Igor Ilyash
Γιατί η Λευκορωσία υπέγραψε νέο νόμο για τη θανατική ποινή;
Μια εκστρατεία μαζικής πολιτικής καταστολής βρίσκεται σε εξέλιξη στη Λευκορωσία εδώ και σχεδόν δύο χρόνια. Η κλίμακα είναι πρωτοφανής: υπάρχουν τώρα περισσότεροι από 1.200 πολιτικοί κρατούμενοι1 και οι αρχές έχουν κινήσει πάνω από 5.000 δικαστικές διώξεις που σχετιζόμενες με πολιτικά ζητήματα, μετά τις αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές της χώρας τον Αύγουστο του 2020.
Ωστόσο, το επίπεδο σκληρότητας των αρχών της Λευκορωσίας συνεχίζει να αυξάνεται – τώρα, οι αντίπαλοι του καθεστώτος του προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο αντιμετωπίζουν απειλές όχι μόνο με σταλινικές ποινές φυλάκισης2, αλλά και με τη θανατική ποινή.
Θανατική ποινή για «απόπειρα τρομοκρατίας»
Η Λευκορωσία είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που εξακολουθεί να εφαρμόζει τη θανατική ποινή3, ενώ από το 1991 έχουν εκτελεστεί περισσότεροι από 400 άνθρωποι. Μέχρι σήμερα, η εκτέλεση επιφυλάσσεται μόνο για τα πιο βίαια εγκλήματα∙ οι αρχές δεν την έχουν ζητήσει ποτέ για πολιτικούς αντιπάλους.
Αλλά μετά τις διαδηλώσεις του 2020, οι οποίες αποτέλεσαν σημαντική πρόκληση για το καθεστώς Λουκασένκο, η κατάσταση έχει αλλάξει. Οι αρχές άρχισαν να αναπτύσσουν προπαγάνδα γύρω από την απειλή της «τρομοκρατίας» – για να απαξιώσουν τις διαμαρτυρίες και να εκφοβίσουν την κοινωνία. Στις 17 Μαΐου, ο Λουκασένκο υπέγραψε νέες τροπολογίες4 που εισάγουν τη θανατική ποινή για αδικήματα τρομοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της «απόπειρας» τρομοκρατικής ενέργειας.
Αυτό ανοίγει το δρόμο για περαιτέρω αντίποινα κατά των πολιτικών αντιπάλων. Οι αρχές έχουν ξεκινήσει αρκετές έρευνες για φερόμενα αδικήματα τρομοκρατίας εναντίον των ηγετών της αντιπολίτευσης Σβιατλάνα Τσιχανούσαγια και Πάβελ Λατούσκα, τους διακεκριμένους μπλόγκερ Στσιαπάν Πουτσίλα και Άντον Μοτόλκο, καθώς και πρώην προσωπικό των υπηρεσιών ασφαλείας που στράφηκε κατά του καθεστώτος.
Όλοι οι παραπάνω βρίσκονται σήμερα εξόριστοι στη Λιθουανία ή την Πολωνία και, επομένως, σε μεγάλο βαθμό δεν κινδυνεύουν, αλλά οι άνθρωποι που παρέμειναν στη Λευκορωσία αντιμετωπίζουν τώρα ακόμη πιο σκληρές συνέπειες για την αντίστασή τους.
Πράγματι, ο κρατικός μηχανισμός προπαγάνδας δεν κρύβει το γεγονός ότι αυτό το ακραίο μέτρο αποτελεί απάντηση στον πρόσφατο «πόλεμο των σιδηροδρόμων»5: μια σειρά από αντιστασιακές ενέργειες στο σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας, με σκοπό να παρεμποδιστεί ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Αυτές οι αντάρτικες επιθέσεις μπορεί να μην ήταν βίαιες (ούτε ένας άνθρωπος δεν τραυματίστηκε), αλλά οι δυνάμεις ασφαλείας του Λουκασένκο ανακοίνωσαν από την αρχή ότι κάθε σαμποτάζ στις σιδηροδρομικές υποδομές θα αντιμετωπιστεί ως τρομοκρατία.
Οι υπηρεσίες ασφαλείας έχουν επίσης μετατρέψει την απειλή της τρομοκρατίας σε εργαλείο εκφοβισμού της κοινωνίας. Απαντώντας στην αναδυόμενη κρίση, ο Λουκασένκο ισχυρίστηκε τον Οκτώβριο του 2020 ότι «όχι μόνο ένας πόλεμος πληροφόρησης, αλλά και ένας πόλεμος τρομοκρατίας έχει εξαπολυθεί εναντίον μας»6.
Οι αρχές Οι αρχές γνωστοποίησαν τρομοκρατικές επιθέσεις για τις οποίες κανείς δεν είχε ακούσει ποτέ7, την ανακάλυψη κρυμμένων εκρηκτικών υλών και την αποκάλυψη τρομοκρατικών ομάδων8. Οι μυστικές υπηρεσίες επιχείρησαν να τρομοκρατήσουν τη λευκορωσική κοινωνία, υποστηρίζοντας ότι οι διαδηλωτές δεν σκοπεύουν να λυπηθούν «ούτε τις γυναίκες, ούτε τα παιδιά» στον πολιτικό τους αγώνα9.
Πρώτοι ύποπτοι: Αουτούχοβιτς και Αλίνεβιτς
Οι αστυνομικές αρχές της Λευκορωσίας ανέφεραν πολύ σύντομα τη σύλληψη των πρώτων υπόπτων για τρομοκρατία: δύο ομάδες ανδρών με επικεφαλής έναν πρώην επιχειρηματία, τον Μικαλάι Αουτούχοβιτς, και έναν αναρχικό ακτιβιστή, τον Ιχάρ Αλίνεβιτς.
Ο Αλίνεβιτς και τρεις άλλοι αναρχικοί κατηγορήθηκαν ότι έβαλαν φωτιά σε ένα τμήμα της τροχαίας στο Μάζιρ, στο κτίριο της Κρατικής Επιτροπής Ιατροδικαστικών Εξετάσεων στο Σαλιχόρσκ10 και σε ορισμένα αυτοκίνητα έξω από ένα τοπικό εισαγγελικό γραφείο. Ο Αουτούχοβιτς κατηγορήθηκε για τον εμπρησμό του αυτοκινήτου και του ημιτελούς σπιτιού ενός αστυνομικού στο Βαουκάβισκ11, καθώς και για την ανατίναξη του αυτοκινήτου ενός αστυνομικού των ΜΑΤ στη Χρόντνα.
Θα πρέπει να πούμε ότι ούτε ο Αλίνεβιτς ούτε ο Αουτούχοβιτς πίστευαν ότι οι ειρηνικές διαμαρτυρίες θα μπορούσαν να είναι επιτυχείς στη Λευκορωσία και δεν ήταν αντίθετοι σε βίαιες μεθόδους πολιτικού αγώνα12. Αλλά η ίδια η φύση των ενεργειών για τις οποίες κατηγορήθηκαν δείχνει ότι οι δράστες φαίνεται να προσπάθησαν να αποφύγουν θύματα (ο εμπρησμός πραγματοποιήθηκε τη νύχτα, όταν δεν υπήρχαν άνθρωποι κοντά).
Οι υπηρεσίες ασφαλείας ξεκίνησαν πρώτα ποινική έρευνα με την κατηγορία του «κακόβουλου χουλιγκανισμού» και της «σκόπιμης καταστροφής ή φθοράς περιουσίας». Οι κατηγορίες αυτές ήταν σύμφωνες με τα υφιστάμενα νομικά προηγούμενα. Ωστόσο, στη συνέχεια παρενέβη η κυβέρνηση. Οι κατηγορίες άλλαξαν∙ ο Αλίνεβιτς και ο Αουτούχοβιτς κατηγορήθηκαν ότι διέπραξαν «τρομοκρατικές πράξεις».
Τον Δεκέμβριο του 2021, οι κατηγορούμενοι στην υπόθεση Αλίνεβιτς καταδικάστηκαν σε κάθειρξη 18 έως 20 ετών13. Η δίκη του Αουτούχοβιτς βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη στις φυλακές της Χρόντνα14. Έντεκα άτομα βρίσκονται στο εδώλιο μαζί με τον πρώην επιχειρηματία. Μεταξύ αυτών είναι ο Σιαρχέι Ρεζάνοβιτς, ο ιερέας μιας τοπικής εκκλησίας, και η οικογένειά του, οι οποίοι κατηγορούνται όλοι ως «τρομοκράτες».
Κρίνοντας από τις αναφορές στα κρατικά μέσα ενημέρωσης15, η κατηγορία κατά του ορθόδοξου ιερέα, της συζύγου και του γιου του βασίζεται στο γεγονός ότι ο Αουτούχοβιτς έζησε για ένα διάστημα στο σπίτι τους, αν και «δεν γνώριζαν και δεν κατάλαβαν όλοι [τα μέλη της οικογένειας] τι συνέβαινε».
Κατασκευασμένες υποθέσεις
Ενώ ορισμένες υποθέσεις αφορούν σαφώς υπερβολικές κατηγορίες, ορισμένες από τις υποθέσεις τρομοκρατίας φαίνονται κατασκευασμένες.
Τον Ιούλιο του 2021, για παράδειγμα, ο πρόεδρος Λουκασένκο ανακοίνωσε ότι στη χώρα είχε εντοπιστεί ένας αριθμός «τρομοκρατικών πυρήνων σε κατάσταση αδράνειας»16. Οι ομάδες αυτές, οι οποίες συντονίζονταν μέσω ενός καναλιού Telegram με την ονομασία «Αποσπάσματα Πολιτικής Αυτοάμυνας της Λευκορωσίας», φέρονται να προετοίμαζαν μια «βίαιη αλλαγή εξουσίας σε μια συγκεκριμένη ημέρα».
Τουλάχιστον πέντε άτομα συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν για απόπειρα πυρπόλησης εξοπλισμού καταγραφής, απόπειρα υπονόμευσης ενός ρωσικού κέντρου επικοινωνιών και απόπειρα επίθεσης στον παρουσιαστή των κρατικών μέσων ενημέρωσης Γκριγκόρι Αζαρένοκ. Όλες αυτές οι ενέργειες φαίνεται ότι προετοιμάστηκαν με τη βοήθεια πρακτόρων της KGB που είχαν εισχωρήσει17 και, σύμφωνα με ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ήταν πιθανότατα σκηνοθετημένες18.
Λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο, οι αστυνομικές αρχές της Λευκορωσίας συνέλαβαν μια οικογένεια στην πόλη Μπαρισάβ, η οποία, σύμφωνα με την KGB, σχεδίαζε «τρομοκρατικές επιθέσεις» που χρηματοδοτούνταν με «δυτικά χρήματα». Συγκεκριμένα, κατηγορήθηκαν ότι πέταξαν δύο «βόμβες μολότοφ» στο σπίτι του πολιτικού Άλεχ Χαϊντούκεβιτς (την ώρα που δεν ήταν κανείς στο σπίτι19).
Τέλος, η υπόθεση κατά της Τσικχανούσκαγια, του Λατούσκα και των πρώην αξιωματούχων ασφαλείας βασίζεται σε αμφίβολη μαρτυρία ενός πρώην εγκληματία, που ισχυρίζεται ότι σχεδίαζαν να πραγματοποιήσουν εκρήξεις στο Μινσκ και δίπλα σε μια στρατιωτική βάση στην κοντινή πόλη Πέτσι. Δεν έχει παρουσιαστεί καμία απόδειξη για σύνδεση με μέλη της αντιπολίτευσης.
Το κίνημα Σούπρατσιου
Ωστόσο, οι υπηρεσίες ασφαλείας της Λευκορωσίας δεν εφευρίσκουν πάντα εγκλήματα.
Ορισμένοι Λευκορώσοι, ως απάντηση στη μαζική καταστολή και την πλήρη καταστολή της διαφωνίας από το καθεστώς Λουκασένκο, απογοητεύτηκαν ειλικρινά από τις ειρηνικές διαδηλώσεις. Ορισμένοι πολίτες αισθάνθηκαν την έφεση για πιο αποφασιστικές μορφές αγώνα, συμπεριλαμβανομένων ενεργειών που θα παραβίαζαν τον νόμο.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συχνά δηλώνουν20 ότι ορισμένες παράνομες ενέργειες ήταν αποτέλεσμα «παραβίασης από το κράτος των υποχρεώσεών του όσον αφορά τη διατήρηση της ειρήνης, της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης». Οι Λευκορώσοι στερήθηκαν την ευκαιρία να επηρεάσουν νόμιμα την κυβέρνηση και να εκφράσουν τη γνώμη τους και, ως εκ τούτου, αναγκάζονται να αναζητήσουν άλλους τρόπους για να το κάνουν, λένε οι ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τον Μάιο του 2021 εμφανίστηκε στο διαδίκτυο το μανιφέστο του κινήματος Σούσπρατσιου (Супраціў / «Αντίσταση»), το οποίο περιελάμβανε τα κανάλια Telegram Busly Lyatsyats («Πετούν πελαργοί») και «Ομάδες Λαϊκής Αυτοάμυνας», καθώς και την ομάδα χάκερ «Cyberpartisans». Το Supratsiў δήλωσε ότι στόχος του ήταν η ανατροπή του καθεστώτος Λουκασένκο και η επιστροφή της χώρας στη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Το κίνημα πιστεύει ότι οι Λευκορώσοι έχουν το δικαίωμα να επαναστατήσουν κατά της τυραννίας.
Το Σούσπρατσιου συγκρίνει τον εαυτό του με το κίνημα της Αντίστασης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο21 και δρα υπό πλήρη ανωνυμία. Είναι αδύνατο να πούμε πόσα άτομα συμμετέχουν σε αυτή την υπόγεια δράση. Όμως το Σούσπρατσιου αναλαμβάνει περιοδικά την ευθύνη για άμεσες ενέργειες: καταστροφή ή φθορά της περιουσίας των δυνάμεων ασφαλείας, μπλοκάρισμα σιδηροδρομικών γραμμών και καταστροφή CCTV.
Οι πιο διάσημες ενέργειες του κινήματος ήταν επιθέσεις στο συγκρότημα αστυνομίας αντιμετώπισης ταραχών και των δυνάμεων εσωτερικού22: οι αντιστασιακοί μαχητές, χρησιμοποιώντας drones, έριξαν στα κτίρια δοχεία με ένα εύφλεκτο μείγμα. Προς το παρόν, δεν είναι γνωστή ούτε μία περίπτωση όπου άνθρωποι υπέστησαν τραυματισμό ως αποτέλεσμα των ενεργειών του Σούσπρατσιου, αν και εξακολουθούν να έχουν χαρακτηριστεί τρομοκράτες23.
Ευρύς και ασαφής ορισμός
Η προφανώς συντονισμένη εκστρατεία του Σούσπρατσιου έχει χαρακτηριστεί ως «τρομοκρατία», αλλά το ίδιο ισχύει και για τις φαινομενικά πιο καθημερινές, απλές πράξεις αντίστασης. Οι περιπτώσεις αυτές μαρτυρούν το γεγονός ότι ο ορισμός της «τρομοκρατικής πράξης» στον ποινικό κώδικα της Λευκορωσίας είναι σκόπιμα ασαφής, γεγονός που αφήνει περιθώρια για κατάχρηση.
Εκτός από τις πράξεις που συνήθως συνδέονται με την τρομοκρατία, όπως η πραγματοποίηση έκρηξης που θέτει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, ο ποινικός κώδικας της Λευκορωσίας αναφέρει «άλλες πράξεις» και «άλλες σοβαρές συνέπειες» με «στόχο την αποσταθεροποίηση της δημόσιας τάξης».
Ο Λευκορώσος δικηγόρος Ντμίτρι Λαέφσκι πιστεύει ότι οποιοσδήποτε πολιτική ομιλία θα μπορούσε να εξομοιωθεί με τις «άλλες πράξεις» – αν αυτό θέλουν να κάνουν οι αρχές24. «Με αυτόν τον ορισμό της τρομοκρατικής επίθεσης, οτιδήποτε μπορεί να βαφτιστεί ως τρομοκρατική επίθεση – από τρομακτικές ενέργειες στο πνεύμα της Αλ Κάιντα και ενέργειες που εμπίπτουν στα πιο επιεική άρθρα του ποινικού κώδικα, μέχρι την οργάνωση πολιτικών διαδηλώσεων», δήλωσε.
Η ίδια η έννοια της «τρομοκρατίας» ερμηνεύεται πλέον όσο το δυνατόν ευρύτερα στη Λευκορωσία. Αυτό εξηγεί πώς στην περιοχή Μαχίλιοφ, τον Σεπτέμβριο του 2021, κάτοικοι της περιοχής κατηγορήθηκαν για τρομοκρατία25 επειδή φέρεται να άφησαν εικονικούς εκρηκτικούς μηχανισμούς σε σιδηροδρομική γραμμή. Στα τέλη του 2021, οι δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν μια ομάδα κατοίκων του Μινσκ26, οι οποίοι φέρονται να τρύπησαν τα ελαστικά του αυτοκινήτου ενός δικαστή, να πέταξαν μια πέτρα στο παράθυρο ενός εισαγγελικού γραφείου και να κατέστρεψαν κάμερες κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης στην πόλη. Οι ενέργειες αυτές θεωρήθηκαν επίσης τρομοκρατικές.
Ένας κάτοικος του Νοβοπολότσκ, ο Ρουσλάν Σλούτσκι, σκόρπισε αυτοσχέδιους “σκατζόχοιρους” κατά μήκος της διαδρομής μιας φιλοκυβερνητικής συγκέντρωσης τον Νοέμβριο του 2020. Το δικαστήριο θεώρησε τα διάτρητα ελαστικά τροµοκρατική επίθεση και τον καταδίκασε σε 11 χρόνια φυλάκισης27.
Απομένει μόνο η εκτέλεση
Το πώς ακριβώς θα εφαρμοστούν στην πράξη οι νέες διατάξεις για τη θανατική ποινή παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα. Ο Λαέφσκι, για παράδειγμα, δεν πιστεύει ότι τα δικαστήρια της Λευκορωσίας θα αποφασίσουν στο εγγύς μέλλον να επιβάλλουν θανατικές ποινές σε προφανώς πολιτικές υποθέσεις, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος «απολύτως απρόβλεπτης αντίδρασης της κοινής γνώμης».
Ωστόσο, το καθεστώς Λουκασένκο έχει επανειλημμένα αποδείξει την ετοιμότητά του να λάβει τα πιο σκληρά και σκανδαλώδη μέτρα προκειμένου να επιτύχει τους πολιτικούς του στόχους. Υπό αυτή την έννοια, οι «τροπολογίες εκτέλεσης» και η αυξανόμενη χρήση ιδιαίτερα αυστηρών άρθρων του ποινικού κώδικα κατά των αντιπάλων των αρχών μοιάζουν με ένα εντελώς φυσικό φαινόμενο.
Σήμερα, στη Λευκορωσία, η συμμετοχή σε μια ειρηνική δράση διαμαρτυρίας, μια παράσταση, μια ζωντανή μετάδοση, καθώς και η γραφή ενός συνθήματος σε έναν δρόμο ή ενός γκράφιτι σε έναν τοίχο, ή μια ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να προσφέρει λόγους για ποινική δίωξη28. Ένα άτομο μπορεί να οδηγηθεί στη φυλακή για μεγάλο χρονικό διάστημα για τέτοιες ακίνδυνες πράξεις. Αν αυτό ισχύει, τότε η τιμωρία για τις αντάρτικες ενέργειες κατά της σιδηροδρομικής υποδομής ή της περιουσίας κυβερνητικών αξιωματούχων θα πρέπει να είναι πολύ βαρύτερη. Αυτή είναι η λογική του νέου ολοκληρωτικού συστήματος της Λευκορωσίας29: αν το να ζωγραφίζεις μια κόκκινη λωρίδα σε μπάλες σανού χαρακτηρίζεται «κακόβουλος χουλιγκανισμός»30, τότε ένα σκασμένο λάστιχο θεωρείται «τρομοκρατική επίθεση».
Στα δύο χρόνια μετά τις διαδηλώσεις που συγκλόνισαν την εξουσία του, το καθεστώς Λουκασένκο χρησιμοποίησε απεριόριστη καταστολή κατά της λευκορωσικής κοινωνίας. Όμως δεν την έχει ακόμη «ειρηνεύσει» πλήρως και το οπλοστάσιο των απειλών του έχει αρχίσει να εξαντλείται. Τώρα, όπως φαίνεται, έχει απομείνει μόνο η εκτέλεση.
Μετάφραση: elaliberta.gr
Igor Ilyash, “Why did Belarus sign a new death penalty into law?”, Open Democracy, 30 Μαΐου 2022, https://www.opendemocracy.net/en/odr/belarus-opposition-repression-death-penalty-terrorism/. Αναδημοσίευση: Europe Solidaire Sans Frontières, http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article62970.
Σημειώσεις
1 «По состоянию на 20 июня в Беларуси признаны политическими заключенными», Весна, https://prisoners.spring96.org/ru.
2 Igor Ilyash, “No, the terror in Belarus is not going to stop”, Open Democracy, 10 Σεπτεμβρίου 2021, https://www.opendemocracy.net/en/odr/terror-belarus-maria-kolesnikova/.
3 Hugo Bachega, “Belarus: The secret executions in Europe’s ‘last dictatorship’”, BBC News, 15 Μαΐου 2018, https://www.bbc.com/news/world-europe-43799280.
4 «За покушение на терроризм — исключительная мера наказания. Лукашенко подписал “расстрельные” поправки», Зеркало, 18 Μαΐου 2022, https://news.zerkalo.io/life/14465.html.
5 «По следам диверсий на железной дороге. На ТВ рассказали, почему в Беларуси хотят ввести смертную казнь за покушение на терроризм», Зеркало, 1 Μαΐου 2022, https://news.zerkalo.io/economics/13618.html?tg. Igor Ilyash, “Why Belarus is yet to join Russia’s invasion of Ukraine”, Open Democracy, 12 Απριλίου 2022, https://www.opendemocracy.net/en/odr/why-belarus-is-yet-to-join-russias-invasion-of-ukraine/.
6 «Лукашенко: “Мы начинаем сталкиваться с террористическими угрозами”», Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=3qXsZKMfC9I.
7 «Макей: в международных отношениях расцветает триумф говорящих голов без мозгов», БелТА, 13 Ιούνιος 2021, https://www.belta.by/society/view/makej-v-mezhdunarodnyh-otnoshenijah-rastsvetaet-triumf-govorjaschih-golov-bez-mozgov-445761-2021/.
8 «“Дзясяткі кілаграмаў тратылу”. Церцель распавёў пра выяўлены тайнік на тэрыторыі Беларусі», Белсат, 10 Μαρτίου 2021, https://belsat.eu/news/09-03-2021-dzyasyatki-kilagramau-tratsila-tsertsel-raspavyou-pra-vyyauleny-tajnik-na-terytoryi-belarusi/.
9 «КГБ располагает информацией о намерениях совершить теракты в Беларуси – Тертель», БелТА, 11 Φεβρουαρίου 2021, https://www.belta.by/society/view/kgb-raspolagaet-informatsiej-o-namerenijah-sovershit-terakty-v-belarusi-tertel-428275-2021/.
10 «Ночью в Солигорске горел отдел комитета судебных экспертиз. Возбуждено уголовное дело», Onliner, 22 Οκλτωβρίου 2020, https://realt.onliner.by/2020/10/22/v-soligorske-gorel.
11 МВД Беларуси, «В Волковыске подожгли дом и машину инспектора РОВД. Возбуждены уголовные дела», Telegram, 2 Οκτωβρίου 2020, https://t.me/pressmvd/2175.
12 «Ці сапраўды існавала “тэрарыстычная група” Аўтуховіча? Аналізуем гучную справу», Белсат, 26 Φεβρουαρίου 2021, https://belsat.eu/news/26-02-2021-tsi-sapraudy-isnavala-terarystychnaya-grupa-autuhovicha-analizuem-guchnuyu-spravu/.
13 «77 лет на четверых: за что анархисты получили огромные сроки в Беларуси», DW, 28 Δεκεμβρίου 2021, https://www.dw.com/ru/77-let-na-chetveryh-za-chto-anarhisty-poluchili-ogromnye-sroki-v-belarusi/a-60277380.
14 «Клетки-“стаканы” и более 65 томов уголовного дела. Как прошел первый день суда над “группой Автуховича”», Зеркало, 18 Μαΐου 2022, https://news.zerkalo.io/life/14514.html.
15 «“Тротил протеста”. 2 СЕРИЯ. Откуда банда Автуховича взяла оружие? Кто мог стать жертвой террористов?», Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=xXMrIh6VcMg&t=1034s.
16 «Лукашенко: в Беларуси вскрыты "спящие" террористические ячейки, так называемые отряды самообороны», БелТА, 2 Ιούλιος 2021, https://www.belta.by/president/view/lukashenko-v-belarusi-vskryty-spjaschie-terroristicheskie-jachejki-tak-nazyvaemye-otrjady-samooborony-448791-2021.
17 «Радыкалізм з удзелам КДБ. Што не так з афіцыйнай версіяй “справы ОГСБ”», Белсат, 15 Ιουλίου 2021, https://belsat.eu/news/14-07-2021-radykalizm-z-udzelam-kdb-shto-ne-tak-z-afitsyjnaj-versiyaj-spravy-agsb/.
18 «Як тэрарыстычны артыкул 289 Крымінальнага кодэкса ў Беларусі робіцца “народным”», Весна, https://spring96.org/be/news/104501.
19 «В дом Олега Гайдукевича неизвестные бросили “коктейль Молотова”», SB news, 11 Ιουλίου 2021, https://www.sb.by/articles/v-dom-olega-gaydukevicha-neizvestnye-brosili-kokteyl-molotova.html.
20 «Заява аб прызнанні 11 новых палітычных зняволеных», Весна, https://spring96.org/be/news/107471.
21 «“Ідзе пазіцыйная вайна на знясіленне”. Размова з Дзмітрыем Шчыгельскім пра падпольны рух “Супраціў”», Белсат, 4 Αυγούστου 2021, https://belsat.eu/news/03-09-2021-idze-pazitsyjnaya-vajna-na-znyasilenne-razmova-z-dzmitryem-shchygelskim-pra-padpolny-ruh-supratsiu/.
22 «Власти признали атаку дронов на базу ОМОН в Минске 16», Хартия’97, 7 Οκτωβρίου 2021, https://charter97.org/ru/news/2021/10/7/439656/. «У сеціве з’явілася інфармацыя пра атаку на базу ўнутраных войскаў у Валоўшчыне», Белсат, 17 Δεκεμβρίου 2021, https://belsat.eu/news/17-12-2021-u-setsive-z-yavilasya-infarmatsyya-pra-ataku-na-bazu-unutranyh-vojskau-u-valoushchyne/.
23 «Убийства госслужащих, поджоги, диверсии. Какие акты терроризма пытались совершить экстремисты в Беларуси?», Общенациональное телевидение, 1 Οκτωβρίου 2021, https://ont.by/news/ubijstva-gossluzhashih-podzhogi-diversii-kakie-akty-terrorizma-pytalis-sovershit-ekstremisty-v-belarusi.
24 «Казнь за покушение на дестабилизацию», Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=oqO0zlIDCUo.
25 «У МУС заявілі пра затрыманне “выканаўцаў тэрактаў” на Магілёўшчыне», Белсат, 25 Σεπτεμβρίου 2021, https://belsat.eu/news/25-09-2021-u-mus-zayavili-pra-zatrymanne-vykanautsau-teraktau-na-magilyoushchyne/.
26 «Подробности преступной деятельности инициативы “Буслы ляцяць”», Следственный комитет Республики Беларусь, 19 Απριλίου 2022, https://sk.gov.by/ru/news-usk-gminsk-ru/view/podrobnosti-prestupnoj-dejatelnosti-initsiativy-busly-ljatsjats-11158/.
27 «Житель Новополоцка, который разбросал «ежи» по дороге провластного автопробега, получил 11 лет колонии», Зеркало, 20 Ιανουαρίου 2022, https://news.zerkalo.io/life/8826.html.
28 «Год после хоровода в Бресте: как власти мстят участникам акции», DW, 13 Σεπτεμβρίου 2021, https://www.dw.com/ru/god-posle-horovoda-v-breste-kak-vlasti-mstjat-ego-uchastnikam/a-59168898. Вясна / Правы чалавека ў Беларусі, «Вынесеныя суровыя прысуды ўдзельнікам “віцебскіх перформансаў”», Telegram, 20 Μαΐου 2022, https://t.me/viasna96/11337. Игорь Ильяш, «Как Лукашенко воюет с журналистами», OpenDemocracy, 10 Μαρτίου 2021, https://www.opendemocracy.net/ru/kak-lukashenko-vouyet-s-jurnalistami/. «За надпись “Не забудем” на тротуаре в Минске три человека получили по 1,5 года ограничения свободы, двое – по 2 года колонии», Настоящее Время, 8 Δεκεμβρίου 2020, https://www.currenttime.tv/a/belarus-sud-za-nadpis-ne-zabudem/30988451.html. «За антивоенную надпись на заборе минчанина осудили на три месяца ареста», Euroradio.FM, 5 MaWioy 2022, https://euroradio.fm/ru/za-antivoennuyu-nadpis-na-zabore-minchanina-osudili-na-tri-mesyaca-aresta. «Россиянка осуждена в Беларуси на 1,5 года колонии за твит о Лукашенко», BBCnews, 20 Σεπτεμβρίου 2021, https://www.bbc.com/russian/news-58625733.
29 Игорь Ильяш, «Год с начала протестов в Беларуси. Тоталитарный эксперимент против электоральной революции», OpenDemocracy, 9 Αυγούστου 2021, https://www.opendemocracy.net/ru/god-s-nachala-protestov-v-belarusi/.
30 «Против минчан, разрисовавших 82 тюка соломы, возбудили уголовное дело о злостном хулиганстве», Медиазона, 2 Σεπτεμβρίου 2021, https://mediazona.by/news/2021/09/02/soloma.