Marwan Bishara

Συνυφασμένοι αγώνες: Το πράσινο παράδοξο συναντά το παράδοξο της Παλαιστίνης

Οι αγώνες για την απελευθέρωση των Παλαιστινίων και την κλιματική δικαιοσύνη συνυφαίνονται, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τόσο στη φιλοσοφία όσο και στις απτές συνέπειες. Και οι δύο αγώνες κερδίζουν δυναμική και ευρεία διεθνή υποστήριξη, αλλά αντιμετωπίζουν πιεστικές πραγματικότητες που κάνουν τους υποστηρικτές να αισθάνονται ότι τρέχουν ενάντια στο χρόνο.

Σήμερα, οι Παλαιστίνιοι όχι μόνο υφίστανται αυξανόμενη καταπίεση και σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς του ισραηλινού απαρτχάιντ, αλλά αντιμετωπίζουν επίσης μια διαφαινόμενη κλιματική καταστροφή. Οι μετεωρολογικές μελέτες του ίδιου του Ισραήλ αποκαλύπτουν ότι η Ανατολική Μεσόγειος είναι ένα από τα πιο ευάλωτα κλιματικά μέρη του πλανήτη. Ενώ οι παγκόσμιες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί κατά μέσο όρο κατά 1,1°C από την προβιομηχανική εποχή, στο Ισραήλ/Παλαιστίνη οι μέσες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου μεταξύ 1950 και 2017, με προβλεπόμενη αύξηση 4°C μέχρι το τέλος του αιώνα.

Η ευρύτερη Μέση Ανατολή βρίσκεται σε παρόμοια δυσχερή θέση, με τη θερμοκρασία να αυξάνεται σχεδόν διπλάσια από τον υπόλοιπο κόσμο, με εκτεταμένες συνέπειες για την υγεία και την ευημερία των περίπου 400 εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν στην περιοχή. Παρά το γεγονός ότι η πλειονότητα των χωρών της Μέσης Ανατολής έχει υπογράψει τις συμφωνίες του Παρισιού για το κλίμα, μέχρι στιγμής οι ηγέτες τους δεν έχουν τηρήσει τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί βάσει της συμφωνίας. Επιπλέον, καθώς η διεθνής ζήτηση εντείνεται, οι πλούσιες σε πετρέλαιο χώρες της περιοχής συνεχίζουν να αυξάνουν την παραγωγή ορυκτών καυσίμων. Το γεγονός ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επέλεξαν να διορίσουν τον επικεφαλής της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας τους ως πρόεδρο της φετινής διάσκεψης για το κλίμα στο Ντουμπάι (COP28), θα ήταν κωμικό αν δεν ήταν τραγικό.

Ωστόσο, όσο ελλιπείς και ανησυχητικές και αν είναι οι ενέργειες των ηγετών της Μέσης Ανατολής για την κλιματική αλλαγή, ωχριούν μπροστά στην υποκρισία που επιδεικνύουν οι δυτικοί ομόλογοί τους.

Ένα πρόσφατο άρθρο γνώμης του David Wallace-Wells που δημοσιεύθηκε στους New York Times εξέθεσε με συντομία την υποκρισία και τον φαρισαϊσμό της σημερινής αμερικανικής κυβέρνησης για την κλιματική αλλαγή, υπογραμμίζοντας το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι υπεύθυνες για πάνω από το ένα τρίτο του συνόλου της προγραμματισμένης επέκτασης των ορυκτών καυσίμων μέχρι το 2050. «Καθώς ο πρόεδρος Μπάιντεν αποκαλούσε εμφατικά την κλιματική αλλαγή “υπαρξιακή απειλή” και ανακοίνωνε τη δημιουργία ενός σώματος προστασίας του κλίματος», εξήγησε ο Wallace-Wells, «οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέρριψαν το ρεκόρ παραγωγής πετρελαίου».

Αυτή η υποκρισία αντικατοπτρίζει απόλυτα τη μακροχρόνια αντίδραση των εύπορων και ισχυρών δυτικών εθνών στην παλαιστινιακή τραγωδία. Τα ίδια ακριβώς έθνη που κηρύσσουν την ειρήνη αλλά επιδοτούν το Απαρτχάιντ στην Παλαιστίνη, δηλώνουν επίσης τη δέσμευσή τους για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, αλλά (μαζί με χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία) βοηθούν τις παγκόσμιες εκπομπές CO2 να φτάσουν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.

Πράγματι, οι μεγαλόστομες υποσχέσεις για «κλιματική δικαιοσύνη» από τα δυτικά έθνη έχουν δυστυχώς αποδειχθεί τόσο κούφιες όσο και εκείνες για »παλαιστινιακή δικαιοσύνη». Και στις δύο περιπτώσεις, τα κράτη αυτά είπαν μεγάλα λόγια, αλλά αρνήθηκαν να πράξουν όσα έπρεπε, αφήνοντας τις φτωχές και ευάλωτες κοινότητες να σηκώσουν το βάρος της ασυδοσίας και της υποκρισίας τους.

Επιπλέον, και στις δύο περιπτώσεις, επινόησαν και εφάρμοσαν ανεπαρκείς και αντιπαραγωγικούς μηχανισμούς για να φανούν ότι «βοηθούν». Όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, επινόησαν παραπλανητικές έννοιες όπως «αντιστάθμιση άνθρακα» και «πίστωση άνθρακα» για να αποφύγουν την ουσιαστική δράση και τη δίκαιη, ταχεία μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Για την Παλαιστίνη, επινόησαν ανεφάρμοστα «ειρηνευτικά σχέδια» που το μόνο που κάνουν είναι να βαθαίνουν την καταπίεση των Παλαιστινίων, ενώ το Ισραήλ έκανε υποτιθέμενες προσπάθειες να «βελτιώσει» τη ζωή των Παλαιστινίων υπό κατοχή, αντί να αντιμετωπίσει το ίδιο το θεμελιώδες ζήτημα της κατοχής, όπως πρέπει.

Εξίσου κυνικές είναι οι συνήθεις προσπάθειες του Ισραήλ να δημεύσει παλαιστινιακά εδάφη με το πρόσχημα της «προστασίας του περιβάλλοντος». Αυτή η τακτική, γνωστή ως «πράσινη αποικιοκρατία», αποκαλύπτει την εκμετάλλευση του περιβαλλοντισμού από το Ισραήλ για να εκτοπίσει τον αυτόχθονα πληθυσμό της Παλαιστίνης και να εκμεταλλευτεί τους πόρους της. Οι ισραηλινές πράσινες ζώνες δημιουργούνται κυρίως για να νομιμοποιήσουν τις κατασχέσεις γης και να εμποδίσουν την επιστροφή των εκτοπισμένων Παλαιστινίων, εδραιώνοντας σε μεγαλύτερο βαθμό ένα σύστημα απαρτχάιντ.

Με την πάροδο των ετών, το κίνημα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης υπερέβη τις επιστημονικές του καταβολές, διεύρυνε τους στόχους του και μετατράπηκε σε αγώνα για δικαιοσύνη. Όπως εξηγεί η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz σε άρθρο της το 2021, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αμέτρητες περιβαλλοντικές οργανώσεις παγκοσμίως έχουν δηλώσει δημόσια την υποστήριξή τους στον παλαιστινιακό αγώνα^[1]. Σήμερα, το κίνημα για την κλιματική δικαιοσύνη ζητά όχι μόνο δράση για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, αλλά και θεμελιώδεις αλλαγές στις κοινωνικές δομές που διαιωνίζουν την κρίση, αντιμετωπίζοντας ζητήματα κοινωνικής ισότητας, διανεμητικής δικαιοσύνης και ελέγχου των φυσικών πόρων, όπως στην Παλαιστίνη.

Πράγματι, το Ισραήλ επιδεινώνει τους κλιματικούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι στερώντας τους το δικαίωμα να διαχειρίζονται τη γη και τους πόρους τους, καθιστώντας τους πιο ευάλωτους σε γεγονότα που σχετίζονται με το κλίμα. Στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, όπου το Ισραήλ ελέγχει περισσότερο από το 60% της γης, κλέβει και καταστρέφει συστηματικά την παλαιστινιακή γη και το νερό, επιτρέποντας στους 600 χιλιάδες εποίκους του να καταναλώνουν έξι φορές περισσότερο νερό από ό,τι τα 2,9 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι κάτοικοι της Δυτικής Όχθης.

Η επιτομή των προσπαθειών του Ισραήλ για πράσινο ξέπλυμα αντιπροσωπεύεται από το Εβραϊκό Εθνικό Ταμείο [JNF / Jewish National Fund], το οποίο ελέγχει περίπου το 11% της γης και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην εβραϊοποίηση της Παλαιστίνης. Όπως αναφέρει η Haaretz, «η προσπάθεια του JNF να παρουσιαστεί ως αγωνιστής στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής είναι μια φάρσα. Η συμβολή του στο περιβάλλον αμαυρώνεται από ρατσισμό και ύποπτες συναλλαγές»^[2]. Το ξερίζωμα εκατοντάδων χιλιάδων ελαιόδεντρων Παλαιστινίων από το Ισραήλ, ώστε το JNF να φυτέψει εισαγόμενα δέντρα για να εξαφανίσει κάθε ίχνος της παλαιστινιακής ύπαρξης, δεν είναι φιλικό προς το περιβάλλον, είναι οικοκτονία και απολύτως εγκληματικό.

Με πολλούς τρόπους, το ισραηλινό απαρτχάιντ υπήρξε ο μικρόκοσμος ενός κόσμου που κουβαλάει την κατάρα του ρατσισμού, του φόβου, της βίας και της ανισότητας. Και στο τέλος της ημέρας, ή στο τέλος των ημερών, η υπερθέρμανση του πλανήτη, όπως ακριβώς και το ισραηλινό απαρτχάιντ, θα καταστρέψει τους πάντες, ανεξάρτητα από τη φυλή ή το καθεστώς. Είτε θα επιβιώσουμε μαζί, αρμονικά, είτε θα καταλήξουμε στην κόλαση.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Marwan Bishara, “Interwoven struggles: The green paradox meets the Palestine paradox”, Al Jazeera, 5 Οκτωβρίου 2023, https://www.aljazeera.com/opinions/2023/10/5/interwoven-struggles-the-green-paradox-meets-the-palestine-paradox.

Ο Marwan Bishara είναι ο βασικότερος πολιτικός αναλυτής στο Al Jazeera. Είναι συγγραφέας που γράφει εκτενώς για την παγκόσμια πολιτική και θεωρείται ευρέως ως κορυφαία αυθεντία στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, τη Μέση Ανατολή και τις διεθνείς στρατηγικές υποθέσεις. Στο παρελθόν ήταν καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Παρισιού.

Σημειώσεις

^[1] Shira Makin, “‘The House Is Burning’: Palestinian Activists Pick Up the Climate Justice Gauntlet”, Haaretz, 27 Ιουνίου 2021, https://www.haaretz.com/israel-news/2021-06-27/ty-article-magazine/.premium/the-house-is-burning-palestinian-activists-pick-up-the-climate-justice-gauntlet/0000017f-e530-df2c-a1ff-ff71ef9b0000?utm_source=App_Share&utm_medium=iOS_Native.

^[2] Shira Makin, “The Pretty Face of the Jewish National Fund's Greenwashing”, Haaretz, 20 Ιουλίου 2022, https://www.haaretz.com/israel-news/2022-07-20/ty-article/.premium/an-israeli-hunk-cannot-conceal-the-jewish-national-funds-greenwashing/00000182-0c0b-d8f9-a7af-9f6b737b0000?utm_source=App_Share&utm_medium=iOS_Native.