Κώστας Κούσιαντας
Ένα τμήμα της αριστεράς αντιλαμβάνεται τις κινητοποιήσεις τύπου «κατσαρόλας» που έγιναν στις 18 και στις 22 Ιουνίου στο Σύνταγμα, μέσα από μια απλοϊκή σύγκριση με τη λαϊκή εξέγερση του Μαϊντάν1, επειδή και στις δύο περιπτώσεις υπήρχαν/κυριαρχούσαν οι σημαίες της ΕΕ.
Η εξέγερση του Μαϊντάν ήταν το σοβαρότερο γεγονός στην ευρωπαϊκή ήπειρο μετά την κατάρρευση των καθεστώτων της ανατολικής Ευρώπης το 1989, απ' το οποίο προέκυψε μια επικίνδυνη όξυνση των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων μεταξύ ΗΠΑ/ΕΕ και Ρωσίας. Οι κινητοποιήσεις του«Μένουμε Ευρώπη» αποτελούν μια εξαιρετικά σοβαρή προσπάθεια ανασύνταξης των αστικών δυνάμεων και μια ευθεία επίθεση στο εργατικό κίνημα, που αν πετύχει, θα έχει τεράστιες συνέπειες για τον ταξικό συσχετισμό στην Ελλάδα (και ο αντίκτυπος του στον υπόλοιπο κόσμο θα είναι επίσης σημαντικός). Ως εκ τούτου, επειδή πρόκειται για δύο πολύ σημαντικά κοινωνικά φαινόμενα, οι συγχύσεις και οι απλουστεύσεις στην προσπάθεια κατανόησής τους είναι επικίνδυνες.
Το Μαϊντάν... μια εξέγερση
Το Μαϊντάν ήταν μια λαϊκή εξέγερση ενάντια σ' ένα αυταρχικό καθεστώς - αυτό ήταν το βασικό κίνητρο που κινητοποίησε εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου σε ολόκληρη την Ουκρανία. Είχε όλα τα χαρακτηριστικά των μαζικών εξεγέρσεων που συνέβησαν τα τελευταία χρόνια, σε χώρες με διαλυμένο εργατικό κίνημα και διαλυμένη αριστερά. Στην Ουκρανία βέβαια το κόμμα που είχε τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της αριστεράς, δηλαδή το ΚΚΟυ (στην πραγματικότητα ένα νεοφιλελεύθερο, συντηρητικό κόμμα), αποτελούσε μια υπολογίσιμη πολιτική δύναμη, ήταν όμως ταυτισμένο με τον αυταρχισμό και την διαφθορά της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς (την οποία στήριζε) και ήταν αυτό που ψήφισε τα μέτρα αιματηρής καταστολής των διαδηλώσεων στο Μαϊντάν, όταν ακόμα και κάποιοι βουλευτές του κόμματος του Γιανουκόβιτς κράτησαν αποστάσεις.
Οι υπόλοιπες οργανώσεις της αντικαπιταλιστικής αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου, είτε δεν επιχείρησαν καθόλου να παρέμβουν για να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν τα πολιτικά χαρακτηριστικά του κινήματος, είτε συμμετείχαν παραιτούμενες από κάθε προσπάθεια σύγκρουσης με τις καθυστερημένες αντιλήψεις (που υπάρχουν σε κάθε εξέγερση) αλλά και με τους φασίστες.
Έτσι, σε μια εξέγερση η οποία διέθετε όλα τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και τις πρακτικές που είχαν πολλές άλλες εξεγέρσεις της εποχής της οικονομικής κρίσης (ανάπτυξη δομών αυτοοργάνωσης, καταλήψεις δημοσίων χώρων, μαχητικές συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής), οι μόνες πολιτικές δυνάμεις οι οποίες παρενέβησαν και αναδείχτηκαν στην μαχητική της πτέρυγα, ήταν οι οργανώσεις των φασιστών.
Παρ' όλο που οι φασίστες της Ουκρανίας εκμεταλλεύτηκαν το κενό που άφηνε η απουσία της αριστεράς και του οργανωμένου εργατικού κινήματος, δεν κατάφεραν να διαμορφώσουν στόχους και αιτήματα τα οποία να αποτελέσουν αιτήματα της εξέγερσης. Και τελικά δεν κατάφεραν να εκμεταλλευτούν την παρουσία τους και τη δράση τους στο Μαϊντάν και να αυξήσουν τις οργανωμένες τους δυνάμεις και την πολιτική τους επιρροή, όπως φαίνεται από τα αποτελέσματα των εκλογών, όπου τα φασιστικά κόμματα, απλώς καταποντίστηκαν. Έχασαν έτσι τη δυνατότητα να παίξουν ανεξάρτητο πολιτικό ρόλο και μετατράπηκαν σε όργανα καταστολής στα χέρια της δεξιάς αυταρχικής και νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι ως τέτοιοι (όργανα καταστολής) χρησιμοποιήθηκαν και ενάντια στους λίγους, τελευταίους διαδηλωτές του Μαϊντάν οι οποίοι συνέχιζαν να συγκεντρώνονται στην πλατεία, μέχρι τον Αύγουστο του 2014, «επειδή τίποτα δεν έχει αλλάξει!»...
Σήμερα, οι φασίστες δεν είναι σε θέση (τουλάχιστον προς το παρόν) να συνδεθούν με τις αντιστάσεις που αναπτύσσονται σε ολόκληρη την Ουκρανία (απεργίες και κινητοποιήσεις ενάντια στη λιτότητα, κινητοποιήσεις γυναικών και στρατιωτών ενάντια στον πόλεμο και τον μιλιταρισμό) και οι οποίες σε πολύ μεγάλο βαθμό, αποτελούν συνέπεια της εξέγερσης του Μαϊντάν.
Οι σημαίες
Βέβαια, οι σημαίες και τα σύμβολα έχουν τη δική τους σημασία.
Οι σημαίες της ΕΕ οι οποίες (μαζί με την ουκρανική) ήταν ένα κοινά αποδεκτό σύμβολο στην εξέγερση του Μαϊντάν, αποτελούν στην πραγματικότητα σύμβολο γενικής χρήσης σε όλες σχεδόν τις μαζικές αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις που συμβαίνουν στην Ανατολική Ευρώπη. Αυτό μπορεί να φαίνεται παράλογο έως και αποκρουστικό στο κίνημα στην Ελλάδα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα διαφορετικά επίπεδα σύνδεσης και θέσης στην παγκόσμια ιμπεριαλιστική αλυσίδα τα οποία καταλαμβάνουν οι διάφορες χώρες, συμβάλουν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην διαμόρφωση των συνθημάτων των κινημάτων. Για τις λαϊκές μάζες που κινητοποιούνται στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης η σημαία της ΕΕ εκφράζει την διάθεση να προχωρήσει και να ολοκληρωθεί ο εκδημοκρατισμός των κοινωνιών τους, να βελτιωθεί το βιωτικό επίπεδο των μαζών κτλ., δηλαδή εκφράζει την επιθυμία να φτάσουν στα επίπεδα δημοκρατικών και εργατικών δικαιωμάτων που θεωρούν ότι ισχύουν στις χώρες της ΕΕ. Φυσικά αυτό είναι μια αυταπάτη. Το υψηλό επίπεδο δημοκρατικών και εργατικών δικαιωμάτων στις χώρες της δυτικής Ευρώπης ήταν αποτέλεσμα μεγάλων αγώνων των μαζών και όχι της οικονομικοπολιτικής συγκρότησης της ΕΕ, η οποία αποβλέπει στον περιορισμό αυτών των δικαιωμάτων. Όμως είναι μια αυταπάτη πίσω από την οποία εκφράζονται πραγματικά ταξικά αιτήματα των μαζών. Και επιπλέον πρόκειται για μια αυταπάτη αρκετά διαδεδομένη σε πολύ μεγάλο κομμάτι της ευρωπαϊκής αριστεράς, όλων των αποχρώσεων και των διαβαθμίσεων αριστεροσύνης. Για τις λαϊκές μάζες των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης η επιλογή της ΕΕ (και τα σύμβολά της) διαμορφώνεται επίσης ως αποτέλεσμα της θέσης τους ανάμεσα στον ευρωπαϊκό και τον ρώσικο ιμπεριαλισμό και συνδέεται με τις έντονες μνήμες της σταλινικής καταπίεσης και της καταστολής των κινημάτων χειραφέτησης.
Επιπλέον όμως, σημαίες της ΕΕ χρησιμοποιήθηκαν ως σύμβολο και σε άλλες κινητοποιήσεις με πολύ πιο καθαρά χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα στην εξέγερση των Τουρκοκύπριων το 2003 - μια εξέγερση με σαφή αριστερά και διεθνιστικά χαρακτηριστικά (ανέτρεψε την ακροδεξιά, εθνικιστική κυβέρνηση του Ντεκτάς).
Άρα οι σημαίες της ΕΕ δεν αποτελούν επαρκές κριτήριο για να βγάλουμε συμπεράσματα για τον χαρακτήρα και τη φύση των κινητοποιήσεων στις οποίες χρησιμοποιούνται ως σύμβολα (τέτοια συμπεράσματα είναι συνήθως του τύπου: ο σκύλος έχει τέσσερα πόδια, αλλά τέσσερα πόδια έχει και το τραπέζι. Άρα και τα δύο ανήκουν στην κατηγορία των τετράποδων).
«Μένουμε Ευρώπη» με μια κατσαρόλα στο χέρι
Το ιστορικό προηγούμενο που θα μπορούσε να μας βοηθήσει κάπως να κατανοήσουμε τον χαρακτήρα των κινητοποιήσεων «Μένουμε Ευρώπη», είναι οι «διαδηλώσεις κατσαρόλας» στη Χιλή το 1971. Τότε, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Φιντέλ Κάστρο στη Χιλή, η δεξιά οργάνωσε διαδήλωση στην οποία συμμετείχαν κυρίως γυναίκες της «καλής κοινωνίας», κρατώντας στα χέρια άδειες κατσαρόλες (για να δείξουν ότι δεν έχουν φαγητό, αν και πολλές κυρίες κατέβηκαν στη διαδήλωση μαζί με τις υπηρέτριές τους, στις οποίες είχαν φορτώσει τα κουζινικά). Οι κινητοποιήσεις αυτές, ένα χρόνο μετά την εκλογική νίκη της Ουνιδάδ Ποπουλάρ, αποτελούσαν την πρώτη σοβαρή προσπάθεια της αστικής τάξης να ανασυντάξει τις πολιτικές της δυνάμεις και να επανασυσπειρώσει τα μεσοστρώματα, με στόχο την εκμετάλλευση των συμβιβασμών της αριστερής κυβέρνησης, την αποσταθεροποίησή της από τα δεξιά και τη δημιουργία ενός μαχητικού μετώπου εναντίον του εργατικού κινήματος.
Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των διαδηλώσεων είναι ότι η «καλή κοινωνία» (δηλαδή τα μεσοστρώματα: μεσαία και μικρή αστική τάξη και μικροαστοί) κινητοποιείται με άμεσο και διακηρυγμένο στόχο να αναγκάσει την κυβέρνηση να εγκαταλείψει μια πολιτική η οποία (έστω και παρά τους πραγματικούς στόχους της κυβέρνησης) απειλεί να δημιουργήσει ευκαιρίες μετατόπισης του ταξικού συσχετισμού υπέρ των κατώτερων κοινωνικών τάξεων. Ως εκ τούτου, ο χαρακτήρας αυτών των κινητοποιήσεων είναι καθαρά αντεργατικός και καθαρά αντιδημοκρατικός.
Οι κινητοποιήσεις «Μένουμε Ευρώπη» εκφράζουν με σαφή τρόπο το αίτημα των μεσοστρωμάτων να φορτωθεί ολόκληρο το βάρος της οικονομικής κρίσης στα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Τα συνθήματα που αναγράφονταν στα τυπωμένα πλακάτ εξέφραζαν ένα γνήσιο ταξικό μίσος ενάντια στην εργατική τάξη και μια απροκάλυπτη επιθετικότητα που εκπλήσσει. Μερικά από αυτά τα συνθήματα: «Yes to Greece's international obligation» - «Μένουμε/θέλουμε Ευρώπη Ναι στην αριστεία We are all europeans The silent majority» - «Υψηλές συντάξεις = υφεσιακό μέτρο» - «No to stalinism to Greece» - «We will become not the last Soviet State» - «Δεν θα γίνουμε η τελευταία Σοβιετία» - «Το δημόσιο χρέος είναι κατά 80% παροχές και συντάξεις δημ. Υπαλλήλων» - «Δημόσιες προσλήψεις = ύφεση» - «Όχι στην Ελλάδα της ΕΡΤ» - «Όχι στους συνδικαλιστές του δημοσίου» - «Όχι στον ΕΝΦΙΑ για τα παχυλά εφάπαξ των ΔΕΚΟ ΔΕΗτζήδων» - «Annulling of all political sinecures in the public sector» - «Smaller & better public sector» - «Στο ΣτΕ αρπάζουν τα λεφτά των παιδιών μας» - «War against the redish cliantel (sic) state» - «Όχι στον εξευτελισμό της δήθεν διαπραγμάτευσης» - «No to the national bullies» - «Όχι στους εθνικούς τραμπούκους» - «Yes to the E.U.» - «Ναι στις προτάσεις Γιουνκέρ» - «Yes to Jounkcer's proposals» - «Yes to promote new enterpises» - «Fixed taxation system for 10 years» - «Όχι στις μονομερείς ενέργειες της κυβέρνησης» - χειρόγραφα πλακάτ: «Στρατούλη-Λαφαζάνη κ κάθε παλαβέ, από την Ευρώπη δεν θα μας βγάλετε ποτέ» - «Κρατισμός φόροι γραφειοκρατία σκοτώνουν την οικονομία».
Αυτές οι κινητοποιήσεις των μεσοστρωμάτων (όπως ακριβώς και στη Χιλή το 1971-1973) διαμορφώνουν το κοινωνικό και το πολιτικό πεδίο επάνω στο οποίο οι αποδιοργανωμένες πολιτικές δυνάμεις της αστικής τάξης θα επιχειρήσουν να επανασυσπειρώσουν τις δυνάμεις τους για να επιβάλουν μια δυναμική λύση, η οποία θα υπερβαίνει τα τυπικά ή πραγματικά εμπόδια των κοινοβουλευτικών θεσμών. Οι κινητοποιήσεις του «Μένουμε Ευρώπη», όπως και οι «διαδηλώσεις της κατσαρόλας» παίζουν ένα καθαρά αντεπαναστατικό ρόλο – κι αυτό παρά τις τεράστιας κλίμακας διαφορές ανάμεσα στις δύο ιστορικές περιπτώσεις (της Ελλάδας του σήμερα και της Χιλής του '71). Γι' αυτό και θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν από το εργατικό κίνημα με μαζικές εργατικές αντισυγκεντρώσεις, κάτι το οποίο δυστυχώς δεν έγινε, εξαιτίας των χαμηλών πολιτικών κριτηρίων και αντανακλαστικών της αντικαπιταλιστικής αριστεράς.
«Μένουμε Ευρώπη» και φασίστες
Η εξαιρετικά λανθασμένη σύγκριση της λαϊκής εξέγερσης του Μαϊντάν με τις κινητοποιήσεις «Μένουμε Ευρώπη», δημιουργεί αυτομάτως μερικούς συνειρμούς, οι οποίοι θα πρέπει να εξεταστούν σοβαρά. Εάν ο χαρακτήρας των κινητοποιήσεων αυτών είναι εξολοκλήρου αντιδραστικός, τότε πώς σχετίζονται με το φασιστικό κόμμα της Χρυσή Αυγή; (ας μην ξεχνάμε ότι ο φασισμός αποτελεί την πιο δυναμική πτέρυγα της αντίδρασης). Δεν θα ήταν λογικό να επιχειρήσει η ΧΑ να συνδεθεί (ή να έχει ήδη συνδεθεί) για να κατευθύνει αυτό το «κίνημα» των μεσοστρωμάτων;
Κι εδώ όμως τα πράγματα δεν είναι απλά και δεν πρέπει να καταφεύγουμε σε απλουστευτικά ερμηνευτικά σχήματα και σε μελλοντολογικούς συλλογισμούς για να ερμηνεύσουμε την πραγματικότητα. Η ΧΑ – επίσημα τουλάχιστον – δεν στήριξε και δεν συμμετείχε σ' αυτές τις κινητοποιήσεις. Μάλιστα, μπορούμε να βρούμε στην ιστοσελίδα της σαφείς τοποθετήσεις εναντίον των κινητοποιήσεων «Μένουμε Ευρώπη», αλλά φυσικά και εναντίον των κινητοποιήσεων του εργατικού κινήματος. Για παράδειγμα σε άρθρο στην ιστοσελίδα των φασιστών αναφέρεται:2 «Για τα άλλα “συλλαλητήρια”, τόσο της Πέμπτης όσο και το σημερινό [ενν. του “Μένουμε Ευρώπη”], τα οποία κινούνταν στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση απ' αυτά της προηγούμενης ημέρας, δεν χρειάζεται να πούμε τίποτα, πέρα από το αυτονόητο. Ότι, δηλαδή, αποτελούν μια επίδειξη εθελοδουλίας, γραικυλισμού και επαναφοράς του αισχρού Νενέκου ως “προτύπου” εθνικής και ατομικής συμπεριφοράς.»
Σε άλλο πάλι άρθρο διαβάζουμε:3 «Έχουν βαλθεί, από την μια οι τρομοσυριζαίοι με τους αναρχικούς και τους παρακρατικούς του Ανταρσύα, και από την άλλη οι ψοφοδεξιοί με τους κλεφτοπασόκους και τους Ποταμίτες να μας αποδείξουν ποιοι μπορούν να ασελγήσουν περισσότερο στο ιερό μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη.» Μάλιστα ειρωνεύονται την παρουσία του Μητσοτάκη:4 το μοναδικό σχόλιο που συνοδεύει την φωτογραφία του στη συγκέντρωση είναι: «Μένουμε Καρπάθια!»
Η ΧΑ έχει ταχθεί εναντίον του νέου μνημονίου5, αλλά όχι υπέρ της άμεσης ρήξης και της εξόδου από το ευρώ, επειδή οι συνθήκες δεν είναι ακόμα κατάλληλες. Ο Μιχαλολιάκος σε συνέντευξή του δήλωσε ότι πρώτα θα πρέπει να υπάρξει παραγωγική ανασυγκρότηση και μετά να έρθει η χώρα σε ρήξη και επίσης, ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να πραγματοποιήσει αυτή τη ρήξη επειδή «δεν έχει προετοιμάσει την κοινωνία για τη ρήξη»6. Πάντως ο Παππάς ξεκαθάρισε ότι η ΧΑ θα καταψηφίσει το νέο μνημόνιο7.
Φυσικά ο οπορτουνισμός αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό του φασισμού, αλλά εδώ πρόκειται για κάτι περισσότερο. Η ΧΑ πραγματικά είναι εναντίον των μνημονίων όπως ακριβώς - και από την ίδια σκοπιά που είναι και οι ΑΝΕΛ. Η κοινωνική βάση των δύο κομμάτων δεν είναι η ίδια, αλλά και τα δύο επιχειρούν να εκφράσουν και ένα τμήμα της μικροαστικής τάξης και της μικρής αστικής τάξης. Και πιο συγκεκριμένα, εκείνα τα τμήματα αυτών των τάξεων τα οποία πλήττονται από τις αναδιαρθρώσεις που πραγματοποιεί το μεγάλο κεφάλαιο σε συνθήκες οικονομικής κρίσης με εργαλείο τα μνημόνια. Για τα στρώματα αυτά τα μνημόνια σηματοδοτούν μια εντατική και σε βάθος παρέμβαση των μηχανισμών της ΕΕ στην ελληνική οικονομία υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου της χώρας. Ταυτόχρονα και τα δύο κόμματα επιδιώκουν να εκφράσουν και κομμάτια που στελεχώνουν τις βαθμίδες των μηχανισμών του κράτους και τα οποία αισθάνονται να χάνουν τμήμα της εξουσίας τους από την παρέμβαση των μηχανισμών της ΕΕ. Η ΧΑ όμως επιχειρεί επιπλέον να εκφράσει και ένα μεγάλο τμήμα των πληβειοποιημένων στρωμάτων, των ταξικά ξεπεσμένων (τόσο από την εργατική τάξη, όσο και από την μικροαστική τάξη), δηλαδή αυτά τα στρώματα τα οποία έχουν πληγεί πολύ βαθιά από την οικονομική κρίση και την πολιτική των μνημονίων.
Για τους λόγους αυτούς, η τοποθέτηση της ΧΑ εναντίον των μνημονίων δεν είναι απλώς ένα κόλπο προσέλκυσης ψήφων, αλλά προκύπτει από την ίδια την ταξική σύνθεση του φασισμού. Φυσικά, επειδή και η ΧΑ είναι αστικό κόμμα (τόσο από την άποψη της γενικής πολιτικής προοπτικής της, όσο και πιο συγκεκριμένα, από το γεγονός ότι η ηγεσία της στελεχώνεται από άτομα του αστικού κρατικού μηχανισμού και από την μικρή και μεσαία αστική τάξη), την κρίσιμη στιγμή θα επιλέξει να συνταχτεί με τα μνημόνια, εάν αυτή παραμένει η μόνη στρατηγική επιλογή του ελληνικού καπιταλισμού. Αλλά αυτό ισχύει για κάθε αστικό αντιμνημονιακό κόμμα, ακόμα και για την ρεφορμιστική αριστερά.
Δεν είναι λοιπόν πιθανό να δούμε την ΧΑ να καλεί σε «διαδηλώσεις κατσαρόλας» σαν αυτές που έγιναν στις 18 και στις 22 Ιουνίου, για τρεις λόγους
α) Αυτό θα την έφερνε σε εμφανή αντίθεση με τις διαθέσεις ενός μεγάλου – του μεγαλύτερου – τμήματος της εκλογικής της βάσης.
β) Το αντιφασιστικό κίνημα κατάφερε να διαμορφώσει ένα κλίμα απαξίωσης της ΧΑ ακόμα και μέσα στην συντηρητική δεξιά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κατέρρευσαν τα υπαρκτά σενάρια συνεργασίας ΝΔ – ΧΑ που επεξεργαζόταν το περιβάλλον Σαμαρά. Ως εκ τούτου η ΧΑ δεν θα γινόταν εύκολα δεκτή από τους διοργανωτές και τον κόσμο που μαζεύτηκε στις «κινητοποιήσεις κατσαρόλας», καθώς αυτός εμφανίζονται με το προσωπείο του πολιτικού καθωσπρεπισμού.
γ) Τέλος φαίνεται ότι η τακτική της ΧΑ μετά τις εκλογές κινείται σε δύο άξονες. Ο ένας είναι η προσέλκυση τμημάτων της βάσης της ΝΔ. Ο δεύτερος είναι η εκμετάλλευση της δυσαρέσκειας που θα δημιουργηθεί στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ από την διάψευση των προσδοκιών τους, εξαιτίας των δεξιών μετατοπίσεων του ΣΥΡΙΖΑ. Γι' αυτό και η ΧΑ θα επιχειρήσει να διατηρήσει την «αντιμνημονιακή» ρητορεία, για να μπορεί να εμφανίζεται ως η συνεπής αντιμνημονιακή δύναμη, και να καταγγέλλει την αριστερά ως συστημική δύναμη, η οποία προδίδει τις επιθυμίες των οπαδών της8.
Υπάρχει όμως και ένας επιπλέον σοβαρός λόγος: η ΧΑ έχει μετατοπιστεί με σαφήνεια υπέρ της συμμαχίας της Ελλάδας με τη Ρωσία και μάλιστα κάνει κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ επειδή δεν προσχωρεί ολοκληρωτικά σε μια τέτοια συμμαχία9. Κι εδώ δεν πρόκειται απλώς για οπορτουνισμό (αν κι απ' ο,τι έχει γραφτεί, η ΧΑ χρηματοδοτείται από το καθεστώς του Πούτιν10) Η στροφή προς τη Ρωσία εκφράζει την συνολική δυσαρέσκεια του ελληνικού καπιταλισμού για τις οικονομικές πιέσεις που δέχεται από τους στενούς του συμμάχους (ΕΕ και ΗΠΑ) και οι οποίες οδηγούν συνεχώς σε υποβάθμιση της θέσης του στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα.
Φυσικά, οι παραπάνω παρατηρήσεις δεν έχουν καθόλου ως στόχο να υποβαθμίσουν τον κίνδυνο του φασισμού στην Ελλάδα. Το αντιφασιστικό κίνημα, η αριστερά και οι εργατικές οργανώσεις θα πρέπει να θέτουν μεταξύ των πρώτων στόχων τους τη διάλυση της φασιστικής οργάνωσης και την καταδίκη της ηγεσίας της. Οι φασίστες εξακολουθούν να αποτελούν μια οργανωμένη δύναμη της αντίδρασης (την πιο οργανωμένη στην πραγματικότητα), την δυναμική της οποίας έχει ανακόψει το αντιφασιστικό κίνημα, αλλά δεν την έχει εξαφανίσει.
Και επιπλέον, δεν μπορεί να αποκλειστεί για το μέλλον μια αλλαγή της πολιτικής της ΧΑ σε όλα αυτά τα ζητήματα. Αλλά επειδή κανένα κόμμα δεν μετατοπίζεται με αυθαίρετο τρόπο, χωρίς να οδηγηθεί σε κρίση (κι αυτό ισχύει ακόμα και για τους φασίστες) η μετατόπιση της ΧΑ προς μια πολιτική συνεργασία με τις πολιτικές δυνάμεις και τα κοινωνικά στρώματα που τώρα εμφανίζονται ως μεσαίος χώρος (ασχέτως αν η ουσία της πολιτικής του μεσαίου χώρου μπορεί να έχει ακροδεξιά χαρακτηριστικά), μπορεί να γίνει μόνο κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες.
Σε περίπτωση ανοδικής και δυναμικής ανάπτυξης του εργατικού κινήματος, την οποία θα επιχειρήσει να ανακόψει η αστική τάξη, θα ήταν αναμενόμενο, στις κινητοποιήσεις των μεσοστρωμάτων, το σύνθημα που τώρα τα συγκροτεί σε οργανωμένη δύναμη (το σύνθημα υπέρ της ΕΕ και υπέρ του μνημονίου) να υποβαθμιστεί και αναδειχτεί σαν βασικό σύνθημα η ανατροπή της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Σ' αυτές τις συνθήκες θα ήταν ίσως το πιθανότερο να βλέπαμε την ΧΑ να επιχειρεί να γίνει η ηγετική πολιτική δύναμη του «κινήματος της κατσαρόλας». Σε μια τέτοια περίπτωση, τμήμα της εκλογικής της βάσης θα παρασυρόταν από την δυναμική του εργατικού κινήματος, και η ΧΑ θα είχε απελευθερωνόταν από τις πιέσεις αυτού του κομματιού.
Δεν έχουμε φτάσει σ' αυτό το σημείο. Βρισκόμαστε όμως σε μια εξαιρετικά κρίσιμη φάση, που καθορίζεται ο ταξικός συσχετισμός πιθανόν για μια μεγάλη χρονική περίοδο και με ριζικό τρόπο, είτε προς την πλευρά της εργατικής τάξης είτε προς την πλευρά των καπιταλιστών. Γι' αυτό χρειάζεται πολύ προσοχή, πολύ παρατήρηση και κυρίως αποφυγή απλουστεύσεων.
Σημειώσεις
1 Στην πραγματικότητα, η άποψη ότι οι κινητοποιήσεις του «Μένουμε Ευρώπη» αποτελούν προετοιμασία ενός ελληνικού Μαϊντάν είναι εξαιρετικά διαδεδομένη: από τμήματα της αντικαπιταλιστικής αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου, μέχρι τον ιδεολογικοπολιτικό χώρο που εκφράζεται από τους ΑΝΕΛ.
Ενδεικτικά: Κ. Μαραγκός, «Τέλος χρόνου. Κυριακή και Δευτέρα, όλοι στο Σύνταγμα» komepd.wordpress.com - Γιώργος Μαρίνος Παπανικολάου, «Να μην γίνουμε Ουκρανία» na-mhn-ginoume-oukrania/ - «Ετοιμάζουν “Ιουλιανό” Μαϊντάν» partisangr.blogspot.gr- «Συγκέντρωση ενάντια στις δυνάμεις του Μαύρου Μετώπου – Σύνταγμα 22/6 5μμ», Πρωτοβουλία συντρόφων- συντροφισσών athens.indymedia - «Μένουμε Ευρώπη – όσοι ονειρεύονται Ευρώπη μέσω ουκρανοποίησης θα συνθλιβούν» olympia.gr/
2 «Οι ψευταράδες του δήθεν αντιμνημονίου διαδηλώνουν, επί της ουσίας, υπέρ της λιτότητας» xryshaygh.com
3 «Βεβηλώνουν το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη με τα εμβλήματα των μαρξιστών και τα κουρελόπανα των τοκογλύφων», xryshaygh.com
4 «Η φωτογραφία της ημέρας», xryshaygh.com
5 Βλ. πχ., «Σαράντα είναι τα χαράτσια που προβλέπει το “Μνημόνιο 3”» xryshaygh.com
6 «Νικόλαος Μιχαλολιάκος στο Bankingnews.gr: “Για να υπάρξει εθνικό νόμισμα, θα πρέπει να υπάρχει εθνική παραγωγή”» xryshaygh.com
8 «Θα πρόκειται για προδοσία αν ο ΣΥΡΙΖΑ συμφωνήσει σε ένα μνημόνιο.», αναφέρει ο Μιχαλολιάκος: «Νικόλαος Μιχαλολιάκος στο Bankingnews.gr,...». ό.π.
9 «Νικόλαος Μιχαλολιάκος στο Bankingnews.gr,...». ό.π.
10 Βλ., Λευτέρης Χαραλαμπόπουλος, «Η χρηματοδότηση της Χρυσής Αυγής από ακροδεξιούς στη Ρωσία, έλληνες και ρώσους επιχειρηματίες», Unfollow, τεύχος 30, Ιούνιος 2014· Βαθύ Κόκκινο, 14 Ιουνίου 2014.