Φωτογραφία: Alkis Konstantinidis/Reuters

Raoul Walawalker

Η σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας έγινε πρότυπο για τη Βρετανία

Από την ποινικοποίηση των εργαζομένων σε ανθρωπιστικές οργανώσεις μέχρι τις φυλακές με συρματόπλεγμα και τις επαναπροωθήσεις στη θάλασσα, η δεξιά κυβέρνηση της Ελλάδας διεξάγει πόλεμο κατά των μεταναστών και παρέχει ένα μοντέλο που η κυβέρνηση των Τόρις στη Βρετανία επιθυμεί να ακολουθήσει.

Στις 25 Νοεμβρίου κυκλοφόρησε η είδηση ότι είκοσι επτά απελπισμένοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μάγχη για να ζητήσουν άσυλο¹. Το γεγονός δικαίως χαρακτηρίστηκε από όλους ως τραγωδία, αλλά αξιοποιήθηκε επίσης ως ευκαιρία από ειδήμονες της Δεξιάς να ενισχύσουν τις εκκλήσεις για περαιτέρω αυστηροποίηση των κανόνων για το άσυλο και να μιλήσουν για τους «παράγοντες έλξης» του Ηνωμένου Βασιλείου, μεταθέτοντας παράλληλα την ευθύνη για τους θανάτους στους «άθλιους διακινητές» και στις γαλλικές αρχές.

Με τη μετανάστευση δια μέσου της Μάγχης να βρίσκεται τακτικά στην ατζέντα των ειδήσεων για άλλη μια φορά, οι σχεδιαστές στρατηγικής των Τόρις αναζητούσαν απεγνωσμένα ένα μαγικό ραβδί για να βάλουν ένα μόνιμο τέλος σε αυτά τα ταξίδια. Ορισμένοι έχουν αρχίσει να εξετάζουν αυτά που χρησιμοποιεί η κεντροδεξιά κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας στην Ελλάδα ως πιθανό μοντέλο.

Ήταν κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Ηνωμένο Βασίλειο στα μέσα Νοεμβρίου, κατά την οποία έδωσε χαρούμενες συνεντεύξεις στο Good Morning Britain και στην Telegraph, όταν η τελευταία δημοσίευσε άρθρα σχετικά με τα σχέδια του Υπουργείου Εσωτερικών για «καταστολή των μεταναστών ελληνικού τύπου»² και τα κοινά όνειρα του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ελλάδας για το «πώς να αντιμετωπίσουν τους μετανάστες»³.

Τα άρθρα αυτά εμφανίστηκαν μια ημέρα μετά από μια διεθνώς αμφισβητούμενη δίκη στην Αθήνα, στην οποία η ελληνική κυβέρνηση εθεάθη να προσπαθεί να χρησιμοποιήσει κατασκευασμένες κατηγορίες (που χαρακτηρίστηκαν «παράλογες» από τη Διεθνή Αμνηστία⁴) για να ασκήσει δίωξη σε είκοσι πρόσφυγες εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις για προσπάθειες διάσωσης που πραγματοποιήθηκαν πριν από μερικά χρόνια. Βγήκαν επίσης λίγο καιρό αφότου η γνωστή Ολλανδή δημοσιογράφος Ίνγκεμποργκ Μπέουχελ εγκατέλειψε την Ελλάδα⁵ μετά από λεκτικό και φυσικό εκφοβισμό από ακροδεξιά τρολ, αφού κατηγόρησε τον Μητσοτάκη ότι λέει ψέματα για τις τακτικές επαναπροώθησης των μεταναστών από την Ελλάδα.

Η δίκη στη Λέσβο αναβλήθηκε για τεχνικούς λόγους για να εκδικαστεί σε απροσδιόριστη ημερομηνία σε ανώτερο δικαστήριο, αφήνοντας ουσιαστικά τους εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις σε εκκρεμότητα. Εάν καταδικαστούν, θα μπορούσαν να φυλακιστούν για περισσότερα από οκτώ χρόνια για κατηγορίες όπως κατασκοπεία, πλαστογραφία και υποκλοπή ραδιοφωνικών σημάτων, καθώς και για μεμονωμένες κατηγορίες όπως λαθραία διακίνηση ανθρώπων.

Η υπόθεση έχει κερδίσει σημαντική προσοχή παγκοσμίως, εν μέρει λόγω του διεθνούς υπόβαθρου των κατηγορουμένων. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο Σιν Μπίντερ, ένας εικοσιεπτάχρονος Ιρλανδός φοιτητής νομικής που είναι επίσης εκπαιδευμένος δύτης διάσωσης, και η Σάρα Μαρντίνι, μια Σύρια κολυμβήτρια που έγινε διάσημη αφού έσωσε τις ζωές δεκαεννέα ανθρώπων στη θάλασσα. Και οι δύο έχουν ήδη περάσει πάνω από εκατό ημέρες σε προφυλάκιση.

Τα περιστατικά κρατών που προσπαθούν να καταστείλουν ή να εκφοβίσουν τους εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις δεν είναι καθόλου νέα ή μοναδικά στην Ευρώπη⁶. Η υπόθεση εναντίον ενός Γάλλου αγρότη που βοήθησε πολλούς άπορους μετανάστες κατά τη διέλευσή τους το 2017 -οι κατηγορίες εναντίον του οποίου τελικά αποσύρθηκαν πέρυσι- απέκτησε ευρεία δημοσιότητα. Στην πραγματικότητα, μια έκθεση που συνέταξε πέρυσι η ομάδα ασύλου και έρευνας ReSOMA διαπίστωσε ότι σε δεκατρείς χώρες της ΕΕ, περίπου 171 άτομα αντιμετώπισαν ποινικοποίηση επειδή βοήθησαν μετανάστες⁷.

Το γεγονός ότι τόσοι πολλοί εργαζόμενοι στον τομέα της βοήθειας διώκονται με ψευδείς κατηγορίες δεν απασχολεί τη βρετανική κυβέρνηση. Ενδιαφέρεται περισσότερο για το πώς η Ελλάδα έχει καταφέρει να μειώσει τον αριθμό των αιτούντων άσυλο. Αφού περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι ταξίδεψαν μέσω της χώρας κατά τη διάρκεια της λεγόμενης προσφυγικής κρίσης του 2015-16, ο συνολικός αριθμός των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα ήταν περίπου σαράντα δύο χιλιάδες τον Αύγουστο του 2021⁸, 50% λιγότεροι από τις ογδόντα δύο χιλιάδες που σημείωναν τα κυβερνητικά στοιχεία το προηγούμενο έτος. Στα νησιά της, ο αριθμός μειώθηκε ακόμη περισσότερο, κατά περίπου 79%, μόλις πέντε χιλιάδες άτομα.

«Μπορεί να φαίνεται σαν μοντέλο για άλλες ευρωπαϊκές χώρες», λέει ο Βασίλης Παπαστεργίου, νομικός στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες. «Αλλά είναι ένα μοντέλο που παραβιάζει πλήρως το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Η αποτροπή των αφίξεων, οι απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς και η διακοπή κάθε οικονομικής βοήθειας προς τους αιτούντες άσυλο από τον Οκτώβριο, εξηγεί, είναι όλοι βασικοί παράγοντες για τη μείωση των αριθμών.

Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει καταβάλει ιδιαίτερη προσπάθεια να κρατήσει μυστικές πτυχές των μεθόδων αποτροπής που εφαρμόζει: έχει επιστήσει με υπερηφάνεια την προσοχή στο νέο τείχος μήκους σαράντα χιλιομέτρων κατά μήκος των συνόρων της με την Τουρκία και στους πέντε νέους καταυλισμούς μεταναστών «κλειστής πρόσβασης» που χρηματοδοτεί η ΕΕ και τους οποίους ανοίγει φέτος και του χρόνου. Δεν αρνείται επίσης ότι χρησιμοποιεί ηχητικά κανόνια⁹. Αλλά οι αναφορές για αδίστακτες, βίαιες επαναπροωθήσεις μεταναστών στα σύνορα έχουν προκαλέσει μεγαλύτερη ανησυχία, και η κυβέρνηση είτε τις αρνείται είτε τις αναδιατυπώνει ως «αναχαιτίσεις», παρά τα παραστατικά στοιχεία και τις καταθέσεις μαρτύρων.

Μετά τις παρενοχλήσεις εναντίον της και τη σύλληψή της τον Ιούνιο επειδή φιλοξένησε έναν νεαρό Αφγανό αιτούντα άσυλο, η Μπέουχελ έγραψε ένα άρθρο στο περιοδικό De Groene Amsterdammer¹⁰ περιγράφοντας την κακομεταχείριση που βλέπει στην καρδιά του συστήματος ασύλου της χώρας. Είχε τίτλο «Παρασυρόμενοι σε μια τουρκική παραλία» – μια αναφορά σε μαρτυρίες για μετανάστες που δένονται με χειροπέδες και πετιούνται από ελληνικές βάρκες, αφήνονται να επιπλέουν πίσω σε τουρκικές παραλίες ή παρασύρονται με άλλο τρόπο.

Στο κείμενο, η Μπέουχελ περιγράφει λεπτομερώς τη νέα νομοθεσία που ισχύει από τον Σεπτέμβριο, η οποία επιφανειακά αποσκοπεί στην πρόληψη της λαθραίας διακίνησης, αλλά στην πραγματικότητα έχει σχεδιαστεί για να εμποδίσει τους διασώστες να βοηθήσουν τους μετανάστες που βρίσκονται σε κίνδυνο –δεν επιτρέπεται πλέον χωρίς επίσημη άδεια– και για να εκφοβίσει τους ντόπιους στη Λέσβο, οι οποίοι φοβούνται πλέον να προσφέρουν στοιχειώδη φιλανθρωπία στους μετανάστες λόγω του κινδύνου να κατηγορηθούν για υποβοήθηση της λαθραίας διακίνησης.

Άλλες λεπτομέρειες έχουν καλυφθεί ευρύτερα, συμπεριλαμβανομένων ερευνητικών εργασιών από τους New York Times, το Lighthouse Reports και άλλους, οι οποίοι έχουν περιγράψει λεπτομερώς τους μασκοφόρους, τύπου πολιτοφυλακής, που επιτίθενται στους μετανάστες πριν τους επαναπροωθήσουν πέρα από τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα. Αυτή είναι μια τάση που η Αμνηστία αποκάλυψε ότι συμβαίνει και αλλού στην Ευρώπη¹¹.

Η Μπέουχελ περιγράφει την ιστορία ενός μετανάστη που καταδικάστηκε σε πάνω από 140 χρόνια φυλάκισης επειδή πήρε το πηδάλιο μιας βάρκας και έσωσε τους επιβαίνοντες. Αναφέρει επίσης μια συνεχιζόμενη εκστρατεία δυσφήμισης κατά της νορβηγικής ΜΚΟ Aegean Boat Report¹², η οποία παρακολουθεί και διατηρεί δεδομένα σχετικά με τη μετακίνηση ανθρώπων στο Αιγαίο - δεδομένα που δείχνουν επίσης ότι οι ελληνικές αρχές έχουν απωθήσει πάνω από δέκα χιλιάδες μετανάστες στα τουρκικά ύδατα από τον Μάρτιο του 2020, παραβιάζοντας ευθέως το διεθνές δίκαιο.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει κατά καιρούς χαρακτηρίσει τέτοιες αρνητικές αναφορές ως τουρκική προπαγάνδα, επιμένοντας ότι έχει υιοθετήσει «σκληρές αλλά δίκαιες» πολιτικές, ενώ υπερασπίζεται νόμιμα τα σύνορά της στην πύλη προς την Ευρώπη. Μέρος αυτής της ιεράρχησης της φήμης έχει έρθει με τη μορφή νέων, «βελτιωμένων» κέντρων κράτησης.

Μετά τις ιστορίες φρίκης που βγήκαν από το διαβόητο και πλέον κλειστό γιγαντιαίο στρατόπεδο της Μόριας στη Λέσβο, η κυβέρνηση είναι πραγματικά υπερήφανη για τα νέα στρατόπεδα κράτησης, το πρώτο από τα οποία άνοιξε στη Σάμο τον Σεπτέμβριο. Αξιοσημείωτα καθαρές, οι εγκαταστάσεις τους περιλαμβάνουν πιο ανθρώπινα στοιχεία, όπως παιδικές χαρές και γήπεδα μπάσκετ.

Αλλά ο Παπαστεργίου λέει ότι οι ΜΚΟ έχουν επίσης εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τους περιφράξεις τους με συρματόπλεγμα, το οργανωτικό μοντέλο που μοιάζει με φυλακή και την απομόνωση από τις τοπικές κοινότητες και τις υπηρεσίες υποστήριξης. Στα μέσα Νοεμβρίου, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και η Oxfam συνέταξαν από κοινού μια έκθεση που υπογράμμιζε τον βαθμό στον οποίο η κράτηση ανθρώπων σε διοικητική κράτηση χρησιμοποιείται σε αιτούντες άσυλο, με τη συνενοχή της ΕΕ¹³.

Η Υπουργός Εσωτερικών της Βρετανίας, Πρίτι Πατέλ, επισκέφθηκε το νέο στρατόπεδο τον Αύγουστο, λίγο πριν από τα εγκαίνιά του. Λίγο αργότερα, αποκαλύφθηκε ότι το Υπουργείο Εσωτερικών σχεδιάζει να κατασκευάσει μια σειρά από κέντρα κράτησης σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο για τη φιλοξενία οκτώ χιλιάδων μεταναστών. Ανακοινώθηκε επίσης ότι η Συνοριακή Δύναμη είχε μάθει νέες «ασφαλείς» τεχνικές επαναπροώθησης, τις οποίες το Υπουργείο Εσωτερικών σκοπεύει να αρχίσει να εφαρμόζει. Ακολούθησαν παραινέσεις για τη χρήση τους από εφημερίδες όπως η Daily Telegraph¹⁴.

Σε έναν καλύτερο κόσμο, η τραγωδία του Νοεμβρίου θα προκαλούσε πολιτική επανεξέταση. Αλλά με την κυβέρνηση στην παρούσα πορεία της, θα παραμεριστούν τα πιο δίκαια και σοφά μακροπρόθεσμα σχέδια –όπως η δημιουργία ασφαλών και νόμιμων οδών για το άσυλο ώστε να σταματήσει η λαθραία διακίνηση, ή η σωστή επένδυση σε ένα μεγαλύτερο και πιο αποτελεσματικό σύστημα επεξεργασίας αιτήσεων.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Raoul Walawalker, “How Greece’s Brutal Anti-Migrant Policies Became a Model for Britain”, Jacobin, 5 Δεκεμβρίου 2021, https://www.jacobinmag.com/2021/12/greek-anti-migrant-policies-uk-britain-channel

Σημειώσεις

1 Nathan Akehurst, “People Are Drowning off the English Coast Because of Anti-Immigrant Policies”, Jacobin, 28 Νοεμβρίου 2021, https://www.jacobinmag.com/2021/11/english-channel-migrants-drowning-border-calais

2 Charles Hymas, “Priti Patel plans Greek-style clampdown on migrants”, The Telegraph, 19 Νοεμβρίου 2021, https://www.telegraph.co.uk/politics/2021/11/19/priti-patel-plans-greek-style-clampdown-migrants/

3 Charles Hymas, “UK and Greece share vision on how to deal with migrants”, The Telegraph, 19 Νοεμβρίου 2021, https://www.telegraph.co.uk/news/2021/11/19/uk-greece-share-vision-deal-migrants/

4 Amnesty International, “Greece: Aid workers set to stand trial under ‘farcical’ charges”, Amnesty International, 15 Νοεμβρίου 2021, https://www.amnesty.org.uk/press-releases/greece-aid-workers-set-stand-trial-under-farcical-charges

5 ,,Dutch journalist leaves Greece following threats to her life“, DutchNews.nl, 19 Νοεμβρίου 2021, https://www.dutchnews.nl/news/2021/11/dutch-journalist-leaves-greece-following-threats-to-her-life/

6 Joel White, “Criminalising Solidarity”, Tribune, 3 Αυγούστου 2021, https://tribunemag.co.uk/2021/08/criminalising-solidarity

7 ReSOMA, “The criminalisation of solidarity in Europe”, https://www.migpolgroup.com/wp-content/uploads/2020/03/ReSoma-criminalisation-.pdf

8 “Greece reports big fall in asylum seeker numbers”, ANSAmed, 17 Σεπτεμβρίου 2021, https://www.ansamed.info/ansamed/en/news/sections/generalnews/2021/09/17/greece-reports-big-fall-in-asylum-seeker-numbers_a99de81e-50a2-4b90-8cf8-037f7f7fc506.html

9 “Greece defends use of anti-migrant sound cannons”, EURACTIV, 9 Ιουνίου 2021, https://www.euractiv.com/section/justice-home-affairs/news/greece-defends-use-of-anti-migrant-sound-cannons/

10 Ingeborg Beugel, “‘Drijfspartelen’ naar het Turkse strand”, De Groene Amsterdammer, 10 Νοεμβρίου 2021, https://www.groene.nl/artikel/drijfspartelen-naar-het-turkse-strand?utm_campaign=website&utm_medium=owned_social&utm_source=twitter

11 Amnesty International, “Europe: Punishing compassion: Solidarity on trial in Fortress Europe”, Amnesty International, 3 Μαρτίου 2020, https://www.amnesty.org/en/documents/eur01/1828/2020/en/

12 Aegean Boat Report, https://aegeanboatreport.com/

13 “Detention as the Default: How Greece, with the support of the EU, is generalizing administrative detention of migrants”, Policy Practice, 16 Νοεμβρίου 2021, https://policy-practice.oxfam.org/resources/detention-as-the-default-how-greece-with-the-support-of-the-eu-is-generalizing-621307/

14 Sherelle Jacobs, “Boris must turn the boats back or face an almighty political backlash”, The Daily Telegraph, 22 Νοεμβρίου 2021, https://www.telegraph.co.uk/news/2021/11/22/boris-must-turn-boats-back-face-almighty-political-backlash/