Φωτογραφία του Λένιν τον Αύγουστο του 1914
Michael Pröbsting
Ο Λένιν για το ρόλο της Σερβίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: Μια χρήσιμη αναλογία για τον σημερινό πόλεμο στην Ουκρανία;
Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, πολλές οργανώσεις έχουν λάβει λανθασμένα ουδέτερη θέση σε αυτή τη σύγκρουση. Αρνήθηκαν να υπερασπιστούν την Ουκρανία παρά τον ημιαποικιακό της χαρακτήρα και τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της Ρωσίας. Για να δικαιολογήσουν μια τέτοια προσέγγιση, χρησιμοποίησαν συχνά το παράδειγμα της θέσης του Βλαντιμίρ Λένιν για τη Σερβία στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν θα συζητήσουμε τον πόλεμο της Ουκρανίας ως τέτοιο, κάτι που έχω καλύψει σε πολλά άλλα κείμενα.[1] Θα επικεντρωθούμε μάλλον σε μια συγκεκριμένη πτυχή της συζήτησης μεταξύ των μαρξιστών, δηλαδή στην πραγματική θέση του Λένιν σχετικά με την υπεράσπιση της Σερβίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και γιατί είναι λάθος να την εφαρμόσουμε στον πόλεμο της Ουκρανίας σήμερα.
Η μαρξιστική θέση για τον πόλεμο στην Ουκρανία
Από την έναρξη της εισβολής πριν από δυόμισι χρόνια, έχουμε τονίσει τον αντιδραστικό χαρακτήρα του πολέμου της Ρωσίας. Όπως είναι γνωστό, υπάρχει μια μακρά ιστορία εθνικής καταπίεσης του ουκρανικού λαού από τον σοβινισμό της Μεγάλης Ρωσίας. Επιπλέον, ο πόλεμος έχει ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα από την πλευρά της Ρωσίας, η οποία έγινε μια ιμπεριαλιστική Μεγάλη Δύναμη στις αρχές της δεκαετίας του 2000.[2] Αντίθετα, η Ουκρανία είναι μια ημι-αποικία από την αποκατάσταση του καπιταλισμού το 1991.[3]
Έχουμε χαρακτηρίσει τον αγώνα της Ουκρανίας ενάντια στην εισβολή του Πούτιν ως δίκαιο πόλεμο εθνικής άμυνας. Ταυτόχρονα, τονίσαμε τον διττό χαρακτήρα της σύγκρουσης, καθώς δεν είναι μόνο ένας εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος της Ουκρανίας, αλλά συνδέεται και με τον επιταχυνόμενο ανταγωνισμό μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.[4]
Ως εκ τούτου, μια συνεπής διεθνιστική και αντιιμπεριαλιστική θέση απαιτεί μια διπλή τακτική. Οι σοσιαλιστές είναι υποχρεωμένοι να υπερασπιστούν την ημιαποικιακή Ουκρανία ενάντια στον ρωσικό ιμπεριαλισμό. Ωστόσο, δεν πρέπει να παρέχουν καμία υποστήριξη στη σοβινιστική και μιλιταριστική πολιτική οποιασδήποτε Μεγάλης Δύναμης εναντίον των αντιπάλων της. Ως εκ τούτου, είναι ανεπίτρεπτο να υποστηρίζουν οικονομικές κυρώσεις ή παρόμοια μέτρα των Μεγάλων Δυνάμεων.
Σε ένα Μανιφέστο, που δημοσιεύτηκε λίγες μέρες μετά την έναρξη του πολέμου, συνοψίσαμε τη θέση μας στα ακόλουθα συνθήματα:
«Υπερασπιζόμαστε την Ουκρανία! Να ηττηθεί ο ρωσικός ιμπεριαλισμός! Διεθνής λαϊκή αλληλεγγύη με την ουκρανική εθνική αντίσταση –ανεξάρτητη από κάθε ιμπεριαλιστική επιρροή! Κάτω όλες οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις– το ΝΑΤΟ και η ΕΕ καθώς και η Ρωσία! Σε όλες τις συγκρούσεις μεταξύ αυτών των δυνάμεων, οι επαναστάτες πολεμούν και εναντίον και των δύο στρατοπέδων!» [5]
Ενώ είμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας και του δίκαιου πολέμου εθνικής άμυνας, αρνούμαστε να παράσχουμε οποιαδήποτε πολιτική υποστήριξη στην αστική και φιλοΝΑΤΟϊκή κυβέρνηση του Ζελένσκι. [6]
Πώς οι κεντριστές καταχρώνται το παράδειγμα του Λένιν για τη Σερβία
Πολλοί αυτοαποκαλούμενοι μαρξιστές που αρνούνται να υπερασπιστούν την Ουκρανία έχουν δικαιολογήσει τη θέση τους αναφερόμενοι στην προσέγγιση του Λένιν για το ρόλο της Σερβίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Σερβία ήταν μια καπιταλιστική ημιαποικιακή χώρα που δέχτηκε επίθεση από την ιμπεριαλιστική Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία τον Ιούλιο του 1914. Ενώ ο Λένιν αναγνώρισε ότι, από μόνος του, ο αγώνας της Σερβίας ήταν ένας δίκαιος πόλεμος για εθνική αυτοδιάθεση, τόνισε ότι αυτό ήταν ένα υποδεέστερο στοιχείο στον Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος είχε ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα. Σε μια τέτοια κατάσταση, το εθνικό στοιχείο στην περίπτωση της Σερβίας δεν μπορούσε να διαδραματίσει ανεξάρτητο ρόλο. Κατά συνέπεια, οι Μπολσεβίκοι αντιτάχθηκαν στην έκκληση για την υπεράσπιση της Σερβίας.
Από αυτό, οι κεντριστές συμπεραίνουν ότι θα ήταν εξίσου θεμιτό να αρνηθούν να υπερασπιστούν την Ουκρανία σήμερα, δεδομένου ότι αυτός ο πόλεμος υποτίθεται ότι αποτελεί μόνο ένα υποδεέστερο στοιχείο στον ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας (και της Κίνας).
Ο Άλεξ Καλλίνικος, ο κορυφαίος θεωρητικός του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (Ηνωμένο Βασίλειο) και της Διεθνούς Σοσιαλιστικής Τάσης του, έγραψε σε άρθρο του εξηγώντας τη θέση των οργανώσεών του:
«Οι ενδοϊμπεριαλιστικοί αγώνες και οι πόλεμοι εθνικής άμυνας συχνά διαπλέκονται. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε όταν η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία επιτέθηκε στη Σερβία, την οποία κατηγόρησε για τη δολοφονία του διαδόχου της Φραγκίσκου Φερδινάνδου. Η Ρωσία υποστήριξε τότε τη Σερβία, οδηγώντας σε μια κλιμακούμενη διαδικασία στρατιωτικών επιστρατεύσεων που κατέληξε σε έναν τρομερό γενικό πόλεμο. Ο Γερμανός μαρξιστής Καρλ Κάουτσκι υποστήριξε ότι ο ρόλος που διαδραμάτισε ο σερβικός αγώνας για εθνική αυτοδιάθεση σήμαινε ότι η σύγκρουση δεν ήταν απλώς ένας ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Ο Λένιν απάντησε: «Για τη Σερβία, δηλαδή για το 1% περίπου των συμμετεχόντων στον σημερινό πόλεμο, ο πόλεμος είναι μια “συνέχεια της πολιτικής” του αστικοαπελευθερωτικού κινήματος. Για το υπόλοιπο ενενήντα εννέα τοις εκατό, ο πόλεμος είναι συνέχεια της πολιτικής του ιμπεριαλισμού». Βέβαια, η ισορροπία είναι διαφορετική στην παρούσα περίπτωση, καθώς οι άμεσες μάχες αφορούν μόνο την Ουκρανία και τη Ρωσία.»[7]
Η Τροτσκιστική Φράξια, της οποίας η κύρια δύναμη είναι το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PTS) στην Αργεντινή, το οποίο, ως μέρος του Μετώπου της Αριστεράς και των Εργαζομένων (FIT-U), έχει αρκετούς βουλευτές στα εθνικά και περιφερειακά κοινοβούλια, υποστηρίζει παρόμοια:
«Όπως και ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος οδήγησε σε ιστορικές συζητήσεις για τη μαρξιστική Αριστερά. Το 1914, υπήρξε ένας νόμιμος πόλεμος εθνικής απελευθέρωσης του βελγικού λαού ενάντια σε μια απρόκλητη γερμανική επίθεση και κατοχή. Η Σερβία διεξήγαγε επίσης έναν πόλεμο εθνικής άμυνας ενάντια σε μια ιμπεριαλιστική δύναμη, την Αυστροουγγαρία, που ήθελε να την καταβροχθίσει. Αν ο Λένιν και άλλοι μαρξιστές είχαν επιχειρήσει να εξετάσουν μεμονωμένα οποιαδήποτε από αυτές τις επιμέρους συγκρούσεις, θα έπρεπε να δώσουν πλήρη υποστήριξη στους Βέλγους και τους Σέρβους. Αλλά αναγνώριζαν ότι αυτό θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να τοποθετηθούν στο πλευρό των ιμπεριαλιστών Συμμάχων. Όπως οι περισσότεροι σοσιαλιστές θα συμφωνούσαν σήμερα, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν μια σειρά από μεμονωμένους πολέμους εθνικής απελευθέρωσης – ήταν μια παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Οι σοσιαλιστές έπρεπε να αγωνιστούν για την ήττα της “δικής” τους αστικής τάξης. (...) Σήμερα, οι σοσιαλιστές στις χώρες του ΝΑΤΟ πρέπει να αντιταχθούν στη “δική τους” ιμπεριαλιστική δύναμη. (...) Οι σοσιαλιστές πρέπει να αγωνιστούν για μια ανεξάρτητη θέση.»[8]
Τέλος, η αριστερίστικη Διεθνής Μπολσεβίκικη Τάση, η οποία προέρχεται από τη σπαρτακιστική παράδοση, ιδρυτής της οποίας ήταν ο Τζιμ Ρόμπερτσον, υποστηρίζει:
«Μπορεί, ωστόσο, να συμβεί η σύγκρουση μεταξύ ιμπεριαλιστικών δυνάμεων να γίνει το καθοριστικό χαρακτηριστικό της κατάστασης – σε τέτοιες περιπτώσεις, η ανεξαρτησία και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης μιας μη ιμπεριαλιστικής χώρας καθίστανται απατηλά στο πλαίσιο ενός ενδοϊμπεριαλιστικού αγώνα για τον έλεγχο της επικράτειάς της, όποια πλευρά κι αν επιλέξει αυτή ή αναγκαστεί να ευθυγραμμιστεί με αυτήν. Σήμερα, αυτό ισχύει για τον πόλεμο μεταξύ της ιμπεριαλιστικής Ρωσίας και της νεοαποικιακής Ουκρανίας, η οποία υποστηρίζεται από έναν τεράστιο συνασπισμό των ιμπεριαλιστικών αντιπάλων της Ρωσίας. Στην “Κατάρρευση της Δεύτερης Διεθνούς” (1915), ο Λένιν ασχολήθηκε με αυτού του είδους την κατάσταση απέναντι στον πόλεμο της Σερβίας εναντίον της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. [Ακολουθεί ένα απόσπασμα του Λένιν το οποίο θα αναπαραγάγουμε παρακάτω, σ.σ.] Το πρόβλημα, υποστήριξε ο Λένιν, ήταν ότι ο σερβικός αγώνας για εθνική αυτοδιάθεση είχε ενταχθεί στην ευρύτερη ενδοϊμπεριαλιστική σύγκρουση. [Ακολουθεί ένα άλλο απόσπασμα του Λένιν το οποίο θα αναπαραγάγουμε παρακάτω, σ.σ.] Ομοίως, ο αγώνας της Ουκρανίας για την ήττα της Ρωσίας δεν μπορεί να διαχωριστεί από την εκστρατεία του ΝΑΤΟ για τη μείωση του ρωσικού ιμπεριαλισμού – μια εκστρατεία της οποίας η νίκη θα είχε ως αποτέλεσμα την περαιτέρω υποταγή της Ουκρανίας στον γερμανικό και αμερικανικό ιμπεριαλισμό.»[9]
Ανεξάρτητα από τις διαφορετικές παραδόσεις τους, οι οργανώσεις αυτές καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα της άρνησης υποστήριξης της Ουκρανίας, αναφερόμενες στη θέση του Λένιν για τη Σερβία στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, όλες τους κάνουν λάθος σε μια τέτοια ερμηνεία της θέσης των Μπολσεβίκων.
Τι είπε ο Λένιν;
Ο Λένιν αναγνώρισε τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου από τις πρώτες κιόλας ημέρες. Οι Μπολσεβίκοι αντιτάχθηκαν σε όλες τις ιμπεριαλιστικές Μεγάλες Δυνάμεις –τόσο στις Κεντρικές Δυνάμεις όσο και στην Αντάντ– και υποστήριξαν μια πολιτική επαναστατικού ντεφετισμού σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Αυτή η στρατηγική συνοψίστηκε σε διάσημα συνθήματα όπως «Ο κύριος εχθρός είναι μέσα στη χώρα» (Καρλ Λίμπγκνεχτ), ότι η ήττα της δικής τους ιμπεριαλιστικής άρχουσας τάξης ήταν το «μικρότερο κακό» και ότι οι επαναστάτες έπρεπε να αγωνιστούν για τη «μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο πόλεμο», δηλαδή την προώθηση του αγώνα των προλεταρίων για την εξουσία υπό συνθήκες πολέμου.
Οι Μπολσεβίκοι είχαν πλήρη επίγνωση ότι ενώ ο πόλεμος στο σύνολό του ήταν ιμπεριαλιστικός, είχε επίσης στην περίπτωση της Σερβίας, η οποία δέχθηκε επίθεση από την Αυστροουγγαρία, το στοιχείο ενός εθνικού πολέμου άμυνας. Έγραψαν στο πρώτο τους Μανιφέστο τον Οκτώβριο του 1914:
«Στην πραγματικότητα, η γερμανική αστική τάξη έχει εξαπολύσει μια ληστρική εκστρατεία εναντίον της Σερβίας, με σκοπό να την υποτάξει και να στραγγαλίσει την εθνική επανάσταση των Νότιων Σλάβων, ενώ ταυτόχρονα στέλνει το μεγαλύτερο μέρος των στρατιωτικών της δυνάμεων εναντίον των πιο ελεύθερων χωρών, του Βελγίου και της Γαλλίας, για να λεηλατήσει τους πλουσιότερους ανταγωνιστές της.»[10]
Ωστόσο, κατέστησαν επίσης σαφές ότι το στοιχείο αυτό ήταν υποταγμένο στο συνολικό ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του Παγκόσμιου Πολέμου:
«Ο σημερινός πόλεμος είναι, στην ουσία, ένας αγώνας μεταξύ της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας για το μοίρασμα των αποικιών και τη λεηλασία των αντίπαλων χωρών· από την πλευρά του τσαρισμού και των κυρίαρχων τάξεων της Ρωσίας, είναι μια προσπάθεια κατάληψης της Περσίας, της Μογγολίας, της Τουρκίας στην Ασία, της Κωνσταντινούπολης, της Γαλικίας κ.λπ. Το εθνικό στοιχείο στον αυστροσερβικό πόλεμο είναι εντελώς δευτερεύον και δεν επηρεάζει τον γενικό ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου.»[11]
Ο Λένιν θεωρούσε το «εθνικό στοιχείο στον αυστρο-σερβικό πόλεμο» δευτερεύον μόνο και μόνο επειδή ήταν ένας συγκριτικά πολύ μικρός και υποδεέστερος παράγοντας σε έναν παγκόσμιο πόλεμο στον οποίο συμμετείχαν όλες οι Μεγάλες Δυνάμεις. Δεδομένου ότι οι περισσότερες Μεγάλες Δυνάμεις είχαν αποικιακές αυτοκρατορίες, αυτό σήμαινε ότι οι περισσότερες χώρες του κόσμου συμμετείχαν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, σε αυτή τη γιγαντιαία αντιπαράθεση.[12]
Έγραψε ο Λένιν:
«Το εθνικό στοιχείο στον σερβοαυστριακό πόλεμο δεν έχει, και δεν μπορεί να έχει, καμία σοβαρή σημασία στον γενικότερο ευρωπαϊκό πόλεμο. Αν η Γερμανία νικήσει, θα στραγγαλίσει το Βέλγιο, ένα ακόμη τμήμα της Πολωνίας, ίσως ένα τμήμα της Γαλλίας κ.λπ. Αν νικήσει η Ρωσία, θα στραγγαλίσει τη Γαλικία, ένα ακόμη τμήμα της Πολωνίας, την Αρμενία κ.λπ. Αν ο πόλεμος λήξει “ισόπαλος”, θα παραμείνει η παλιά εθνική καταπίεση. Για τη Σερβία, δηλαδή για ίσως το 1% περίπου των συμμετεχόντων στον σημερινό πόλεμο, ο πόλεμος είναι μια “συνέχεια της πολιτικής” του αστικοαπελευθερωτικού κινήματος. Για το υπόλοιπο ενενήντα εννέα τοις εκατό, ο πόλεμος είναι μια συνέχεια της πολιτικής του ιμπεριαλισμού, δηλαδή της παρηκμασμένης αστικής τάξης, η οποία είναι ικανή μόνο να βιάζει έθνη, όχι να τα απελευθερώνει. Η Τριπλή Αντάντ, που “απελευθερώνει” τη Σερβία, ξεπουλάει τα συμφέροντα της σερβικής ελευθερίας στον ιταλικό ιμπεριαλισμό με αντάλλαγμα τη βοήθεια του τελευταίου στη ληστεία της Αυστρίας.»[13]
Ωστόσο, επέμεινε ότι αν ο πόλεμος μεταξύ Σερβίας και Αυστροουγγαρίας γινόταν μεμονωμένα, δηλαδή όχι ως μέρος ενός παγκόσμιου πολέμου, οι σοσιαλιστές θα ήταν υποχρεωμένοι να υποστηρίξουν τη βαλκανική χώρα:
«Στον σημερινό πόλεμο το εθνικό στοιχείο εκπροσωπείται μόνο από τον πόλεμο της Σερβίας κατά της Αυστρίας ( κάτι που, παρεμπιπτόντως, σημειώθηκε στο ψήφισμα της Συνδιάσκεψης του Κόμματός μας στη Βέρνη). Μόνο στη Σερβία και μεταξύ των Σέρβων μπορούμε να βρούμε ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα μακράς διάρκειας, που αγκαλιάζει εκατομμύρια, “τις μάζες του λαού”, ένα κίνημα του οποίου ο σημερινός πόλεμος της Σερβίας εναντίον της Αυστρίας είναι μια “συνέχεια”. Αν αυτός ο πόλεμος ήταν ένας μεμονωμένος πόλεμος, δηλαδή αν δεν συνδεόταν με τον γενικό ευρωπαϊκό πόλεμο, με τους εγωιστικούς και ληστρικούς στόχους της Βρετανίας, της Ρωσίας κ.λπ. Τότε όλοι οι σοσιαλιστές θα είχαν την υποχρέωση να επιθυμούν την επιτυχία της σερβικής αστικής τάξης – αυτό είναι το μόνο σωστό και απολύτως αναπόφευκτο συμπέρασμα που πρέπει να βγάλουμε από το εθνικό στοιχείο του σημερινού πολέμου.»[14]
Ο Λένιν επανέλαβε αυτή την προσέγγιση σε πολλά κείμενα, πολύ περισσότερο καθώς θεωρούσε το εθνικό ζήτημα κρίσιμης σημασίας στην εποχή του ιμπεριαλισμού:
«Φυσικά, ακόμη και τώρα υπάρχουν κηλίδες του παλιού χρώματος στη ζωντανή εικόνα της πραγματικότητας. Έτσι, από όλες τις εμπόλεμες χώρες, μόνο οι Σέρβοι εξακολουθούν να αγωνίζονται για την εθνική τους ύπαρξη. Στην Ινδία και την Κίνα, επίσης, οι προλετάριοι με ταξική συνείδηση δεν θα μπορούσαν να ακολουθήσουν άλλο δρόμο εκτός από τον εθνικό, επειδή οι χώρες τους δεν έχουν ακόμη διαμορφωθεί σε εθνικά κράτη. Αν η Κίνα έπρεπε να διεξάγει έναν επιθετικό πόλεμο για το σκοπό αυτό, θα μπορούσαμε μόνο να της συμπαρασταθούμε, γιατί αντικειμενικά θα ήταν ένας προοδευτικός πόλεμος. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, ο Μαρξ το 1848 θα μπορούσε να καλέσει σε επιθετικό πόλεμο εναντίον της Ρωσίας».[15]
«Νομίζω ότι είναι λανθασμένο στη θεωρία και επιζήμιο στην πράξη να μην γίνεται διάκριση μεταξύ των τύπων πολέμων. Δεν μπορούμε να είμαστε εναντίον των εθνικοαπελευθερωτικών πολέμων. Αναφέρετε το παράδειγμα της Σερβίας. Αλλά αν οι Σέρβοι ήταν μόνοι τους εναντίον της Αυστρίας, δεν θα ήμασταν υπέρ των Σέρβων;»[16]
Ο Λένιν ήταν αρκετά σαφής σχετικά με τη σχέση του «εθνικού στοιχείου» και του «ιμπεριαλιστικού στοιχείου». Αναγνώριζε το «εθνικό στοιχείο» στον αυστρο-σερβικό πόλεμο, αλλά θεωρούσε αυτή τη σύγκρουση ως έναν μικρό μόνο παράγοντα μέσα σε ολόκληρο τον Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος είχε έναν απόλυτα ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, οι σοσιαλιστές δεν μπορούσαν να υπερασπιστούν τη Σερβία, καθώς αυτό αντικειμενικά θα σήμαινε να συνταχθούν με το ένα ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο εναντίον του άλλου (η Σερβία ήταν μέρος της Αντάντ). Ωστόσο, αν ο αυστροσερβικός πόλεμος γινόταν μεμονωμένα, οι μπολσεβίκοι θα υποστήριζαν τη βαλκανική χώρα και θα υποστήριζαν την ήττα του ιμπεριαλιστή αντιπάλου της.
Πώς να εφαρμόσουμε την αναλογία στον πόλεμο της Ουκρανίας;
Πώς πρέπει να εφαρμόσουμε σωστά την αναλογία με τη Σερβία στον πόλεμο της Ουκρανίας. Όλοι οι προαναφερθέντες κεντριστές «αγνοούν», ή καλύτερα προσποιούνται ότι δεν γνωρίζουν, τη γιγαντιαία διαφορά μεταξύ του αυστροσερβικού πολέμου το 1914-18 και του σημερινού πολέμου στην Ουκρανία: η πρώτη περίπτωση ήταν μέρος ενός Παγκόσμιου Πολέμου στον οποίο συμμετείχαν όλες οι Μεγάλες Δυνάμεις και είχε ως αποτέλεσμα περίπου 15-22 εκατομμύρια νεκρούς, ενώ η δεύτερη είναι ένας μεμονωμένος πόλεμος χωρίς να υπάρχει ένας εν εξελίξει παγκόσμιος πόλεμος.
Η αναλογία των κεντριστών με τη θέση του Λένιν για τον υποδεέστερο ρόλο του αυστροσερβικού πολέμου θα ήταν κατάλληλη μόνο αν ο σημερινός πόλεμος στην Ουκρανία ήταν μέρος ενός Τρίτου Παγκόσμιου Πολέμου. Ωστόσο, απ' όσο γνωρίζουμε, ένα τέτοιο κολοσσιαίο γεγονός δεν έχει ξεκινήσει ακόμη.
Ορισμένοι κεντριστές μπορεί να προσπαθήσουν να υπερασπιστούν τη θέση τους λέγοντας ότι υπάρχει ένας ψυχρός πόλεμος μεταξύ των Δυτικών και των Ανατολικών ιμπεριαλιστών και ότι μια τέτοια σύγκρουση είναι κατά κάποιο τρόπο ισοδύναμη με έναν Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, μια τέτοια ένσταση είναι ανοησία.
Πρώτον, ο παγκόσμιος πόλεμος δεν είναι το ίδιο με τον ψυχρό πόλεμο. Ο ένας σκοτώνει εκατομμύρια ανθρώπους και κλιμακώνει τις αντιθέσεις μεταξύ τάξεων και κράτους στα άκρα. Ο άλλος δεν το κάνει – είναι μάλλον ένα βήμα προς ένα τέτοιο πιθανό αποκαλυπτικό σενάριο και δεν είναι αναπόφευκτο να καταλήξει στον Αρμαγεδδώνα. Μπορεί να τερματιστεί είτε με μια σοσιαλιστική παγκόσμια επανάσταση είτε με την κατάρρευση ενός από τα εμπόλεμα στρατόπεδα (βλ. για παράδειγμα τον τελευταίο Ψυχρό Πόλεμο (1948-91), ο οποίος έληξε με την κατάρρευση του σταλινισμού). Η σύγχυση αυτών των δύο σεναρίων είναι γελοία και εγκληματική ηλιθιότητα.
Δεύτερον, κάθε ιστορικός γνωρίζει ότι ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν εμφανίστηκε από το πουθενά, αλλά ήταν το αποτέλεσμα της μακροχρόνιας αντιπαλότητας μεταξύ των ευρωπαϊκών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων – κυρίως της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Βρετανίας, της Ρωσίας και της Αυστροουγγαρίας. Υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις στα χρόνια πριν από το 1914 όπου οι ευρωπαϊκές δυνάμεις βρίσκονταν σε φάση οξείας κρίσης ή ακόμη και κοντά σε στρατιωτική σύγκρουση: η Κρίση του Αγκαντίρ και η Κρίση της Ταγγέρης μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας και Βρετανίας· και οι δύο συγκρούσεις για τον έλεγχο του Μαρόκου (η πρώτη το 1905-06 και η δεύτερη το 1911)· η κρίση της Βοσνίας το 1908-09· και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι το 1912-13. Όλες αυτές οι κρίσεις έφεραν την αντιπαλότητα μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων κοντά σε μια έκρηξη.[17]
Η ίδια η Σερβία βρισκόταν σε σύγκρουση –οικονομική και διπλωματική– με την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία για αρκετά χρόνια πριν από το 1914 (παρόμοια με τη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας πριν από το 2022). Παράλληλα, ήταν οικονομικά εξαρτημένη από τη Γαλλία, η οποία κατείχε τα τρία τέταρτα του χρέους της. Επιπλέον, ήταν πολιτικά και στρατιωτικά σύμμαχος του ρωσικού ιμπεριαλισμού για πολλά χρόνια και τον θεωρούσε «προστάτη» της. Στην πραγματικότητα, ολόκληρος ο παγκόσμιος πόλεμος ξεκίνησε επειδή η Ρωσία κινητοποίησε στρατεύματα μετά την έναρξη του πολέμου της Αυστροουγγαρίας εναντίον του Σέρβου συμμάχου της στις 28 Ιουλίου.[18]
Η Δεύτερη Διεθνής είχε πλήρη επίγνωση του ψυχρού πολέμου μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και συζήτησε τον τρόπο αντίστασης στην πολεμική εκστρατεία στα συνέδριά της (κυρίως στη Στουτγάρδη το 1907) καθώς και στη Συνδιάσκεψη της Βασιλείας το 1912. Τα ψηφίσματα που υιοθετήθηκαν σε αυτά τα συνέδρια πήραν μια σωστή θέση ενάντια σε έναν τέτοιο αντιδραστικό πόλεμο μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων. Αλλά όταν ο πόλεμος ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1914, η Δεύτερη Διεθνής, διχασμένη από την επιρροή της οπορτουνιστικής εργατικής γραφειοκρατίας και αριστοκρατίας, δεν έκανε τα λόγια της πράξη.
Οι μόνες εξαιρέσεις ήταν οι μειοψηφίες που ίδρυσαν το κίνημα του Τσίμερβαλντ και, ειδικότερα, η αριστερή πτέρυγα της Δεύτερης Διεθνούς με επικεφαλής τον Λένιν και τη Ρόζα Λούξεμπουργκ. Η τελευταία [ΣτΜ. η αριστερή πτέρυγα της Δεύτερης Διεθνούς] έδωσε έναν ενεργητικό και συνεπή αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και έθεσε τα θεμέλια της Κομμουνιστικής Διεθνούς, η οποία ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1919.[19]
Παρά την αποτυχία αυτή, το γεγονός ότι η Δεύτερη Διεθνής προειδοποιούσε για έναν επαπειλούμενο Μεγάλο Πόλεμο στην Ευρώπη και τον συζητούσε ως το σημαντικότερο ζήτημα στα συνέδριά της πριν από το 1914 αντανακλά ότι αυτή η περίοδος ήταν μια περίοδος εξοπλιστικού ανταγωνισμού και επιταχυνόμενης ενδοϊμπεριαλιστικής αντιπαλότητας, δηλαδή ενός ψυχρού πολέμου μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων.
Όταν ο Λένιν συζητούσε το ενδεχόμενο ενός αυστρο-σερβικού πολέμου μεμονωμένα –χωρίς το πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου– είχε στο μυαλό του μια κατάσταση όπως υπήρχε πριν από το 1914. Ως εκ τούτου, δεν μπορούσε παρά να εξετάσει τη Σερβία όπως υπήρχε εκείνη την εποχή, δηλαδή ως μια καπιταλιστική ημι-αποικία συμμαχική με τον ρωσικό ιμπεριαλισμό που λειτουργούσε σε μια παγκόσμια πολιτική κατάσταση που χαρακτηριζόταν από έναν ψυχρό πόλεμο μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων.
Ο ρόλος της ιμπεριαλιστικής βοήθειας
Κάποιοι λένε ότι οι σοσιαλιστές δεν μπορούν να υποστηρίξουν μια ημι-αποικία αν λαμβάνει βοήθεια από την τάδε ή την δείνα ιμπεριαλιστική δύναμη. Έχουμε ήδη συζητήσει αυτό το επιχείρημα αρκετές φορές.[20] Στο σημείο αυτό θα περιοριστούμε να αναφερθούμε στον Λένιν, ο οποίος αντιμετώπισε παρόμοιες αντιρρήσεις και ο οποίος απέρριψε τέτοια επιχειρήματα:
«Η Βρετανία και η Γαλλία διεξήγαγαν τον Επταετή Πόλεμο για την κατοχή αποικιών. Με άλλα λόγια, διεξήγαγαν έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο (ο οποίος είναι δυνατός τόσο στη βάση της δουλείας και του πρωτόγονου καπιταλισμού όσο και στη βάση του σύγχρονου ιδιαίτερα ανεπτυγμένου καπιταλισμού). Η Γαλλία υπέστη ήττα και έχασε ορισμένες από τις αποικίες της. Αρκετά χρόνια αργότερα ξεκίνησε ο εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος των βορειοαμερικανικών πολιτειών εναντίον της Βρετανίας και μόνο. Η Γαλλία και η Ισπανία, που κατείχαν τότε ορισμένα τμήματα των σημερινών Ηνωμένων Πολιτειών, συνήψαν συνθήκη φιλίας με τις Πολιτείες που εξεγέρθηκαν κατά της Βρετανίας. Αυτό το έκαναν από εχθρότητα προς τη Βρετανία, δηλαδή για τα δικά τους ιμπεριαλιστικά συμφέροντα. Τα γαλλικά στρατεύματα πολέμησαν τους Βρετανούς στο πλευρό των αμερικανικών δυνάμεων. Αυτό που έχουμε εδώ είναι ένας εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος στον οποίο ο ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός είναι ένα βοηθητικό στοιχείο, που δεν έχει καμία σοβαρή σημασία. Αυτό είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό που βλέπουμε στον πόλεμο του 1914-16 (το εθνικό στοιχείο στον αυστροσερβικό πόλεμο δεν έχει καμία σοβαρή σημασία σε σύγκριση με το καθοριστικό στοιχείο του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού). Θα ήταν παράλογο, επομένως, να εφαρμόσουμε την έννοια του ιμπεριαλισμού αδιακρίτως και να συμπεράνουμε ότι οι εθνικοί πόλεμοι είναι “αδύνατοι”. Ένας εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος, που θα διεξαγόταν, για παράδειγμα, από μια συμμαχία της Περσίας, της Ινδίας και της Κίνας εναντίον μιας ή περισσότερων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, είναι και δυνατός και πιθανός, γιατί θα προέκυπτε από τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στις χώρες αυτές. Η μετατροπή ενός τέτοιου πολέμου σε ιμπεριαλιστικό πόλεμο μεταξύ των σημερινών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων θα εξαρτιόταν από πάρα πολλούς συγκεκριμένους παράγοντες, την εμφάνιση των οποίων θα ήταν γελοίο να εγγυηθούμε.»[21]
«Τα γενικά επιτελεία στον σημερινό πόλεμο κάνουν ό,τι μπορούν για να αξιοποιήσουν κάθε εθνικό και επαναστατικό κίνημα στο εχθρικό στρατόπεδο: οι Γερμανοί αξιοποιούν την ιρλανδική εξέγερση, οι Γάλλοι το τσέχικο κίνημα κ.λπ. Ενεργούν πολύ σωστά από τη δική τους σκοπιά. Ένας σοβαρός πόλεμος δεν θα αντιμετωπιζόταν σοβαρά αν δεν εκμεταλλευόταν την παραμικρή αδυναμία του εχθρού και αν δεν εκμεταλλευόταν κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται, πολύ περισσότερο που είναι αδύνατο να ξέρει κανείς εκ των προτέρων ποια στιγμή, πού και με ποια δύναμη θα “εκραγεί” κάποια πυριτιδαποθήκη. Θα ήμασταν πολύ ανεπαρκείς επαναστάτες αν, στον μεγάλο απελευθερωτικό πόλεμο του προλεταριάτου για τον σοσιαλισμό, δεν ξέραμε πώς να αξιοποιήσουμε κάθε λαϊκό κίνημα ενάντια στις διάφορες συμφορές που φέρνει ο ιμπεριαλισμός προκειμένου να ενταθεί και να επεκταθεί η κρίση.»[22]
Θα επισημάνουμε ότι δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο ο χαρακτήρας του πολέμου στην Ουκρανία να υποστεί μια ποιοτική αλλαγή στο μέλλον και να μετατραπεί από έναν πρωτίστως εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο σε έναν πόλεμο όπου η Ουκρανία θα γίνει εντολοδόχος του δυτικού ιμπεριαλισμού και επομένως εξίσου αντιδραστικός και από τις δύο πλευρές. Όπως αναλύσαμε σε διάφορα έγγραφα, μια τέτοια μετατροπή θα μπορούσε να λάβει χώρα αν τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ επέμβουν άμεσα στον πόλεμο, αν η Ουκρανία γίνει μέλος του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ ή αν λάβουν χώρα παρόμοιες εξελίξεις. Ωστόσο, ενώ μια τέτοια πορεία υποστηρίζεται σήμερα από ορισμένα μειοψηφικά τμήματα της δυτικής πολιτικής και στρατιωτικής ελίτ, δεν έχει συντελεστεί μέχρι τώρα – συνεπώς δεν έχει υπάρξει τέτοιος μετασχηματισμός του χαρακτήρα του πολέμου.[23]
Οι κεντριστές παρερμηνεύουν εντελώς το παράδειγμα του Λένιν για το ρόλο της Σερβίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ισχυρίζονται λανθασμένα ότι ο αυστροσερβικός πόλεμος, ως μέρος μιας τέτοιας γιγαντιαίας σφαγής ανθρώπων, είναι το ίδιο με τον σημερινό πόλεμο, ο οποίος έχει εξελιχθεί ως αποτέλεσμα των αντιθέσεων μεταξύ της ημι-αποικίας Ουκρανία και του ρωσικού ιμπεριαλισμού στο πλαίσιο ενός ψυχρού πολέμου μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο Λένιν υποστήριξε ρητά ότι αν ο πόλεμος μεταξύ Αυστροουγγαρίας και Σερβίας γινόταν χωρίς το πλαίσιο ενός παγκόσμιου πολέμου, οι σοσιαλιστές θα ήταν υποχρεωμένοι να ταχθούν στο πλευρό της βαλκανικής χώρας και να υποστηρίξουν την ήττα της ιμπεριαλιστικής δύναμης.
Το παράδειγμα αυτό αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι χωρίς μια συγκεκριμένη και διαλεκτική ανάλυση ενός πολέμου, καθώς και της παγκόσμιας κατάστασης, είναι αδύνατο να βρεθεί ένας σωστός προσανατολισμός.
Μετάφραση: elaliberta.gr
Michael Pröbsting, “Lenin on Serbia’s role in World War I: A useful analogy for the current Ukraine war?”, Links / International Journal of Socialist Renewal, 16 Αυγούστου 2024, https://links.org.au/lenin-serbias-role-world-war-i-useful-analogy-current-ukraine-war?fbclid=IwY2xjawEtHDJleHRuA2FlbQIxMQABHTBluEG_hD4QgmYBo-qChwtLm0czAgUkIqn1twhG93mwenp2fFMq41Uqqg_aem_nZXAfxVIfR8Ms4ilh52qOA&sfnsn=mo#footnote10_ZnQytPZP8pnOB3oZLZEDyeH3Lx5L6Wpr6cIHUxWsQ0_hUeNBdtCEHGx. Αναδημοσίευσση: Europe Solidaire Sans Frontières, https://www.europe-solidaire.org/spip.php?article71729.
Σημειώσεις
[1] Βλ. “Compilation of all RCIT documents on Putin’s War against the Ukraine & the NATO-Russia conflict”, RCIT: Revolutionary Communist International Tendency, https://www.thecommunists.net/worldwide/global/compilation-of-documents-on-nato-russia-conflict/.
[2] Βλ. Michael Pröbsting, “The Peculiar Features of Russian Imperialism. A Study of Russia’s Monopolies, Capital Export and Super-Exploitation in the Light of Marxist Theory” [Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ρωσικού ιμπεριαλισμού. Μια μελέτη των μονοπωλίων της Ρωσίας, της εξαγωγής κεφαλαίου και της υπερ-εκμετάλλευσης υπό το πρίσμα της μαρξιστικής θεωρίας], RCIT, 10 Αυγούστου 2021, https://www.thecommunists.net/theory/the-peculiar-features-of-russian-imperialism/. Michael Pröbsting, “Lenin’s Theory of Imperialism and the Rise of Russia as a Great Power. On the Understanding and Misunderstanding of Today’s Inter-Imperialist Rivalry in the Light of Lenin’s Theory of Imperialism. Another Reply to Our Critics Who Deny Russia’s Imperialist Character” [Η θεωρία του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό και την άνοδο της Ρωσίας ως μεγάλης δύναμης. Σχετικά με την Κατανόηση και την Παρανόηση του Σημερινού Δια-ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού υπό το φως της Θεωρίας του Λένιν για τον Ιμπεριαλισμό. Μια άλλη απάντηση στους κριτικούς μας που αρνούνται τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της Ρωσίας], RCIT, Αύγουστος 2014, http://www.thecommunists.net/theory/imperialism-theory-and-russia/. Michael Pröbsting, “Russia as a Great Imperialist Power. The formation of Russian Monopoly Capital and its Empire – A Reply to our Critics” [Η Ρωσία ως Μεγάλη Ιμπεριαλιστική Δύναμη. Ο σχηματισμός του ρωσικού μονοπωλιακού κεφαλαίου και της αυτοκρατορίας του. Μια απάντηση στους επικριτές μας], RCIT, 18 Μαρτίου 2014, http://www.thecommunists.net/theory/imperialist-russia/, 18 Μαρτίου 2014 (αυτό το φυλλάδιο περιέχει ένα κείμενο γραμμένο το 2001 στο οποίο καθορίσαμε για πρώτη φορά τον χαρακτηρισμό της Ρωσίας ως ιμπεριαλιστικής). Βλ. επίσης από τον ίδιο συγγραφέα: Michael Pröbsting, “Russia: An Imperialist Power or a “Non-Hegemonic Empire in Gestation”? A reply to the Argentinean economist Claudio Katz” [Ρωσία: Μια Ιμπεριαλιστική Δύναμη ή μια «Μη Ηγεμονική Αυτοκρατορία εν τη γενέσει της»; Μια απάντηση στον Αργεντινό οικονομολόγο Claudio Katz], στο: New Politics, 11 Αυγούστου 2022, https://newpol.org/russia-an-imperialist-power-or-a-non-hegemonic-empire-in-gestation-a-reply-to-the-argentinean-economist-claudio-katz-an-essay-with-8-tables/ [Michael Pröbsting, «Ρωσία: Μια ιμπεριαλιστική δύναμη ή μια “μη-ηγεμονική αυτοκρατορία εν τη γενέσει της”; Μια απάντηση στον Αργεντινό οικονομολόγο Κλαούντιο Κατς», e la libertà, 24 Σεπτεμβρίου 2022, https://www.elaliberta.gr/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7-%CE%B2%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%B1/8456-%CF%81%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B9%CE%BC%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B4%CF%8D%CE%BD%CE%B1%CE%BC%CE%B7-%CE%AE-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%C2%AB%CE%BC%CE%B7-%CE%B7%CE%B3%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%B5%CE%BD-%CF%84%CE%B7-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%83%CE%B5%CE%B9-%CF%84%CE%B7%CF%82%C2%BB-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%B1%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CF%8C-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%BF-%CE%BA%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CF%82]. Michael Pröbsting, “Russian Imperialism and Its Monopolies” [Ο ρωσικός ιμπεριαλισμός και τα μονοπώλια του], New Politics, τόμος XVIII, τεύχος 4, αριθμός 72, χειμώνας 2022, https://newpol.org/issue_post/russian-imperialism-and-its-monopolies/. Michael Pröbsting, “Once Again on Russian Imperialism (Reply to Critics). A rebuttal of a theory which claims that Russia is not an imperialist state but would be rather ‘comparable to Brazil and Iran’” [Για άλλη μια φορά για τον ρωσικό ιμπεριαλισμό (Απάντηση στους κριτικούς). Μια διάψευση μιας θεωρίας που ισχυρίζεται ότι η Ρωσία δεν είναι ένα ιμπεριαλιστικό κράτος αλλά θα ήταν μάλλον «συγκρίσιμη με τη Βραζιλία και το Ιράν»], RCIT, 30 Μαρτίου 2022, https://www.thecommunists.net/theory/once-again-on-russian-imperialism-reply-to-critics/. Βλ. επίσης: “Compilation of RCIT documents dealing with China and Russia as Emerging Great Imperialist Powers”, RCIT, https://www.thecommunists.net/theory/china-russia-as-imperialist-powers/.
[3] Για μια λεπτομερή ανάλυση της Ουκρανίας βλ. Michael Pröbsting, “Ukraine: A Capitalist Semi-Colony. On the exploitation and deformation of Ukraine’s economy by imperialist monopolies and oligarchs since capitalist restoration in 1991” [Ουκρανία: Μια καπιταλιστική ημι-αποικία. Για την εκμετάλλευση και την παραμόρφωση της οικονομίας της Ουκρανίας από τα ιμπεριαλιστικά μονοπώλια και τους ολιγάρχες από την καπιταλιστική αποκατάσταση του 1991], RCIT, Ιανουάριος 2023, https://www.thecommunists.net/theory/ukraine-a-capitalist-semi-colony/.
[4] Βλ. Michael Pröbsting, Anti-Imperialism in the Age of Great Power Rivalry. The Factors behind the Accelerating Rivalry between the U.S., China, Russia, EU and Japan. A Critique of the Left’s Analysis and an Outline of the Marxist Perspective [Ο αντιιμπεριαλισμός στην εποχή του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων. Οι παράγοντες πίσω από την επιτάχυνση της αντιπαλότητας μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας, Ρωσίας, ΕΕ και Ιαπωνίας. Κριτική της ανάλυσης της Αριστεράς και σκιαγράφηση της μαρξιστικής προοπτικής], RCIT Books, Βιέννη 2019, διαθέσιμο στο RCIT, https://www.thecommunists.net/theory/anti-imperialism-in-the-age-of-great-power-rivalry/.
[5] “RCIT Manifesto: Ukraine War: A Turning Point of World Historic Significance. Socialists must combine the revolutionary defense of the Ukraine against Putin’s invasion with the internationalist struggle against Russian as well as NATO and EU imperialism” [Μανιφέστο RCIT: Ο πόλεμος στην Ουκρανία: Ένα σημείο καμπής παγκόσμιας ιστορικής σημασίας. Οι σοσιαλιστές πρέπει να συνδυάσουν την επαναστατική υπεράσπιση της Ουκρανίας ενάντια στην εισβολή του Πούτιν με τον διεθνιστικό αγώνα ενάντια στον ρωσικό καθώς και στον ιμπεριαλισμό του ΝΑΤΟ και της ΕΕ], RCIT, 1 Μαρτίου 2022, https://www.thecommunists.net/worldwide/global/manifesto-ukraine-war-a-turning-point-of-world-historic-significance/.
[6] Βλ. “NATO Integration: An Imperialist Trap for the Ukrainian People!” [Ενσωμάτωση του ΝΑΤΟ: Παγίδα για τον ουκρανικό λαό!, RCIT, 19 Ιουνίου 2023, https://www.thecommunists.net/worldwide/global/nato-integration-is-imperialist-trap-for-ukraine/.
[7] Alex Callinicos, “The great power grab—imperialism and the war in Ukraine. The war in Ukraine is an ongoing battle between imperialist rivals, driven forward by capitalist competition” [Η αρπάγη της μεγάλης δύναμης-ιμπεριαλισμός και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μια συνεχιζόμενη μάχη μεταξύ ιμπεριαλιστικών αντιπάλων, που προωθείται από τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό], Socialist Worker, 27 Μαρτίου 2022, αρ. 2798, https://socialistworker.co.uk/features/the-great-power-grab-imperialism-and-war-in-ukraine/.
[8] Nathaniel Flakin, “Ukraine Is Not Vietnam”, Left Voice, [Φωνή της Αριστεράς, Τροτσκιστική Φράξια], 1 Ιουλίου 2023, https://www.leftvoice.org/ukraine-is-not-vietnam/.
[9] International Bolshevik Tendency Literature, “Ukraine & the Left. Revolutionary defeatism & workers’ internationalism” [Η Ουκρανία και η Αριστερά. Επαναστατικός ντεφετισμός & εργατικός διεθνισμός], International Bolshevik Tendency Literature, 7 Μαρτίου 2022, https://bolshevik.org/statements/ibt_20220307_ukraine_left.html.
[10] V.I. Lenin, “The War and Russian Social-Democracy” (1914), Lenin Collected Works [LCW], τόμος 21, σελ. 28 [Β.Ι. Λένιν, «Ο πόλεμος και η Σοσιαλδημοκρατία της Ρωσίας», Β.Ι. Λένιν, Άπαντα, τόμος 26, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, χ.χ.έ., σελ. 16. Δεν ακολουθούμε την ελληνική μετάφραση].
[11] V.I. Lenin, “The Conference of the R.S.D.L.P. Groups Abroad” (1915), LCW, τόμος 21, σελ. 129 [Β.Ι. Λένιν, «Η συνδιάσκεψη των τμημάτων εξωτερικού του ΣΔΕΚΡ», Άπαντα, τόμος 26, σελ. 162].
[12] Φυσικά, υπάρχει ένας τεράστιος όγκος βιβλιογραφίας για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως χρήσιμα ιστορικά έργα από μαρξιστική ή προοδευτική άποψη, αναφερόμαστε στον Eric Hobsbawm, The Age of Extremes: The Short Twentieth Century, 1914–1991, Michael Joseph, Λονδίνο 1994, σσ. 21-53 [Eric Hobsbawm, Η εποχή των άκρων: Ο σύντομος εικοστός αιώνας, 1914-1991, Θεμέλιο, Αθήνα 2004, κεφάλαιο πρώτο: «Η εποχή του ολοκληρωτικού πολέμου»]· Gerd Hardach, The First World War 1914–1918 [Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος 1914-1918], Pelican Books, 1977· Alexander Anievas (επιμ.): Cataclysm 1914. The First World War and the Making of Modern World Politics [Κατακλυσμός 1914: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και η διαμόρφωση της σύγχρονης παγκόσμιας πολιτικής], Brill, Λέιντεν 2015· για έναν χάρτη που απεικονίζει την παγκόσμια επέκταση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου βλέπε Wikipedia: “Allies of World War I” [Σύμμαχοι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου], Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Allies_of_World_War_I.
[13] V.I. Lenin, “The Collapse of the Second International” (1915), LCW, τόμος 21, σσ. 235-236. [Β.Ι. Λένιν «Η χρεοκοπία της Δεύτερης Διεθνούς», Άπαντα, τόμος 26, σσ. 244, 245].
[14] V.I. Lenin, “The Collapse of the Second International” (1915), LCW τόμος l 21, σελ. 235. [Β.Ι. Λένιν: «Η κα χρεοκοπία τάρρευση της Δεύτερης Διεθνούς», Άπαντα, τόμος 26, σελ. 244].
[15] V.I. Lenin, “Lecture on ‘The Proletariat and the War’” (Οκτώβριος 1914), LCW τόμος 36, σελ. 299 [Β.Ι. Λένιν, «Διάλεξη πάνω στο θέμα «Το προλεταριάτο και ο πόλεμος”, 1 (14) του Οχτώβρη 1914», Άπαντα, τόμος 26, σελ. 29].
[16] V.I. Lenin, “Letter to A. M. Kollontai” (Καλοκαίρι 1915), LCW τόμος 35, σελ. 249, [Β.Ι. Λένιν, «Προς την Α.Μ. Κολλοντάι», Άπαντα, τόμος 49, σελ. 118]· βλ. π.χ. επίσης V.I. Lenin, “The Discussion on Self-Determination Summed Up” (1916), LCW τόμος 22, σελ. 332. [Β. Ι. Λένιν, «Τα αποτελέσματα της συζήτησης για την Αυτοδιάθεση», Άπαντα, τόμος 30, σελ. 29].
[17] Υπάρχει επίσης ένας τεράστιος όγκος βιβλιογραφίας για την προϊστορία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ως χρήσιμα ιστορικά έργα από μαρξιστική ή προοδευτική άποψη, αναφερόμαστε στα έργα του James Joll, The Origins of the First World War [Οι απαρχές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου], Longman, Λονδίνο 1984· Eric Hobsbawm, The Age of Empire, Vintage Books, Νέα Υόρκη 1989, σσ. 302-327 [Eric Hobsbawm, Η εποχή των αυτοκρατοριών 1875-1914, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2012, σ. 463-502]· M. N. Pokrovsky, Aus den Geheim-Archiven des Zaren. Ein Beitrag zur Frage nach den Urhebern des Weltkrieges [Από τα μυστικά αρχεία του Τσάρου. Μια συμβολή στο ζήτημα των αυτουργών του παγκόσμιου πολέμου], August Scherl G.m.b.H, Βερολίνο 1919· Imanuel Geiss, Der lange Weg in die Katastrophe. Die Vorgeschichte des Ersten Weltkriegs 1815-1914 [Ο μακρύς δρόμος προς την καταστροφή. Η προϊστορία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου 1815-1914], Piper, Μόναχο 1990.
[18] Π.χ. Βλ. Christopher Clark, The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914 [Οι υπνοβάτες: Πώς οδηγήθηκε η Ευρώπη στον πόλεμο το 1914], Allen Lane, Λονδίνο 2012, σσ. 242-313· John Paul Newman, “Civil and military relations in Serbia during 1903–1914” [Πολιτικές και στρατιωτικές σχέσεις στη Σερβία κατά την περίοδο 1903-1914], στο: Dominik Geppert, William Mulligan and Andreas Rose (επιμ.), The Wars before the Great War. Conflict and International Politics before the Outbreak of the First World War, [Οι πόλεμοι πριν από τον Μεγάλο Πόλεμο. Συγκρούσεις και διεθνής πολιτική πριν από το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου], Cambridge University Press, Κέμπριτζ 2015, σσ. 114-128.
[19] Για το Κίνημα του Τσίμερβαλντ και, ειδικότερα, για την Αριστερά του Τσίμερβαλντ με επικεφαλής τον Λένιν βλέπε π.χ. John Riddell, Lenin’s Struggle for a Revolutionary International [Ο αγώνας του Λένιν για μια Επαναστατική Διεθνή], Pathfinder, Νέα Υόρκη 1984· R. Craig Nation, War on War [Πόλεμος κατά του πολέμου], Duke University Press, Ντάρχαμ 1989· Olga Hess Fisher, H.H. Gankin, The Bolsheviks and the World War; the Origin of the Third International [Οι Μπολσεβίκοι και ο Παγκόσμιος Πόλεμος∙ η προέλευση της Τρίτης Διεθνούς], Stanford University Press, Στάνφορντ 1940· Ian D. Thatcher, Leon Trotsky and World War One August 1914–February 1917 [Ο Λέων Τρότσκι και ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος Αύγουστος 1914-Φεβρουάριος 1917], Macmillan Press Ltd, Λονδίνο 2000 (Κεφάλαιο 4)· Alfred Erich Senn, The Russian Revolution in Switzerland, 1914-1917 [Η Ρωσική Επανάσταση στην Ελβετία, 1914-1917], University of Wisconsin Press, Λονδίνο 1971· Akito Yamanouchi, “‘Internationalized Bolshevism’, The Bolsheviks and the International, 1914-1917”, Acta Slavica Iaponica, τόμος 7 (1989), σσ. 17-32· Horst Lademacher, Die Zimmerwalder Bewegung [Το κίνημα του Τσίμερβαλντ], τόμοι 1 και 2, Χάγη 1967· Jules Humbert-Droz, Der Krieg und die Internationale. Die Konferenzen von Zimmerwald und Kienthal [Ο πόλεμος και η Διεθνής. Οι διασκέψεις του Τσίμερβαλντ και του Κίενταλ], Βιένη 1964· Angelica Balabanova, Die Zimmerwalder Bewegung 1914–1919 [Το κίνημα του Τσίμερβαλντ 1914-1919], Hirschfeld, Λειψία 1928· Arnold Reisberg, Lenin und die Zimmerwalder Bewegung [Ο Λένιν και το κίνημα του Τσίμερβαλντ], Βερολίνο 1966.
[20] Βλέπε Michael Pröbsting, “A Marxist Slogan and its Caricature. On the social-imperialist distortion of the slogan ‘The Main Enemy Is At Home’ in the context of the Ukraine War and the Taiwan Strait Crisis” [Ένα μαρξιστικό σύνθημα και η καρικατούρα του. Για τη σοσιαλιμπεριαλιστική διαστρέβλωση του συνθήματος «Ο κύριος εχθρός είναι στο σπίτι» στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία και της κρίσης στα Στενά της Ταϊβάν], RCIT, 17 Αυγούστου 2022, https://www.thecommunists.net/worldwide/global/the-marxist-slogan-the-main-enemy-is-at-home-and-its-social-imperialist-distortion/. Επίσης Michael Pröbsting, “Ukraine War: Once More on Military Aid and Inter-Imperialist Rivalry. A critical contribution to a debate among Trotskyists in the U.S.” [Πόλεμος στην Ουκρανία: Για άλλη μια φορά για τη στρατιωτική βοήθεια και τον ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό. Μια κριτική συμβολή σε μια συζήτηση μεταξύ των τροτσκιστών στις ΗΠΑ], RCIT, 7 Ιανουαρίου 2023, https://www.thecommunists.net/worldwide/global/ukraine-war-once-more-on-military-aid-and-inter-imperialist-rivalry-rsop-dc-srs-ft-lit/.
[21] V. I. Lenin, “The Junius Pamphlet” (1916), LCW, τόμος 22, σσ. 310-11. [Β. I. Λένιν, «Για την Μπροσούρα του Γιούνιους», Άπαντα, τόμος 30, σελ. 7].
[22] V. I. Lenin, “The Discussion on Self-Determination Summed Up” (1916), LCW, τόμος 22, σελ. 357. [Β. Ι. Λένιν, «Τα αποτελέσματα της συζήτησης για την Αυτοδιάθεση», Άπαντα, τόμος 30, σελ. 56].
[23] Βλέπε RCIT, “European Imperialism: A Shift towards Armament and Militarisation” [Ευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός :Μετατόπιση προς τους εξοπλισμούς και τη στρατιωτικοποίηση], RCIT, 4 Μαΐου 2024, https://www.thecommunists.net/worldwide/europe/european-imperialism-a-shift-towards-armament-and-militarisation/.
