal-syrian-arab-republic-earthquake-february-may-2023-enar?_gl=1%2A1tapaw2%2A_ga%2AMjE0MzIzMjczOC4xNjc1OTQwMzg0%2A_ga_E60ZNX2F68%2AMTY3NjQ1OTMyNy43LjAuMTY3NjQ1OTMyNy42MC4wLjA..

^[2] “Flash Appeal: Syrian Arab Republic Earthquake (February - May 2023)”, ReliefWeb, 14 Φεβρουαρίου 2023, https://reliefweb.int/report/syrian-arab-republic/flash-appeal-syrian-arab-republic-earthquake-february-may-2023-enar?_gl=1%2A1tapaw2%2A_ga%2AMjE0MzIzMjczOC4xNjc1OTQwMzg0%2A_ga_E60ZNX2F68%2AMTY3NjQ1OTMyNy43LjAuMTY3NjQ1OTMyNy42MC4wLjA.

^[3] Joseph Daher, “The Aftermath of Earthquakes in Syria: The Regime’s Political Instrumentalisation of a Crisis”, Research Project Report / Syrian Trajectories Project, τεύχος 2023/04 - 27 Φεβρουαρίου 2023, https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/75404/RSC_RP_2023_04.pdf?sequence=1&isAllowed=y.

^[4] « Les tremblements de terre en Syrie ont causé des dégâts matériels estimés à 5,1 milliards de dollars dans des zones déjà dévastées par un conflit et des déplacements de population prolongés », La Banque mondiale, 28 Φεβρουαρίου 2023, https://www.banquemondiale.org/fr/news/press-release/2023/02/28/earthquake-direct-damage-in-syria-estimated-at-5-1-billion-in-areas-already-severely-ravaged-by-long-conflict-and-displa.

^[5] “Almost $15 billion needed for earthquake recovery in Syria”, United Nations, 8 Μαΐου 2023, https://news.un.org/en/story/2023/05/1136452.

^[6] Syria Earthquake 2023. Rapid Damage and Needs Assessment (RDNA), World Bank Group, Μάρτιος 2023, https://documents1.worldbank.org/curated/en/099093003162314369/pdf/P1721710e2b4a60b40a5940f0793f8a0d24.pdf.

^[7] « Des centaines de milliers de travailleurs ont besoin d'une aide urgente après les tremblements de terre en Turquie et en Syrie », International Labour Organization, 28 Μαρτίου 2023, https://www.ilo.org/global/about-the-ilo/newsroom/news/WCMS_873878/lang—fr/index.htm.

^[8] “Earthquake undermines Syria’s Economic Outlook, Compounding Dire Socio-Economic Conditions, and Internal Displacement”, The World Bank, 17 Μαρτίου 2023, https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2023/03/17/earthquake-undermines-syria-s-economic-outlook-compounding-dire-socio-economic-conditions-and-internal-displacement.

^[9] “Syrian Arab Republic: 2023 Humanitarian Needs Overview (December 2022)”, ReliefWeb, 22 Δεκεμβρίου 2022, https://reliefweb.int/report/syrian-arab-republic/syrian-arab-republic-2023-humanitarian-needs-overview-december-2022-enar.

^[10] Joseph Daher, “The Deep Roots of the Depreciation of the Syrian Pound”, Wartime and Post-Conflict in Syria (WPCS), Research Project Report, 18, 16 Δεκεμβρίου 2019, https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/65585/MED_WPCS_2019_18.pdf?sequence=1&isAllowed=y.