Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Δευτέρα, 24 Ιανουαρίου 2022 11:26

Ουκρανία: Μια πρόταση της Αριστεράς για αποκλιμάκωση στο Ντονμπάς

 

 

Εισαγωγή elaliberta.gr

Δημοσιεύουμε το άρθρο του Taras Bilous για τις εξελίξεις στην Ουκρανική κρίση.

Αποτελεί μια εκτενή παρουσίαση των πολιτικών εξελίξεων στην Ουκρανία, αλλά και των απόψεων του ουκρανικού λαού γύρω από τα θέματα της ρώσικης επιθετικότητας, των σχέσεων με την Ρωσία, την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ανάγκη για ειρήνη.

Αυτά τα προτερήματα του άρθρου επισκιάζουν τις αδυναμίες του, που συνίστανται στις αυταπάτες για τον ρόλο των ειρηνευτικών αποστολών του ΟΗΕ ή στην πιθανότητα για μια πιο φιλειρηνική πολιτική από την πλευρά των διάφορων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.

Ο Taras Bilous είναι ιστορικός, ακτιβιστής της ΜΚΟ Sozialny Ruch και συντάκτης στο Commons: Journal of Social Criticism, που είναι συνεργάτης του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ στην Ουκρανία.

 

 

 

Taras Bilous

 

 

Ουκρανία: Μια πρόταση της Αριστεράς για αποκλιμάκωση στο Ντονμπάς

 

 

Όταν τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης άρχισαν να γράφουν ξανά για την απειλή μιας ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το φθινόπωρο του 2021, η πρώτη αντίδραση πολλών Ουκρανών ήταν η έκπληξη. Μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, φαινόταν ότι τα δυτικά μέσα ενημέρωσης έδιναν μεγαλύτερη προσοχή στο θέμα και το έπαιρναν πιο σοβαρά από τους Ουκρανούς ομολόγους τους – ειδικά από τη στιγμή που το Γενικό Επιτελείο των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας διέψευσε αρχικά τις πληροφορίες για νέα συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων κοντά στα ουκρανικά σύνορα.

Όταν η γερμανική φυλλάδα Bild δημοσίευσε έναν χάρτη με τα «σχέδια του Πούτιν», ο οποίος έμοιαζε σαν να τον είχε σχεδιάσει μαθητής λυκείου, προκάλεσε όχι μόνο έκπληξη, αλλά αποτέλεσε και αντικείμενο αστεϊσμού πολλών Ουκρανών αρθρογράφων1. Πολλοί Ουκρανοί πίστευαν ότι οι ενέργειες της Ρωσίας δεν θα κατέληγαν σε κάτι σοβαρό, όπως ακριβώς και κατά τη διάρκεια των εαρινών εκφοβισμών.

Αλλά σταδιακά, οι αδιάψευστες δηλώσεις της ρωσικής ηγεσίας και οι νέες φιλόδοξες απαιτήσεις της ανάγκασαν πολλούς να αλλάξουν την άποψή τους για τη σοβαρότητα της απειλής. Ο σκοπός της επιδεικτικής συγκέντρωσης των ρωσικών στρατευμάτων την άνοιξη και το φθινόπωρο δεν ήταν η έναρξη πολέμου, αλλά ο εκβιασμός των Ηνωμένων Πολιτειών, της ΕΕ και της Ουκρανίας για να κάνουν παραχωρήσεις.

Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι ρωσικές αρχές θεωρούν την παρούσα στιγμή κατάλληλη, καθώς η ρωσική αντιπολίτευση έχει ηττηθεί, η Ευρώπη ανησυχεί για την ενεργειακή κρίση και οι ΗΠΑ έχουν ταπεινωθεί στο Αφγανιστάν, ενώ οι σχέσεις τους με την Κίνα έχουν επιδεινωθεί σημαντικά. Έτσι, αν ο Πούτιν θέλει τώρα μια μεγάλη συμφωνία και όχι έναν μεγάλο πόλεμο, το προφανές και όλο και πιο επίκαιρο ερώτημα είναι: τι θα κάνει αν δεν πάρει αυτό που θέλει; Όπως επισήμανε ο Vladimir Frolov, εμπειρογνώμονας στο Carnegie Moscow Center, «με μια τέτοια κλίμακα απαιτήσεων της Ρωσίας ... δεν υπάρχει σχεδόν κανένα περιθώριο να διακηρύξει τη νίκη αν αυτό που καταφέρει να πάρει είναι πολύ λιγότερο από αυτό που ήθελε και απαιτούσε»2.

Ωστόσο, η πραγματική απειλή που πρέπει να εξεταστεί δεν είναι μια πλήρους κλίμακας ρωσική επίθεση και η κατάληψη μεγάλων τμημάτων της Ουκρανίας, καθώς αυτό θα ήταν πολύ ακριβό, πολύ επικίνδυνο και πολύ αντιδημοφιλές στους Ρώσους. Θα ήταν πολύ πιο πιθανό να είναι μια κλιμάκωση στο Ντονμπάς, μια περιορισμένη εισβολή και μια επέκταση των εδαφών της ελεγχόμενης από το Κρεμλίνο Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουχάνσκ (LPR) και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονμπάς (DPR).

Ιδιαίτερα ανησυχητική από την άποψη αυτή ήταν η δήλωση του Σεργκέι Σοϊγκού ότι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες των ΗΠΑ προετοιμάζουν μια πρόκληση με χημικά όπλα στο Ντονμπάς. Η δήλωση έγινε με φόντο την παράλυση του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων3 λόγω της σύγκρουσης Ρωσίας-ΕΕ για την έρευνα σχετικά με τη δηλητηρίαση του Ναβάλνι. Παρά τη διάχυτη συζήτηση στη Μόσχα για ένα «σενάριο της Νότιας Οσετίας»4, υπάρχει ο κίνδυνος αυτή τη φορά τα ρωσικά στρατεύματα να μην περιμένουν μια εχθρική επίθεση, όπως στον πόλεμο του 2008 στη Γεωργία5, αλλά να δράσουν όπως έκαναν οι Αμερικανοί το 2003 για να δικαιολογήσουν την επίθεσή τους κατά του Ιράκ. Εξίσου ανησυχητική είναι η έρευνα της Meduza ότι Ρώσοι στρατολόγοι συγκεντρώνουν ομάδες πρώην Ρώσων ιδιωτών μισθοφόρων που θα σταλούν στο Ντονμπάς με άγνωστη αποστολή6.

Ωστόσο, δεν είμαι στρατιωτικός αναλυτής, οπότε αυτό το κείμενο δεν αφορά το πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια ρωσική εισβολή. Θα επικεντρωθώ σε πολιτικά ζητήματα και θα σχολιάσω τις δύο κύριες απαντήσεις Ρώσων αξιωματούχων στην ερώτηση σχετικά με τη συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων κοντά στα ουκρανικά σύνορα. Η πρώτη απάντηση είναι ότι το Κίεβο είναι αυτό που σχεδιάζει μια επίθεση στο Ντονμπάς, ενώ οι Ρώσοι απλώς αντιδρούν. Η δεύτερη είναι ότι πρόκειται για αντίδραση στην απειλή της επέκτασης του ΝΑΤΟ. Θα προσπαθήσω επίσης να προτείνω τι πρέπει να κάνει η διεθνής Αριστερά σε αυτή την κατάσταση.

 

Μια ουκρανική επίθεση;

Οι δηλώσεις του Κρεμλίνου ότι οι ουκρανικές αρχές σχεδίαζαν επίθεση στο Ντονμπάς μπορεί να ακούγονταν αληθοφανείς σε κάποιους την άνοιξη του 2021. Λίγο πριν από αυτό, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολόντιμρ Ζελένσκι είχε κάνει μια απότομη πολιτική στροφή: άρχισε να εφαρμόζει κυρώσεις σε βάρος πολιτών της Ουκρανίας (επί του παρόντος περίπου 2.000 άτομα) και έκλεισε τρία τηλεοπτικά κανάλια (άλλα δύο έκλεισαν πρόσφατα). Όπως σημειώνουν Ουκρανοί ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ενέργειες αυτές υπονομεύουν τις θεμελιώδεις αρχές του δικαίου, παραβιάζουν κατάφωρα το Σύνταγμα και τις διεθνείς συμφωνίες και εμφανίζουν σημάδια κατάχρησης εξουσίας7. Υπό αυτές τις συνθήκες, ήταν δύσκολο να ξέρει κανείς τι να περιμένει – αν και δεν υπήρχαν πραγματικά σημάδια προετοιμασίας για επίθεση, οι κατηγορίες για επιθετικά σχέδια ακούγονται τώρα ακόμη πιο αμφίβολες απ’ ό,τι την άνοιξη.

Στις 26 Οκτωβρίου, λίγο πριν από τα πρώτα δημοσιεύματα σχετικά με τη νέα συσσώρευση ρωσικών στρατευμάτων, ο ουκρανικός στρατός ανέπτυξε για πρώτη φορά μη επανδρωμένα αεροσκάφη μάχης (UCAV) Bayraktar TB2 στο Ντονμπάς, προκαλώντας την έντονη αντίδραση της Ρωσίας και την ανησυχία της Γερμανίας και της Γαλλίας. Αλλά η προσωπική συμπεριφορά του Ζελένσκι ήταν ενδεικτική σε αυτή την ιστορία. Η πρώτη αναφορά για επίθεση με Bayraktar δεν έγινε από κανένα επίσημο μέσο, αλλά από τον δημοσιογράφο Yuri Butusov, φερέφωνο των ουκρανικών γερακιών. Ένα μήνα μετά το περιστατικό ο Ζελένσκι παραπονέθηκε για τις πιέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και της ΕΕ για το θέμα αυτό: απαίτησαν να μην επαναληφθούν τέτοια βήματα.

Κατηγόρησε επίσης τον Butusov ότι σκότωσε ανθρώπους επειδή η αποκάλυψη πληροφοριών για τα Bayraktar οδήγησε σε αντίποινα8. Λίγες ημέρες αργότερα, κατά τη διάρκεια της ετήσιας έκθεσής του στο κοινοβούλιο, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι η Ουκρανία δεν θα σταματήσει τον πόλεμο χωρίς απευθείας διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία9. Το παράδειγμα αυτό δείχνει ότι ο λόγος του Ζελένσκι είναι μέχρι στιγμής αισθητά λιγότερο μαχητικός και περισσότερο προσηλωμένος σε μια διπλωματική επίλυση της σύγκρουσης από ό,τι ήταν ο λόγος του Ποροσένκο κατά τα τελευταία χρόνια της θητείας του. Σε γενικές γραμμές, η πολιτική των ουκρανικών αρχών κατά το τελευταίο έτος δεν μοιάζει με προετοιμασίες για στρατιωτική επίθεση, αλλά μάλλον με την εγκατάλειψη των σχεδίων να αλλάξει κάτι σημαντικά στο Ντονμπάς όσο ο Ζελένσκι είναι ακόμη στην εξουσία.

Θα μπορούσε μάλιστα να πει κανείς ότι το πρόβλημα του Ντονμπάς έχει γίνει δευτερεύον ζήτημα για τον Ζελένσκι. Αντί να επιτύχει την ειρήνη, προσπαθεί τώρα να κερδίσει την εύνοια του ουκρανικού εκλογικού σώματος με μια επιδεικτική εκστρατεία κατά των ολιγαρχών. Αυτό οδήγησε στη σύγκρουσή του με τον πλουσιότερο ολιγάρχη της Ουκρανίας, τον Ρινάτ Αχμέτοφ, η οποία εκτυλίχθηκε τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο μαζί με τη συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων κοντά στα ουκρανικά σύνορα. Πριν από αυτό, τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, όλοι στην Ουκρανία παρακολουθούσαν τη σύγκρουση μεταξύ του Ζελένσκι και του πρώην συνεργάτη του Ντμίτρο Ραζούμκοφ, η οποία οδήγησε στην παραίτηση του τελευταίου από τη θέση του προέδρου του κοινοβουλίου.

Επιπλέον, όταν το καλοκαίρι του 2021 παραιτήθηκε ο υπουργός Εσωτερικών Αρσέν Αβάκοφ, υπήρξαν συλλήψεις ορισμένων μελών του Κόμματος Εθνικού Σώματος, γεγονός που επιδείνωσε τη σχέση του Ζελένσκι με την μαχητική ακροδεξιά. Στη συνέχεια, οι εισαγγελείς ανακοίνωσαν ξαφνικά υποψίες για εσχάτη προδοσία κατά του πρώην προέδρου Πέτρο Ποροσένκο ήδη από το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου. Εάν οι αρχές σχεδίαζαν πραγματικά μια επίθεση στο Ντονμπάς, όλα αυτά τα βήματα θα ήταν ακατάλληλα και επιζήμια γι’ αυτές.

Εξάλλου, μια επίθεση θα ήταν αντιπαραγωγική για τον Ζελένσκι. Για να νικήσει τον ουκρανικό στρατό σε περίπτωση μιας υποθετικής επίθεσης, η Ρωσία δεν θα χρειαζόταν έναν στρατό εκατοντάδων χιλιάδων κατά μήκος των ουκρανικών συνόρων· ένα περιορισμένο απόσπασμα στο Ντονμπάς θα ήταν αρκετό, όπως τον Αύγουστο του 2014, ειδικά από τη στιγμή που έχει γίνει ευκολότερη η μετακίνηση νέων στρατευμάτων στο Ντονμπάς τώρα που η Ρωσία δεν δέχτηκε την παράταση της εντολής της Ειδικής Αποστολής Επιτήρησης του ΟΑΣΕ στα σύνορα μεταξύ της Ρωσίας και των εδαφών που δεν ελέγχονται από την Ουκρανία τον Σεπτέμβριο. Μια περιπετειώδης επίθεση και μια στρατιωτική ήττα θα έκαναν τα ποσοστά του Ζελένσκι να καταρρεύσουν και δεν είναι σαφές γιατί θα έπαιρνε ένα τέτοιο ρίσκο υπό τις παρούσες συνθήκες. Ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει το ενδεχόμενο μιας επίθεσης εάν η κατάσταση αλλάξει δραματικά.

Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, ο Ζελένσκι έχει δείξει ότι είναι πιο προσεκτικός στα συναισθήματα των ψηφοφόρων από οποιονδήποτε προηγούμενο Ουκρανό πρόεδρο. Βέβαια, πήρε πολύ αντιδημοφιλή μέτρα, όπως η αγροτική μεταρρύθμιση10. Ωστόσο, το άνοιγμα της αγοράς γης δέχθηκε πιέσεις από τις περιστάσεις και το ΔΝΤ, ενώ οι ΗΠΑ και η ΕΕ δεν θα ενέκριναν μια επίθεση στο Ντονμπάς. Θα ήταν μια χαμένη υπόθεση για τον Ζελένσκι, καθώς τέτοιες ενέργειες θα καταδικάζονταν όχι μόνο από τη Δύση, αλλά και από τους περισσότερους ψηφοφόρους: η στρατιωτική επίλυση της σύγκρουσης είναι αντιδημοφιλής μεταξύ των Ουκρανών. Μόνο το 20% περίπου των Ουκρανών την υποστηρίζει και ο Ζελένσκι δεν θα μπορέσει να κερδίσει την εμπιστοσύνη αυτών των γερακιών, ό,τι κι αν κάνει. Από την άλλη πλευρά, η πλήρης εφαρμογή των συμφωνιών του Μινσκ στην τρέχουσα εκδοχή τους υποστηρίζεται επίσης από μια μειοψηφία, ενώ η απόλυτη πλειοψηφία τάσσεται υπέρ της αναθεώρησής τους και της σύναψης μιας νέας συμφωνίας11.

 

Η επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά

Ο Πούτιν ισχυρίζεται12 ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά αποτελεί «εύλογη ρωσική ανησυχία για την ασφάλεια» και πολλοί αριστεροί αρθρογράφοι συμφωνούν μαζί του σε αυτό. Θα μπορούσε όμως να υπάρχουν και «νόμιμες ανησυχίες για την ασφάλεια της Ουκρανίας»; Ή μήπως πρόκειται για ένα προνόμιο των μεγάλων ιμπεριαλιστικών κρατών;

Τα προτεινόμενα σχέδια συνθηκών13 της Ρωσίας με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ δεν προσφέρουν εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, παρά μόνο για το ΝΑΤΟ. Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι δυτικοί συγγραφείς, όπως ο Jeffrey Sachs, έχουν προτείνει μια πολύ απλή λύση στο ζήτημα της ασφάλειας: «Το ΝΑΤΟ θα πρέπει να βγάλει από το τραπέζι την ένταξη της Ουκρανίας και η Ρωσία θα πρέπει να παραιτηθεί από οποιαδήποτε εισβολή»14.

Το πρόβλημα είναι ότι η Ρωσία έχει ήδη εισβάλει το 2014. Ως αποτέλεσμα, εξακολουθεί να υπάρχει μια ένοπλη σύγκρουση χαμηλής έντασης στο Ντονμπάς, ενώ το Κρεμλίνο έχει μετατρέψει την προσαρτημένη Κριμαία σε μια μεγάλη στρατιωτική βάση όλα αυτά τα χρόνια. Ως εκ τούτου, μια σταθερή ειρήνη απαιτεί πολύ περισσότερα από μια υπόσχεση για αποχή από άλλη εισβολή.

Ο Πούτιν λέει την αλήθεια ότι οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν στους Γκορμπατσόφ και Γέλτσιν15 να μην επεκτείνουν το ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά και έχουν αθετήσει αυτή την υπόσχεση. Αλλά αυτό δίνει στη Ρωσία το δικαίωμα στρατιωτικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας, κατοχής και προσάρτησης της Κριμαίας, για να μην αναφέρουμε έναν νέο πόλεμο;

Ο Πούτιν χρησιμοποιεί το γεγονός ότι οι Αμερικανοί παραβίασαν την προφορική τους υπόσχεση για να δικαιολογήσει τη δική του παραβίαση του Μνημονίου της Βουδαπέστης16 για τις εγγυήσεις ασφαλείας, μια διεθνή συμφωνία με αντάλλαγμα την οποία η Ουκρανία εγκατέλειψε το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο που διέθετε μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Βάσει αυτής της συμφωνίας, η Ρωσία, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο δεσμεύτηκαν «να σέβονται την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και τα πραγματικά σύνορα της Ουκρανίας», «να απέχουν από την απειλή ή τη χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας της Ουκρανίας και ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ όπλα οποιουδήποτε είδους εναντίον της Ουκρανίας». Με την παραβίαση αυτής της συμφωνίας, ο Πούτιν δεν απογοήτευσε μόνο τον ουκρανικό λαό, αλλά και την παγκόσμια υπόθεση της μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων. Θα ήταν εύκολο να πειστεί οποιοσδήποτε άλλος να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όπλα μετά από αυτό;

Οι συζήτήσεις της αριστεράς σχετικά με την επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς, γίνονται συχνά στο πλαίσιο των αμερικανορωσικών σχέσεων· αλλά αυτό το πρόβλημα είναι αδύνατο να κατανοηθεί και να επιλυθεί αν δεν λάβουμε υπόψη μας τη θέση των μικρών κρατών της Ανατολικής Ευρώπης. Ακόμη και η ίδια η απόφαση για την επέκταση του ΝΑΤΟ τη δεκαετία του 1990 ελήφθη από τον Μπιλ Κλίντον17 όχι μόνο λόγω των εκλογικών επιτυχιών των Ρεπουμπλικανών, αλλά και υπό την πίεση των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης, τα οποία επλήγησαν από το αντικοινοβουλευτικό πραξικόπημα του Γέλτσιν το 1993 και τον πόλεμο στην Τσετσενία. Ναι, η πολιτική της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ ήταν λάθος. Αν οι ΗΠΑ είχαν δώσει προτεραιότητα σε μια συνολικότερη Συνεργασία για την Ειρήνη, τα συμφέροντα τόσο της Ρωσίας όσο και της Ουκρανίας θα είχαν ληφθεί υπόψη. Ωστόσο, ακόμη και αν αναγνωρίσουμε αυτό το γεγονός, δεν παίρνουμε απάντηση στο ερώτημα τι πρέπει να κάνουμε τώρα.

Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η Ουκρανία βρέθηκε στη διασταύρωση των συμφερόντων του δυτικού και του ρωσικού ιμπεριαλισμού και οι αντιθέσεις μεταξύ τους οδήγησαν τελικά στη λεγόμενη «ουκρανική κρίση»18. Ο ρόλος του δυτικού ιμπεριαλισμού σε αυτά τα γεγονότα απαιτεί ένα ξεχωριστό κείμενο, αλλά είναι σημαντικό να σημειωθούν εδώ διάφορα σημεία19. Πρώτον, δεν πρέπει να υπερβάλλουμε για το βαθμό επιρροής των ΗΠΑ στην πολιτική της Ουκρανίας. Η Δύση εμποδίζει το Κίεβο να ακολουθήσει μια προστατευτική οικονομική πολιτική και να συνεργαστεί με την Κίνα και προωθεί μεταρρυθμίσεις ελεύθερης αγοράς20 και κατά της διαφθοράς. Αλλά οι πολιτικές του Ζελένσκι έχουν δείξει ότι οι ουκρανικές αρχές έχουν υψηλό βαθμό ανεξαρτησίας σε πολλά θέματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Δεύτερον, η ανεξάρτητη Ουκρανία έχει συχνά αντιμετωπιστεί από το ΝΑΤΟ ως μια νεκρή ζώνη που δεν πρέπει να γίνει δεκτή στη συμμαχία (ακόμη και αν τα ανατολικοευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ υποστηρίζουν την ένταξη της Ουκρανίας).

Παρά τις προσπάθειες των ουκρανικών αρχών να αποκτήσουν ένα Σχέδιο Δράσης για την Ένταξη (MAP / Membership Action Plan), αυτό δεν συνέβη ποτέ και το ΝΑΤΟ δήλωσε επανειλημμένα ότι το θέμα δεν ήταν στην ημερήσια διάταξη αυτή τη στιγμή. Στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι το 2008, ο Τζορτζ Μπους πρότεινε να δοθεί ένα MAP στην Ουκρανία, αλλά τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ αντιτάχθηκαν στην πρωτοβουλία αυτή. Ως εκ τούτου, η σύνοδος κορυφής υιοθέτησε μόνο μια αόριστη δήλωση ότι η Γεωργία και η Ουκρανία θα πρέπει να γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ κάποια στιγμή21. Σε γενικές γραμμές, η ΕΕ και οι ΗΠΑ περιορίζουν την Ουκρανία σε στρατιωτικά ζητήματα και ζητήματα ασφάλειας, με τη στρατιωτική βοήθεια να περιορίζεται κυρίως σε αμυντικά όπλα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ουκρανία μπόρεσε να αγοράσει αποτελεσματικά επιθετικά όπλα Bayraktar μόνο από την Τουρκία.

Στο άρθρο του «Για την ιστορική ενότητα των Ρώσων και των Ουκρανών»22, ο Πούτιν παραπονέθηκε ότι η Ουκρανία μετατρέπεται σε ένα «αντιρωσικό» σχέδιο. Στην πραγματικότητα όμως ο ίδιος είναι υπεύθυνος για την κατάσταση αυτή. Σύμφωνα με παλαιότερες δημοσκοπήσεις στην Ουκρανία, η υποστήριξη για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ κυμαινόταν μεταξύ 20 και 30 τοις εκατό πριν από το 2014 και υπήρχε μια κάποια ισορροπία μεταξύ των υποστηρικτών της ένταξης στην ΕΕ και των υποστηρικτών της προσέγγισης με τη Ρωσία. Αυτή η αναλογία ίσχυε ακόμη και μετά την αλλαγή εξουσίας ως αποτέλεσμα της εξέγερσης του Μαϊντάν.

Αλλά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και το ξέσπασμα του πολέμου στο Ντονμπάς, υπήρξε μια δραματική αλλαγή του κλίματος23, η οποία ενισχύθηκε από το γεγονός ότι οι περιοχές όπου οι φιλορωσικές συμπάθειες ήταν ισχυρότερες βρέθηκαν στην άλλη πλευρά των συνόρων και της πρώτης γραμμής. Κάθε δημοσκόπηση από τότε δείχνει ότι μια σχετική ή απόλυτη πλειοψηφία των Ουκρανών υποστηρίζει την ένταξη στο ΝΑΤΟ24. Χωρίς τη ρωσική επέμβαση το 2014, το αντιρωσικό συναίσθημα δεν θα είχε ποτέ αποκτήσει τέτοια επιρροή στην Ουκρανία – και μια νέα εισβολή θα μπορούσε μόνο να το ενισχύσει.

 

Τι πρέπει να γίνει;

Στην αρχή αυτού του άρθρου υποστήριξα ότι η πραγματική απειλή που πρέπει να εξεταστεί δεν είναι μια πλήρους κλίμακας επίθεση, αλλά μια περιορισμένη εισβολή στο Ντονμπάς. Ωστόσο, είναι αδύνατο να προβλεφθεί πώς θα εξελιχθούν τα γεγονότα στη συνέχεια. Μπορεί το Κρεμλίνο να σχεδιάζει έναν «μικρό νικηφόρο πόλεμο», αλλά ο ουκρανικός στρατός δεν είναι πλέον αυτό που ήταν το 2014. Εάν το Κρεμλίνο δεν επιτύχει τους στόχους του, ένας «μικρός» πόλεμος θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε έναν πολύ μεγαλύτερο.

Ο αρθρογράφος του Jacobin, Branko Marcetic προειδοποιεί για την απειλή πυρηνικού πολέμου σε περίπτωση που ο αμερικανικός στρατός εμπλακεί σε πόλεμο και γράφει ότι «ένας πόλεμος για την Ουκρανία θα ήταν τρέλα»25. Σίγουρα, δεν μπορεί να ξεκινήσει ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος εξαιτίας της Ουκρανίας. Πρώτα απ’ όλα, ο Μπάιντεν έχει ήδη πει ότι οι ΗΠΑ δεν θα πάνε σε πόλεμο για την Ουκρανία. Δεύτερον, αφήνοντας τον Πούτιν να νομίζει ότι μπορεί να ξεφύγει με έναν ακόμη πόλεμο, θα καταδικάσει εκατομμύρια ζωές. Έτσι, η διεθνής Αριστερά πρέπει να σκεφτεί κάποιον άλλο τρόπο για να δείξει αλληλεγγύη.

Στο πλαίσιο αυτό, η Αριστερά δεν θα πρέπει να υιοθετήσει τις προοπτικές των κρατών (αν και είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη στην ανάλυση του προβλήματος), αλλά την προοπτική όλης της ανθρωπότητας και, κυρίως, των ανθρώπων που πλήττονται περισσότερο από τη σύγκρουση και στις δύο πλευρές της γραμμής του μετώπου και των κρατικών συνόρων: κάτοικοι της ζώνης του μετώπου, εκτοπισμένοι, κ.λπ.

Θα πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη μας ότι οι συνθήκες έχουν αλλάξει σημαντικά από το 2014. Εκείνη την εποχή, οι εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες της σύγκρουσης ήταν στενά συνυφασμένοι: η ρωσική επέμβαση έλαβε χώρα στο πλαίσιο μιας εξελισσόμενης εμφύλιας σύγκρουσης, προκαλώντας κλιμάκωση της βίας και βαθαίνοντας το χάσμα μεταξύ των μερών της σύγκρουσης. Ένας νέος πόλεμος δεν θα ήταν πλέον ένας συνδυασμός επέμβασης και εμφυλίου πολέμου, αλλά μια πράξη καθαρής ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας.

Θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι η πλειοψηφία των κατοίκων των περιοχών που υποφέρουν περισσότερο από τον πόλεμο ή θα υποφέρουν περισσότερο σε περίπτωση νέας επέμβασης είναι πολύ πιο διατεθειμένοι να συμβιβαστούν με τη Ρωσία, μεταξύ άλλων και στο θέμα της μη προσχώρησης στο ΝΑΤΟ. Οι φωνές αυτών των ανθρώπων είναι περιθωριοποιημένες στην Ουκρανία σήμερα, αλλά δεν θα έπρεπε να είναι έτσι. Η γνώμη των ανθρώπων που επηρεάζονται άμεσα από τις συγκρούσεις πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για την επίλυση των συγκρούσεων αυτών.

Το μέλλον της Ουκρανίας δεν πρέπει να αποφασίζεται από τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον, όπως θέλει ο Πούτιν. Στις συζητήσεις για τους πιθανούς συμβιβασμούς, αναφέρεται μερικές φορές ο όρος φινλανδοποίηση. Ωστόσο, αρχικά δεν σήμαινε ότι οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να πάρουν τη Φινλανδία στο ΝΑΤΟ (κάτι που δεν συνέβη ποτέ), αλλά ότι οι ίδιοι οι Φινλανδοί αποφάσισαν να λάβουν υπόψη τους τα συμφέροντα της ΕΣΣΔ, καταλήγοντας σε διμερή συμφωνία μαζί της (κάτι που δεν άρεσε στις ΗΠΑ).

Αν το Κρεμλίνο θέλει πραγματικά μια ουδέτερη Ουκρανία, θα πρέπει να ξεκινήσει προσφέροντας εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία, όχι στο ΝΑΤΟ. Η Ρωσία θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για το θέμα των παραχωρήσεων στο Ντονμπάς και, τουλάχιστον, της αποστρατιωτικοποίησης της Κριμαίας.

Η σταθερή ειρήνη στο Ντονμπάς είναι απίθανο να επιτευχθεί χωρίς ένα διεθνές πρόγραμμα βοήθειας για την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης από τον πόλεμο περιοχής. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα από τα παροιμιώδη «καρότα» που θα έκαναν τα μέρη να κλίνουν σε συμβιβασμό. Σε γενικές γραμμές, όπως ανέφερα σε άλλο άρθρο μου26, οι συμφωνίες του Μινσκ δεν πρέπει να φετιχοποιούνται παρά τη σημασία τους. Υπογράφηκαν πριν από επτά χρόνια υπό διαφορετικές συνθήκες. Η σειρά εφαρμογής των περισσότερων σημείων των συμφωνιών δεν είχε καθοριστεί και η διατύπωση της συνθήκης επιτρέπει διαφορετικές ερμηνείες. Η εφαρμογή των συμφωνιών του Μινσκ, όπως επιμένει το Κρεμλίνο, θα μπορούσε να προκαλέσει κλιμάκωση της βίας, κοινοβουλευτική κρίση και μια νέα εμφύλια σύγκρουση στην Ουκρανία.

Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι στάσεις απέναντι στις συμφωνίες του Μινσκ διαφέρουν όχι μόνο στην κοινωνία, αλλά και στο εσωτερικό της σημερινής κυβέρνησης, η οποία έχει ήδη χάσει μεγάλο μέρος της εμπιστοσύνης του κόσμου. Κατά τον πρώτο χρόνο της προεδρίας του Ζελένσκι, η προθυμία της Ουκρανίας να κάνει παραχωρήσεις υπέστη το μεγαλύτερο πλήγμα27 όχι από τις διαμαρτυρίες των γερακιών στους δρόμους, αλλά από μια εξέγερση στο εσωτερικό της φιλοπροεδρικής κοινοβουλευτικής ομάδας τον Μάρτιο του 2020, όταν έγιναν γνωστά τα σχέδια για τη δημιουργία ενός Γνωμοδοτικού Συμβουλίου στο πλαίσιο της Τριμερούς Ομάδας Επαφής με τη συμμετοχή εκπροσώπων της LPR και της DPR.

Χρειάζεται μια ευρύτερη συζήτηση για να απαντηθεί το ερώτημα ποια θα πρέπει να είναι η θέση της διεθνούς Αριστεράς στα περισσότερα ζητήματα που σχετίζονται με την επίλυση των συγκρούσεων. Υπάρχουν ριζικά διαφορετικές θέσεις για τον πόλεμο μεταξύ της ουκρανικής Αριστεράς, και έχω παρουσιάσει μόνο μία. Αλλά υπάρχει ένα πολύ σημαντικό πράγμα που δεν μπορεί να καθυστερήσει: πρέπει να αποτρέψουμε πιθανές προκλήσεις στο Ντονμπάς. Υπάρχει ένα απλό, αλλά ακριβές αίτημα που μπορεί να ενώσει τους ανθρώπους καλής θέλησης στις διαφορετικές πλευρές των οδοφραγμάτων, των συνόρων και των γραμμών του μετώπου και να βοηθήσει πραγματικά στην επίλυση του προβλήματος: να εισαχθούν ειρηνευτές του ΟΗΕ στο Ντονμπάς. Αυτό το βήμα θα ερχόταν σε αντίθεση μόνο με τα συμφέροντα εκείνων που επιδιώκουν να διατηρήσουν τη δυνατότητα χρήσης στρατιωτικής βίας. Επομένως, από εκεί θα πρέπει να ξεκινήσουμε.

 

 

 

Ο Taras Bilous είναι ιστορικός, ακτιβιστής της ΜΚΟ Sozialny Ruch και συντάκτης στο Commons: Journal of Social Criticism, συνεργάτη του Rosa Luxemburg Foundation στην Ουκρανία.

 

 

Μετάφραση: elaliberta.gr

Taras Bilous, “Ukraine: A Left-Wing Proposal for De-Escalation in the Donbas”, Rosa Luxemburg Stiftung, https://www.rosalux.de/en/publication/id/45718. Αναδημοσίευση: Europe Solidaire Sans Frontières, 14 Ιανουαρίου 2022, http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article60728

 

 

Σημειώσεις

1 “Як у мережі стібуться з карти нападу Росії на Україну, яку опублікувало видання Bild”, depo.ua, 5 Δεκεμβρίου 2021, https://www.depo.ua/ukr/life/yak-u-merezhi-stibutsya-z-karti-napadu-rosii-na-ukrainu-yaku-opublikuvalo-vidannya-bild-202112051398513

2 Владимир Фролов, “Много, громко, в спешке. Как Россия могла бы договориться с НАТО”, Московский Центр Карнеги, 16 Δεκεμβρίου 2021, https://carnegie.ru/commentary/85998

3 Hanna Notte, “Chemical Weapons Impasse Reflects Russia’s Broader Conflict With the West”, Carnegie Moscow Center, 16 Δεκεμβρίου 2021, https://carnegiemoscow.org/commentary/86015

4 Александр Баунов, “Привлекающий маневр. Если завтра война с Украиной”, Московский Центр Карнеги, 26 Νοεμβρίου 2021, https://carnegie.ru/commentary/85864

5 Michael Kofman, “The August War, Ten Years On: A Retrospective on the Russo-Georgian War”, War on the Rocks, 17 Αυγούστου 2018, https://warontherocks.com/2018/08/the-august-war-ten-years-on-a-retrospective-on-the-russo-georgian-war/

6 “A road to nowhere Russian recruiters are mobilizing mercenaries for a ‘trip to the Donbas.’ What they’re expected to do there remains unclear”, Meduza, 23 Δεκεμβρίου 2021, https://meduza.io/en/feature/2021/12/23/a-road-to-nowhere

7 “There are signs of usurpation of power: a statement by human rights organizations regarding sanctions against Ukrainian citizens”, Kharkiv Human Rights Protection Group, 7 Απριλίου 2021, https://khpg.org/en/1608808963

8 «Зеленський Бутусову: “На вашій совісті смерті людей”», https://www.youtube.com/watch?v=fUnyg9yUNVM

9 «”Ми не зупинимо війну без перемовин із Росією”: Зеленський про переговори з Путіним», https://www.youtube.com/watch?v=ybcaG-3Lz_E

10 Taras Bilous, Oleksandr Kravchuk, Roman Huba, “Legislating Land Reform in Ukraine”, Rosa Luxemburg Stiftung, Μάρτιος 2020, https://www.rosalux.de/en/publication/id/41837/legislating-land-reform-in-ukraine

11 “Суспільно-політичні настрої населення (6-8 грудня 2021)”, Рейтинг, 10 Δεκεμβρίου 2021, https://ratinggroup.ua/research/ukraine/obschestvenno-politicheskie_nastroeniya_naseleniya_6-8_dekabrya_2021.html

12 Owen Matthews, Michael Weiss , “Will Putin Invade Ukraine (Again)?”, New Lines, 2 Δεκεμβρίου 2021, https://newlinesmag.com/reportage/will-putin-invade-ukraine-again/

13 Andrew Roth, “Russia issues list of demands it says must be met to lower tensions in Europe”, The Guardian, 17 Δεκεμβρίου 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/dec/17/russia-issues-list-demands-tensions-europe-ukraine-nato

14 Jeffrey D. Sachs, “Avoiding the Worst in Ukraine and Taiwan”, Project Syndicate, 15 Δεκεμβρίου 2021, https://www.project-syndicate.org/commentary/defusing-ukraine-taiwan-crises-by-jeffrey-d-sachs-2021-12

15 “NATO Expansion: What Gorbachev Heard”, National Security Archive, https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/russia-programs/2017-12-12/nato-expansion-what-gorbachev-heard-western-leaders-early και “NATO Expansion: What Yeltsin Heard”, National Security Archive, https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/russia-programs/2018-03-16/nato-expansion-what-yeltsin-heard

16 “Budapest Memorandum on Security Assurances”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Budapest_Memorandum_on_Security_Assurances

17 M. E. Sarotte, “Containment Beyond the Cold War”, Foreign Affairs, Νοέμβριος/Δεκέμβριος 2021, https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2021-10-19/containment-beyond-cold-war

18 Marko Bojcun, “The causes of Ukrainian crisis”, Commons, 15 Μαρτίου 2016, https://commons.com.ua/en/prichini-ukrayinskoyi-krizi/

19 Serhii Plokhy and M. E. Sarotte, “The Shoals of Ukraine”, Foreign Affairs, Ιανουάριος/Φεβρουάριος 2020, https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2019-11-22/shoals-ukraine

20 Thomas Rowley, “UK sponsors deregulation of labour rights in Ukraine”, OpenDemocracy, 10 Νοεμβρίου 2021, https://www.opendemocracy.net/en/odr/uk-sponsors-deregulation-of-labour-rights-in-ukraine/

21 “Bucharest Summit Declaration”, North Atlantic Treaty Organization, 3 Απριλίου 2008, https://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_8443.htm

22 “Article by Vladimir Putin ‘On the Historical Unity of Russians and Ukrainians’”, President of Russia, 12 Ιουλίου 2021, http://en.kremlin.ru/events/president/news/66181

23 “The Demise of Ukraine’s ‘Eurasian Vector’ and the Rise of Pro-NATO Sentiment”, PONARS Eurasia, 16 Φεβρουαρίου 2017, https://www.ponarseurasia.org/the-demise-of-ukraine-s-eurasian-vector-and-the-rise-of-pro-nato-sentiment/

24 “30 лет Независимости: как менялось отношение украинцев к членству в НАТО”, Слово і Діло, 24 Αυγούστου 2021, https://ru.slovoidilo.ua/2021/08/24/infografika/obshhestvo/30-let-nezavisimosti-kak-menyalos-otnoshenie-ukraincev-chlenstvu-nato

25 Branko Marcetic, “We Don’t Need More Brinkmanship With Russia”, Jacobin, 22 Δεκεμβρίου 2021, https://jacobinmag.com/2021/12/united-states-russia-war-ukraine

26 Taras Bilous, “Armed Blackmail Will Never Bring Peace to Eastern Ukraine”, Jacobin, 27 Απριλίου 2021, https://jacobinmag.com/2021/04/ukraine-russia-border-troop-buildup-ldpr-territories-shoigu

27 Alexey Yakubin, Borys Holubnychy, “A Closing Window of Opportunity in Ukraine?”, Rosa Luxemburg Stiftung, https://www.rosalux.de/en/news/id/42781/a-closing-window-of-opportunity-in-ukraine

Τελευταία τροποποίηση στις Δευτέρα, 24 Ιανουαρίου 2022 11:37