Η Συρία χρειάζεται μια προοδευτική εναλλακτική λύση για να ενισχύσει την οικονομική της προοπτική

 Joseph Daher ^[1]

ΠΗΓΗ: https://www.newarab.com

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: elaliberta.gr

Μετά τον Άσαντ, οποιοδήποτε εναλλακτικό οικονομικό σχέδιο που θα ωφελήσει όλους τους Σύριους είναι πιθανό να προέλθει από μια προοδευτική και οργανωμένη βάση, όχι από την HTS (Hayat Tahrir al-Sham), υποστηρίζει ο Joseph Daher. Ο νεοφιλελευθερισμός της HTS δεν θα φέρει βελτίωση.

Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, το μέλλον της Συρίας είναι γεμάτο με πολλές προκλήσεις, ιδίως όσον αφορά την οικονομική ανάκαμψη και την ανασυγκρότησή της. Ήδη, το κόστος της ανασυγκρότησης εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μεταξύ 250 και 400 δισ. δολαρίων ^[2]. Το 2023, το ΑΕΠ της Συρίας εκτιμάται σε 17,5 δισ. δολάρια ^[3], σε σύγκριση με 60 δισ. δολάρια πριν από το 2011, σύμφωνα με εκτιμήσεις της προηγούμενης κυβέρνησης. Από την πλευρά της, τον Μάιο του 2024, στο εξαμηνιαίο Syria Economic Monitor (SEM), η Παγκόσμια Τράπεζα εκτίμησε το ΑΕΠ της χώρας το 2023 σε περίπου 6,2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, σύμφωνα με τα δεδομένα του Night-time light (NTL), μια μέθοδο που παρακολουθεί την οικονομική δραστηριότητα μέσω δορυφορικών εικόνων νυχτερινών φώτων.

Οι κυρώσεις κατά της Συρίας εξακολουθούν να αποτελούν εμπόδιο για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας και τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) στο εγγύς μέλλον. Ενώ η Hayat Tahrir al-Sham (HTS) είναι ο βασικός στρατιωτικός και πολιτικός παράγοντας στη σημερινή Συρία, εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση από πολλές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του ΟΗΕ, των ευρωπαϊκών κρατών και της Τουρκίας. Παρά την αλλαγή στην αντιμετώπιση της HTS από τις περιφερειακές και διεθνείς πρωτεύουσες, η άρση των κυρώσεων θα μπορούσε να πάρει ακόμη χρόνο, καθώς τα κράτη απαιτούν εγγυήσεις για τον νέο κυβερνητικό παράγοντα.

Αβέβαιοι και ασταθείς καιροί

Η απουσία ασφαλούς και σταθερής οικονομικής κατάστασης στη Συρία αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την τόνωση των τοπικών και ξένων επενδύσεων. Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις παραμένουν πράγματι περιορισμένες και περιορίζονται κυρίως στο Ιράν και τη Ρωσία από το 2011 και μετά. Ενώ ο Κόλπος θα μπορούσε να ενδιαφερθεί να πραγματοποιήσει κάποιες επενδύσεις στη χώρα για να αυξήσει την επιρροή του, ο ρόλος που διαδραματίζει σήμερα η HTS μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο σε αυτό, καθώς αντιμετωπίζεται αρνητικά από πολλά περιφερειακά κράτη.

Ο διπλωματικός σύμβουλος των ΗΑΕ για τον πρόεδρο Σεΐχη Μοχάμεντ, Ανουάρ Γκαργκάς, δήλωσε για παράδειγμα ότι «η φύση των νέων δυνάμεων που βρίσκονται στην εξουσία και οι σχέσεις τους με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και την Αλ Κάιντα αποτελούν αρκετά ανησυχητικούς δείκτες».

Επιπλέον, η αστάθεια της συριακής λίρας αποτελεί σημαντικό ζήτημα. Ενώ μετά την πτώση του καθεστώτος η αξία της στη μαύρη αγορά αυξήθηκε μαζικά, πριν σταθεροποιηθεί στις 15.000 SYP (λίρα Συρίας) για ένα δολάριο, υπάρχει πολύς δρόμος να διανυθεί. Η έλλειψη σταθερότητας της SYP υπονομεύει την ελκυστικότητα των πιθανών ταχέων και μεσοπρόθεσμων αποδόσεων και κερδών από επενδύσεις στη χώρα.

Επιπλέον, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τις περιοχές στα βορειοδυτικά που χρησιμοποιούν την τουρκική λίρα εδώ και αρκετά χρόνια, προκειμένου να σταθεροποιήσουν τις αγορές που έχουν πληγεί από τη σοβαρή υποτίμηση της SYP. Η επαναφορά της συριακής λίρας ως κύριου νομίσματος σε αυτές τις περιοχές θα μπορούσε να είναι προβληματική εάν δεν επιτευχθεί σταθερότητα.

Δουλειά χωρίς χρήματα

Ταυτόχρονα, οι υποδομές και τα δίκτυα μεταφορών έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές. Το υψηλό κόστος παραγωγής, οι ελλείψεις βασικών προϊόντων και ενεργειακών πόρων (ιδίως μαζούτ και ηλεκτρικής ενέργειας) αποτελούν πρόσθετα προβλήματα. Η Συρία πάσχει επίσης από έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού και δεν είναι ακόμη σαφές αν θα επιστρέψουν όσοι κατέχουν τις δεξιότητες.

Ακόμη και ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος αποτελείται κυρίως από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις με περιορισμένες δυνατότητες, εξακολουθεί να απαιτεί μεγάλο εκσυγχρονισμό και ανοικοδόμηση μετά από περισσότερα από 13 χρόνια πολέμου.

Ταυτόχρονα, οι κρατικοί πόροι είναι σημαντικά περιορισμένοι, γεγονός που περιορίζει επίσης τις επενδύσεις στην οικονομία, ιδίως στους παραγωγικούς τομείς.

Επιπλέον, το 90% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας ^[4], γεγονός που καθιστά την αγοραστική του δύναμη πολύ χαμηλή και συνεπώς επηρεάζει αρνητικά την εσωτερική κατανάλωση. Αν και η Συρία δεν στερείται θέσεων εργασίας, οι άνθρωποι δεν αμείβονται αρκετά για να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες. Στο πλαίσιο αυτό, οι Σύριοι εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τα εμβάσματα για να επιβιώσουν.

Ορισμένοι αξιωματούχοι της νέας κυβέρνησης, όπως ο Αχμάντ αλ-Σαράα (Αμπού Μοχάμεντ αλ-Γκολάνι) ^[5], ανακοίνωσαν ότι θα προσπαθήσουν να αυξήσουν τους μισθούς των εργαζομένων κατά 400% τις επόμενες ημέρες, καθιστώντας τον κατώτατο μισθό 1.123560 SYP (περίπου 75 δολάρια) ^[6]. Ενώ αυτό είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αυτό δεν θα ήταν επαρκές για τους ανθρώπους να καλύψουν τις ανάγκες τους στη διάρκεια της συνεχιζόμενης κρίσης του κόστους ζωής. Πράγματι, το μέσο ενημέρωσης Kassioun υπολόγισε τον Οκτώβριο του 2024 ότι το μέσο κόστος διαβίωσης για μια συριακή οικογένεια αποτελούμενη από πέντε άτομα στη Δαμασκό έφτασε τα 13,6 εκατομμύρια SYP (το ελάχιστο έφτασε τα 8,5 εκατομμύρια SYP) (που αντιστοιχούν αντίστοιχα σε 1.077 και 673 δολάρια ΗΠΑ) ^[7].

Συν τοις άλλοις, η επιρροή των ξένων δυνάμεων στη Συρία εξακολουθεί να αποτελεί πηγή απειλής και αστάθειας, όπως έδειξε η τελευταία εισβολή του Ισραήλ και η συνεχής καταστροφή των στρατιωτικών υποδομών ^[8]. Χωρίς να ξεχνάμε τις συνεχείς επιθέσεις και απειλές της Τουρκίας στα βορειοανατολικά της Συρίας, ιδιαίτερα στις περιοχές που κατοικούνται από την κουρδική πλειοψηφία.

Απουσία εναλλακτικών λύσεων

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα μέσα στη θάλασσα της αβεβαιότητας στη Συρία είναι η έλλειψη εναλλακτικού πολιτικοοικονομικού προγράμματος από την πλειοψηφία των ηγετικών πολιτικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένου της HTS.

Η HTS δεν έχει καμία εναλλακτική λύση στο νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα, και κατ΄αναλιγία με τη δυναμική και τις μορφές του πελατειακού καπιταλισμού που υπήρχαν υπό το προηγούμενο καθεστώς, η ομάδα αναπτύσσει ζωηρά αυτές τις πρακτικές μέσα σε επιχειρηματικά δίκτυα (που περιλαμβάνουν παλιές και νέες παρουσίες). Τα προηγούμενα χρόνια, η Συριακή Κυβέρνηση Σωτηρίας (SSG), η πολιτική διοίκηση της HTS στο Ιντλίμπ, ευνοούσε την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, με προοπτικές που ευνοούσαν στενούς επιχειρηματικούς συνεργάτες της HTS και του Γκολάνι. Εν τω μεταξύ, οι περισσότερες κοινωνικές υπηρεσίες, ιδίως η υγεία και η εκπαίδευση, παρέχονταν από ΜΚΟ και μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Ο Μπασέλ Χαμούι, πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Δαμασκού ^[9], δήλωσε ότι μετά την πτώση του καθεστώτος η νέα συριακή κυβέρνηση που διορίστηκε από την HTS είπε στους επιχειρηματίες ότι θα υιοθετήσει ένα μοντέλο ελεύθερης αγοράς και θα ενσωματώσει τη χώρα στην παγκόσμια οικονομία ^[10]. Ο Χαμούι “εξελέγη” στη σημερινή του θέση τον Νοέμβριο του 2024, λίγες εβδομάδες πριν από την πτώση του Άσαντ. Είναι επίσης πρόεδρος της Ομοσπονδίας των Συριακών Εμπορικών Επιμελητηρίων.

Οι εκπρόσωποι των διαφόρων οικονομικών επιμελητηρίων του παλαιού καθεστώτος εξακολουθούν να κατέχουν τις θέσεις τους. Σε τελική ανάλυση, αυτό το νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα σε συνδυασμό με τον αυταρχισμό της HTS θα οδηγήσει πιθανότατα σε κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και συνεχή εξαθλίωση του συριακού πληθυσμού, που ήταν μερικοί από τους κύριους λόγους της εξέγερσης του 2011.

Ο νέος υπουργός Οικονομίας που πρόσκειται στην HTS επανέλαβε αυτόν τον νεοφιλελεύθερο προσανατολισμό λίγες ημέρες αφότου δήλωσε ότι «θα μεταβούμε από μια σοσιαλιστική οικονομία... σε μια ελεύθερη ανταγωνιστική οικονομία» ^[11]. Ανεξάρτητα από την απόλυτη πλάνη να χαρακτηρίζεται το προηγούμενο καθεστώς ως σοσιαλιστικό, ο ταξικός προσανατολισμός του υπουργού αντικατοπτρίζεται ξεκάθαρα με την υπογράμμιση ότι «ο ιδιωτικός τομέας... θα είναι αποτελεσματικός εταίρος και συντελεστής στην οικοδόμηση της συριακής οικονομίας» ^[12]. Καμία αναφορά δεν έγινε για τους εργάτες, τους αγρότες, τους δημόσιους κρατικούς υπαλλήλους ή για οποιαδήποτε συνδικαλιστική και επαγγελματική ένωση στη μελλοντική οικονομία της χώρας.

Αντίστοιχα, έχουν γίνει και αντιδραστικές δηλώσεις από αξιωματούχους της HTS σχετικά με το ρόλο των γυναικών στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητάς τους να εργάζονται σε ορισμένους τομείς. Για παράδειγμα, σε συνέντευξή του στις 16 Δεκεμβρίου, ο Ομπέιντα Αρναούτ, μέλος της HTS και εκπρόσωπος Πολιτικών Υποθέσεων της Διοίκησης Στρατιωτικών Επιχειρήσεων (CMO), δήλωσε ότι οι «ρόλοι των γυναικών πρέπει να ευθυγραμμίζονται με αυτό που μπορούν να εκτελέσουν οι γυναίκες. Για παράδειγμα, αν πούμε ότι μια γυναίκα πρέπει να είναι υπουργός Άμυνας, αυτό ευθυγραμμίζεται με τη φύση και τη βιολογική της υπόσταση; Αναμφίβολα, όχι» ^[13].

Σε τελική ανάλυση, η διαδικασία της ανασυγκρότησης συνδέεται με τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που θα συμμετάσχουν στο μέλλον της χώρας και την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ τους.

Η πτώση του καθεστώτος ανοίγει έναν χώρο που είναι γεμάτος προκλήσεις και αντιφάσεις. Εξετάζοντας τις πολιτικές της HTS και της SNA στο παρελθόν, αυτές δεν ενθάρρυναν την ανάπτυξη ενός δημοκρατικού χώρου, το αντίθετο μάλιστα. Η HTS επιδιώκει ιδιαίτερα να εδραιώσει την εξουσία της στη χώρα, όπως αποδεικνύει ο διορισμός από τον Αχμάντ Αλ-Σαράα μιας υπηρεσιακής κυβέρνησης αποτελούμενης από άνδρες του ίδιου κόμματος της SSG στο Ιντλίμπ ή ο διορισμός κυβερνητών για διάφορες περιοχές που συνδέονται με την HTS.

Ένα δημοκρατικό και προοδευτικό μπλοκ

Τελικά, μόνο η αυτοοργάνωση των λαϊκών τάξεων που αγωνίζονται για δημοκρατικά και προοδευτικά αιτήματα θα ανοίξει το δρόμο προς την πραγματική απελευθέρωση. Φυσικά, αυτό θα εξαρτηθεί από το ξεπέρασμα πολλών εμποδίων, από την κόπωση από τον πόλεμο μέχρι τη φτώχεια και την κοινωνική αποσύνθεση.

Για να προωθήσουν αιτήματα όπως η δημοκρατία, η κοινωνική δικαιοσύνη, η ισότητα, η αυτοδιάθεση των Κούρδων και η απελευθέρωση των γυναικών, προκειμένου να οικοδομηθεί η αλληλεγγύη μεταξύ των εκμεταλλευόμενων και καταπιεσμένων της χώρας, οι Σύριοι προοδευτικοί και δημοκράτες θα πρέπει να οικοδομήσουν και να ανασυγκροτήσουν λαϊκές οργανώσεις, από συνδικάτα μέχρι φεμινιστικά κινήματα, κοινοτικές ομάδες και εθνικές δομές που θα τους ενώσουν.

Στο πλαίσιο αυτό, η δημιουργία αυτόνομων και μαζικών εργατικών οργανώσεων θα είναι απαραίτητη για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας του πληθυσμού και γενικότερα για τον αγώνα υπέρ των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ενός οικονομικού συστήματος που θα βασίζεται στην κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα.

Η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον πλανάται στον αέρα μετά την πτώση του Άσαντ, αλλά η οικονομική αναζωογόνηση παραμένει μια σημαντική πρόκληση για τη βελτίωση της ζωής των Σύριων. Θα χρειαστεί διεθνής βοήθεια για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών οικονομικών προβλημάτων, αλλά και μια αλλαγή στη μελλοντική πολιτική οικονομία της Συρίας μακροπρόθεσμα, προκειμένου να αποφευχθεί η επανάληψη των λαθών του παρελθόντος. Όλα αυτά συνδέονται με την ικανότητα των Σύριων να ανασυγκροτήσουν τους αγώνες από τα κάτω και να θέσουν στο επίκεντρο την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα και τη δημοκρατία. Τουλάχιστον τώρα, υπάρχει η ευκαιρία για κάτι τέτοιο.

Joseph Daher

https://www.newarab.com/opinion/hts-neoliberalism-wont-improve-syrias-economy

https://europe-solidaire.org/spip.php?article72987

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

 ^[1] Ο Joseph Daher διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης, στην Ελβετία, και στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης, στο Βέλγιο. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων Syria after the Uprisings, The Political Economy of State Resilience ; Hezbollah: the Political Economy of Lebanon's Party of God ; Marxism and Palestine.

^[2]  https://carnegieendowment.org/research/2019/09/the-paradox-of-syrias-reconstruction?lang=en&center=middle-east

^[3] https://syria-report.com/syrias-main-economic-indicators-remain-in-the-red-world-bank/

^[4]  https://www.wfpusa.org/articles/whats-happening-syria-civil-war-worsening-hunger-among-civilians/

^[5]  https://www.reuters.com/world/middle-east/after-assads-ouster-syrian-rebel-leader-puts-his-stamp-state-2024-12-12/

^[6]  https://x.com/clashreport/status/1868332627096150044?s=49&amp%3Bt=ydgmlxOXKZCRcXLuzc9pbg&amp%3Bfbclid=IwY2xjawHL9XFleHRuA2FlbQIxMAABHXyL4FNZm7HY3RqCrnNsiVR-R7hbXePJUmt82E2J29X_y9qij3QF0FsJ9Q_aem_EwafYWFFHiFpUZuZkozzqA

^[7]  https://kassioun.org/economic/item/81296-2024-10-06-17-54-12

^[8]  https://www.aljazeera.com/news/2024/12/15/israel-intensifies-syria-attacks-but-hts-leader-says-doesnt-want-conflict

^[9]  https://www.reuters.com/world/middle-east/syrias-new-rulers-back-shift-free-market-economy-business-leader-says-2024-12-10/?fbclid=IwY2xjawHLwxVleHRuA2FlbQIxMQABHV4LzBdqTRpRWYgMpOSyI1i2zcdKDWSMLAs4vTCiYwKMWO9kLT5do8Oxtg_aem_i3-sJC5Br66uvHk9W7uYqA

^[10]  https://www.newarab.com/news/syrias-interim-government-pledges-free-market-reforms-under-hts

^[11]  https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=614392451151711&id=100077428834902&rdid=r0dhdS1n82LXo43b

^[12]  https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=614392451151711&id=100077428834902&rdid=r0dhdS1n82LXo43b

^[13] https://www.facebook.com/omar.kasear/posts/pfbid0RunMuPt6f63fPmmrBh2zyk92tMrCBSK7AtXbnQiXsiKjjXwmxz92CKA2A2oGFuivl