Μάνθος Ταβουλάρης
Η ανασυγκρότηση του αμερικάνικου εργατικού κινήματος
«δεν μπορώ να αναπνεύσω»
Στον αδελφό μας Γιώργο Ζαπάντη και στα δυο βουνά.
Πολλές φορές μέσα στην ελληνική αριστερά, ο τρόπος που (δεν) σκεφτόμαστε τα κινήματα στις ΗΠΑ, καθορίζεται από παγιωμένες προκαταλήψεις που θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν στο γνωστό σύνθημα «Φονιάδες των λαών Αμερικάνοι...». Για πολλούς/ές μέσα στην ελληνική αριστερά οι όροι αμερικάνικο και κίνημα δεν μπορεί να συνυπάρξουν. Και όμως η «άλλη» Αμερική δεν έχει απλώς ιστορία, γράφει ιστορία, στο σήμερα, στο τώρα. Η χώρα των μεταναστών και των ξεριζωμένων εργατών παλεύει και διδάσκει. Σε αυτό το άρθρο επιδιώκεται μια ματιά στην απεργιακή καταιγίδα που συνόδεψε τη διακυβέρνηση Trump καθώς και τους αγώνες των Black Lives Matter.
Το οργανωμένο εργατικό κίνημα στην Αμερική υποφέρει από διαρκή πτώση της συνδικαλιστικής πληρότητας των εργαζομένων. Αυτή η τάση διαφαίνεται αισθητά από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, καθώς επιδεινώνεται η μετωπική επίθεση του νεοφιλελευθερισμού που άρχισε στη δεκαετία του ’70, και ολοκληρώθηκε από την εκλογή του Ronald Reagan το 1980 και ξανά το 1984. Η συνδικαλιστική πληρότητα από 20-23% στις αρχές τις δεκαετίας του 1980 έπεσε στα 15% το 19941 , 10.5 % το 20182 και τέλος, το 2019 ήταν 10.3%3.
Οι λόγοι για την πτωτική τάση του οργανωμένου εργατικού κινήματος στην Αμερική θα πρέπει να αναζητηθούν στις θεμελιώδεις αλλαγές της παραγωγικής βάσης των ΗΠΑ, καθώς και στις πολιτικές ήττες των συνδικάτων κατά τη διάρκεια της επέλασης του νεοφιλελευθερισμού. Σε συνδυασμό με αυτή την πορεία ο εκφυλισμός της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας υπήρξε αναπόφευκτο υποπροϊόν. Σε μεγάλο βαθμό η πτωτική τάση της συνδικαλιστικής πληρότητας συμβαδίζει με την παγκόσμια τάση της υποχώρησης του οργανωμένου εργατικού κινήματος, ενώ πολλά χαρακτηριστικά του συνδικαλιστικού κινήματος στις ΗΠΑ θυμίζουν ευρωπαϊκές πραγματικότητες, καθώς και γνωρίσματα της Ελλάδας.
Στις ΗΠΑ το ποσοστό συνδικαλιστικής πληρότητας στον δημόσιο τομέα (33,3%) είναι 5 φορές υψηλότερο απ’ ό,τι στον ιδιωτικό τομέα. Υπάρχουν αυξητικές τάσεις στον τομέα της παιδείας (εργαζόμενοι σε σχολεία, βιβλιοθηκονόμοι, δάσκαλοι κτλ). Οι άντρες έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή στα συνδικάτα απ’ ό,τι οι γυναίκες (10.8% έναντι 9,7%). Τέλος οι μισθολογικές αποδοχές συνδικαλισμένων εργαζομένων τείνουν να είναι καλύτερες από αυτές των μη οργανωμένων.
Για να ψηλαφιστεί το μέλλον του συνδικαλιστικού κινήματος στις ΗΠΑ είναι αναγκαίο να δούμε πιο στενά το πρόσφατο παρελθόν αλλά και το παρόν των συνδικάτων. Όπως αναφέρει ο Dan La Botz γράφοντας για το συνδικαλιστικό κίνημα πριν το απεργιακό κύμα που εκδηλώθηκε μετά το 2018 «το 2016 οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν 14,6 εκατομμύρια συνδικαλιστικά μέλη, που αντιπροσωπεύουν μόνο το 10,7 τοις εκατό του συνόλου των εργαζομένων στις ΗΠΑ, ενώ το 1983 υπήρχαν 17,7 εκατομμύρια συνδικαλιστές, ή το 20,1% του εργατικού δυναμικού. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, το 35 τοις εκατό των εργατών ανήκε σε συνδικάτα. Μεταξύ των εργαζομένων του δημόσιου τομέα, σήμερα το 34,4 τοις εκατό είναι συνδικαλιστές, σε σύγκριση με μόνο το 6,4 τοις εκατό στον ιδιωτικό τομέα. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν έχουν συμμετάσχει ποτέ σε μια απεργία, δεν έχουν παρακολουθήσει ποτέ μια συνδικαλιστική συνάντηση και στις πρόσφατες εκλογές των Teamsters για ανώτερους αξιωματούχους, μόνο 19 τοις εκατό των μελών ψήφισαν σε εκλογές μέσω ταχυδρομείου. Για πολλούς εργαζόμενους, τα συνδικάτα έπαψαν να φαίνονται επίκαιρα»4.
Παρόλα αυτά το αμερικάνικο συνδικαλιστικό κίνημα έχει και ποιοτικές διαφορές τόσο ως προς την οργανωτική του μορφή όσο και ως προς τις άμεσες προοπτικές. Διαφορές που το σωτήριο έτος του 2020 έρχονται να μας θυμίσουν ότι το οργανωμένο και αυθόρμητο λαϊκό κίνημα δεν χωρίζονται από σινικό τείχος και ότι πολλές φορές ταυτόχρονα οι πιο αιχμηρές μάχες της εργατικής τάξης γίνονται στην «καρδιά του κτήνους», εκεί δηλαδή όπου οι ταξικές αντιθέσεις είναι πιο έντονες, ορατές και εκρηκτικές.
Το 1994-95 η ηγεσία του AFL-CIO, η οποία είναι η μεγαλύτερη ομοσπονδία συνδικάτων στις ΗΠΑ με πάνω από δώδεκα εκατομμύρια μέλη (ενεργοί και συνταξιούχοι) και στην οποία η μεγαλύτερη οργάνωση-μέλος της είναι η AFT (Αμερικάνικη Ομοσπονδία Δασκάλων) με 1,7 εκατομμύρια μέλη, άλλαξε. Η συνεχόμενη κρίση του συνδικαλιστικού κινήματος οδήγησε στην εκλογή του ηγέτη John Joseph Sweeny, ο οποίος ήταν επικεφαλής μιας ανανεωτικής τάσης των «New Voices». Παρότι ο Sweeny δεν είναι ένας ριζοσπάστης συνδικαλιστής, η εκλογή του, ως ένα βαθμό, θα πρέπει να θεωρηθεί αποτέλεσμα της δυσαρέσκειας της βάσης των συνδικάτων, καθώς και αποτέλεσμα της αφύπνισης του ενστίκτου επιβίωσης της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας.
Έτσι στα μέσα της δεκαετίας του ’90 αναβίωσαν, υιοθετήθηκαν και εκσυγχρονίστηκαν παραδόσεις οργάνωσης του αμερικάνικου εργατικού κινήματος, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες εργασιακές πραγματικότητες. Τα συνδικάτα πήραν πολλές πρωτοβουλίες για τη στρατολόγηση νέων μελών. Εκατοντάδες απόφοιτοι κολλεγίων προσελήφθησαν για να συγκροτήσουν μηχανισμούς με την κωδικοποίηση συστηματικών και μεθοδολογικών πρακτικών οργάνωσης και διείσδυσης σε χώρους εργασίας. Μια από τις πιο εμβληματικές κινητοποιήσεις της περιόδου αυτής δραματοποιήθηκε στη γνωστή ταινία του Ken Loach, «Ψωμί και τριαντάφυλλα» (2000). Η ταινία αναφέρεται στην επιτυχημένη καμπάνια «Δικαιοσύνη για τους/τις καθαριστές/στριες», η οποία ήταν πρωτοβουλία του Διεθνούς Συνδικάτου Εργαζομένων στις Υπηρεσίες (SEIU). Στην ταινία παρακολουθούμε την αποτελεσματική τακτική του Salting (εργασιακός εισοδισμός)5 που υλοποιήθηκε στο Los Angeles αλλά και αλλού, καταλήγοντας στην οργάνωση 2.000 εργαζομένων6, στην αναγνώριση της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης και στην υπογραφή συμβάσεων εργασίας. Ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός, ότι την εποχή εκείνη η μέθοδος αυτή παρουσιαζόταν ως αποτελεσματική τακτική του «νέου οργανωτισμού», η επιλογή της δράσης αυτής σχετίζεται με τους αυξανόμενους περιορισμούς των αντισυνδικαλιστικών νόμων που νομοθετήθηκαν στη δεκαετία του ’80 και εμπόδιζαν πιο παραδοσιακούς τρόπους οργάνωσης των εργαζομένων. Ακόμα περισσότερο, όπως αναφέρουν οι Peter Olney και Rand Wilson στο άρθρο τους «Δικαιοσύνη για τους/τις καθαριστές/στριες - Μια παρεξηγημένη νίκη»7, οι ανοργάνωτοι/ες καθαριστές/στριες δεν άρχιζαν από το μηδέν, καθώς είχαν τη διευρυμένη υποστήριξη στη βάση των μελών του συνδικάτου σε ομοιοεπαγγελματικούς κλάδους. Η συγκεκριμένη μάχη δεν θα μπορούσε να είχε στεφθεί με επιτυχία χωρίς τη συσπείρωση και τη δράση των ήδη υπαρκτών μελών και των πόρων που διέθεταν.
Συνολικά, τα συνδικάτα στη δεκαετία του 1990 στις ΗΠΑ δεν μπόρεσαν να αναχαιτίσουν τη σαρωτική επέλαση του νεοφιλελευθερισμού. Όχι μόνο υπάρχουν λιγότεροι οργανωμένοι εργάτες στα συνδικάτα στα τελευταία σχεδόν εκατό χρόνια, αλλά και τα συνδικάτα πραγματοποιούν πολύ λιγότερες απεργίες8. Η συνδικαλιστική πληρότητα συνέχισε να πέφτει. Ήταν μια τάση που εκδηλώθηκε και σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, όπου η συνδικαλιστική πληρότητα από το 30% το 1985, έπεσε στο 16% το 20199. Το βασικό συμπέρασμα για τις προοπτικές του συνδικαλισμού στις ΗΠΑ (όπως εξάλλου και στη χώρα μας) δεν είναι ότι οι «συνθήκες και οι συσχετισμοί είναι απλά δυσμενείς». Παρότι ο συνδικαλισμός και οι ποικίλες τακτικές του είναι αναγκαίες και ενδεχομένως και παντός καιρού, δεν μπορούν να υπερβούν τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές και τις οικονομικές δυναμικές του καπιταλισμού. Η επιθετικότητα των εργοδοτών που χαρακτηρίζει τον καπιταλισμό στο στάδιο του ύστερου νεοφιλευθερισμού, συνθλίβει κάθε μορφή οργάνωσης της εργασίας, καθώς η αστική τάξη επιβάλλει στο κράτος τη μετωπική επίθεση στα συνδικάτα με σκοπό την υποταγή ή ακόμα και τη συντριβή των εργατικών σωματείων.
Το απεργιακό κύμα
Το απεργιακό κύμα στις ΗΠΑ από το 2018 και μετά συνέβαλε στη γενικότερη ριζοσπαστικοποίηση, ενώ οι τύχες του συνδικαλιστικού κινήματος αποτελούν βαρόμετρο για τα βήματα της εργατικής τάξης, αλλά δεν αποτελούν από μόνες τους ορόσημο για την ριζοσπαστικοποίησή της και την κίνηση των λαϊκών μαζών. Αποτελούν αναγκαίο κριτήριο για την πορεία της συνειδητοποίησης της εργατικής τάξης ως τάξη αυτή καθ’ αυτήν αλλά δεν αντιπροσωπεύουν την ταξική πάλη στο σύνολό της. Για τους συνδικαλιστές μια πιο προσεκτική ανάγνωση των γεγονότων σε συνδυασμό με τα πλούσια μαθήματα από την ιστορία του αμερικάνικου εργατικού κινήματος είναι αρκετά για να αντλήσουν νέες δυνάμεις και προοπτικές σε ρήξη με το ιστορικό φαινόμενο της αποδυνάμωσης των συνδικάτων. Κατά τη διάρκεια της έκρηξης των κοινωνικών κινημάτων οι δυνατότητες αύξησης της συνδικαλιστικής δράσης και των επιτυχημένων απεργιακών κινητοποιήσεων αυξήθηκαν.
Η έκρηξη του κινήματος του Black Lives Matter τον Μάη του 2020 με τις συνεχόμενες εξεγέρσεις (450 μαζικές διαμαρτυρίες) σε όλες τις πολιτείες της Αμερικής σε συνδυασμό με διαμαρτυρίες αλληλεγγύης σε 3 ηπείρους10 αποτέλεσε τη μεγαλύτερη σύγκρουση των Αμερικανών πολιτών με το πιο ρατσιστικό και παρασιτικό οικοδόμημα του αμερικάνικου καπιταλισμού μετά το αντιρατσιστικό κίνημα των ατομικών δικαιωμάτων στη δεκαετία του ’60. Στο κίνημα αυτό είναι εμφανής η μεγάλη παρουσία και αλληλεγγύη Λευκών Αμερικανών. Αυτό ως χαρακτηριστικό θα πρέπει να πιστωθεί και στις κατακτήσεις του κινήματος του ’60 σε επίπεδο συνείδησης, σε συνδυασμό με τη γενικευμένη και αυξανόμενη δυσαρέσκεια από τη βαρβαρότητα της διακυβέρνησης Trump.
Η ίδια η εξέγερση δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Είχαν προηγηθεί μια σειρά απεργίες πριν το 2020, πολλές σε πολιτείες όπου ο Trump έδειξε αξιοσημείωτες εκλογικές επιτυχίες. Τα επίπεδα των απεργιών στα έτη 2018-2019 είναι συγκρίσιμα με τα επίπεδα των απεργιών στη δεκαετία του ’80. Το 2018 πάνω από 500.000 εργάτες συμμετείχαν σε απεργίες, ενώ το 2019 ο αριθμός αυτός ήταν πάνω από 350.000. Ωστόσο, ο συνολικός αριθμός ημερών απεργίας ήταν χαμηλότερος από προηγούμενα έτη. Για να δει κανείς το πόσο σημαντικός ήταν ο ρόλος καταλύτη του κινήματος των Black Lives Matter αλλά και της πανδημίας στη ραγδαία εξάπλωση του απεργιακού κινήματος από το 2018 και μετά αξίζει να δούμε πώς ήταν η συνολική κατάσταση στο συνδικαλιστικό κίνημα έως και το 2018:
«Το 2016, υπήρχαν μόνο 15 σημαντικές διακοπές εργασίας που αφορούσαν συνολικά 99.000 εργαζόμενους. Κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, οι μεγάλες διακοπές εργασίας μειώθηκαν κατά περίπου 90%. Η περίοδος από το 2007 έως το 2016 ήταν η δεκαετία με τις λιγότερες απεργίες, κατά μέσο όρο περίπου 14 μεγάλες διακοπές εργασίας ετησίως. Ο χαμηλότερος ετήσιος αριθμός μεγάλων απεργιών ήταν πέντε το 2009. Ενώ μερικές μεγάλες απεργίες ενέπνευσαν το εργατικό κίνημα και παρείχαν μοντέλα οργάνωσης, στρατηγικής και αγώνα, όπως η απεργία του Σικάγο των Εκπαιδευτικών του 2012 και η απεργία των Εργαζομένων Επικοινωνιών του 2016, δεν υπήρξε σημαντικό κύμα απεργίας στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1970-1971»11.
Μια ανασκόπηση κάποιων απεργιακών σταθμών της τελευταίας τετραετίας (2016-20) μέχρι και το απεργιακό κύμα εν μέσω της πανδημίας του Covid 19 με κορύφωση τη δια-πολιτειακή εξέγερση του Black Lives Mater είναι αναγκαία, έτσι ώστε να αναρωτηθεί κανείς, πώς και γιατί γίνονται όλα αυτά κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης του ρατσιστή/σεξιστή Donald Trump, ο οποίος στηρίχτηκε σε ακροδεξιά κινήματα που περιλαμβάνουν νεοναζί και ένοπλες πολιτοφυλακές. Η διακυβέρνηση του Trump σηματοδοτείται από 43 εκατομμύρια ανέργους, ενώ μια πρόσφατη μελέτη εκτιμά ότι το 42% των απολύσεων τείνει να μονιμοποιηθεί. Δηλαδή το ποσοστό ανεργίας μπορεί να φτάσει έως και 15%12.
«Take me home, country roads... West Virginia». Οι δάσκαλοι δείχνουν το δρόμο (2018-19)
Στη West Virginia στις 22 Φεβρουαρίου 2018 οι δάσκαλοι και το ευρύτερο εκπαιδευτικό προσωπικό απήργησαν διαμαρτυρόμενοι για τους χαμηλούς μισθούς τους και το υψηλό κόστος της ιατρικής περίθαλψης. Στο κάλεσμα της Αμερικάνικης Ομοσπονδίας Δασκάλων (AFT), της Εθνικής Ένωσης Εκπαίδευσης (NEA), καθώς και της Ένωσης Προσωπικού – Υπαλλήλων Σχολείων της West Virginia (WSSPA) ανταποκρίθηκαν πάνω από 20.000 δάσκαλοι και υπάλληλοι σχολείων κλείνοντας όλα τα σχολεία στις 55 κομητείες της πολιτείας. Όταν έληξε η απεργία στις 7 Μαρτίου του 2018, οι απεργοί είχαν κερδίσει μια αύξηση της τάξεως του 5%13. Έως το 2019 τη σκυτάλη των απεργιών είχαν πάρει δάσκαλοι και σχολικοί υπάλληλοι στις πολιτείες της Arizona, Colorado, Los Angeles, North Carolina, Oklahoma και Virginia. Στις απεργίες αυτές συμμετείχαν δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι και αλληλέγγυοι. Σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις οι απεργίες οδήγησαν σε αύξηση μισθού και βελτιώσεις συνθηκών εργασίας. Στη West Virginia ο Trump το 2016 είχε κερδίσει τις εκλογές με ποσοστό 68,5% των ψήφων του εκλογικού σώματος και στην Oklahoma με 65,3%14.
Η σπουδαιότητα της εναρκτήριας απεργίας στη West Virginia δεν μπορεί να υποβαθμιστεί, καθώς πυροδοτήθηκε από μικρά δίκτυα ριζοσπαστών συνδικαλιστών15 στη βάση των συνδικάτων, αναβιώνοντας τις καλύτερες παραδόσεις από τον συνδικαλισμό βάσης της δεκαετίας του ’60-’70. Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι τώρα οι συνδικαλιστές δεν αντλούσαν την αισιοδοξία απευθείας από εξελισσόμενους μαζικούς αγώνες για κοινωνικά δικαιώματα στο έδαφος της μεταπολεμικής οικονομική ευμάρειας, της δεκαετίας του ’60.
Το κοσμοϊστορικό γεγονός της πανδημίας στις ΗΠΑ (Φεβρουάριος 2020) ήλθε να ενισχύσει και να κλιμακώσει τη μαζική αναταραχή στους κόλπους της αμερικάνικης κοινωνίας. Αναταραχή που πρωτίστως υπήρξε απεργιακή και άνευ προηγουμένου. Συνολικά 1.100 απεργίες (λευκές/άγριες/ανεπίσημες)16 πραγματοποιήθηκαν από τις αρχές Μαρτίου. Από την 1η Μαρτίου έως και τις 31 Μαΐου κατεγράφησαν 260 απεργίες. Από την 1η Ιουνίου κατεγράφησαν 600 επιπλέον απεργίες μέσα σε 2 εβδομάδες17.
Κάποιοι απεργοί είναι οργανωμένοι σε συνδικάτα αλλά πολλοί περισσότεροι βρίσκονται σε χώρους στους οποίους δεν υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση. Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα και επίκαιρα χαρακτηριστικά για το συνδικαλιστικό κίνημα, είναι ότι οι Μαύροι εργάτες στις ΗΠΑ είναι πιο πιθανό να είναι μέλη συνδικάτων απ’ ό,τι Λευκοί και Λατίνοι εργάτες18 (2019). Κατά την έως τώρα διάρκεια της πανδημίας αρκετές απεργίες είναι στη βιομηχανία συσκευασίας κρέατος, καθώς οι εργαζόμενοι που εργάζονται σε ανθυγιεινούς χώρους εργασίας και σε συνθήκες συνωστισμού, φοβούνται ότι θα προσβληθούν από τον ιό19. Όμως το κύμα των απεργιών που εξαπλώθηκε στις ΗΠΑ δε περιορίζεται στις ανεπίσημες απεργίες. Αλλεπάλληλες επίσημες απεργίες και ζυμώσεις των μελών και διαμαρτυρίες «από τα κάτω» συνόδεψαν τις «ανεπίσημες απεργίες». Η λίστα του απεργιακού κύματος είναι πραγματικά εντυπωσιακή20. Απεργίες υπήρξαν σε παραρτήματα της Amazon (Μάιος) και τμήματα Logistics άλλων εταιριών, σε λεωφορειατζήδες στο Detroit (Μάρτιος), όπου η ανεπίσημη απεργία έληξε με την ικανοποίηση των αιτημάτων των απεργών για ατομικά μέσα προστασίας κτλ. Απεργία υπήρξε και στους λεωφορειατζήδες της Birmingham-Alabama, την πολιτεία δηλαδή όπου ο Trump κέρδισε τις εκλογές το 2016 με 62,01% των ψήφων21. Κινητοποιήσεις υπήρξαν και στη βιομηχανία, σε εταιρίες, όπως η General Electric (Massachusetts), όπου οι εργαζόμενοι απαίτησαν να κατασκευάζουν κλιματιστικά με την τεχνολογία τουρμπίνων που διέθεταν, καθώς, όπως τόνισε το συνδικάτο, η General Electric ήδη κατασκεύαζε τα καλύτερα κλιματιστικά στην Αμερική22. Απεργίες υπήρξαν και στον Τομέα της Υγείας, όπως στο University of Illinois Hospital (Σεπτέμβριος), όπου 800 νοσοκόμες απήργησαν ενάντια στη λήξη των συμβάσεών τους εν μέσω πανδημίας23. Απεργίες υπήρξαν στον τομέα του επισιτισμού, όπως στα MacDonalds στη San Jose California και στο Cicerο Illinois, στο Raleigh και Durham της North Carolina σε πάνω από 100 εστιατόρια, όπου οι εργαζόμενοι απήργησαν για μια ημέρα. Σε αυτή την εντυπωσιακή λίστα θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και δυο ιδιαίτερα μαζικές και πολύμηνες απεργίες. Είναι αξιοσημείωτες περιπτώσεις αλλά όχι αντιπροσωπευτικές της περιόδου, καθώς εξαρχής έθεσαν ζητήματα μισθολογικά σε μια περίοδο, όπου τα ζητήματα υγείας κυριάρχησαν. Οι περιπτώσεις αυτές είναι η 9μηνη απεργία στα μεταλλωρυχεία της ASARCO (Arizona,Texas) που έληξε στις 6 Ιουλίου του 2020 χωρίς την ικανοποίηση των αιτημάτων των απεργών24. Επίσης οι πολλών εβδομάδων απεργίες και κινητοποιήσεις στο ναυπηγείο του Maine (Portsmouth) στο οποίο συμμετείχαν πάνω από 4.300 εργάτες25. Και στις δυο περιπτώσεις η συγκινητική αλληλεγγύη πήρε διαστάσεις που μας θυμίζουν τις βαθιές ρίζες της συνδικαλιστικής παράδοσης στης ΗΠΑ.
Θυμήσου τα ονόματά τους!26
Όταν δολοφονήθηκε ο George Floyd από μπάτσους στις 25 Μαΐου 2020 το κίνημα των κοινωνικών δικαιωμάτων Black Lives Matter είχε ήδη απλώσει τις ρίζες του στην αμερικάνικη κοινωνία. Το 2014 ο 18χρονος Michael Brown δολοφονήθηκε στο Ferguson-Misouri. Πυροβολήθηκε 12 φορές, 6 σφαίρες τον πέτυχαν (μεταξύ των οποίων 2 στο κεφάλι)27. Στη συνέχεια ακολούθησε ο φόνος του John Crawford στο Ohio και του Eric Gardener στο New York (2014), που είχε ως συνέπεια να εκτοξευθεί το κίνημα που είχε αρχίσει ως Hashtag #BlackLivesMatter movement μετά τη δολοφονία του 17χρονου Trevor Martin στη Florida το 2013. Τον Δεκέμβριο του 2014, 100.000 άνθρωποι διαδήλωσαν στη Νέα Υόρκη, ενάντια στη δολοφονική βία των μπάτσων με θύματα Μαύρους. Το κεντρικό τους σύνθημα «Ι can’t Breath!» («Δε μπορώ να ανασάνω»).
Το λιντσάρισμα και ο άγριος φόνος του George Floyd το 2020 οδήγησε την αγανάκτηση που συσσωρευόταν υπό τη διακυβέρνηση Obama (2008-2016) σε ανοικτή εξέγερση υπό τη διακυβέρνηση Trump (2016-2020). Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης η ανθρωπότητα είδε τον λαιμό του George Floyd να συνθλίβεται κάτω από το γόνατο ενός γουρουνιού για οκτώ λεπτά και 46 δευτερόλεπτα. Οι διαδηλώσεις δεν άργησαν, ξέσπασαν σε περισσότερες από 806 κωμοπόλεις στις ΗΠΑ, παρά την παγκόσμια πανδημία που καθιστούσε τις μαζικές συγκεντρώσεις, απαγορευτικές. Τη μαζικότητα των κινητοποιήσεων μαρτυρούν οι 10.000 συλλήψεις μέσα στις δέκα ημέρες μετά τη δολοφονία. Το κίνημα αγκαλιάστηκε από πλατιά λαϊκά στρώματα. Στοιχεία από τρεις διαμαρτυρίες στις ΗΠΑ δείχνουν ότι πάνω από το 50% των συμμετεχόντων ήταν Λευκοί. Παρόλο που η υποστήριξη συγκεντρωνόταν κυρίως μεταξύ των μειονοτικών πληθυσμών, το 60% των λευκών Αμερικανών υποστηρίζει το κίνημα. Επίσης το κίνημα έχει επιτύχει νίκες, δηλαδή να «διώξει τους αστυνομικούς που εμπλέκονται στη δολοφονία και να τους «αφαιρέσει» από τις αστυνομικές υπηρεσίες»28.
«Αν δεν έχεις κατανοήσει την ερήμωση που αντιμετωπίζουν οι εργατικές οικογένειες σε περιοχές, όπως η Γουέστ Βιρτζίνια, καθώς και την τεράστια αύξηση στην ταξική ανισότητα από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και μετά, δεν μπορείς να καταλάβεις τι γίνεται σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες». (Μέρι-Αλις Γουότερς, Στην υπεράσπιση της εργατικής τάξης των ΗΠΑ, Διεθνές Βήμα, Αθήνα 2020.)
Οι απεργίες από του 2018 έως και την εξέγερση εν μέσω περιορισμών της πανδημίας του 2020 δεν αποτελούν ξεχωριστά κοινωνικά φαινόμενα. Το πιο σημαντικό συμπέρασμα από την παρούσα φάση της κοινωνικής αναταραχής στις ΗΠΑ είναι ακριβώς ότι οι τύχες του συνδικαλιστικού – εργατικού κινήματος είναι αλληλένδετα δεμένες με το στάδιο ανάπτυξης και τα ιδιαίτερα δομικά ρατσιστικά χαρακτηριστικά του αμερικάνικου καπιταλισμού. Οι εκρήξεις της ταξικής πάλης στην ιστορία των ΗΠΑ πάντοτε συνοδεύονταν με πλατιά διαταξικά κοινωνικά κινήματα, τα πιο αξιοσημείωτα των οποίων είναι το φεμινιστικό κίνημα και το κίνημα των Μαύρων.
Νέα σελίδα για το αμερικάνικο συνδικαλιστικό κίνημα;
Η πληθώρα των ανεπίσημων απεργιών στις πιο πρόσφατες εξελίξεις επιβεβαιώνει αυτό το συμπέρασμα. Στην Αμερική της πανδημίας και των ψηφιακών κινημάτων, οι απεργίες έχουν ριζικά διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις παραδοσιακές απεργίες εργασίας τα τελευταία 30 χρόνια. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει το συνδικαλιστικό κίνημα είναι να οργανώσει στις γραμμές του ένα εργατικό κίνημα, κάτι το οποίο οι «παλαίμαχοι» Λευκοί ηγέτες της οργανωμένης εργατικής τάξης δεν το καταλαβαίνουν. Η Neidi Domingez, στέλεχος της AFC-CIO, τονίζει ότι αυτή η πρόκληση και η δυνατότητα δείχνει ότι, «θα μπορούσαμε να είμαστε σε μια στιγμή ανάπτυξης και δύναμης για τα συνδικάτα, (και το ότι δεν έχει γίνει) δεν οφείλεται στο ότι υπάρχει έλλειψη οράματος (ή) ότι υπάρχει έλλειψη πραγματικής κατανόησης της δυνατότητας οικοδόμησης μια τέτοιας δύναμης αλλά ότι (μια τέτοια αντίληψη πρέπει) να επικεντρώνεται στις πραγματικές συνθήκες της ζωής των ανθρώπων και όχι σε μια προδιαγραμμένη ιδέα στο πώς μοιάζουν οι ζωές των ανθρώπων»29.
Το μαζικό φαινόμενο ανοργάνωτων εργαζομένων από χώρους εργασίας χωρίς συνδικαλιστική οργάνωση που συντονίζονταν διαδικτυακά και που συμμετείχαν σε απεργιακές δράσεις λόγω Covid, ή και σε στάσεις εργασίας σε αλληλεγγύη προς το κίνημα Black Lives Matter, είναι συναρπαστικό, αλλά το γεγονός ότι πλειοψηφούν οι «ανεπίσημες» απεργίες δεν είναι κάτι καινούργιο για το ιστορικό συνδικαλιστικό κίνημα των ΗΠΑ. Παρόμοιες απεργίες άνθησαν και έδωσαν ώθηση στο κίνημα των κοινωνικών δικαιωμάτων κατά τη δεκαετία του ’60 και του ’70. Το κύμα των απεργιών στον δημόσιο τομέα στη δεκαετία του 1970, όπως αυτό των ταχυδρομικών, συμπεριλάμβανε εκατοντάδες παράνομες και «ανεπίσημες» απεργίες σε ρήξη με τις αποφάσεις των δικαστηρίων και τα καταστατικά των επίσημων συνδικάτων.
«Για οκτώ ημέρες τον Μάρτιο του 1970, η χώρα συγκλονίστηκε από μια σοκαριστική και άνευ προηγουμένου εθνική απεργία από τους εργαζόμενους στις ταχυδρομικές υπηρεσίες. Ξεκινώντας από τη Νέα Υόρκη, η απεργία εξαπλώθηκε γρήγορα και επηρέασε δεκατρείς πολιτείες, διακόσιες πόλεις, διακόσιες χιλιάδες εργαζόμενους και 671 σταθμούς σε ολόκληρη τη χώρα. Αυτή η δράση από φαινομενικά υπάκουους και παθητικούς ομοσπονδιακούς εργάτες προκάλεσε μια κρίση τόσο σοβαρή που ο Πρόεδρος Νίξον έστειλε είκοσι δύο χιλιάδες στρατιώτες της Εθνικής Φρουράς στη Νέα Υόρκη για να μεταφέρουν με κάποιο τρόπο το ταχυδρομείο και να αποκαταστήσουν την τάξη.»30
Για το συνδικαλιστικό κίνημα ο προσανατολισμός στους Μαύρους και Latinx πληθυσμούς αποτελεί προϋπόθεση ανασυγκρότησης. Η υπόθεση αυτή υπερβαίνει την παρωχημένη συζήτηση για την «ενσωμάτωση» της Λευκής εργατικής τάξης ή την «επαναστατικότητα» του «πρεκαριάτου». Είναι απλώς μια ολοφάνερη διαπίστωση ότι τα πιο πληβειακά στρώματα στις ΗΠΑ και ειδικά στους κόλπους της εργατικής τάξης αποτελούνται από αυτούς ακριβώς τους πληθυσμούς. Ταυτόχρονα ο νεοφιλελευθερισμός ξεζουμίζει το σύνολο της εργατικής τάξης, σε όλες τις αποχρώσεις της, περνώντας από τη μερική μισθωτή εκμετάλλευση στην απόλυτη. Την ίδια στιγμή όμως ενώνει και διαφοροποιεί την εργατική τάξη. Δεν προκύπτει από πουθενά ότι η γραφειοκρατία στις ΗΠΑ θέλει ή μπορεί να καθοδηγήσει αποτελεσματικά τα συνδικάτα στη μάχη. Ριζοσπάστες συνδικαλιστές στην απεργία της West Virginia, αναβιώνοντας τις καλύτερες παραδόσεις του σοσιαλιστικού και συνδικαλιστικού κινήματος, κατάφεραν να συνδέσουν και να κλιμακώσουν τους αγώνες τους σε πολλαπλές πολιτείες, υπερβαίνοντας τον συντηρητισμό της ηγεσίας των συνδικάτων. Ο μικρός αριθμός τους και το μέγεθος του καθενός είναι το αντικειμενικό εμπόδιο για την εξάπλωση του απεργιακού κινήματος σε άλλους κλάδους των ΗΠΑ αλλά και για την άμεση σύνδεση με τα αναδυόμενα κοινωνικά κινήματα. H υψηλή συνδικαλιστική γραφειοκρατία των συνδικάτων στις ΗΠΑ δεν μπόρεσε να ηγηθεί καμιάς αποτελεσματικής αντίστασης, εδώ και δεκαετίες, στις οικονομικές και πολιτικές επιθέσεις των εργοδοτών αλλά και του κράτους στα συνδικάτα. Από το κίνημα του Occupy Wall Street (2011) έως το κίνημα του Black Lives Matter (2013-2020) η μοίρα του οργανωμένου εργατικού κινήματος εξαρτιέται από το κατά πόσο η οργανωμένη εργατική τάξη θα κινητοποιηθεί για να συνδέσει τους αγώνες και τα κινήματα των καταπιεσμένων, των μειονοτήτων, των Lgbtq+, των γυναικών και από το πόσο θα αντισταθεί στην επικείμενη καταστροφή του περιβάλλοντος (στην Ελλάδα και στις πολεμικές σειρήνες). Ούτε εδώ στην Ελλάδα ούτε στην Αμερική η επίσημη ηγεσία του συνδικαλιστικού κινήματος θα ανοίξει μια νέα σελίδα για τα συνδικάτα· τη δουλειά αυτή θα την κάνουν «άλλοι/ες» συνδικαλιστές/στριες που θα κάνουν ξανά τον συνδικαλισμό μια «όμορφη» λέξη». Η ταξική πάλη στις ΗΠΑ δεν είναι ένα φάντασμα που πλανιέται, έχει σάρκα και οστά, έχει ιστορία και μέλλον. Ο Αρμαγεδδών της κλιματικής καταστροφής που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα δεν θα επιτρέψει την επιστροφή στην ομαλότητα στις ΗΠΑ. Η εκλογική νίκη του Jo Baiden θα πρέπει να πιστωθεί και στις πρόσφατες εξεγέρσεις. Η εκλογή του όμως δεν θα φέρει καμία βελτίωση στις τρομακτικές οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες στις ΗΠΑ. Από τις ΗΠΑ έως και την Ινδία όλα θα κριθούν στο δρόμο. Η νίκη τότε θα έχει ως σύνθημα: «Αμερικάνοι αδέλφια μας».
Σπάρτακος, τεύχος 132, Νοέμβριος 2020.
Σημειώσεις
2 «Union membership rate 10.5 percent in 2018, down from 20.1 percent in 1983», U.S. Bureau of Labor Statistics, 25 Ιανουαρίου 2019, https://www.bls.gov/opub/ted/2019/union-membership-rate-10-point-5-percent-in-2018-down-from-20-point-1-percent-in-1983.htm?view_full.
3 «Union Members Summary», U.S. Bureau of Labor Statistics, 22 Ιανουαρίου 2020, https://www.bls.gov/news.release/union2.nr0.htm.
4 Dan La Botz, «Trump and the Labor Movement», New Politics, Vol. XVI No. 4, Whole Number 64 , Χειμώνας 2018, https://newpol.org/issue_post/trump-and-labor-movement/.
5 Το Salting (Αλάτομα) είναι μια συνδικαλιστική τακτική με την οποία ένα συνδικάτο πληρώνει ένα άτομο για να υποβάλει αίτηση για εργασία σε μια στοχευμένη εταιρεία και, μόλις προσληφθεί στη δουλειά, να ξεκινήσει προσπάθειες οργάνωσης των ανοργάνωτων εργατών στο συνδικάτο. Τα «άλατα» - ο όρος που χρησιμοποιείται για τέτοια άτομα - μπορεί να είναι εμφανώς άμεσοι για τις προθέσεις τους ή μπορεί να χρησιμοποιούν πιο λεπτές τεχνικές. «Salting», Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/salting-labour-organizing-tactic.
6 Duncan Campbell, «“Why don’t you just go home, you wetbacks?”», The Guardian, 20 Απριλίου 2001, https://www.theguardian.com/film/2001/apr/20/culture.features3.
7 Peter Olney and Rand Wilson, «Justice for Janitors: A Misunderstood Success», Stansbury Forum, 13 Μαΐου 2015, https://stansburyforum.com/2015/05/13/justice-for-janitors-a-misunderstood-success.
8 Dan La Botz, «Trump...», ό.π., https://newpol.org/issue_post/trump-and-labor-movement/
9 Niall McCarthy, «The State Of Global Trade Union Membership», Forbes, 6 Μαΐου 2019, https://www.forbes.com/sites/niallmccarthy/2019/05/06/the-state-of-global-trade-union-membership-infographic/#7137974f2b6e
10 Jiachuan Wu, Nigel Chiwaya and Savannah Smith, «Map: Protests and rallies for George Floyd spread across the country», News, 1 Ιουνίου 2020, https://www.nbcnews.com/news/us-news/map-protests-rallies-george-floyd-spread-across-country-n1220976
11 Dan La Botz, «Trump...», ό.π., https://newpol.org/issue_post/trump-and-labor-movement/
12 Dan La Botz, «The American Working Class on Unfamiliar and Dangerous Terrain: A Fightback Begins», New Politics, 1 Ιουνίου 2020, https://newpol.org/the-american-working-class-on-unfamiliar-and-dangerous-terrain-a-fightback-begins/.
13 Eric Blanc, «The Lessons of West Virginia», Jacobin, 9 Μαρτίου 2018, https://www.jacobinmag.com/2018/03/west-virginia-wildcat-strike-militancy-peia
14 «2016 Presidential Election Results», Politico, 13 Δεκεμβρίου 2016, https://www.politico.com/2016-election/results/map/president/.
15 Michael M., «How West Virginia teachers defied the state – and their unions», organizing work, 17 Απριλίου 2019, https://organizing.work/2019/04/how-west-virginia-teachers-defied-the-state-and-their-unions/.
16 «Wildcat απεργία, διακοπή εργασίας που πραγματοποιείται από υπαλλήλους χωρίς τη συγκατάθεση των αντίστοιχων συνδικάτων τους. Τέτοιες απεργίες δεν είναι απαραίτητα παράνομες, αλλά συχνά παραβιάζουν τους όρους μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας. Το όνομα βασίζεται στα στερεότυπα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τις αγριόγατες: απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες. Αυτοί οι όροι περιγραφής εφαρμόζονται συχνά από τους εργοδότες, τα μέσα ενημέρωσης και το κράτος και όχι από τους ίδιους τους εργαζομένους», Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/wildcat-strike.
17 «COVID-19 Strike Wave Interactive Map», Payday Report – Covering Labor in News Deserts, https://paydayreport.com/covid-19-strike-wave-interactive-map/.
18 «Union Members Summary», ό.π., https://www.bls.gov/news.release/union2.nr0.htm.
19 Harry Cheadle, «Coronavirus Has Caused More Than 150 Strikes. This Map Is Tracking Them All», Vice, 30 Αυγούστου 2020, https://www.vice.com/en/article/k7e4gn/coronavirus-has-caused-more-than-150-strikes-this-map-is-tracking-them-all.
20 «COVID-19 Class Struggle Timeline», Sutori, https://www.sutori.com/story/covid-19-class-struggle-timeline--L59HEhnbep7FLqq97Y9gCRpX.
21 «Alabama Results», The New York Times, https://www.nytimes.com/elections/2016/results/alabama.
22 Edward Ongweso, «General Electric Workers Launch Protest, Demand to Make Ventilators», Vice, 30 Μαρτίου 2020, https://www.vice.com/en/article/y3mjxg/general-electric-workers-walk-off-the-job-demand-to-make-ventilators.
23 Madeline Kenney, «Nurses launch seven-day strike at University of Illinois Hospital», Chicago Sun-Times, 12 Σεπτεμβρίου 2020, https://chicago.suntimes.com/2020/9/12/21433746/nurses-strike-uic-university-illinois-hospital.
24 «Unions Offer to Return to Work at ASARCO, End Nine-Month Strike», Cision PR Newswire, 6 Ιούλη 2020, https://www.prnewswire.com/news-releases/unions-offer-to-return-to-work-at-asarco-end-nine-month-strike-301088492.html.
25 Andy O’Brien, «Maine Shipbuilders Bring the Hammer Down, Reject Concessions», Labor Notes, 13 Αυγούστου 2020, https://labornotes.org/blogs/2020/08/maine-shipbuilders-bring-hammer-down-reject-concessions.
26 Alia Chughtai, «Know their names: Black people killed by the police in the US», Al Jazeera, 2020, https://interactive.aljazeera.com/aje/2020/know-their-names/index.html.
27 Frances Robles and Julie Bosman, «Autopsy Shows Michael Brown Was Struck at Least 6 Times», The New York Times, 17 Aygo;ystoy 2014, https://www.nytimes.com/2014/08/18/us/michael-brown-autopsy-shows-he-was-shot-at-least-6-times.html?smid=pl-share.
28 Joseph Choonara, «A triple crisis», International Socialism, τεύχος, 167, καλοκαίρι 2020, https://isj.org.uk/a-triple-crisis/#footnote-10080-2-backlink.
29 Mike Elk, «How Black & Brown Workers Are Redefining Strikes in the Digital COVID Age», Payday Report – Covering Labor in News Deserts, 8 Ιουλίου 2020, https://paydayreport.com/how-black-brown-workers-are-redefining-strikes-in-a-digital-covid-age/.
30 Paul Prescod, «When the Mailmen Rebelled», Jacobin, 24 Μαΐου 2018, https://www.jacobinmag.com/2018/05/postal-strike-1970-wildcat-rank-and-file-unions