«…Μα εμείς οι δυο δε θέλαμε πολλά, Μόνο μια μέρα άνοιξης να έρθει»
Ποίηση Μακεδόνων λογοτεχνών
Δύο ποιήματα του σπουδαίου Μακεδόνα ποιητή Άτσο Σόποφ από τη συλλογή του «Στον Γράμμο,» που εξέδωσε το 1950, αφιερωμένη στη μαζική φυγή των καταδιωκόμενων Μακεδόνων από το ελληνικό τμήμα της Μακεδονίας προς τη Γιουγκοσλαβική Μακεδονία και τη Βουλγαρία κατά τα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949).
Στα δύο αυτά ποιήματα, μια μητέρα με τον μικρό της γιο αναζητούν διαφυγή τη νύχτα, διασχίζοντας πυκνά δάση με στόχο να φτάσουν σώοι στην «ελεύθερη» πλευρά των συνόρων.
Απόδοση στα ελληνικά: Σωτήρης Μηνάς
Οι πυγολαμπίδες
Κοιμήσου, μικρέ μου Σίμπιν… δύσκολος είναι ο δρόμος
Με το γλυκό μου νανούρισμα κοιμήσου
Το πρόσεξες;
Πέρασε έξω από την έρημη αυλή μας ένα κοπάδι πυγολαμπίδες
Έβαλαν ρότα για κάπου στο βορρά
Τα λαμπερά τους φώτα αναβοσβήνουν.
Καταλαβαίνεις τώρα, μικρέ μου Σίμπιν,
ορφανέ μου και δυνατέ μου,
πόση ερημιά κατέλαβε τον τόπο μας;
Απόψε φεύγουμε μονάχοι μας στο δάσος
Απόψε με το σκοτείνιασμα της μέρας δραπετεύουμε
Στην αγκαλιά μου κοιμήσου… κοιμήσου μονάκριβέ μου
Θέλω ξεκούραστος να είσαι
Και καθώς πληθαίνει η ανθρώπινη φάλαγγα
κι αντηχούν οι τελευταίες τουφεκιές
Να ξέρεις πως ο πατέρας σου δε θα ‘ναι πια μαζί μας
Κάπου στο Κόστουρ άφησε την πνοή του
Μα εμείς οι δυο δε θέλαμε πολλά
Μόνο μια μέρα άνοιξης να έρθει
Τώρα πια μικρέ μου ζητάμε τα λιγότερα
Γίναμε άραγε θηράματα ανθρώπων ξένων;
Κοιμήσου, μικρέ μου Σίμπιν… δύσκολος είναι ο δρόμος
Προς έναν νέο κόσμο θα βαδίσουμε που θα τον λούζει ο ήλιος
Πέρασαν οι πυγολαμπίδες και χαθήκανε
Ένα ολάκερο κοπάδι πυγολαμπίδες,
Κράτα στο νου σου το πέταγμά τους!
Στο δάσος
Ήσυχα, μη μας ακούσουν γιε μου… οι τόποι μας άγριοι γινήκανε
Μη μας ακούσουν γιε μου…
Οι νύχτες γίναν ακόμη πιο σκοτεινές,
μαύρες και μας προδίδουν
καθώς πια δίπλα μας δεν απέμεινε
κανένας άνθρωπος δικός μας
Ο Στρυμόνας πίσω μας στροβιλίζεται
Ο Στρυμόνας ξεχειλίζει από το αίμα.
Κι ο Γράμμος – στο τριεθνές
προδομένος έπεσε
έπεσε κι η τελευταία του κορφή.
Κάνε ησυχία, γιε μου…
Μες στο πυκνό δάσος που βαδίζουμε
ο εχθρός παραφυλάει…
Φοβάσαι πολύ;
Το ξέρω …
Καθώς κοντεύουμε για την αφύλακτη συνοριακή διάβαση
η νύχτα, σαν είσαι μόνος, γίνεται ολοένα και πιο τρομακτική…
Ένα χαρακτηριστικό ταξικό ποίημα τού σπουδαίου Μακεδόνα ποιητή Κότσο Ράτσιν από τη συλλογή του «Γλαυκές Αυγές» (1939), το οποίο αποτυπώνει την καπιταλιστική εκμετάλλευση στη μεσοπολεμική Γιουγκοσλαβία.
Απόδοση στα ελληνικά: Βικτωρία Θεοδώρου
Λένκα
Από τότε που παράτησε η Λένκα
τη φίνα λινή πουκαμίσα
ακέντητη στον αργαλειό
και με τα τσόκαρά της
πήγε στο μονοπώλιο
να στοιβάζει στα καπνά
το πρόσωπό της άλλαξε
πέσαν τα τοξωτά της φρύδια
τα χείλη της σφίχτηκαν σκληρά.
Δεν ήταν γεννημένη η Λένκα
γι’ αυτόν τον έρμο τον καπνό
τον καπνό – κίτρινο φαρμάκι,
για τα στήθεια της – κόκκινα ρόδα…
Ο πρώτος χρόνος πέρασε
επάνω στην καρδιά της, βώλος από χώμα
δεύτερος χρόνος διάβηκε
ξεσκίζει το στήθος της η αρρώστια
τον τρίτο. η γης εσκέπασε
το τρυφερό κορμί της Λένκα.
Και τη νύχτα, όταν το φεγγαράκι
λούζει το μνήμα της με μεταξένιο φως
ανάλαφρο αγεράκι τής ψιθυρίζει
νοσταλγικά και θλιβερά:
«Γιατί έμεινε, γιατί
η πουκαμίσα ατέλειωτη;
Η πουκαμίσα ήταν για δώρο…».
Στις 14 Δεκεμβρίου 2024, στις 12:00, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (αμφιθέατρο 12) θα πραγματοποιηθεί μια ιδιαίτερα σημαντική εκδήλωση αφιερωμένη στη μακεδονική γλώσσα και λογοτεχνία, με αφορμή την επέτειο των 80 ετών από την κωδικοποίηση τής μακεδονικής γλώσσας (1944).
Στην εκδήλωση θα παρουσιαστούν σπουδαίοι Μακεδόνες ποιητές, θα διαβαστεί μακεδονική ποίηση μεταφρασμένη στα ελληνικά, και θα γίνει αναφορά στο ποια είναι η μακεδονική γλώσσα, στην παρουσία και πορεία της εντός των ελληνικών συνόρων, τη συστηματική καταστολή της από το ελληνικό κράτος, την τρομοκρατία, το στίγμα και την κατάσταση σήμερα.
Η εκδήλωση συνδιοργανώνεται από το πανεπιστήμιο των Σκοπίων «Κύριλλος και Μεθόδιος» (και συγκεκριμένα από τη φιλοσοφική σχολή «Μπλάζε Κόνεσκι»), καθώς και από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (και συγκεκριμένα από το τμήμα Ανατολικών και Σλαβικών Σπουδών).
Τίτλος Εκδήλωσης: Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία: Προοπτικές πολιτιστικής συνεργασίας, γλώσσες, λογοτεχνίες
Παρουσίαση και συντονισμός: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου
Ομιλητές: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Весна Мојсова Чепишевска, Иван Антоновски, Елена Ѓорѓиовска, Χριστίνα Φλωρά, Μαρία Δούμπα, Φώτης Σιώνης, Ευάγγελος Κυριακού και άλλοι.
Θα ακολουθήσει μουσικό διάλειμμα μισής ώρας με τον Παντελή/Πάντο Μάντζα.
Στο τέλος, το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να συζητήσει με τους ομιλητές, να θέσει ερωτήσεις και να συμμετέχει ενεργά στη συζήτηση. Έχει τεράστια σημασία για κάθε προοδευτικό άνθρωπο να στηρίξει την εκδήλωση με τη συμμετοχή του.
*Το κείμενο είναι δημοσιευμένο στο 25ο φύλλο (Νοέμβρης 2024) της εφημερίδας «Η Κόκκινη», που κυκλοφορεί.
