Horace Vernet, «Η μάχη της Σμάλα, 16 Μαΐου 1843». 1844 (λεπτομέρεια). Πέντε χρόνια μετά την καταστολή του απελευθερωτικού κινήματος του Αμπντ Ελ-Καντέρ οι Γάλλοι αποικιοκράτες στρατηγοί θα σφαγιάσουν την εργατική τάξη του Παρισιού.
Katherine Connelly
Η εξέγερση του Ιούνη του 1848 στο Παρίσι και η γαλλική αποικιοκρατία
Το βράδυ της 22ας Ιουνίου 1848, μόλις τέσσερις μήνες μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου που ανέτρεψε τον τελευταίο Γάλλο βασιλιά, τα οδοφράγματα εμφανίστηκαν και πάλι στους δρόμους του Παρισιού. Τα οδοφράγματα στήθηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την απόφαση της νέας δημοκρατικής κυβέρνησης να αθετήσει την υπόσχεσή της προς τους εργάτες της πόλης να εγγυηθεί το «δικαίωμά τους στην εργασία».
Τέσσερις ημέρες αργότερα, η εξέγερση καταπνίγηκε βάναυσα, όχι μόνο χιλιάδες εξεγερμένοι σκοτώθηκαν στα οδοφράγματα, αλλά κανόνια και εμπρηστικές ρουκέτες εκτοξεύτηκαν στις εργατικές γειτονιές και συλληφθέντες εκτελέστηκαν στο πλαίσιο άγριων αντιποίνων. Αυτή η ακραία βία είχε τις ρίζες της στην αποικιοκρατική φύση του γαλλικού κράτους – είτε ήταν μοναρχία είτε δημοκρατία.
Αφρικανοί στρατηγοί
Τόσο η μοναρχία όσο και η δημοκρατία προσέφυγαν στον αποικιακό αφρικανικό στρατό της Γαλλίας για να καταπνίξουν τις αναταραχές στο εσωτερικό της χώρας τους. Τον Φεβρουάριο του 1848, ο βασιλιάς βασίστηκε στον πρώην γενικό κυβερνήτη της Αλγερίας, Τόμα-Ρομπέρ Μπυγκώ, για να προσπαθήσει να σώσει το καθεστώς του. Στην Αλγερία, ο Μπυγκώ ήταν επικεφαλής μιας περιόδου τρόμου, την οποία η ιστορικός Jennifer E. Sessions έχει περιγράψει ως «θεσμοθέτηση» βιασμών, ακρωτηριασμών, εκτελέσεων, razzia (επιδρομές καμένης γης) και enfumades (αποκλεισμός ανθρώπων σε σπηλιές και στη συνέχεια πυρπόληση των αποκλεισμένων εξόδων)[1].
Όταν ξέσπασε η εξέγερση του Ιουνίου, η Δημοκρατία κάλεσε τον νέο γενικό κυβερνήτη της Αλγερίας, τον στρατηγό Εζέν Καβανιάκ. Στις 24 Ιουνίου, η κυβέρνηση αυτοδιαλύθηκε, αναθέτοντας στον Καβανιάκ δικτατορική εξουσία.
Ο Καβανιάκ βρισκόταν στην Αλγερία από το 1832 και ήταν έμπειρος εφαρμοστής των φρικαλεοτήτων του αφρικανικού στρατού. Είχε χρησιμοποιήσει τη μέθοδο enfumade εναντίον της φυλής Σμπέα το 1844.
Άλλα υψηλόβαθμα στελέχη του Αφρικανικού Στρατού που επιστρατεύτηκαν για να πολεμήσουν τους εξεγερμένους του Ιουνίου ήταν ο συνταγματάρχης Σαρρά, ο στρατηγός Λαμορισιέ (ένας άλλος πρώην γενικός κυβερνήτης της Αλγερίας), ο στρατηγός Μπεντό, ο στρατηγός Ντυβιβιέ και ο στρατηγός Νεγκριέ. Η στρατιωτική μελέτη του Jonathan M. House σημειώνει ότι κατά τη διάρκεια των ημερών του Ιουνίου οι τρεις πρώτοι συνταγματάρχες που προήχθησαν σε στρατηγούς είχαν όλοι υπηρετήσει στον αφρικανικό στρατό[2].
Αποικιοποίηση στην πατρίδα
Το καθεστώς δικαιολόγησε την επίθεση κατά των εξεγερμένων του Ιουνίου αγνοώντας τα παράπονά τους και απεικονίζοντάς τους αντίθετα ως εχθρούς της δημοκρατίας και συνεπώς και της πολιτισμένης κοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό, βασίστηκαν σε μακροχρόνιες πολιτικές και πολιτιστικές αναπαραστάσεις που παρομοίαζαν τους φτωχούς των πόλεων με αποικιοκρατούμενα υποκείμενα.
Οι εξεγερμένοι απεικονίζονταν ως απολίτιστοι ιθαγενείς της πόλης. Η εφημερίδα Le Constitutionnel τους συνέκρινε με τους αυτόχθονες Αμερικανούς και τους Αλγερινούς. Όταν ο στρατηγός Νεγκριέ πυροβολήθηκε στις μάχες, η Le Constitutionnel θρηνούσε ότι ο άνθρωπος που είχε γλιτώσει από τις «σφαίρες των Αράβων» είχε χτυπηθεί «από μια γαλλική σφαίρα», σαν οι εξεγερμένοι του Ιουνίου να είχαν ολοκληρώσει το έργο των Αλγερινών μαχητών.
Με τρόπο που μοιάζει με την κάλυψη των πολεμικών επιχειρήσεων στις ιμπεριαλιστικές χώρες, ο λογοκριμένος γαλλικός Τύπος δεν καταδίκασε τον στρατό για τον βομβαρδισμό μιας πυκνοκατοικημένης πόλης, αλλά αντίθετα επανέλαβε τις τρομακτικές φήμες για αποκεφαλισμούς, ακρωτηριασμούς και δηλητηριάσεις που υποτίθεται ότι έκαναν οι εξεγερμένοι και επιβεβαίωναν τη βαρβαρότητά τους. Αυτό το αποικιοκρατικό υλικό, φυσικά, χρησίμευε για να δικαιολογήσει την «εκπολιτιστική αποστολή» στην πατρίδα.
«Αλγερινή βαρβαρότητα»;
Σχεδόν τα μόνα άτομα με κάποια εξέχουσα θέση που υπερασπίστηκαν ολόψυχα τους εξεγερμένους του Ιουνίου ήταν οι επαναστάτες κομμουνιστές Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς. Γράφοντας στη Neue Rheinische Zeitung, την εφημερίδα που εξέδιδε ο Μαρξ στην Κολωνία, ο Ένγκελς αναφέρθηκε επανειλημμένα στο αποικιακό υπόβαθρο των στρατηγών. Υπενθυμίζοντας τον ρόλο του Ντυβιβιέ ως διοικητή στην πολιορκία της Κωνσταντίνης το 1836, ο Ένγκελς έβλεπε παραλληλισμούς με τη χρήση βαρέος πυροβολικού εναντίον των Παριζιάνων στο Ιλ Σαιν Λουί, όπου έδρασε με «αλγερινή βαρβαρότητα» (εννοώντας τη βαρβαρότητα των Γάλλων στην Αλγερία).
Από μια άποψη μπορεί να υποστηριχθεί ότι ο Ένγκελς απλώς αντέστρεψε το δίπολο βάρβαρος/πολιτισμένος που χρησιμοποιούσε ο αποικιοκράτης, αλλά νομίζω ότι ο Ένγκελς έθετε ένα πολύ πιο ριζοσπαστικό ζήτημα. Δεν παρομοίαζε μόνο τους εξεγερμένους του Ιουνίου με την αντίσταση της Αλγερίας, αλλά και με τις εξεγέρσεις των μεταξουργών της Λυών πάνω από μια δεκαετία νωρίτερα και με τις εξεγέρσεις των σκλάβων.
Εργάτες, αποικιοκρατούμενοι, σκλαβωμένοι: αυτό που είχαν κοινό οι απελευθερωτικοί αγώνες καθεμιάς από αυτές τις ομάδες ήταν η αναπόφευκτη υπαρξιακή απειλή που αποτελούσαν για την παλιά τάξη πραγμάτων, με την οποία δεν μπορούσε να υπάρξει συμβιβασμός. Ήταν αυτό το ουσιαστικό γεγονός που εξηγούσε το επίπεδο βίας που αναπτύχθηκε εναντίον των εξεγερμένων του Ιουνίου, εναντίον των αποικιοκρατούμενων και των σκλαβωμένων.
Αποκαλύπτει επίσης κάτι που το γαλλικό κράτος καταλάβαινε πολύ καλά - ότι οι ομάδες αυτές είχαν αντικειμενικά τα ίδια συμφέροντα.
Οι ημέρες του Ιούνη: μια αποικιοκρατική τραγωδία
Μια νίκη των εξεγερμένων του Ιουνίου εναντίον των στρατηγών του Αφρικανικού Στρατού θα είχε επίσης επιφέρει πλήγμα στη γαλλική αποικιοκρατία. Όμως οι εξεγερμένοι ηττήθηκαν, με αντίστοιχο, καταστροφικό αντίκτυπο στην Αλγερία.
Η προτιμώμενη από το κατεστημένο εναλλακτική λύση στο δικαίωμα στην εργασία, το οποίο είχε διεκδικήσει στη γαλλική πρωτεύουσα μια εργατική τάξη που είχε αποκτήσει θάρρος, ήταν η επανεγκατάστασή τους στην Αλγερία και η μετατροπή τους σε αποικιοκράτες. Και το 1850, το γαλλικό κράτος άρχισε να απελαύνει στην Αλγερία καταδικασμένους εξεγερμένους του Ιουνίου.
Μετατρέποντας ένα τμήμα εργατών και αντικαθεστωτικών σε αποικιοκράτες, το γαλλικό κράτος ενίσχυσε την εξουσία του στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα αυτού του γεγονότος περιλάμβαναν την καλλιέργεια μιας ακροδεξιάς δύναμης στη γαλλική πολιτική, τη δημιουργία ενός ιδιαίτερα ισλαμοφοβικού χαρακτήρα του γαλλικού ρεπουμπλικανισμού και περισσότερο από έναν αιώνα αποικιοκρατικής υποταγής στην Αλγερία. Και αυτά ήταν οι πικροί καρποί των ημερών του Ιουνίου.
Μετάφραση: elaliberta.gr
Katherine Connelly, “175th anniversary of June Days Paris massacre: How France turned workers & dissidents into colonisers”, The New Arab, 24 Ιουνίου 2023, https://www.newarab.com/opinion/remembering-algerian-roots-1848-june-days-massacre.
Η Δρ Katherine Connelly είναι λέκτορας στον τομέα του Σύγχρονου Ιμπεριαλισμού στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στο Λονδίνο. Η διδακτορική της διατριβή ασχολήθηκε με τα γραπτά του Καρλ Μαρξ για τη Δεύτερη Γαλλική Δημοκρατία.
Σημειώσεις
[1] Jennifer E. Sessions, “Ambiguous Glory: The Algerian Conquest and the Politics of Colonial Commemoration in Post-Revolutionary France”, Outre-Mers. Revue d’histoire, έτος 2006, τεύχος 350-351, σελ. 91-102, https://www.persee.fr/doc/outre_1631-0438_2006_num_93_350_4192 [(Σ.τ.Μ.:) Βλ. επίσης: Jennifer E. Sessions, “Colonizing revolutionary politics: Algeria and the French Revolution of 1848”, French Politics, Culture and Society, τόμος 33, τεύχος 1, Άνοιξη 2015. Διαθέσιμο στο Gale Literature Resource Center, https://go.gale.com/ps/i.do?p=LitRC&u=googlescholar&id=GALE|A410388553&v=2.1&it=r&sid=googleScholar&asid=a489d1b1].
[2] Jonathan M. House, Controlling Paris: Armed Forces and Counter-Revolution, 1789-1848, New York University Press, Νέα Υόρκη, Λονδίνο 2014, σσ. 167 κ.ε. https://books.google.co.uk/books/about/Controlling_Paris.html?id=JsAUCgAAQBAJ&source=kp_book_description&redir_esc=y .
