Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Πέμπτη, 16 Απριλίου 2020 23:55

Η πραγματική επιδημία είναι ο καπιταλισμός-του Klaus Engert

Η πραγματική επιδημία είναι ο καπιταλισμός

Η πραγματική επιδημία είναι η κοινωνική ανισότητα και η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση

του Klaus Engert

Ένα φάντασμα πλανάται πάνω από τον κόσμο -δυστυχώς όχι του κομμουνισμού, αλλά της πανδημίας του κορονοϊού που διαχέεται παντού.

« Κατά το έτος του Κυρίου 1348, στην πιο λαμπερή πόλη της Ιταλίας, τη Φλωρεντία, πλάκωσε η πιο τρομερή πανούκλα. Είτε προερχόταν από την επιρροή των πλανητών, είτε είχε σταλθεί από τον Θεό ως δίκαιη τιμωρία για τις αμαρτίες μας, αυτή ξεκίνησε λίγα χρόνια νωρίτερα από το Λεβάντε και, αφού πέρασε από μέρος σε μέρος, σκορπώντας τον όλεθρο στο δρόμο της, έφτανε τώρα στη Δύση ».

Giovanni Boccaccio, « Δεκαήμερο », Πρόλογος1

Από την επιδημία πανώλης του 1348, στην οποία αναφέρεται ο Βοκάκιος και που αποτελεί το φόντο του « Δεκαημέρου » του, γύρω στο 1350, οι γνώσεις μας για το από πού ξεκίνησε έχουν κάνει αξιοσημείωτη πρόοδο, έστω και αν η επιστήμη ώς τώρα δεν ήταν σε θέση να σταματήσει τις περιοδικές εκρήξεις των επιδημιών και πανδημιών. Η σημερινή πανδημία του SARS Covid-19 υπήρξε εξίσου αναπόφευκτη με την πανούκλα ή την ευλογιά των παλαιότερων χρόνων, παρόλο που υπήρξαν προειδοποιήσεις επί πολλά χρόνια για την αμεσότητα της απειλής μιας τέτοιας πανδημίας (βλ. πιο κάτω).

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να καταπολεμηθεί (ιατρικά) ο κορονοϊός;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό:

Πρώτον, είναι ένας καινούργιος ιός, που, σύμφωνα με την ως τώρα διαθέσιμη γνώση, ξεκίνησε με ζωονόσο (δηλαδή ως ασθένεια σε ζώα) και κατόπιν πέρασε και σε ανθρώπους. Έτσι, δεν υπάρχει φυσική ανοσία -πρέπει πρώτα να αποκτηθεί αυτή.

Δεύτερον, ο ιός έχει έναν μάλλον χαμηλό « δείκτη εκδήλωσης », απ’ ό,τι ξέρουμε ως τώρα. Αυτός είναι ο δείκτης που δείχνει πόσοι από το σύνολο των ανθρώπων που μολύνονται από τον ιό νοσούν πράγματι. Μερικοί επιστήμονες εκτιμούν ότι ο σημερινός αριθμός ανθρώπων που βρίσκονται θετικοί πρέπει να πολλαπλασιαστεί κατά δέκα ή και είκοσι φορές, για να βρεθεί ο πραγματικός αριθμός φορέων του ιού. Περίπου το 80% όσων μολύνονται δεν έχουν καθόλου ή έχουν πολύ μικρά συμπτώματα -αλλά, βεβαίως, και νοσούν και μεταδίδουν τον ιό. (Για σύγκριση, ο ιός της ευλογιάς, που ευθύνεται για πολλές ολέθριες επιδημίες σε όλο τον κόσμο έως ότου εξαλειφθεί πλήρως, έχει έναν « δείκτη εκδήλωσης » περίπου 100%, που σημαίνει ότι είναι σαφές ποιός έχει μολυνθεί και ποιός όχι).

Τρίτον, τα συμπτώματα της νόσου, ειδικά σε όσους είναι ελαφρά άρρωστοι, είναι πολύ γενικά και παρόμοια με τα συμπτώματα και των άλλων συνηθισμένων « κρυωμάτων », όπως της γρίπης, με έναν ήπιο βήχα από ερεθισμό (το ίδιο συμβαίνει άλλωστε και με τα συμπτώματα της ελονοσίας -ή μαλάριας-, που πλήττει τις χώρες του παγκόσμιου νότου). Ο σημερινός κορονοϊός, έτσι, σε αυτό, διαφέρει ριζικά από την πανώλη ή την ευλογιά, όπου τα συμπτώματα είναι σαφή και ορατά και όπου, κατά συνέπεια, η διάγνωση είναι εύκολη.

Τέταρτον, δεν υπάρχει κανένα αποτελεσματικό εμβόλιο ούτε πραγματικό φάρμακο -το ίδιο, άλλωστε, συμβαίνει και με όλες τις ασθένειες από ιούς. Η αντιμετώπιση σήμερα της ασθένειας συνίσταται, εξαρχής, σε αντιμετώπιση των συμπτωμάτων: ακόμα και όταν χρησιμοποιείται τεχνητός αναπνευστήρας, ο στόχος είναι απλώς να αποφευχθεί η ανεπάρκεια του πνεύμονα έως ότου το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα αντιμετωπίσει τον ιό.

Πέμπτον, για τους λόγους που αναφέρθηκαν πιο πάνω, όσοι μολύνονται μπορούν να εντοπιστούν οριστικά μόνο αφού υπάρξει διαδικασία τεστ, αλλά οι ικανότητες για τεστ εξακολουθούν να είναι αρκετά ατελείς. Και τέλος, αλλά όχι πιο ασήμαντο, οι δομές μιας κοινωνίας έχουν κρίσιμη επίπτωση τόσο για τις δυνατότητες ελέγχου όσο και για τη διάδοση -αλλά για αυτό βλέπε και πιο κάτω.

Από επιδημιολογική άποψη, υπάρχουν μόνο δύο επιλογές σε παρόμοια κατάσταση. Οι επιλογές αυτές σήμερα χρησιμοποιούνται, κατά κάποιον τρόπο, και οι δύο συνδυαστικά: Από τη μια, ο εντοπισμός και η απομόνωση όσων δυνητικά έχουν μολυνθεί, με στόχο να διακοπεί η αλυσίδα της διάδοσης, π.χ. με καραντίνα, και, από την άλλη, η ελπίδα ανάδυσης μιας συλλογικής ανοσίας (της λεγόμενης « ανοσίας της αγέλης »), έως τη στιγμή που θα υπάρξει στην αγορά κάποιο αποτελεσματικό εμβόλιο ή φάρμακο. Γενικότερα, συλλογική ανοσία θα πει ότι υπάρχει εκτεταμένη ανοσία που προφυλάσσει έναν πληθυσμό από νέες μολύνσεις. Θεωρείται, γενικά, ότι θα πρέπει το 60% με 70% του πληθυσμού να έχει αποκτήσει ανοσία, για να έχει κατακτηθεί το σημείο της συλλογικής ανοσίας, που σημαίνει ότι θα πρέπει το 60% με 70% του πληθυσμού να έχει έρθει σε επαφή με τον ιό.

Η πρώτη επιλογή (καραντίνα) χρησιμοποιείται σήμερα, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, με τη μορφή της αυτο-απομόνωσης, της απαγόρευσης κυκλοφορίας, κλπ., κλπ. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγήσει την πανδημία σε τέλος. Ώς τώρα, οι πανδημίες μπόρεσαν να σταματήσουν μόνο σε περιπτώσεις ασθενειών στις οποίες (όπως το είδαμε) οι φορείς τους είναι εντοπίσημοι με σαφήνεια και μπορούν, έτσι, σχεδόν όλοι να απομονωθούν.

Η εσώτερη αντίφαση της δεύτερης επιλογής (συλλογική ανοσία) είναι ότι μια γρήγορη ανοσία της αγέλης δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο αν αφήσετε την πανδημία να ακολουθήσει γρήγορα την πορεία της, δηλαδή αν δεν εφαρμόσετε πρακτικές απομόνωσης. [Για τη συλλογική ανοσία, προϋποτίθεται, επίσης, ότι η μόλυνση επιφέρει μια κάπως μεγάλη περίοδο ανοσίας, το οποίο δεν έχει αποδειχθεί, αλλά θεωρείται ότι είναι πολύ πιθανόν, με δεδομένη την εμπειρία που έχουμε σε παρόμοιους ιούς]. Ωστόσο, αυτό θα οδηγούσε φυσιολογικά σε μεγάλο αριθμό θανάτων, ακόμα και αν, όταν αναλύουμε τα σχετικά δεδομένα (και παίρνοντας υπόψη και τον ενδεχόμενο αριθμό των μη καταγεγραμμένων κρουσμάτων), η θνητότητα2 είναι χαμηλότερη από την περίπτωση άλλων ασθενειών από ιούς όπως ο Ebola και (κατά την προσωπική μου άποψη) δεν μοιάζει ούτε να είναι πολύ υψηλότερη από τη συνηθισμένη γρίπη [influenza] που έχουμε κάθε χρόνο. Η τελευταία αυτή άποψη υποστηρίζεται και από το γεγονός ότι η θνητότητα ποικίλει πολύ ανάλογα με τις χώρες και η διακύμανση αυτή συσχετίζεται με τον αριθμό από τεστ που γίνονται: η χώρα που σήμερα διεξάγει τα περισσότερα τεστ παγκοσμίως είναι η Γερμανία (έστω και αν ακόμα και η Γερμανία διεξάγει πολύ λίγα τεστ για να μπορούν να εξαχθούν πιο συγκεκριμένα στοιχεία για τη μολυσματικότητα, τη θνησιμότητα και τη θνητότητα -για πιο αξιόπιστα στοιχεία θα πρέπει να περιμένουμε την ολοκλήρωση των δειγματολογικών τεστ, ακόμα και για το Μόναχο) και στη Γερμανία είναι που καταγράφεται η μικρότερη θνητότητα από παντού.

Βέβαια και καθώς, αντίθετα από την περίπτωση της γρίπης, ως τώρα δεν υπάρχει ανοσία στον πληθυσμό απέναντι στον Covid-19, αυτό σημαίνει ότι, σε απόλυτους όρους, οι αριθμοί είναι πολύ μεγάλοι. Υποθέτοντας ότι το 60% των Γερμανών θα μολυνθεί και επιβεβαιώνεται το ποσοστό θνητότητας του 1,5% (στη Γερμανία), αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να περιμένουμε 72.000 θανάτους. Ακόμα και με ποσοστό θνητότητας 0,1% με 0,2%, που είναι η θνητότητα της γρίπης, θα μπορούσαμε να έχουμε 48.000 με 96.000 θανάτους.

Παρεμπιπτόντως, οι επιδημιολόγοι επίσης συζητούν πολύ έντονα για το αν οι μάσκες θα έπρεπε να γενικευτούν, δεδομένης της αντίφασης που προανέφερα. Από την άποψη της συλλογικής ανοσίας και παίρνοντας υπόψη τη διαφοροποιημένη κατανομή επικινδυνότητας ανάλογα με τις ηλικίες, μια στοχευμένη προστασία ειδικά των αντίστοιχων ομάδων κινδύνου θα μπορούσε να ήταν πιο κατάλληλη, με ορισμένες προϋποθέσεις. Αλλά η σημερινή στρατηγική ακολουθεί διαφορετική πορεία: προσπαθεί να επιβραδύνει τη διάδοση του ιού, η οποία δεν μπορεί να αποφευχθεί για τους λόγους που είπαμε, έτσι ώστε, από τη μια πλευρά, να κερδηθεί χρόνος για να αναπτυχθούν εμβόλιο και φάρμακα (πολύ δουλειά γίνεται και στα δύο αυτά μέτωπα, αλλά και για διαδικασίες γρήγορων τεστ, τα οποία τελικά, όλα, εγγυούνται και υψηλά κέρδη) και, από την άλλη, να μειωθεί όσο γίνεται το βάρος πάνω στο σύστημα υγείας, που σε μερικές περιοχές έχει ήδη καταρρεύσει ως αποτέλεσμα των μεγάλων περικοπών κατά τα πρόσφατα χρόνια.

Καπιταλισμός και πανδημία

Θα μπορούσε, έτσι, κανείς να συμπεράνει ότι η ασθένεια αυτή, που έχει πλήξει το σύνολο του πλανήτη μέσα σε λίγες εβδομάδες, είναι το αποτέλεσμα της μοίρας. Αλλά αυτό είναι μόνο εν μέρει αλήθεια. Αν αφήσουμε στην άκρη τις υποβόσκουσες συνήθεις θεωρίες συνωμοσίας που εμφανίζονται σε τέτοιες περιπτώσεις, όπως είχε γίνει και με τις επιδημίες του HIV/AIDS και του Ebola (για τον Βοκάκιο, ήταν η οργή του Θεού, σήμερα λένε ότι οι ιοί φτιάχτηκαν σε μυστικά εργαστήρια, είτε της CIA είτε του Ισραήλ, και υπάρχουν και πιο πρόσφατες θεωρίες ότι θα προέρχονταν από την ακτινοβολία των νέων προτύπων τηλεπικοινωνιών), παραμένει ωστόσο γεγονός ότι η ανάδυση της πανδημίας, τα προβλήματα στην καταπολέμησή της και, ιδιαίτερα, η ταχύτητα διάδοσης με την οποία επεκτείνεται ο ιός δεν μπορούν να κατανοηθούν χωρίς να ιδωθεί η σημερινή κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, δηλαδή ο καπιταλισμός.

Σε σχέση με την προέλευση, η βιολόγος Simone Sommer του Πανεπιστημίου Ulm, που έχει επικεντρωθεί στην « οικο-υγεία » από το 2014, εξήγησε πολύ σωστά3 ότι οι επιδημίες είναι πολύ πιο πιθανόν να εμφανιστούν στα οικοσυστήματα που διαταράσσονται γερά, με χαμηλή βιοποικιλότητα, όπου μια μετάλλαξη, δηλαδή μια γενετική αλλαγή σε ένα παθογόνο, με την οποία γίνεται δυνατή η μεταπήδησή του από ένα άγριο ζώο, όπως η νυχτερίδα, στην οποία είναι προσαρμοσμένο, σε άλλα είδη όπως ο άνθρωπος. Η παρατήρηση αυτή είναι και η βάση πάνω στην οποία έχουν γίνει και προειδοποιήσεις από ανθρώπους όπως και ο Μπιλ Γκέιτς, το 2015 για την αμεσότητα του κινδύνου νέων πανδημιών. Η βαθμιαία περιβαλλοντική καταστροφή, που προκαλείται από την καταστροφή του πλανήτη, ως αποτέλεσμα της αξιοποίησης του κεφαλαίου, έχοντας ως επίπτωση και την εξαφάνιση ειδών, αποτελεί τη μία από τις αιτίες για την ανάδυση επιδημιών όπως η σημερινή.

Βέβαια και η βιομηχανική καλλιέργεια επίσης ευνοεί τέτοιες εξελίξεις, όπως το είδαμε και με τη λεγόμενη γρίπη των χοίρων, επειδή η διαπέραση των ορίων των ειδών συμβαίνει όχι μόνο μεταξύ ζώων και ανθρώπων, αλλά και μεταξύ διαφορετικών ειδών ζώων (και πέρα από το γεγονός ότι και οι άνθρωποι δεν είναι, τελικά, παρά απλώς ένα σπονδυλωτό είδος ανάμεσα σε πολλά άλλα). Τα επιμέρους στελέχη του ιού της γρίπης των χοίρων, για παράδειγμα, προήλθαν από έναν ιό της γρίπης των χοίρων της Βόρειας Αμερικής, από τον ιό της γρίπης των πουλερικών της Βόρειας Αμερικής, έναν ιό της ανθρώπινης γρίπης και από έναν ιό γρίπης των χοίρων από την Ευρασία, ο οποίος δεν υπήρχε προηγουμένως στις ΗΠΑ. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο ιός αυτός ξεκίνησε από ένα μέρος του Μεξικού όπου υπάρχουν τεράστιες κτηνοτροφίες χοίρων και πουλερικών.

Όσο για τα προβλήματα στην καταπολέμηση της πανδημίας, ακόμα και οι πιο ανένδοτοι υπερασπιστές της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής οικονομίας αρχίζουν να βλέπουν ότι η συγκεντροποιημένη παραγωγή ιατρικού εξοπλισμού σε χώρες με χαμηλούς μισθούς, όπως η Ινδία και η Κίνα -είτε πρόκειται για αναλώσιμα, όπως οι μάσκες και τα προστατευτικά ρούχα, είτε πρόκειται για φάρμακα και εμβόλια- μπορεί να είναι εξαίρετη από την άποψη της μεγιστοποίησης των κερδών, αλλά θέτει υψηλούς κινδύνους σε καιρούς πανδημίας: το 80% της παραγωγής τέτοιων υλικών γίνεται ώς τώρα στην Κίνα και οι μισές δόσεις εμβολίων παγκοσμίως στην Ινδία.

Οι γελοίες προσπάθειες να αναπληρωθεί η κατάσταση αυτή δημοσιεύοντας σε όλα τα tabloid οδηγίες για το πώς να φτιάχνει ο κόσμος μάσκες απεικονίζουν την απελπισία των εθνικών αρχών απέναντι στους συνήθεις μηχανισμούς διεθνούς χρήσης του κεφαλαίου και των επιπτώσεών τους. Αλλά επίσης παρεπόμενες επιπτώσεις, στη σημερινή πανδημία, υπάρχουν και για φάρμακα που καμία σχέση δεν έχουν με την καταπολέμηση του κορονοϊού, αφού η περιοχή που περισσότερο επλήγηκε, η Βουχάν, είναι ταυτόχρονα και το κέντρο ορισμένων από τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες, που παράγουν σημαντικό τμήμα των πρώτων υλών για όλη την υφήλιο. (Ωστόσο, μοιάζει πολύ αμφίβολο το κατά πόσον οι προθέσεις που αναγγέλλονται σήμερα, για αποκέντρωση της παραγωγής, θα πραγματοποιηθούν ποτέ, αφότου η σημερινή φωτιά σβήσει).

Ο ρυθμός με τον οποίο μια επιδημία ή μια πανδημία διαδίδεται εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: πρώτον, ασφαλώς, από τη μολυσματικότητα του παθογόνου, δηλαδή από το πόσο εύκολα μπορεί να μεταδοθεί, ανάλογα με τους διαφοροποιημένους, ειδικούς τρόπους μόλυνσης που ακολουθεί. Δεν είναι το ίδιο μολυσματικά όλα τα βακτήρια ή όλοι οι ιοί. Ούτε όλα μεταδίδονται απευθείας από άνθρωπο σε άνθρωπο. Μερικά παθογόνα μεταδίδονται μετά από έντονη επαφή, ενώ άλλα μπορεί να είναι τόσο μεταδοτικά που και να βρεθείς στο ίδιο δωμάτιο αρκεί για να μολυνθείς. Ο ιός της ευλογιάς, για παράδειγμα, μολύνει από τον αέρα σε απόσταση έως και 20 μέτρα. Δεύτερον, επίσης σημασία έχει και το πλήθος των ανθρώπων που έρχονται σε επαφή με το παθογόνο. Και εδώ συναντάμε το πρόβλημα της κινητικότητας. Η παγκόσμια επέκταση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής δεν συνδέεται μόνο με γρήγορη ανάπτυξη του πληθυσμού και με τη συγκέντρωσή του σε αστικά κέντρα (που επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στη διάδοση ασθενειών), αλλά επίσης και πολύ έντονη κινητικότητα. Από τη μια μεριά, είναι η καταναγκαστική κινητικότητα (αγροτική έξοδος, μετανάστευση, αναγκαστικές μετακινήσεις, εργασιακή μετανάστευση, κλπ.), και, από την άλλη μεριά, είναι και οι -ας τις πούμε- εθελοντικές μετακινήσεις, με τη μορφή του μαζικού τουρισμού. Σε αυτά προσθέστε και την κινητικότητα των αγαθών σε εμπορικές μεταφορές. (Για τις οικολογικές επιπτώσεις αυτής της διαδικασίας, ας μη μιλήσουμε τώρα, αλλά θα πρέπει να ειπωθεί ότι η περιβαλλοντική υποβάθμιση, ως αποτέλεσμα της επέκτασης των σχετικών υποδομών για τις μεταφορές, συμβάλλει σημαντικά στη γρήγορη εξαφάνιση ειδών και, όπως το είπαμε και προηγουμένως, στην εμφάνιση πανδημιών όπως η σημερινή). Ακόμα και αν πανδημίες υπήρχαν και στους προηγούμενους αιώνες, αυτές διαδίδονταν μάλλον αργά σε σχέση με σήμερα, ενώ οι επιδημίες συχνά περιορίζονταν σε συγκεκριμένες περιοχές και για μακριές χρονικές περιόδους, εκτός αν πρόσθετοι παράγοντες έρχονταν να προκαλέσουν απότομες ρήξεις στην κινητικότητα -συνήθως μετά από πολέμους.

Παραφράζοντας μια γνωστή ρήση του Max Horkheimer, αν δεν θέλετε να μιλήσετε για καπιταλισμό, τότε θα πρέπει να πάψετε να μιλάτε και για πανδημίες.

Πανδημία, ρατσισμός και ο παγκόσμιος νότος

Όλη αυτή η τεράστια τυμπανοκρουσία γύρω από την πανδημία του κορονοϊού δεν μπορεί να εξηγηθεί από τους απόλυτους αριθμούς των αρρώστων και των νεκρών. Ας τολμήσουμε έναν φανταστικό υπολογισμό: αν ο ιός επεκταθεί παγκοσμίως χωρίς αντιστάσεις και χωρίς κανένα μέτρο για να καμφθεί έως ότου φτάσει στη λεγόμενη « ανοσία της αγέλης » (βλ.πιο πάνω), τότε θα πρέπει από τον σημερινό παγκόσμιο πληθυσμό των 7,75 δισεκατομμυρίων ανθρώπων να μολυνθούν τουλάχιστον τα 4,65 δισεκατομμύρια. Εάν υποθέσουμε ότι η θνητότητα είναι 2%, τότε 93 εκατομμύρια θα πέθαιναν παγκοσμίως έως ότου « στερέψει » -για να το πούμε έτσι- η πανδημία. Ακόμα και με μια θνητότητα όπως της γρίπης (0,2%) θα είχαμε 9,3 εκατομμύρια νεκρούς. Αυτό θα ήταν -σκεφτείτε- το χειρότερο σενάριο και θα συνέβαινε μόνο εάν, από τη μια, δεν υπήρχε κανένα άλλο μέτρο και, από την άλλη, δεν αναπτύσσονταν ούτε εμβόλιο ούτε φάρμακα σε προβλεπτό μέλλον -το οποίο όμως είναι εξαιρετικά απίθανο, καθώς σήμερα δαπανώνται τρισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως για την καταπολέμηση της πανδημίας και των οικονομικών της επιπτώσεων. Από την άλλη πλευρά, ώς τώρα (7/4/2020), υπάρχουν 1,4 εκατομμύρια κρούσματα και 82.000 θάνατοι, μέσα σε 4 μήνες από την έκρηξη της πανδημίας. Ακόμα και εάν οι αριθμοί αυτοί, είναι αμφισβητήσιμοι, ιδιαίτερα για την υποσαχάρια Αφρική (δεν υπάρχουν πολλές δυνατότητες για τεστ, π.χ., στη Νιγηρία, όπου σήμερα υπάρχουν μόνο 9 εργαστήρια για 200 εκατομμύρια κατοίκους), θα πρέπει κανείς να συγκρίνει τις προσπάθειες και τους πόρους που κινητοποιούνται σήμερα με τα αντίστοιχα σε σχέση με την καταπολέμηση άλλων παγκόσμιων μαζικών ασθενειών.

Η μολυσματική ασθένεια με την υψηλότερη θνητότητα παγκοσμίως εξακολουθεί να είναι η φυματίωση. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ ή WHO) και τη σχετική έκθεση (TBC) για το 2020, το 2018 πέθαναν από φυματίωση 1,2 εκατομμύρια αρνητικοί στον HIV και άλλοι 251.000 θετικοί στον HIV άνθρωποι.

Από το 2010 ώς το 2018, 4,26 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από ελονοσία παγκοσμίως, κατά μέσον όρο 500.000 ετησίως, με το 24% από αυτούς να είναι στη Νιγηρία και το 67% να είναι παιδιά κάτω των 5 ετών.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, είναι κάπου 228 εκατομμύρια όσοι μολύνθηκαν το 2018, το οποίο σημαίνει ότι το ποσοστό θνητότητας ήταν (και είναι) μόλις πάνω από το 0,2%.

Οι δύο αυτές ασθένειες που μόλις αναφέρθηκαν έχουν τρία πράγματα κοινά: πρώτον, είναι στην πραγματικότητα πολύ εύκολο να αντιμετωπιστούν, δεύτερον, η θνητότητά τους πλήττει κυρίως τους φτωχούς και, τρίτον, εντοπίζονται κυρίως στον παγκόσμιο νότο. Η ελονοσία έχει εξαλειφθεί από την Ευρώπη ήδη από τη δεκαετία του 1950, ενώ η φυματίωση επίσης πλήττει κυρίως το νότο (κύρια την Αφρική), με την εξαίρεση της Ρωσίας, όπου αυξάνει τώρα.

Ο λόγος που η πανδημία του κορονοϊού προκαλεί τόσο ενδιαφέρον είναι απλώς ότι πλήττει τις βιομηχανικές χώρες του Bορά. Όσο οι ασθένειες παραμένουν περιορισμένες στις φτωχές χώρες του Νότου, οι προσπάθειες για να ελεγχθούν δεν είναι πουθενά τόσο εκτεταμένες. Η αλληλεγγύη και το «όλοι ανήκουμε στον ίδιο κόσμο» εμφανίζονται μόνο όταν μια πανδημία απειλήσει αυτούς που επωφελούνται από τη φτώχεια των άλλων. Κάθε χρόνο, ο ΠΟΥ αναγκάζεται να ζητιανεύει λεφτά, που του χρειάζονται για να καταπολεμήσει την ευλογιά, τη φυματίωση και τις άλλες ασθένειες που μπορούν να αντιμετωπιστούν και να προληφθούν στις περιοχές του νότου. Αν συγκρίνουμε τα ποσά αυτά σε σχέση με τα ποσά που τώρα κινητοποιούνται κατά των επιπτώσεων της πανδημίας, αυτά δεν είναι παρά ψίχουλα. Και ταυτόχρονα τύποι σαν τον Τραμπ απειλούν να σταματήσουν τη χρηματοδότηση του ΠΟΥ. Αυτή είναι η ρατσιστική συνιστώσα της σημερινής στρατηγικής ελέγχου της ασθένειας.

Και υπάρχει και κάτι άλλο ακόμα: οι τρόποι περιορισμού που αναφέρθηκαν για την επιδημία επηρεάζουν διαφορετικές περιοχές με πολύ διαφορετικούς τρόπους και με πολύ διαφορετικές επιπτώσεις για τα άτομα που αφορούν. Στις χώρες του νότου, υπάρχουν τώρα προσπάθειες να αντιγράψουν τις συνταγές που εφαρμόζουν στο βορά, π.χ. κλείσιμο συνόρων, περιορισμούς στην κυκλοφορία, κλείσιμο επιχειρήσεων. Η διαφορά είναι ότι δεν υπάρχουν καθόλου λεφτά για συνοδευτικά μέτρα (ή, αν υπάρχουν, δεν δίνονται).

Σε χώρες όπου η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού δεν έχει καμία ασφάλιση και δουλεύει κυρίως στον άτυπο τομέα, με πρακτικά κανένα χρηματικό απόθεμα, μια τέτοια στρατηγική οδηγεί σε (ακόμα μεγαλύτερη) εξαθλίωση. Μόνο στο Λάγος, της Νιγηρίας, τα 5 από τα 20 εκατομμύρια των κατοίκων δουλεύουν με μεροκάματο και όλοι οι πλανόδιοι πωλητές, οι ταξιτζήδες, κλπ., όσοι δουλεύουν στον άτυπο τομέα επίσης ζουν μαζί με τις οικογένειές τους μεροδούλι – μεροφάϊ. Οι σημερινές απαγορεύσεις κυκλοφορίας τους κλέβουν κάθε εισόδημα. Και αυτό αναπόφευκτα θα οδηγήσει όχι μόνο σε πείνα αλλά και σε αύξηση της εγκληματικότητας και της κοινωνικής αναταραχής (που ήδη άλλωστε παρατηρείται σε ορισμένα μέρη). Η παρουσία του στρατού στους δρόμους του Λάγος και σε χώρες όπως η Νότιος Αφρική, η Ουγκάντα ή η Κένυα, όπου ήδη υπήρξαν πολλοί νεκροί από τις ίδιες τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας, δείχνει ακλόνητα ότι οι κυβερνήσεις το έχουν από την πλευρά τους συνειδητοποιήσει.

Απέναντι σε αυτά, είναι δίκαιο να αναρωτηθούμε κατά πόσον, τελικά, περισσότεροι άνθρωποι θα πεθάνουν από τους κινδύνους και τις παράπλευρες επιπτώσεις των μέτρων ελέγχου σε τέτοιες χώρες παρά από την ίδια την πανδημία. Και είναι σίγουρο ότι, σε τέτοια περίπτωση, δεν θα υπάρχουν πλήρεις ενημερώσεις, με ωραία πινακάκια, του είδους που μας παρέχει το ινστιτούτο Robert Koch Institute ή το πανεπιστήμιο Hopkins University κάθε μέρα.

Ας μείνουμε εδώ, αλλά ας κλείσουμε με την τελική φράση του προλόγου του Giovanni Boccacio:

«Με οδύνη υπομένω τόσο μεγάλη αθλιότητα για τόσο πολύ».

Klaus Engert

7/4/2020

Απόδοση στα ελληνικά: « Περιοδικό 4 »

Kείμενο στα αγγλικά: translated by Gregor Benton for International Viewpoint, 12/4/2020

Σημειώσεις:

1Το « Δεκαήμερο » (ιταλικά: Decameron), ή « Η Ανθρώπινη κωμωδία » (l’Umana commedia) γράφτηκε από τον Ιταλό συγγραφέα του 14ου αιώνα Ιωάννη Βοκάκιο (Giovanni Boccaccio), με ιστορίες κατά την εποχή του λεγόμενου « μαύρου θανάτου » ή « μαύρης πανώλης » του 1348 – 1353, η οποία σκότωσε κάπου 100 με 200 εκατομμύρια ανθρώπους σε έναν παγκόσμιο πληθυσμού που δεν ξεπερνούσε τα 400 εκατομμύρια.

2Θνητότητα είναι ο λόγος των θανάτων προς τον αριθμό όλων όσων έχουν μολυνθεί από την ασθένεια.

3Βλ. Tageszeitung 31 Μαρτίου 2020.

 

https://tpt4.org/

Τελευταία τροποποίηση στις Παρασκευή, 17 Απριλίου 2020 00:03