Joseph Daher
Τρία χρόνια μετά: Η εξέλιξη της στρατιωτικής επέμβασης της Ρωσίας στη Συρία
Καθώς πλησιάζει η παραμονή της 30ης Σεπτεμβρίου - όταν πριν από τρία χρόνια ξεκίνησε η ρωσική στρατιωτική επέμβαση στη Συρία – είναι αποκαλυπτικό ότι η επιρροή της Ρωσίας στη Συρία εξακολουθεί να αναπτύσσεται στην περιοχή και σε διεθνές επίπεδο, ιδίως μέσα από διάφορες ζώνες αποκλιμάκωσης, την ειρηνευτική διαδικασία της Αστάνα και πιο πρόσφατα την αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη στην επαρχία Ιντλίμπ.
Στη Συρία ήταν η πρώτη φορά που η Μόσχα ξεκίνησε μια μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση εκτός των συνόρων της μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Υποστηριζόμενο από τη ρωσική αεροπορία και τις ιρανικές πολιτοφυλακές στο έδαφος, το συριακό καθεστώς μπόρεσε να καταστρέψει τα ένοπλα οχυρά της αντιπολίτευσης και να πάρει τον έλεγχο σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας. Ενώ υποστήριξε αρχικά τον Σύριο σύμμαχό του πολιτικά μέσω του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και οικονομικά μέσω συμφωνιών για πωλήσεις όπλων σε τιμή κόστους, προσθέτοντας τη στρατιωτική της υποστήριξη, η Ρωσία μετέστρεψε δραματικά το ρεύμα υπέρ του καθεστώτος Άσαντ και άλλαξε την πορεία της σύγκρουσης.
Εκτεταμένη στρατιωτική παρέμβαση
Στόχος της ρωσικής στρατιωτικής επέμβασης ήταν να αποκτήσει ξανά τα εδάφη που έχασε το καθεστώς Assad από διάφορες δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Το ρωσικό κράτος δικαιολόγησε και πλαισίωσε την άμεση μαζική στρατιωτική επέμβαση στη Συρία ως «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», ιδιαίτερα εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (ISIS, ISIL ή Ντά’ες), αλλά η Ρωσία προσπάθησε πρωτίστως να προστατέψει τον σύμμαχο της, το συριακό κράτος - πολιτικά και στρατιωτικά - και να συντρίψει όλες τις μορφές αντιπολίτευσης. Αυτό έγινε σαφές από το σχετικά χαμηλό ποσοστό των ρωσικών αεροπορικών επιδρομών που είχαν ως στόχο το ISIS. Οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές είχαν ως στόχο το ισλαμικό κράτος το 26% του χρόνου στο πρώτο τρίμηνο του 2016, αυτό το ποσοστό έπεσε στο 22% το δεύτερο τρίμηνο και στο 17% το τρίτο τρίμηνο1. Οι αναλυτές υποστήριξαν ότι «η προτεραιότητα της Ρωσίας είναι να παράσχει στρατιωτική υποστήριξη στην κυβέρνηση Assad και, πιθανότατα, να μετατρέψει τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας από μια πολυκομματική σύγκρουση σε μια δυαδική μεταξύ της κυβέρνησης της Συρίας και των τζιχαντιστικών ομάδων όπως το IS»2.
Η Μόσχα συγκρότησε σημαντικές χερσαίες δυνάμεις σε όλη τη Συρία3. Οι εκτιμήσεις περιλαμβάνουν περίπου 4.000 στρατιώτες στο έδαφος, συμπεριλαμβανομένων αρκετών ιδιωτικών στρατιωτικών εταιρειών4 (ENC Corp, Wagner και PMC της Morgan Security Group) μαζί με τη ρωσική στρατιωτική αστυνομία με σύγχρονα όπλα. Τον Οκτώβριο του 2016, η Ρωσία ανέπτυξε το τελευταίο σύστημα πυραυλικής άμυνας S-300 για να εξασφαλίσει την προστασία της ναυτικής βάσης Ταρτούς και των πολεμικών της πλοίων στις ακτές της Μεσογείου5. Έστειλε επίσης τρία πολεμικά πλοία για να ενισχύσει τις ναυτικές δυνάμεις της στις ακτές της Συρίας.
Οι Ρώσοι στρατιωτικοί σύμβουλοι εκπαίδευαν και συμβούλευαν τους στρατιώτες του Συριακού Αραβικού Στρατού (ΣΑΣ), αναπτύσσοντας παράλληλα σχέσεις με παραστρατιωτικές πολιτοφυλακές όπως η Παλαιστινιακή Ταξιαρχία Κουντς στο Χαλέπι και οι πολιτοφυλακές των αδελφών Τζαμπέρ (Γεράκια της Ερήμου και Κομάντος της Θάλασσας / «Navy Seals»)6.
Επιπλέον, η Ρωσία ήταν η κινητήρια δύναμη για την ίδρυση του Πέμπτου Σώματος το Νοέμβριο του 2016 - διαχειριζόταν και χρηματοδοτούσε την ομάδα - που αναπτύχθηκε παράλληλα με άλλες μονάδες του ΣΑΣ και ξένες συμμαχικές δυνάμεις7. Στα μέσα του 2018, αυτή η μονάδα απαρτίζεται από φιλοκαθεστωτικούς στρατιώτες, εθελοντικές πολιτοφυλακές που δημιουργήθηκαν από το καθεστώς, Ρώσους και πρώην ένοπλες αντιπολιτευόμενες ομάδες που υπέγραψαν συμφωνίες με τη Ρωσία.
Παγίωση του ελέγχου
Τον Αύγουστο του 2015, η Μόσχα και η Δαμασκός υπέγραψαν συμφωνία που επέτρεπε στη Ρωσία να εγκαταστήσει την αεροπορική της βάση Χμέιμιν στην επαρχία της Λατάκιας για να ξεκινήσει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις. Πάνω από ένα χρόνο αργότερα, η Ρωσία επικύρωσε8 τις συμφωνίες αυτές τον Οκτώβριο του 2016 για τον μόνιμο έλεγχο της στρατηγικής αεροπορικής βάσης9 και την διατήρηση των αεροπορικών δυνάμεων επ’ αόριστον κατόπιν αιτήματος του συριακού καθεστώτος. Η συμφωνία σαράντα εννέα ετών επιτρέπει στη Ρωσία να διατηρήσει την αεροπορική βάση και να έχει την κρατική κυριαρχία πάνω στην εδαφική περιοχή της καθώς και να διατηρεί μέχρι ένδεκα πολεμικά πλοία, συμπεριλαμβανομένων πυρηνοκίνητων πλοίων, και έχει τη δυνατότητα να την παρατείνει για άλλα είκοσι πέντε χρόνια10.
Η Ρωσία συνέχισε μερικούς μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 2017, με τη συμφωνία που επεκτείνει τη στρατιωτική της παρουσία μέσω του ναυτικού κέντρου στην πόλη Ταρτούς. Είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα, καθώς είναι η μόνη στρατιωτική βάση εκτός της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και των πρώην κρατών δορυφόρων της με άμεση πρόσβαση στη Μεσόγειο Θάλασσα11. Αυτό το ναυτικό κέντρο ενίσχυσε την επιχειρησιακή ικανότητα της Ρωσίας στην περιοχή, έναν στόχο που η Ρωσία έχει επιδιώξει να επιτύχει εδώ και καιρό12.
Ο ρωσικός στρατός επέκτεινε τη μικρή του ναυτική εγκατάσταση στην Ταρτούς για να διαχειρίζεται μεγαλύτερα πολεμικά πλοία και μεταφορικά πλοία μέσα σε μια γενική συσσώρευση ρωσικών δυνάμεων. Περίπου 1.700 στρατιωτικοί σύμβουλοι της Ρωσίας αξιοποιήθηκαν στα μέσα του 2015, γεγονός που αποτελεί μια δραματική αύξηση του προσωπικού που μέχρι το 2012 ανέρχονταν σε μια χούφτα στρατιωτικών και εργολάβων πολιτών13. Η στρατιωτική επέκταση στη Συρία ήταν τμήμα μιας μεγαλύτερης ρωσικής επέκτασης14 που περιελάμβανε την ίδρυση στρατιωτικών βάσεων σε αρκετές άλλες χώρες15.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου, εν αναμονή τότε της στρατιωτικής επέμβασης εναντίον του Ιντλίμπ, η Ρωσία εδραίωσε τη στρατιωτική της παρουσία στις ακτές της Συρίας με τη μεγαλύτερη ναυτική της ανάπτυξη από την αρχή της σύγκρουσης. Πάνω από είκοσι πέντε πολεμικά πλοία και σκάφη υποστήριξης και περίπου τριάντα αεροπλάνα, συμπεριλαμβανομένων μαχητικών αεροσκαφών και στρατηγικών βομβαρδιστικών, συμμετείχαν σε ναυτικές ασκήσεις μεταξύ 1 και 8 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με τον Ρώσο αρχηγό του ναυτικού16.
Στις 24 Σεπτεμβρίου, η Μόσχα ανακοίνωσε ότι θα προμηθεύσει τον ΣΑΣ με το σύστημα πυραύλων S-300 σε δύο εβδομάδες17. Η ανακοίνωση έγινε μια εβδομάδα μετά την κατά λάθος κατάρρηψη ενός ρωσικού στρατιωτικού αεροπλάνου18 από τον ΣΑΣ καθώς προσπαθούσε να στοχεύσει ισραηλινά αεροπλάνα που πραγματοποιούσαν επίθεση σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Συρίας.
Μισθοφόροι εν δράση
Μέχρι τα τέλη του 2016 και στις αρχές του 2017, η ρωσική στρατιωτική αστυνομία - μέρος του ρωσικού υπουργείου Άμυνας και επιφορτισμένη με την προστασία των βασικών ρωσικών εγκαταστάσεων και τη διασφάλιση της πειθαρχίας των στρατευμάτων - εγκαταστάθηκε στη Συρία για να εκπαιδεύσει τους Σύριους συναδέλφους τους για να πραγματοποιούν κοινές περιπολίες σε περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των «ζωνών αποκλιμάκωσης».
Ο Πούτιν προσωπικά τίμησε τα μέλη των ιδιωτικών στρατιωτικών εταιρειών, αν και αυτές οι ιδιωτικές εταιρείες λειτουργούν χωρίς νομικό πλαίσιο. Οι δραστηριότητες των ιδιωτικών στρατιωτικών εργολάβων απαγορεύτηκαν από ένα άρθρο του ρωσικού ποινικού κώδικα που απαγόρευε μισθοφορικές ομάδες. Ωστόσο, τον Δεκέμβριο του 2016 ο Πούτιν υπέγραψε μια νομική τροποποίηση19 στο νόμο αριθ. 53 που επέτρεπε την ανάπτυξη Ρώσων μισθοφόρων σε όλο τον κόσμο για την ενίσχυση του ρωσικού στρατού. Η νομιμότητα αυτών των ιδιωτικών στρατιωτικών εταιρειών συνεχίζει να εγείρει ανησυχίες στη Ρωσία20 σχετικά με την έκταση της χρησιμοποίησης μισθοφόρων στη Συρία.
Καθώς το καθεστώς επανέκτησε πόλεις και εδαφική επικράτεια με τη ρωσική και ιρανική στρατιωτική υποστήριξη στις αρχές του 2016, υπήρξαν δηλώσεις21 του Πούτιν στις οποίες ανέφερε ότι οι στρατιωτικοί πέτυχαν τους στόχους του και ζήτησε τη μερική απόσυρση δυνάμεων. Ωστόσο, αυτή η αρχική ανακοίνωση απόσυρσης αποδείχθηκε ρητορική. Οι αναφορές δείχνουν22 μια προγραμματισμένη εναλλαγή αεροσκαφών και όπλων για συντήρηση, όχι απόσυρση. Ένα χρόνο αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2017, υπήρξε ένας παρόμοιος ισχυρισμός αλλά και πάλι ο Πούτιν δήλωσε αργότερα ότι ο στρατός θα μείνει όσο χρειάζεται23. Μέχρι σήμερα, συνολικά 63.012 Ρώσοι στρατιωτικοί «απέκτησαν πολεμική εμπειρία» στη Συρία, μεταξύ των οποίων 25.738 αξιωματικοί κατάταξης και 434 στρατηγοί καθώς και 4.349 ειδικοί πυροβολικού και πυραύλων, σύμφωνα με τη Μόσχα24.
Η Ρωσία χρησιμοποίησε25 τη στρατιωτική παρέμβασή της στη Συρία ως ένα «μέσο για να επιδείξει τα όπλα της για εξαγωγικές πωλήσεις», ειδικά τα μαχητικά αεροσκάφη SU-34 και τους πυραύλους κρουζ. Περισσότερα από 200 νέα όπλα26 που κατασκευάστηκαν από επιστήμονες της Μόσχας χρησιμοποιήθηκαν στη Συρία μέχρι τον Φεβρουάριο του 2018, δήλωσε στο κοινοβούλιο ο πρώην Ρώσος διοικητής και τώρα βουλευτής Βλαντιμίρ Σαμάνοφ.
Πολιτικές δυναμικές και κίνητρα
Η Ρωσία είναι ο πιο παλιός σύμμαχος του συριακού καθεστώτος27, μια συμμαχία που χρονολογείται από τον Ψυχρό Πόλεμο. Η δέσμευση της Μόσχας να στηρίξει τη Δαμασκό από την έναρξη της σύγκρουσης είναι σαφής. Η Ρωσία έχει δικαίωμα βέτο και μπλοκάρει συνεχώς τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ28 για την επιβολή κυρώσεων και άλλων μέτρων εναντίον του καθεστώτος Άσαντ.
Η Μόσχα θεωρεί την πιθανή ανατροπή του συριακού καθεστώτος ως σοβαρή απειλή για τα δικά της περιφερειακά συμφέροντα. Η ανατροπή του καθεστώτος θα μπορούσε να αποδυναμώσει την επιρροή της στην περιοχή, ενισχύοντας παράλληλα τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους. Ένα δυσάρεστο αποτέλεσμα για τη Ρωσία.
Η τελευταία συμφωνία μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας για τη δημιουργία μιας αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης29 στην επαρχία Ιντλίμπ σταμάτησε, τουλάχιστον προσωρινά, την πιθανή επίθεση του καθεστώτος30. Απέδειξε και πάλι τον καίριο ρόλο της Ρωσίας στη σύγκρουση, ξεκαθαρίζοντας ταυτόχρονα ότι οποιαδήποτε ενέργεια των Ηνωμένων Πολιτειών πρέπει να λάβει υπόψη τα συμφέροντα της Ρωσίας προκειμένου να επιτευχθεί μια βιώσιμη λύση. Η στρατιωτική επέμβαση επέτρεψε στη Ρωσία να καταστεί ο βασικός παράγοντας της σύγκρουσης και της ανασυγκρότησης μετά τη σύγκρουση. Ανέδειξε τη ριζικά νέα στρατιωτική και πολιτική ικανότητα της Ρωσίας στη διεθνή σκηνή.
Μετάφραση: e la libertà
Joseph Daher, «Three Years Later: The Evolution of Russia’s Military Intervention in Syria», Atlantic Council, 27 Σεπτεμβρίου 2018· αναδημοσιεύσεις: Europe Solidaire Sans Frontières, 27 Σεπτεμβρίου 2018·سوريا الحرية للأبد - Syria Freedom Forever, 1 Οκτωβρίου 2018· International Viewpoint , 1 Οκτωβρίου 2018· Alliance of Middle Eastern Socialists, 2 Οκτωβρίου 2018.
Στα αραβικά:
جوزيف ضاهر
«بعد ثلاث سنوات: تطور التدخل العسكري الروسي في سوريا»
1 Οκτωβρίου 2018, Syria Freedom Forever – سوريا الحرية للأبد
Σημειώσεις
1«Fewer Russian strikes targeting IS: analyst», Al-Monitor, 9 Οκτωβρίου 2016.
2 «Fewer Russian strikes targeting IS: analyst», Al-Monitor, 9 Οκτωβρίου 2016.
3 «Assad Regime Militias and Shi’ite Jihadis in the Syrian Civil War», bellingcat, 30 Νοεμβρίου 2016.
4 Richard Spencer, «Where are the Syrians in Assad's Syrian Arab Army?», The Telegraph, 9 Απριλίου 2016.
5 Andrei Akulov, «What the Deployment of Russian S-300 Air Defense Systems to Syria Really Means», Strategic Culture on-line journal Foundation, 7 Οκτωβρίου 2016.
6 «Assad Regime Militias and Shi’ite Jihadis in the Syrian Civil War», bellingcat, 30 Νοεμβρίου 2016.
7 Bassel Oudat, «Russia’s Syrian army», Ahram Online, 19 Ιουλίου 2018.
8 «Putin Ratifies Deal On “Indefinite” Air Force Deployment In Syria», Radio Free Europe/Radio Liberty, 14 Οκτωβρίου 2016.
9 «Russian parliament ratifies deal on air task force’s indefinite deployment in Syria», TASS, 12 Οκτωβρίου 2016. http://tass.com/politics/905900
10 «New Russia-Syria accord allows up to 11 warships in Tartus port simultaneously», Deutsche Welle, 20 Ιανουαρίου 2017.
11 «Russia Signs Deal for Syria Bases; Turkey Appears to Accept Assad», The New York Times, 20 Ιανουαρίου 2017.
12 Edward Delman, «The Link Between Putin’s Military Campaigns in Syria and Ukraine», The Atlantic, 2 Οκτωβρίου 2015.
13 «Why Russia Is Expanding Its Naval Base in Syria», The Moscow Times, 21 Σεπτεμβρίου 2015.
14 Salam al-Saadi, «Russia’s Long-Term Aims in Syria», Carnegie Endowment for International Peace, 6 Οκτωβρίου 2015.
15 «Russian parliament ratifies deal on air task force’s indefinite deployment in Syria», TASS, 12 Οκτωβρίου 2016.
16 «Russian ships and planes to hold missile-firing exercises during Mediterranean drills», TASS, 31 Αυγούστου 2018.
17 «Syria to get Russia's S-300 air-defense missile system within two weeks», TASS, 24 Σεπτεμβρίου 2018.
18 «Netanyahu tells Putin delivery of S-300 to Syria will increase regional danger», Reuters, 24 Σεπτεμβρίου 2018.
19 Willi Neumann and Steffen Dobbert, «Putin’s Mercenaries», Zeit Online, 6 Φεβρουαρίου 2017.
20 Anton Mardasov, «Kremlin pressed to legalize private military companies», Al-Monitor, 11 Ιουλίου 2018.
21 Neil MacFarquhar and Anne Barnard, «Putin Orders Start of Syria Withdrawal, Saying Goals Are Achieved», The New York Times, 14 Μαρτίου 2016.
25 «Russia is using Syria as a testing ground for some of its most advanced weapons», Business Insider, 24 Μαρτίου 2017.
26 «Russia says it has “tested” more than 200 new weapons in Syria», The New Arab, 22 Φεβρουαρίου 2018.
27 «Why Russia is an ally of Assad», The Economist, 30 Σεπτεμβρίου 2015.
29 Clara Belk, Daniel Kamlarz, and Aisha Han «Military Developments in Idlib», Atlantic Council, 19 Σεπτεμβρίου 2018.
30 Faysal Itani, «The Long War in Idlib», Atlantic Council, 20 Σεπτεμβρίου 2018.