Ένας διαδηλωτής κρατάει ένα πλακάτ κατά της ισραηλινής κατοχής στη Δυτική Όχθη κατά τη διάρκεια διαδήλωσης τον περασμένο μήνα ενάντια στη δικαστική μεταρρύθμιση στο Τελ Αβίβ, Ισραήλ. Matan Golan via Zuma Press

Sami Abu Shehadeh

Ο αγώνας ενάντια στη δικαστική μεταρρύθμιση του Ισραήλ αδιαφορεί για τα δικαιώματα των Παλαιστινίων

Τον Ιούλιο, η ακροδεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ προώθησε νόμο που υπονομεύει την εξουσία του Ανώτατου Δικαστηρίου της χώρας. Οι Ισραηλινοί διαδηλωτές κατά του νόμου έχουν αναφερθεί ελάχιστα σε ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του: να διευκολύνει ακόμη περισσότερο το Ισραήλ να καταπατά τα δικαιώματα των Παλαιστινίων.

Τον περασμένο μήνα, παρά τις άνευ προηγουμένου μαζικές διαδηλώσεις, τις απειλές για απεργίες και τις παραιτήσεις στρατιωτικών, η κυβέρνηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου στο Ισραήλ πέρασε από την Κνέσετ, το ισραηλινό κοινοβούλιο, έναν αμφιλεγόμενο νόμο για τη δικαστική μεταρρύθμιση, με σκοπό να αποδυναμώσει την ικανότητα του Ανώτατου Δικαστηρίου να ακυρώνει κυβερνητικές αποφάσεις. Ο νόμος που ονομάστηκε «δικαστικό πραξικόπημα», θεωρείται από τους ισραηλινούς φιλελεύθερους ως υπαρξιακή απειλή για την ισραηλινή δημοκρατία και έχει διχάσει έντονα την εβραϊκή ισραηλινή κοινωνία. Αλλά οι «φιλοδημοκρατικές» διαδηλώσεις κατά του Νετανιάχου παρουσιάζουν μια κραυγαλέα παράλειψη: τους Παλαιστίνιους, για τους οποίους η ισραηλινή δημοκρατία δεν υπήρξε ποτέ πραγματικά.

Ο Sami Abu Shehadeh είναι Παλαιστίνιος πολίτης του Ισραήλ, πρώην μέλος της Κνεσέτ και ηγέτης του πολιτικού κόμματος Balad (Εθνική Δημοκρατική Συνέλευση). Ενώ οι Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ αντιμετωπίζουν θεσμικές διακρίσεις και το κράτος διακηρύσσει ανοιχτά ότι «δεν είναι κράτος όλων των πολιτών του», οι Παλαιστίνιοι πολίτες έχουν δικαίωμα ψήφου και βρίσκονται σε σαφώς καλύτερη κατάσταση από τους Παλαιστίνιους συμπολίτες τους στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Οι τελευταίοι ζουν υπό στρατιωτική κατοχή, εκτοπισμό, αποκλεισμούς και συχνές στρατιωτικές επιθέσεις και δεν έχουν κανένα απολύτως δικαίωμα υπό το ισραηλινό κράτος που τους κυβερνά.

Ο Jordan Bollag μίλησε για το Jacobin με τον Shehadeh για την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στο Ισραήλ και για το πώς αισθάνονται οι Παλαιστίνιοι σε μια σύγκρουση για μια ισραηλινή «δημοκρατία» που ποτέ δεν τους συμπεριέλαβε πραγματικά.

Jordan Bollag: Τι συμβαίνει στο Ισραήλ; Ποια είναι η αντίδρασή σας στην ψήφιση του νόμου για τη δικαστική μεταρρύθμιση;

Sami Abu Shehadeh: Αυτό που συμβαίνει στο Ισραήλ είναι μια πολύ περίπλοκη κατάσταση, αλλά όσοι την ερμηνεύουν ως κάτι νέο απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι τα αποτελέσματα τουλάχιστον δύο δεκαετιών επιδείνωσης προς τη φασιστική δεξιά και οι ακραίες εθνικοθρησκευτικές εβραϊκές ομάδες ελέγχουν σχεδόν όλες τις σημαντικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων στο Ισραήλ. Βλέπουμε επίσης την υποβάθμιση του πολιτικού λόγου στο Ισραήλ σε έναν φανατικό, θρησκευτικό τρόπο ανάγνωσης της πραγματικότητας και αντιμετώπισής της.

Υπήρξε μια μακρά διαδικασία κατά την οποία οι θρησκευτικοί εθνικιστές εξτρεμιστές –σιωνιστές– πήραν τον έλεγχο όλων των σημαντικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων και υπερεκπροσωπούνται σε όλα τα ισραηλινά υπουργεία, σε όλες τις σημαντικές θέσεις της ισραηλινής κυβέρνησης. Αυτές οι νέες ελίτ μάχονται με τις παλιές ελίτ- οι παλιές ελίτ που ίδρυσαν το κράτος του Ισραήλ ήταν φιλελεύθεροι σιωνιστές. Από παλαιστινιακή άποψη, και οι δύο είναι εποίκοι-αποικιοκράτες και οι δύο ατζέντες τους είναι χτισμένες πάνω στην εβραϊκή υπεροχή.

Ο αγώνας μεταξύ τους αφορά το είδος της εβραϊκής υπεροχής που θέλουν να διευθύνουν σε αυτό το μέρος του κόσμου. Οι παλιές ελίτ θέλουν να έχουν μια εβραϊκή υπεροχή που βασίζεται στη φυλή, αλλά η οποία αντιμετωπίζει με φιλελεύθερο τρόπο τους Εβραίους που ζουν εδώ, και οι νέες ελίτ θέλουν να διευθύνει μια εβραϊκή υπεροχή που εδράζεται σε έναν φανατικό εθνικό θρησκευτικό λόγο. Παλεύουν για την ταυτότητα του κράτους απαρτχάιντ που θέλουν να διευθύνουν στο Ισραήλ.

Jordan Bollag: Είδαμε μαζικές διαδηλώσεις και απειλές για απεργίες και παραιτήσεις στρατιωτικών ως απάντηση στις δικαστικές μεταρρυθμίσεις. Πώς εντάσσεστε εσείς, ως Παλαιστίνιος πολίτης του Ισραήλ, σε αυτό το αντιπολιτευτικό κίνημα υπέρ της δημοκρατίας;

Sami Abu Shehadeh: Δεν συμμετέχουμε στο κίνημα διαμαρτυρίας, επειδή τα πολιτικά του αιτήματα απέχουν πολύ από τα δικά μας πολιτικά αιτήματα. Οι παλιές ελίτ, που προσπαθούν να ανακτήσουν τον έλεγχο του κράτους, δεν θέλουν να οικοδομήσουν ένα κράτος και μια κοινωνία με βάση τις αξίες της δικαιοσύνης και της ισότητας για όλους. Το μόνο που θέλουν είναι να γυρίσουν λίγους μήνες πριν από τις τελευταίες εκλογές στο Ισραήλ. Από την άποψή τους, το παλιό ρατσιστικό καθεστώς του απαρτχάιντ, εφόσον κατέστρεφε μόνο τις ζωές των Παλαιστινίων, ήταν υποφερτό. Ήταν κάτι με το οποίο μπορούσαν να ζήσουν.

Για εμάς, ως θύματα αυτού του ρατσιστικού καθεστώτος απαρτχάιντ, δεν έχουμε τίποτα καλό στην ισραηλινή ιστορία, στο οποίο να θέλουμε να επιστρέψουμε. Η πολιτική μας ατζέντα είναι εντελώς διαφορετική. Στοχεύουμε στην οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος, το οποίο βασίζεται στις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – κυρίως στη δικαιοσύνη και την ισότητα για όλους τους ανθρώπους που ζουν σε αυτό το μέρος του κόσμου.

Θέλουμε μια σοβαρή αλλαγή στο εσωτερικό της ισραηλινής κυβέρνησης, για να την μετατρέψουμε από ένα κράτος που βασίζεται στη φυλή, ένα εβραϊκό κράτος, σε μια κανονική δημοκρατία που βασίζεται στη δικαιοσύνη και την ισότητα για όλους, που αντιμετωπίζει ισότιμα όλους τους πολίτες, είτε είναι Εβραίοι είτε όχι. Είμαστε ο γηγενής πληθυσμός σε αυτό το μέρος του κόσμου και δεν είμαστε Εβραίοι. Είμαστε το 20% του πληθυσμού αυτού του κράτους και θέλουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους, για τους Εβραίους και για εμάς. Πιστεύουμε ότι πρέπει να έχουμε ένα πολιτικό σχέδιο διαφορετικό από αυτό που υπήρχε μέχρι σήμερα, διότι και οι δύο πλευρές –αυτοί που είναι υπέρ των δικαστικών αλλαγών και αυτοί που είναι κατά των δικαστικών αλλαγών– θέλουν η καθεμία ένα σύστημα εβραϊκής υπεροχής.

Η αραβοπαλαιστινιακή μειονότητα που αντιπροσωπεύει το 20% του πληθυσμού στο κράτος του Ισραήλ - όχι μόνο δεν είμαστε μέρος του κινήματος διαμαρτυρίας, αλλά δεν συμμετέχουμε [σοβαρά στους ισραηλινούς θεσμούς]. Αν ελέγξετε όλα τα υπουργεία από την ίδρυση του ισραηλινού κράτους, εμείς έχουμε μόλις και μετά βίας υπάρξει. Αν ελέγξετε όλους τους επικεφαλής αυτών των υπουργείων, ποτέ δεν εκπροσωπηθήκαμε εκεί. Αν κοιτάξετε οποιαδήποτε σημαντική διαδικασία λήψης αποφάσεων που έχει να κάνει με τον σχεδιασμό του παρόντος και του μέλλοντος του κράτους και της κοινωνίας του Ισραήλ, δεν είμαστε εκεί. Ούτε στα μέσα ενημέρωσης, ούτε στον πολιτισμό, ούτε στον αθλητισμό, ούτε σε τίποτα.

Jordan Bollag: Όταν τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης μιλούν για το κίνημα υπέρ της δημοκρατίας, εστιάζουν κυρίως στον Νετανιάχου και την προσωπική του διαφθορά ως αιτία για τη δικαστική αναθεώρηση. Αλλά έχει γίνει επίσης σαφές ότι οι μεταρρυθμίσεις προωθήθηκαν από ιδεολόγους όπως ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιάριβ Λεβίν, ειδικά για να σταματήσει το δικαστήριο να προστατεύει τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, να διευκολύνει περισσότερο την νομιμοποίηση των εποικισμών, να αποκλείσει τους Άραβες από τις εβραϊκές γειτονιές και τους Παλαιστίνιους από τους ισραηλινούς αυτοκινητόδρομους.

Από την άλλη πλευρά, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ ούτως ή άλλως πολύ σπάνια προστατεύει τα δικαιώματα των Παλαιστινίων. Δεδομένης αυτής της πραγματικότητας, πώς μπορούν οι Παλαιστίνιοι να κινηθούν στην παρούσα κατάσταση;

Sami Abu Shehadeh: Έχετε δίκιο: τα ισραηλινά ανώτατα δικαστήρια, σε όλα τα σημαντικά μεγάλα ζητήματα που έχουν να κάνουν με το παλαιστινιακό ζήτημα - δεν υπήρξε δικαιοσύνη εκεί. Αλλά και πάλι, δεν θέλουμε να χειροτερέψει η κατάσταση. Αυτοί που θα επηρεαστούν πρώτα και κύρια από αυτή την αποδυνάμωση του δικαστικού συστήματος στο Ισραήλ θα είναι οι Παλαιστίνιοι και στις δύο πλευρές της Πράσινης Γραμμής: Οι Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ και οι Παλαιστίνιοι που ζουν υπό κατοχή από το 1967.

Θα σας δώσω μερικά παραδείγματα. Πρώτον, είμαι επικεφαλής ενός πολιτικού κόμματος που ονομάζεται Εθνική Δημοκρατική Συνέλευση [Balad]. Από τότε που ιδρύσαμε το κόμμα μας –επειδή η κύρια ατζέντα μας είναι να αλλάξουμε το Ισραήλ από ένα εβραϊκό κράτος σε μια κανονική δημοκρατία, ένα κράτος όλων των πολιτών του– όλα τα σιωνιστικά κόμματα ήταν εναντίον μας. Σύμφωνα με την ισραηλινή νομοθεσία, η Εκλογική Επιτροπή αποτελείται από μέλη της Κνεσέτ. Έτσι, σε κάθε εκλογική αναμέτρηση μας απαγορεύουν να κατέβουμε στις εκλογές! Συνηθίζαμε να προσφεύγουμε στα ανώτατα δικαστήρια, και τα ανώτατα δικαστήρια μας έδιναν το δικαίωμα να συμμετέχουμε τουλάχιστον στις εκλογές. Με τη νέα δικαστική μεταρρύθμιση, δεν θα μπορούμε να το κάνουμε αυτό.

Σε κάθε πολιτικό σύστημα, υπάρχουν έλεγχοι και ισορροπίες που μπορούν να υπερασπιστούν μεμονωμένους πολίτες ή ομάδες από την καταπίεση. Συνήθως το κυριότερο είναι το σύνταγμα. Στο Ισραήλ, δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου σύνταγμα, οπότε δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να σώσει ή να προστατεύσει τα δικαιώματά μας. Μια άλλη σημαντική μορφή ελέγχων και ισορροπιών είναι η ύπαρξη διαφορετικών συστημάτων [π.χ. της εκτελεστικής, της νομοθετικής και της δικαστικής εξουσίας] που εξισορροπούν το ένα το άλλο. Στο Ισραήλ, αυτό επίσης δεν υπάρχει, επειδή η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο είναι το ίδιο.

Το μόνο μέρος στο οποίο θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε δικαιοσύνη, ή τουλάχιστον να μειώσουμε την καταπίεση του συστήματος εναντίον μας, είναι μέσω του ανώτατου δικαστηρίου στο Ισραήλ. Οι νέες δικαστικές αλλαγές θέλουν να αφαιρέσουν μεγάλη εξουσία από τα ανώτατα δικαστήρια. Έτσι δεν θα μπορούμε να κάνουμε το ελάχιστο που κάναμε πριν. Δεν κερδίσαμε όλα όσα θέλαμε εκεί, αλλά τουλάχιστον είχαμε ένα μέρος που μπορούσαμε να προσπαθήσουμε να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας. Αν περάσει η δικαστική μεταρρύθμιση, δεν θα έχουμε ούτε αυτό το ελάχιστο.

Jordan Bollag: Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αφορούν τις αρμοδιότητες του δικαστηρίου σχετικά με την ερμηνεία της «λογικής» των νόμων. Αλλά το δικαστήριο έχει ανάγκη αυτή την εξουσία μόνο επειδή το Ισραήλ δεν έχει γραπτό σύνταγμα, το οποίο μπορεί να είναι δύσκολο να κατανοήσει ένα αμερικανικό ακροατήριο. Γιατί το Ισραήλ δεν έχει σύνταγμα και ποιες είναι οι συνέπειες αυτού;

Sami Abu Shehadeh: Το Ισραήλ δεν έχει σύνταγμα για μερικούς σημαντικούς λόγους. Οι ορθόδοξες θρησκευτικές ομάδες αντιμετώπιζαν παλαιότερα τον Σιωνισμό ως κοσμικό κίνημα: κατηγορούσαν τους Σιωνιστές για ασέβεια, ότι δεν πιστεύουν στον Θεό, και δεν πίστευαν ότι θα μπορούσε να υπάρξει συναίνεση μεταξύ των ιδίων και των Σιωνιστών. Η συγγραφή ενός συντάγματος θα έθετε τις θρησκευτικές ομάδες εντελώς εκτός του κράτους και της κοινωνίας εκείνη την εποχή. Έτσι, προκειμένου να τις διατηρήσουν ως μέρος του εγχειρήματος, οι ιδρυτές δεν συνέταξαν σύνταγμα.

Αυτός είναι ένας λόγος. Ένας άλλος σημαντικός λόγος είναι ότι το κράτος του Ισραήλ, από την αρχή, οικοδομήθηκε με βάση την εβραϊκή υπεροχή. [Οι ιδρυτές του Ισραήλ] δεν μπόρεσαν να συντάξουν ένα δημοκρατικό σύνταγμα, επειδή γνώριζαν από την αρχή ότι έχτιζαν ένα σύστημα πάνω στην εβραϊκή υπεροχή, το οποίο κάνει διακρίσεις εις βάρος του 20% του πληθυσμού, που θεωρείται ο γηγενής λαός σε αυτό το μέρος του κόσμου – η αραβοπαλαιστινιακή μειονότητα.

Ένα άλλο σημαντικό πράγμα είναι ότι μετά την ίδρυση του ισραηλινού κράτους, το Ισραήλ έθεσε αυτό το 20% του πληθυσμού υπό στρατιωτικό έλεγχο. Φανταστείτε ένα κράτος που ελέγχει το 20% των πολιτών του με ένα στρατιωτικό σύστημα∙ αυτό δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει με ένα σύνταγμα.

Σήμερα, όταν μιλάμε για ένα δημοκρατικό σύνταγμα, δυστυχώς δεν έχουμε συνομιλητές μεταξύ των Σιωνιστών. Η συντριπτική πλειοψηφία των σιωνιστικών κομμάτων είναι έτοιμη να συμβιβαστεί με διαφορετικά συστήματα, αλλά όλα αυτά πρέπει να διατηρήσουν, σύμφωνα με τα σιωνιστικά κόμματα, την εβραϊκή υπεροχή. Η διατήρηση κάθε είδους εβραϊκής υπεροχής σημαίνει ότι το σύστημα δεν μπορεί να έχει ισότητα μεταξύ των πολιτών του. Χωρίς ισότητα, δεν υπάρχει δημοκρατία – είναι τόσο απλό. Οι Σιωνιστές γνώριζαν πολύ καλά ότι είχαν πρόβλημα με την έννοια της ισότητας από την αρχή.

Jordan Bollag: και η Τράπεζα του Ισραήλ προειδοποιεί για οικονομικούς κινδύνους από τη δικαστική αναθεώρηση. Με τη φυγή περιουσιακών στοιχείων από τη χώρα, η κυβέρνηση Νετανιάχου κατά ειρωνικό τρόπο πέτυχε αυτό για το οποίο το κίνημα του Μποϊκοτάζ, της Αποεπένδυσης και των Κυρώσεων (BDS / Boycott, Divestment, and Sanctions) εργάζεται εδώ και χρόνια. Και στους New York Times, ο Bret Stephens εξέφρασε το παράπονο ότι η «αυτοτραυματισμός του Ισραήλ» είναι πιο επιζήμιος από το BDS.

Μήπως αυτή η αστάθεια στο ισραηλινό κράτος παρουσιάζει ευκαιρίες για τα παλαιστινιακά κινήματα, και μήπως όλα αυτά έχουν και μια θετική πλευρά;

Sami Abu Shehadeh: Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι καλό σε όλο αυτό. Υπάρχει μια παροιμία που χρησιμοποιούμε: το τρένο έχει ήδη φύγει από το σταθμό. Αυτό που βλέπουμε στο εσωτερικό του ισραηλινού κράτους και της ισραηλινής κοινωνίας μοιάζει αρκετά με την Ιταλία στις παραμονές του ελέγχου του κράτους από τους φασίστες. Δυστυχώς, δεν υπάρχει κανένα σοβαρό, ορθολογικό δημοκρατικό κίνημα μεταξύ της εβραϊκής πλειοψηφίας που να μπορεί να σώσει την κατάσταση και να μας οδηγήσει σε ένα καλύτερο μέρος. Φυσικά, στο περιθώριο, υπάρχουν σπουδαίοι ακτιβιστές –σπουδαίοι άνθρωποι που προσπαθούν να οικοδομήσουν κάτι καλύτερο– αλλά αυτοί είναι εντελώς περιθωριακοί και ο αριθμός τους είναι πολύ μικρός.

Υπάρχει μια ευκαιρία για τους Παλαιστίνιους εδώ; Βλέπω μια πολύ μεγάλη ευκαιρία. Νομίζω ότι αυτό που συμβαίνει τώρα βοηθάει τον κόσμο να δει αυτό για το οποίο τον προειδοποιούμε εδώ και δεκαετίες, βοηθάει τον κόσμο να δει την αλήθεια, να δει το πραγματικό πρόσωπο του κράτους του Ισραήλ, να δει το σύστημα απαρτχάιντ που οικοδομήθηκε σε αυτό το μέρος του κόσμου, να δει τα ρατσιστικά στοιχεία του σιωνιστικού σχεδίου, να δει τον τρόπο με τον οποίο το Ισραήλ αντιμετωπίζει τους Παλαιστίνιους εδώ και δεκαετίες.

Μετάφραση: elaliberta

Sami Abu Shehadeh, “The Fight Over Israel’s Judicial Reform Neglects Palestinian Rights”, Jacobin, 10 Αυγούστου 2023, https://jacobin.com/2023/08/israel-judicial-reform-netanyahu-palestinian-rights-apartheid. Αναδημοσίευση: International Viewpoint, 11 Αυγούστου 2023, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article8204.