Ο Νταν Λα Μποτζ υπήρξε ιδρυτικό μέλος της κίνησης «Οδηγοί φορτηγών για ένα Δημοκρατικό Συνδικάτο» (Teamsters for a Democratic Union -TDU). Είναι ο συγγραφές του βιβλίου «Εξέγερση από τα κάτω: Οδηγοί φορτηγών για ένα Δημοκρατικό Συνδικάτο (1991)». Είναι επίσης συν-εκδότης της ηλεκτρονικής περιοδικής έκδοσης «Νέα Πολιτική» και εκδότης του «Μεξικανές Εργατικές Ειδήσεις και Αναλύσεις».

Dan La Botz

Νικαράγουα: Πού πηγαίνει η εξέγερση;

Η λαϊκή εξέγερση εναντίον της δικτατορικής κυβέρνησης του Ντανιέλ Ορτέγκα, τέσσερις φορές προέδρου της Νικαράγουας, συνεχίζεται εδώ και περισσότερο από ένα μήνα. Και η κυβέρνηση Ορτέγκα συνεχίζει τη βίαιη καταστολή της. Τις τελευταίες 47 ημέρες, αναφέρθηκε ότι 104 άνθρωποι σκοτώθηκαν, ενώ κάποιοι συνελήφθησαν ή βασανίστηκαν και άλλοι αγνοούνται. Σε ένα από τα πιο στυγερά γεγονότα, κυβερνητικοί ελεύθεροι σκοπευτές πυροβόλησαν στις 30 Μαΐου στη «Διαδήλωση των Μητέρων» που είχε επικεφαλής τις μητέρες που πενθούσαν τη δολοφονία των παιδιών τους. Δεκαπέντε διαδηλωτές σκοτώθηκαν και πολλοί άλλοι τραυματίστηκαν.

Ενώ οι σπουδαστές σε όλη τη χώρα διαδραμάτισαν ηγετικό ρόλο στην εξέγερση, συμμετείχαν επίσης οι αγρότες, οι περιβαλλοντολόγοι και οι γυναικείες οργανώσεις. Οι διαμαρτυρίες και οι διαδηλώσεις του λαού της Νικαράγουας που ζητούν «Ειρήνη και Δικαιοσύνη» -και ποιο συγκεκριμένα το τέλος της βίας της κυβέρνησης εναντίον των φοιτητών και την παραίτηση του Ορτέγκα- έχουν πάρει τεράστιες διαστάσεις, από δεκάδες χιλιάδες σε πολλές περιπτώσεις, έφτασαν περίπου τις 500.000 -τη μεγαλύτερη διαδήλωση στην ιστορία της Κεντρικής Αμερικής- στην «Διαδήλωση των Μητέρων». Αρκετές ομάδες καλούν πλέον για ένα «paro», μια πανεθνική γενική πολιτική απεργία.

Όπως εξηγούσα στο βιβλίο μου «Τι πήγε στραβά; Η Νικαραγουανή Επανάσταση: Μια Μαρξιστική Ανάλυση» (που συνοψίζεται και σε ένα πρόσφατο άρθρο), ο Ντανιέλ Ορτέγκα άρχισε να συνάπτει συμμαχίες με την επιχειρηματική τάξη της Νικαράγουας και με συντηρητικούς και διεφθαρμένους πολιτικούς μετά την αποχώρησή του από την εξουσία το 1990¹ και τελικά κατάφερε να επιστρέψει στην εξουσία ως πρόεδρος. Κατά τα επόμενα σχεδόν τριάντα χρόνια έγινε δικτάτορας, καθιστώντας τη σύζυγό του αντιπρόεδρο και ελέγχοντας όλους τους κλάδους της κυβέρνησης. Τώρα υπάρχει μια μαζική λαϊκή εξέγερση ενάντια στη δικτατορία του Ορτέγκα. Ρωτώ εδώ τώρα: Τι είναι αυτή η εξέγερση και πού πηγαίνει; Ποια θα πρέπει να είναι η στάση μας προς αυτήν ως αριστεροί Αμερικάνοι;

Μια λαϊκή εξέγερση

Το σημερινό κίνημα διαμαρτυρίας στη Νικαράγουα έχει σαφώς τα χαρακτηριστικά μιας λαϊκής εξέγερσης. Το κίνημα έχει τις ρίζες του στο 2012, όταν οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Νικαράγουας, οι αγρότες και οι οικολόγοι κατέθεσαν αγωγές ενάντια στο σχέδιο της κυβέρνησης για την κατασκευή ενός καναλιού που θα ενώνει τους δύο ωκεανούς, ένα έργο που θα μπορούσε να έχει καταστροφικές οικολογικές συνέπειες. Όταν οι αγωγές απορρίφθηκαν, οι ομάδες αυτές άρχισαν να οργανώνουν ειρηνικές διαμαρτυρίες τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές. Ενώ στις περισσότερες από αυτές συμμετείχαν μερικές εκατοντάδες, μερικές φορές συμμετείχαν χιλιάδες. Η αστυνομία του Ορτέγκα και, μερικές φορές το κόμμα του, το «Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Σαντινίστα» (Sandinista National Liberation Front - FSLN) και οι βίαιες ένοπλες συμμορίες της οργάνωσης νεολαίας του που ονομάζονται turbas, επιτέθηκαν στους ειρηνικούς διαδηλωτές.

Όταν στα μέσα Απριλίου η κυβέρνηση Ορτέγκα ανακοίνωσε αύξηση της φορολογίας των συντάξεων των εργαζομένων, συνοδευόμενες από μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών, υπήρξε ευρεία αντίδραση κατά των μεταρρυθμίσεων. Οι φοιτητές στα μεγάλα πανεπιστήμια της χώρας οργάνωσαν διαμαρτυρίες, αλλά όταν δέχτηκαν επίθεση επέστρεψαν στις πανεπιστημιουπόλεις τους και τις κατέλαβαν. Όλα τα μεγάλα πανεπιστήμια -UNA, UCA, UNI, UPOLI και UNAN, στα οποία φοιτούν περίπου 100.000 συνολικά- καταλήφθηκαν. Όταν οι φοιτητές διαδήλωσαν ξανά ειρηνικά, η αστυνομία και οι turbas τους επιτέθηκαν, ενώ ελεύθεροι σκοπευτές σε στρατηγικές θέσεις πυροβόλησαν και σκότωσαν μερικούς από τους διαδηλωτές. Τέτοιες δολοφονίες που διατάχτηκαν από την κυβέρνηση, έχουν τεκμηριωθεί από νικαραγουανές και διεθνείς ομάδες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, από τις εφημερίδες της χώρας και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης - συνεχίζονται καθημερινά στη Μανάγκουα και σε άλλες πόλεις².

Οι δολοφονίες προκάλεσαν φρίκη στον λαό της Νικαράγουας και ένα κίνημα διαμαρτυρίας εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη χώρα. Η Καθολική Εκκλησία, οι επιχειρηματικές οργανώσεις και μερικοί από τους φοιτητές ζήτησαν διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ορτέγκα και της αντιπολίτευσης, αλλά ο Ορτέγκα απέτυχε να διαπραγματευτεί με καλή πίστη και η αντιπολίτευση έγινε όλο και πιο αδιάλλακτη στο αίτημά της για παραίτησή του. Με την αναστολή των διαπραγματεύσεων, οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν, το ίδιο και η κυβερνητική βία. Στη συνέχεια, η Εκκλησία διοργάνωσε πορείες που ζητούσαν Ειρήνη και Δικαιοσύνη, στις οποίες συμμετείχαν δεκάδες χιλιάδες, αλλά δεν πέτυχαν τους στόχους αυτούς.

Προς το παρόν, τα πράγματα είναι εξαιρετικά τεταμένα, με ένα είδος ντε φάκτο απαγόρευσης της κυκλοφορίας από τις 6 μ.μ. έως τις 6 το πρωί, λόγω του φόβου της οργάνωσης νεολαίας του FSLN και των κακοποιών της. Ο Ιησουίτης ιερέας Χοσέ Αλβέρτο Ιντιάκεζ, πρύτανης του Πανεπιστημίου της Κεντρικής Αμερικής (UCA) στη Μανάγκουα, ο οποίος είχε υποστηρίξει τους διαμαρτυρόμενους φοιτητές, δέχτηκε απειλές για την ζωή του λόγω της συμμετοχής του στο διάλογο³. Ο Μόνσενιορ Σίλβιο Χοσέ Μπάεζ, ο βοηθός επίσκοπος της Μαναγκουά, ο οποίος συμμετείχε στις πορείες διαμαρτυρίας, έχει πέσει θύμα εκστρατειών κακοποίησης λόγω της κριτικής του για τη βίαιη καταστολή της κυβέρνησης Ορτέγκα. Οι πόλεις Μασάγια και Γρανάδα έχουν δεχθεί επιθέσεις από την αστυνομία και από ένοπλες συμμορίες, δημόσια κτίρια και αγορές έχουν καεί. Η αστυνομία και οι γκάνγκστερ συνεχίζουν να δολοφονούν φοιτητές.

Κυβερνητικοί ισχυρισμοί περί αντιιμπεριαλισμού και ξένων παρεμβάσεων

Η κυβέρνηση Ορτέγκα δήλωσε ότι η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ βρίσκεται πίσω από τις διαμαρτυρίες και συνεργάζεται με το Κίνημα Αναγέννησης Σαντινίστα (MRS), μια ομάδα αντιφρονούντων που διασπάστηκε από τους Σαντινίστας το 1994. Η αφήγηση αυτή υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση της Κούβας, το ειδησεογραφικό τηλεοπτικό δίκτυο ΤeleSur της Βενεζουέλας, και από το Russian Television (RT). Ενώ οι Λατινοαμερικάνοι έχουν κάθε λόγο να είναι φιλύποπτοι και φοβούνται την αμερικανική παρέμβαση στις χώρες τους, η λαϊκή εξέγερση αναπτύχθηκε στη Νικαράγουα ανάμεσα στους απλούς ανθρώπους που ανησυχούν για τα αγροκτήματα τους και το περιβάλλον, για το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και τα δικαιώματα των γυναικών, καθώς και άλλα θέματα, και έγινε αντικυβερνητική εξέγερση μόνο όταν αντιμετώπισε την βίαιη καταστολή εναντίον ειρηνικών διαδηλωτών. Αυτό δεν ήταν ξενοκίνητο κίνημα, παρά τις συνηθισμένες κατηγορίες για ανάμιξη εξωτερικών προβοκατόρων. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση για να προωθήσει τη δική της ατζέντα, αλλά αυτό δεν αναιρεί με κανέναν τρόπο το ότι άρχισε και εξακολουθεί να είναι ένα ανεξάρτητο κίνημα.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι ενώ η κυβέρνηση Ορτέγκα ήταν σύμμαχος της Κούβας, της Βενεζουέλας και της Βολιβίας και έχει αυτοπροβληθεί ως αντιιμπεριαλιστική, υπήρξαν ελάχιστα ή και τίποτα που να είναι πραγματικά αντιιμπεριαλιστικά ως προς τις πολιτικές και τις πρακτικές της. Η Νικαράγουα του Ορτέγκα έχει μεγάλη εμπλοκή με την αμερικανική κυβέρνηση και τις επιχειρήσεις των Η.Π.Α. επί δεκαετίες και συνεργάστηκε με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε πολλούς τομείς: οικονομικά, πολιτικά, ακόμα και από την άποψη της αστυνόμευσης και του στρατού. Η οικονομική κυριαρχία είναι, φυσικά, στο επίκεντρο της θεωρίας του ιμπεριαλισμού. Όπως σημειώνει η «Σελίδα για την Νικαράγουα» στο site του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο κυρίαρχος οικονομικός εταίρος της Νικαράγουας, αγοράζοντας το 51% των εξαγωγών της Νικαράγουας, προμηθεύοντας το 32% των εισαγωγών, παρέχοντας το 20% των επενδύσεων, στέλνοντας το 54% των εμβασμάτων της, και είναι η χώρα προέλευσης του 19% των τουριστών της, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2017.»⁴

Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι αυτό το εμπόριο είναι αναπόφευκτο, δεδομένου του μικρού μεγέθους και της θέσης της Νικαράγουας και του κυρίαρχου ρόλου των Ηνωμένων Πολιτειών στη Βόρεια Αμερική και σε όλο το ημισφαίριο. Όπως και να είναι, το εμπόριο και οι επενδύσεις αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά του ιμπεριαλισμού. Ο Ορτέγκα σίγουρα ενθάρρυνε τις επενδύσεις των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης των ζωνών ελεύθερου εμπορίου και των καλλιεργειών τύπου maquiladoras που αντιπροσωπεύουν σημαντικό μέρος των εξαγωγών της χώρας, στη βάση των χαμηλών μισθών των εργαζομένων. Ο Ορτέγκα εργάστηκε για να αποτρέψει τις απεργίες και να εμποδίσει την οργάνωση ανεξάρτητων εργατικών συνδικάτων. Οι αμερικανικές και άλλες ξένες άμεσες επενδύσεις ανέρχονται σήμερα σε 6% του ΑΕΠ.

Ο νόμος για την προώθηση των ξένων επενδύσεων (Ley de Promoción de Inversiones Extranjeras), που ισχύει από το 2000, επιτρέπει στους ξένους επενδυτές σε όλους τους τομείς να κατέχουν το 100% του κεφαλαίου στις επιχειρήσεις. Εξασφαλίζει τον επαναπατρισμό του κεφαλαίου και των κερδών ανά πάσα στιγμή, καθώς και ταχείες και αποτελεσματικές αποζημιώσεις αν η περιουσία του επενδυτή απαλλοτριωθεί για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Ο ίδιος νόμος επιτρέπει επίσης στους επενδυτές να επιλέγουν το διαιτητικό τους δικαστήριο σε περίπτωση σύγκρουσης.⁵

Λόγω αυτών των νόμων, τόσο η καπιταλιστική τάξη της Νικαράγουα όσο και οι ΗΠΑ και άλλοι ξένοι επενδυτές είναι αρκετά ικανοποιημένοι με τον Ντανιέλ Ορτέγκα από τότε που ήρθε στην εξουσία.

Το εμπόριο των ΗΠΑ συμπληρώθηκε από την βοήθεια των ΗΠΑ. Η Νικαράγουα εξαρτάται από καιρό από τις Ηνωμένες Πολιτείες για οικονομική στήριξη, λαμβάνοντας δισεκατομμύρια σε οικονομική βοήθεια τις τελευταίες δεκαετίες⁶. Οι Η.Π.Α. παρέχουν επίσης ιατρική βοήθεια κατά καιρούς⁷. Η κυβέρνηση της Νικαράγουας έχει επίσης ξεκινήσει σχέσεις με τις αστυνομικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Η Αμερικανική Υπηρεσία για την Καταπολέμηση των Ναρκωτικών άνοιξε ένα γραφείο στη Μανάγκουα το 1997 και η DEA εδώ και πολλά χρόνια έχει τακτικές συναντήσεις με στρατιωτικές και αστυνομικές υπηρεσίες της Νικαράγουας. Μόλις τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ του νικαραγουανού Στρατού και της DEA για να συζητηθεί η κοινή τους στρατηγική. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει παράσχει επίσης εκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια στο Ναυτικό της Νικαράγουας για την επίβλεψη της απαγόρευση των ναρκωτικών⁸ και εκατομμύρια σε γενική στρατιωτική βοήθεια μέχρι το 2005⁹. Όταν έπαυσε η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ, η κυβέρνηση Ορτέγκα στράφηκε στον Ρώσο δικτάτορα Βλαντιμίρ Πούτιν για στρατιωτική βοήθεια, και την πήρε¹⁰. Για τον Ορτέγκα, μια αυτοκρατορική δύναμη είναι τόσο καλή όσο και μια άλλη, όσο ο ίδιος παραμένει στην εξουσία. (Πρέπει κανείς να αντιληφθεί ότι είναι ειρωνικό, η κυβέρνηση ενός μικρού έθνους όπως η Νικαράγουα, που για τόσο πολύ καιρό έπρεπε να αντισταθεί στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, να συμμαχήσει με την Ρωσία, η οποία κατέλαβε την Κριμαία και παρενέβη στην Ανατολική Ουκρανία και τη Συρία).

Το θέμα είναι ότι δεν υπήρχε και δεν υπάρχει τίποτα «αντιιμπεριαλιστικό» στην κυβέρνηση του Ορτέγκα, η οποία παρά τη ρητορική της έχει διατηρήσει ισχυρούς οικονομικούς και αστυνομικούς δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Απέχοντας πολύ από το να είναι αντιιμπεριαλιστική ή αντι-ΗΠΑ, η Νικαράγουα δεν σταμάτησε να αποτελεί μέρος του Αμερικανικού αυτοκρατορικού συστήματος στη Λατινική Αμερική.

Ποιος ηγείται στο Κίνημα της Αντιπολίτευσης;

Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι σε μια χώρα που έχει ουσιαστικά μονοκομματικό καθεστώς του Σαντινιστικού Μέτωπο για την Εθνική Απελευθέρωση (FSLN), το οποίο διατήρησε σημαντικό κύρος γιατί ηγήθηκε του αγώνα για την ανατροπή της δικτατορίας Σομόζα το 1979 και όπου το κόμμα αυτό έχει τον έλεγχο των κοινωνικών οργανώσεων και των εργατικών συνδικάτων, ότι υπήρξαν ελάχιστες ευκαιρίες για μια αποτελεσματική αριστερή αντιπολίτευση. Σε αυτό θα πρέπει να προστεθεί η μακρόχρονη πρακτική της κυβέρνησης να παρενοχλεί και μερικές φορές να πραγματοποιεί βίαιες επιθέσεις σε αντίπαλα πολιτικά κόμματα κατά τις εκλογικές περιόδους. Ο συνδυασμός του πολιτικού μονοπωλίου και της καταπίεσης δημιούργησε μια ατμόσφαιρα που ανέστειλε κάθε υγιή, δημοκρατική πολιτική ζωή και ιδίως κατέστησε δύσκολη τη δημιουργία ισχυρών αντιπολιτευτικών ομάδων στα αριστερά.

Υπάρχουν πολλά πολιτικά κόμματα στη Νικαράγουα, αλλά εκείνα που βρίσκονται στα αριστερά δεν κατάφεραν να αποκτήσουν λαϊκή βάση, ενώ τα κόμματα στα δεξιά ήταν από καιρό διεφθαρμένα. Δύο διασπάσεις από το FSLN, το Κίνημα Αναγέννησης Σαντινίστα (MRS) και το Κίνημα για τη Διάσωση του Σαντινισμού (MPRS), προσπάθησαν να χτίσουν μια αριστερή αντιπολίτευση. Ο συγγραφέας Σέρχιο Ραμίρεζ και η πρώην Comandante Ντόρα Μαρία Τεγιέζ δημιούργησαν το σοσιαλδημοκρατικό MRS το 1994, υποστηριζόμενο από σχεδόν όλους τους βουλευτές του FSLN εκείνη την εποχή. Ωστόσο, η MRS δεν κατόρθωσε ποτέ να δημιουργήσει μια μαζική βάση ανάμεσα στους εργαζόμενους της χώρας. Το 2005, ο Έρτι Λεβίτες έθεσε υποψηφιότητα για πρόεδρος και κέρδισε σημαντική υποστήριξη, αλλά πέθανε ξαφνικά από καρδιακή προσβολή το 2006. Το κόμμα που ο Λεβίτες και ο Βίκτορ Τιράντο ίδρυσαν το 2005, το MPRS, απέτυχε να μεγαλώσει και έμεινε περιθωριακό. Τόσο η MRS όσο και η MPRS συνέχισαν σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 και του 2010 να επικρίνουν τον Ορτέγκα και την κυβέρνηση του FSLN, αλλά ποτέ δεν εξελίχθηκαν σε σημαντικές οργανώσεις. Η Χριστιανική Εναλλακτική Λύση, εμπνευσμένη από τη Θεολογία της Απελευθέρωσης, απέτυχε επίσης. Άλλα μικρά αριστερά κόμματα, κομμουνιστές, τροτσικιστές και μαοϊκοί, είχαν μικρή επιρροή και δεν είχαν αντίκτυπο.

Τα δύο βασικά συντηρητικά κόμματα της αντιπολίτευσης της Νικαράγουας -το Συνταγματικό Φιλελεύθερο Κόμμα και το Ανεξάρτητο Φιλελεύθερο Κόμμα- αποδείχθηκαν ικανά να οικοδομήσουν υποστήριξη και να κερδίσουν εκλογές, αλλά μόνο επειδή είχαν κάνει πολιτικές συμφωνίες με τον Ορτέγκα. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου το FSLN του Ορτέγκα έγινε το κυρίαρχο συντηρητικό κόμμα και κέρδισε την υποστήριξη από τους τραπεζίτες και τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων της Νικαράγουα και την ιεραρχία της Καθολικής Εκκλησίας. Η καπιταλιστική τάξη της Νικαράγουα, που διαπίστωσε ότι ο Ορτέγκα υποστήριξε την ατζέντα της, δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να υποστηρίξει τα πολιτικά κόμματα της αντιπολίτευσης. Καθώς αυτή η κρίση εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε, δεν υπήρχε κανένα πολιτικό κόμμα στα αριστερά για να δώσει ηγεσία στο κίνημα και τα απομεινάρια των συντηρητικών κομμάτων που έχουν επιβιώσει έχουν διαφθαρεί εντελώς από τον Ορτέγκα και το FSLN, καθώς και από τη δική τους απληστία και την έλλειψη ηθικών αναστολών.

Οι κυρίαρχες κοινωνικές δυνάμεις υπό την Ορτεγκά

Ο Ορτέγκα και το FSLN έχουν εδώ και καιρό μια πολιτική είτε κυριαρχίας είτε καταστροφής των λαϊκών κοινωνικών οργανώσεων της χώρας. Στην επαναστατική περίοδο της δεκαετίας του 1980 το FSLN είχε δημιουργήσει οργανώσεις για εργαζόμενους και αγρότες, σπουδαστές και γυναίκες και κράτησε τον έλεγχο των περισσότερων από αυτές για δεκαετίες. Μετά την ήττα του Ορτέγκα και του FSLN στις εκλογές του 1990, η γυναικεία οργάνωση AMNLAE του FSLN διαλύθηκε, καθώς οι γυναίκες που διαφωνούσαν δημιούργησαν το δικό τους φεμινιστικό κίνημα και μια ποικιλία μικρών γυναικείων οργανώσεων. Ο Ορτέγκα και ιδιαίτερα η σύζυγός του και τώρα αντιπρόεδρος Ροζάριο Μουρίλλο, που είχε συμμαχήσει με τον συντηρητικό καθολικό καρδινάλιο Μιγκέλ Ομπράντο υ Μπράβο, ξεκίνησε μια άγρια νομική επίθεση καθώς και μια επίθεση μέσω των ΜΜΕ εναντίον των φεμινιστριών που υποστήριζαν το δικαίωμα της άμβλωσης, κατηγορώντας τες ότι ήταν εγκληματίες υποστηρικτές των αμβλώσεων εμπνευσμένες από ξένους ιμπεριαλιστές. Τα κοινωνικά κινήματα δεν θα μπορούσαν να ευδοκιμήσουν σε μια τέτοια ατμόσφαιρα.

Ενώ τα κοινωνικά κινήματα εξασθενούσαν, διάφορα είδη μη κυβερνητικών οργανώσεων εμφανίζονταν κατά καιρούς. Ο Ορτέγκα και άλλοι ηγέτες του FSLN, όταν έχασαν την κυβερνητική εξουσία μετά το 1990, ξεκίνησαν την δημιουργία ΜΚΟ, ενισχύοντας τες συχνά με πόρους που απλά είχαν πάρει από τα προηγούμενα κυβερνητικά τους γραφεία. Οι περισσότεροι χρησιμοποίησαν τις ΜΚΟ τους για να προωθήσουν τα δικά τους πολιτικά και επιχειρηματικά σχέδια, αν και κάποιοι έδειξαν πραγματικό ενδιαφέρον για κοινωνικά ζητήματα. Πολλά ιδρύματα των Η.Π.Α. και ευρωπαϊκά ιδρύματα και ΜΚΟ υποστήριξαν τις προσπάθειες στη Νικαράγουα γύρω από θέματα φτώχειας, πείνας, έλλειψης στέγης, υγειονομικής περίθαλψης παιδιών και γυναικών και περιβαλλοντικά ζητήματα¹¹. Ενώ αυτές οι οργανώσεις, τόσο θρησκευτικές όσο και κοσμικές, συχνά εξέφραζαν υψηλά ιδεώδη, βασικά –με την εξαίρεση μερικών γυναικείων ΜΚΟ– επιδίδονταν σε φιλανθρωπικούς σκοπούς, αποφεύγοντας οποιαδήποτε κοινωνική ή πολιτική δραστηριότητα από φόβο μήπως χάσουν την άδεια της κυβέρνησης για το έργο τους.

Οι πιο οργανωμένες και σημαντικότερες κοινωνικές οργανώσεις στη Νικαράγουα ήταν τότε η επιχειρηματική τάξη και η Καθολική Εκκλησία. Η Καθολική Εκκλησία έχει περίπλοκη ιστορία στη Νικαράγουα. Συμμαχώντας εδώ και αιώνες με την τάξη των γαιοκτημόνων και τα πολιτικά της κόμματα, έφτασε σε ένα modus vivendi με τη δικτατορία της Σομόζα και αργότερα με τη δικτατορία του Ορτέγκα. Ταυτόχρονα, η Θεολογία της Απελευθέρωσης της δεκαετίας του 1960 και της δεκαετίας του 1970 που κάλεσε την εκκλησία να λάβει προοδευτικές κοινωνικές θέσεις και να διατηρήσει σε «προτεραιότητα τον προσανατολισμό της προς τους φτωχούς», κέρδισε πολλούς ανάμεσα στο τάγμα των ιησουιτών αλλά και πολλούς άλλους καθολικούς τόσο ιερωμένους όσο και κοσμικούς. Καθολικοί ιερείς προσχώρησαν στο FSLN κατά τη διάρκεια του ηρωικού αγώνα εναντίον της δικτατορίας της Σομόζα και συνέχισαν να υποστηρίζουν το FSLN στον αγώνα του εναντίον των ανταρτών που υποστηρίζονταν από τους Αμερικάνους. Όμως, από τη δεκαετία του 1990, η καθολική αριστερά άρχισε να εγκαταλείπει το FSLN, επικρίνοντας τον Ορτέγκα, την έλλειψη δημοκρατίας του κόμματος και τη μείωση της κοινωνικής του συνείδησης. Κάποιοι σχημάτισαν το πολιτικό κίνημα που ονομάζεται Χριστιανική Εναλλακτική, αλλά δεν σημείωσαν επιτυχία. Οι ιερείς και οι καθηγητές που συνέχισαν να πιστεύουν στη Θεολογία της Απελευθέρωσης συχνά διδάσκουν στα πανεπιστήμια της χώρας και χωρίς αμφιβολία τα ιδανικά τους είχαν κάποια επίδραση στη σημερινή γενιά των φοιτητών. Προς το παρόν, ο Πάπας Φραγκίσκος και η Καθολική Εκκλησία της Νικαράγουας ζητούν τον τερματισμό της βίας και την ειρήνη και τον διάλογο μεταξύ του Ορτέγκα και της αντιπολίτευσης¹².

Ο σημαντικότερος κοινωνικός οργανισμός στη Νικαράγουα είναι το COSEP (Consejo Superior de la Empresa Privada), ανώτατο συμβούλιο ιδιωτικών επιχειρήσεων, μια οργάνωση ομπρέλα αποτελούμενη από 27 επιμελητήρια συγκεκριμένων βιομηχανιών. Στενή σύμμαχος με το COSEP είναι το AmCham, το Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο της Νικαράγουας, μέρος των αμερικανικών εμπορικών επιμελητηρίων σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική που προωθούν τις επενδύσεις και το εμπόριο των ΗΠΑ. Το COSEP αντιπροσωπεύει την πλούσια και ισχυρή καπιταλιστική τάξη της Νικαράγουας. Όταν οι Σαντινίστας ανέλαβαν την εξουσία στην επανάσταση του 1979, η γαιοκτημονική και η βιομηχανική καπιταλιστική τάξη χωρίστηκαν σε τρεις διαφορετικές ομάδες: 1) Κάποιοι, όπως ο Κάρλος Πέγιας, σήμερα ένας δισεκατομμυριούχος, ο πλουσιότερος στη Νικαράγουα, και φίλος του Ντάνιελ Ορτέγκα, παρέμειναν στην Νικαράγουα. 2) άλλοι εγκατέλειψαν τη Νικαράγουα, πήγαν σε άλλες χώρες της Κεντρικής Αμερικής και της Καραϊβικής ή μετακόμισαν στη Φλόριντα, συνεχίζοντας τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες ή ασχολούμενοι με νέους τομείς. 3) Μερικοί από αυτούς της ομάδας (2) υποστήριξαν ή ακόμα και εντάχθηκαν στους Κόντρας. Ενώ παρέμειναν στην εξορία, οι περισσότεροι από την αστική τάξη της Νικαράγουας έγιναν πλουσιότεροι, επειδή αναγκάστηκαν να διευρύνουν τα δίκτυα των επιχειρήσεων, δημιουργώντας νέους δεσμούς με άλλες τράπεζες και εταιρείες.

Όταν ο Ορτέγκα και το FSLN έχασαν την εξουσία το 1990, η αστική τάξη που ήταν στην εξορία επέστρεψε και μέσω της κυβέρνησης της Προέδρου Βιολέτα Τσαμόρρο και του γαμπρού της, Αντόνιο Λακάγιο, ανέκτησαν σταδιακά το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας που είχε αφαιρέσει η κυβέρνηση από αυτούς. Είχαν επιστρέψει στα πράγματα. Μέσω των διάσημων piñatas, δηλαδή των δύο διανομών ιδιοκτησίας της κυβέρνησης του FSLN στον Ορτέγκα και άλλους ηγέτες του FSLN, ορισμένοι από αυτούς τους τελευταίους έγιναν για ένα μικρό χρονικό διάστημα τμήμα της Νικαραγουανής μπουρζουαζίας. Μέχρι τη δεκαετία του 2000, ο Ορτέγκα και το FSLN είχαν γίνει όχι μόνο κατώτεροι εταίροι στην καπιταλιστική οικονομία, αλλά και πολιτικοί εταίροι που στήριζαν πολιτικές υπέρ του επιχειρείν στο νομοθετικό σώμα και μέσω κυβερνητικών διαταγμάτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι καθώς η κρίση άρχισε λίγο περισσότερο από ένα μήνα πριν, το COSEP εκπροσωπούσε τη σημαντικότερη οργανωμένη ομάδα στη χώρα. Όταν ο Ορτέγκα πρότεινε τη μεταρρύθμιση της κοινωνικής ασφάλισης που πυροδότησε την εξέγερση, το COSEP ήταν ανάμεσα στις πρώτες οργανώσεις που αντέδρασαν στις αλλαγές επειδή θα σήμαιναν υψηλότερους φόρους όχι μόνο για τους εργαζόμενους, αλλά και για τις επιχειρήσεις.

Οι φοιτητές, οι οποίοι κυριάρχησαν στις διαδηλώσεις μέσα από την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα εθνικό συμβούλιο φοιτητών για να υπάρξει οργάνωση και ηγεσία, αλλά αυτό αποδείχθηκε δύσκολο εξαιτίας των βίαιων επιθέσεων της κυβέρνησης και του γενικού χάος που υπάρχει σε μεγάλο μέρος της χώρας όπου οι γειτονιές έχουν αποκλειστεί με οδοφράγματα, οι αυτοκινητόδρομοι έχουν μπλοκαριστεί, και οι συμμορίες του FSLN και απλοί αστυνομικοί, μαζί με ελευθέρους σκοπευτές, συλλαμβάνουν βασανίζουν και δολοφονούν φοιτητές ακτιβιστές. Μερικοί από τους φοιτητές δήλωσαν ότι αυτό που συμβαίνει είναι «επανάσταση»¹³. Αλλά ενώ οι φοιτητές ήταν οι ηρωικοί ηγέτες του κινήματος, δεδομένης της ιστορίας της χώρας και των σημερινών συνθηκών, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι απέτυχαν να προωθήσουν ένα πολιτικό πρόγραμμα. Μέχρι στιγμής, οι απαιτήσεις του κινήματος εξακολουθούν να επικεντρώνονται στην παραίτηση του Ορτέγκα και της Μουρίγιο, στην αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και στην κοινωνική δικαιοσύνη. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προτάσεις για το τι πρέπει να κάνουν τα κυβερνητικά όργανα, το κόμμα του FSLN και οι ηγέτες του, ο στρατός και η αστυνομία ή η οικονομία.

Πού βρίσκονται λοιπόν τώρα το πράγματα;

Μπορούμε να πούμε ότι αντιμέτωποι με την κυβέρνηση υπάρχουν σήμερα τρεις μεγάλες δυνάμεις στη Νικαράγουα: το κίνημα των φοιτητών, των αγροτών, των γυναικών και άλλων, το COSEP, και η Καθολική Εκκλησία. Η Εκκλησία, με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο της Μανάγκουα Καρδινάλιο Λεοπτόλντο Μπρεν, συνεχίζει να ζητάει ειρήνη και διάλογο και παρά τις σφαγές δεν έχει ακόμη καλέσει τον Ορτέγκα να παραιτηθεί.

Ο πλουσιότερος άνθρωπος της Νικαράγουας, ο Κάρλος Πέγιας και άλλοι, όπως ο Ρομπέρτο Ζαμόρα της LaFise, ενός από τους σημαντικότερους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς της χώρας, ζήτησαν τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών¹⁴. Είναι σαφές ότι η αστική τάξη θα επιθυμούσε μια ομαλή μετάβαση στη συνεχιζόμενη οικονομική της κυριαρχία στη χώρα.

Η πρόσφατα δημιουργηθείσα Articulación de Movimientos Sociales y Organizaciones de la Sociedad Civil, η Συντονιστική Επιτροπή Κοινωνικών Κινήσεων και Οργανισμών της Κοινωνίας των Πολιτών, εξέδωσε πρόσκληση για την κήρυξη Εθνικής Απεργίας των Πολιτών, με σκοπό την παράλυση της χώρας ώστε να αναγκάσει τον Ορτέγκα να παραιτηθεί από το αξίωμα του. Με τους δρόμους και τις εθνικές οδούς της χώρας να έχουν ήδη αποκλειστεί και την οικονομία να έχει διαταραχθεί από τα γεγονότα, η απεργία θα αποτελούσε πρόσθετη πίεση, αν και το αν θα μπορούσε να αναγκάσει τον Ορτέγκα να παραιτηθεί είναι ένα ανοιχτό ερώτημα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες βλέπουν την ευκαιρία να επιβάλουν ακόμη πιο φιλικό προς αυτές και ποιο ανοιχτά υπέρ των επιχειρήσεων καθεστώς στην Νικαράγουα, μέσω του πρεσβευτή τους, Κάρλος Τρουχίγιο, δήλωσαν την αντίθεσή τους στη δικτατορία Ορτέγκα και ζήτησαν ημερομηνία για νέες εκλογές¹⁵. Η θέση τους είναι πολύ κοντά σε αυτήν του COSEP. Οι ΗΠΑ επίσης θα ήθελαν μια ομαλή μετάβαση σε μια νέα, συντηρητική καπιταλιστική κυβέρνηση.

Η πρόκληση που αντιμετωπίζει το δημοκρατικό κίνημα στην Νικαράγουα

Η πρόκληση που αντιμετωπίζει η λαϊκή εξέγερση της Νικαράγουας και το δημοκρατικό κίνημα στο επίκεντρο της είναι να επεξεργαστεί ένα πρόγραμμα που θα καλεί για πολιτική δημοκρατία και επίσης για κοινωνική δικαιοσύνη με πολύ συγκεκριμένους όρους. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία θα πρέπει να τύχει υπεράσπισης, αλλά πρέπει να καθαριστεί από τη διάχυτη διαφθορά της και η δημοκρατία πρέπει να επεκταθεί στην καθημερινή ζωή, στα barrios και στους χώρους εργασίας όπου οι οργανώσεις του FSLN καταπιέζουν καθημερινά τους ανθρώπους.

Ένα πρόγραμμα κοινωνικής δικαιοσύνης πρέπει να περιλαμβάνει την απόρριψη του καναλιού ανάμεσα στους δύο ωκεανούς, την προστασία της γης των αγροτικών κοινοτήτων και των αυτοχθόνων πληθυσμών και νέα γεωργικά προγράμματα για την ανύψωση του βιοτικού επιπέδου στην ύπαιθρο. Οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν το δικαίωμα να οργανώνουν ανεξάρτητες εργατικές ενώσεις και να επιδιώκουν υψηλούς μισθούς και εν τω μεταξύ μια νέα δημοκρατική κυβέρνηση θα πρέπει να αυξήσει δραστικά τους μισθούς. Η εθνική ιδιοκτησία και η συνεταιριστική ιδιοκτησία θα πρέπει να προστατεύονται και να κολεκτιβοποιηθούν περισσότερα ιδρύματα.

Πρέπει να προστατευθούν και να ενισχυθούν τα δικαιώματα των γυναικών, τα δικαιώματα των παιδιών και τα δικαιώματα των ιθαγενών, των μαύρων Νικαραγουανών της ακτής της Καραϊβικής και όλων των άλλων ομάδων. Ο αγώνας προς το παρόν στη Νικαράγουα είναι για προγράμματα δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά είναι σημαντικό οι νέοι ακτιβιστές να υιοθετήσουν μια επαναστατική στάση απέναντι στον καπιταλισμό και την καπιταλιστική κυβέρνηση και να γίνουν υπέρμαχοι μιας γνήσιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Ένα πρόγραμμα δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης θα μπορούσε να εμπνεύσει, να ενώσει και να προωθήσει το κίνημα.

Προκειμένου το σημερινό κίνημα της Νικαράγουας να νικήσει, το COSEP πρέπει να σταματήσει να έχει τον έλεγχο της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αποκλειστούν από οποιαδήποτε επέμβαση. Εμείς στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορούμε να απαιτήσουμε από την κυβέρνηση να κρατήσει τα χέρια της μακριά από τη Νικαράγουα και μπορούμε με κάθε ηθικό και ουσιαστικό τρόπο να προσφέρουμε την υποστήριξή μας στο δημοκρατικό κίνημα. Το μέλλον έγκειται στους νέους Νικαραγουανούς που έχουν ηρωικά καθοδηγήσει αυτήν την εξέγερση και πρέπει να είμαστε οι σύμμαχοί τους.

Μετάφραση: e la libertà

Dan La Botz, «Where Is The Rebellion Going?», New Politics, 6 Ιουνίου 2018 και International Viewpoint, 8 Ιουνίου 2018.

Σημειώσεις