Gilbert Achcar
Σχετικά με τον μύθο της εγκατάλειψης της υποκρισίας από την Ουάσινγκτον
Μετά την επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στις αραβικές χώρες του Κόλπου, υπήρξαν πολλά σχόλια σχετικά με μια ριζική αλλαγή που φέρεται να εισήγαγε ο νέος πλέον πρόεδρος στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ιδίως προς την αραβική περιοχή. Τα σχόλια βασίστηκαν στις δηλώσεις του Τραμπ κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, ιδίως στον έπαινό του για αυτό που περιέγραψε ως αξιοσημείωτες επιτυχίες των καθεστώτων του Κόλπου που εξάγουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο, και στον υπαινιγμό του ότι η κύρια πηγή του πλούτου τους είναι η ικανότητά τους στη διαχείριση των υποθέσεων. Συνόδευσε τον έπαινό του με τον επανειλημμένο ισχυρισμό του ότι έχει εφαρμόσει μια ριζική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Ουάσινγκτον, έτσι ώστε η Αμερική να μην κάνει πλέον μαθήματα δημοκρατίας σε άλλα κράτη ή να προσπαθεί να ανοικοδομήσει κάποια από αυτά σε δημοκρατικές βάσεις, αναφερόμενος στις αποτυχίες των ΗΠΑ στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Στην πραγματικότητα, η μόνη περίοδος στη σύγχρονη ιστορία που υπήρξε μια πραγματική, αν και περιορισμένη, μεταστροφή στην αραβική πολιτική της Ουάσινγκτον ήταν κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τζορτζ Μπους (2001-2005) και του πρώτου μισού της δεύτερης θητείας του (2005-2009). Η ύβρις των Ηνωμένων Πολιτειών στο απόγειο της μονοπολικής παγκόσμιας ηγεμονίας που βίωσαν την τελευταία δεκαετία του περασμένου αιώνα, μετά την κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος, είχε ως αποτέλεσμα την άνοδο των «νεοσυντηρητικών» στην εξουσία της νέας κυβέρνησης. Οι νεοσυντηρητικοί προώθησαν μια αφελή «ιδεαλιστική» πολιτική που φαντασιωνόταν μια επανάληψη του ρόλου που έπαιξε η Αμερική στην ανοικοδόμηση της Δυτικής Ευρώπης και της Ιαπωνίας σε υποτιθέμενα δημοκρατικές βάσεις, αλλά αυτή τη φορά στην αραβική περιοχή. Στην πραγματικότητα, η νεοσυντηρητική ιδεολογία παρείχε στην κυβέρνηση Μπους ένα πρόσχημα για τη συνεχιζόμενη κατοχή του Ιράκ, ένα πρόσχημα που απέκτησε μεγαλύτερη σημασία όταν το αρχικό κύριο πρόσχημα –το ψέμα ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν διέθετε όπλα μαζικής καταστροφής– κατέρρευσε.
Στη συνέχεια, η Ουάσινγκτον ξεκίνησε μια προσπάθεια να οικοδομήσει ένα «δημοκρατικό» σύστημα στο Ιράκ που να εξυπηρετεί τα συμφέροντά της, προσπαθώντας να το επιβάλει στον ιρακινό λαό μέσω βουλευτών της δικής της επιλογής – μέχρι που το λαϊκό κίνημα που κάλεσε η σιιτική θρησκευτική αρχή την ανάγκασε να δεχτεί μια εκλεγμένη συντακτική συνέλευση αντί για μια συντακτική συνέλευση διορισμένη από τον κατακτητή. Σε αυτό το στάδιο, σε μια προσπάθεια να επιβεβαιώσει την ειλικρίνεια των προθέσεών της, η κυβέρνηση Μπους, ιδίως μέσω της Κοντολίζα Ράις μετά την προαγωγή της από Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας σε Υπουργό Εξωτερικών, δήλωσε ότι η εποχή της προτεραιότητας της αυταρχικής σταθερότητας έναντι των απαιτήσεων της δημοκρατίας είχε τελειώσει και ότι είχε έρθει η ώρα να αντιστραφεί η εξίσωση. Ο ισχυρισμός αυτός συνοδεύτηκε από πιέσεις προς το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, το Κουβέιτ και την Αίγυπτο να εφαρμόσουν περιορισμένες μεταρρυθμίσεις. Στην Αίγυπτο, η προσπάθεια αυτή εξασθένησε γρήγορα, όταν ο Χόσνι Μουμπάρακ, στον δεύτερο γύρο των βουλευτικών εκλογών του 2005, έκλεισε το περιορισμένο δημοκρατικό παράθυρο που είχε ανοίξει στον πρώτο γύρο, γνωρίζοντας ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα θα ήταν ο κύριος ωφελημένος. Τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου ήταν αρκετά για να στηρίξουν την επιχειρηματολογία του απέναντι στην Ουάσινγκτον, η οποία στη συνέχεια έπαψε να ασκεί πιέσεις πάνω του.
Ολόκληρη η «ιδεαλιστική» προοπτική των νεοσυντηρητικών κατέρρευσε μετά το ξέσπασμα του ιρακινού εμφυλίου πολέμου το 2006. Η κυβέρνηση Μπους ξεφορτώθηκε τους πιο επιφανείς νεοσυντηρητικούς στο δεύτερο μισό της δεύτερης προεδρικής θητείας (2007-2008). Επέστρεψε στην πορεία που είχαν ακολουθήσει οι Ηνωμένες Πολιτείες σε παγκόσμιο επίπεδο από την αρχή του Ψυχρού Πολέμου. Στον Παγκόσμιο Βορρά, η πορεία αυτή κατηύθυνε έναν δημοκρατικό ιδεολογικό λόγο σχεδόν αποκλειστικά εναντίον της σοβιετικής σφαίρας (η Ουάσινγκτον καλωσόρισε το οιονεί φασιστικό πορτογαλικό καθεστώς μεταξύ των ιδρυτικών μελών του ΝΑΤΟ το 1949, και το πραξικόπημα στην Ελλάδα το 1967 δεν εμπόδισε τη χώρα αυτή να παραμείνει μέλος της συμμαχίας καθ’ όλη τη διάρκεια της στρατιωτικής διακυβέρνησης που έληξε το 1974).
Στον Παγκόσμιο Νότο, η «ρεαλιστική» πορεία αποτελούσε τον κανόνα. Πράγματι, η Ουάσινγκτον έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη βίαιη ανατροπή πολλών προοδευτικών δημοκρατικών καθεστώτων και την αντικατάστασή τους από ακροδεξιές δικτατορίες (ίσως η πιο γνωστή από αυτές τις πολυάριθμες περιπτώσεις είναι το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 κατά του Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή). Τόσο ο Μπαράκ Ομπάμα όσο και ο Τζο Μπάιντεν έχουν ακολουθήσει την ίδια υποκριτική πορεία, ανεξάρτητα από τους ισχυρισμούς τους. Πράγματι, η υποκρισία έφτασε στο αποκορύφωμά της υπό τον Μπάιντεν, ο οποίος τόσο το 2021 όσο και το 2023 κάλεσε σε μια «Σύνοδο Κορυφής για τη Δημοκρατία» στην οποία συμμετείχαν εξέχουσες προσωπικότητες του νεοφασιστικού γαλαξία, όπως ο Μπολσονάρου της Βραζιλίας, ο Ντουτέρτε των Φιλιππίνων και ο Μόντι της Ινδίας, για να μην αναφέρουμε, φυσικά, τον Νετανιάχου του Ισραήλ.
Στην αραβική περιοχή, οι δημοκρατικές φιλοδοξίες της Ουάσινγκτον από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου δεν την εμπόδισαν να χρηματοδοτήσει την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος διαπνεόμενου από θρησκευτικό εξτρεμισμό στο βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, εκμεταλλευόμενη παράλληλα τον πετρελαϊκό του πλούτο. Αντίθετα, πίεσε για τη σκλήρυνσή του ή την επανασκλήρυνσή του απέναντι στην «Ισλαμική Επανάσταση» του Ιράν το 1979. Αυτό το επισήμανε ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν σε μια διάσημη συνέντευξη μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με τον θρησκευτικό εξτρεμισμό στο βασίλειο, τον οποίο είχε θέσει ως στόχο να διαλύσει. Το πρόσχημα που χρησιμοποίησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δυτικές χώρες με συμφέροντα στην αραβική περιοχή για να δικαιολογήσουν τη σιωπή τους απέναντι στον δεσποτισμό ήταν ο «σεβασμός στους τοπικούς πολιτισμούς». Πρόκειται για το ίδιο πρόσχημα που χρησιμοποίησε ο Ντόναλντ Τραμπ για να δικαιολογήσει την ιεράρχηση των αμερικανικών συμφερόντων και των προσωπικών και οικογενειακών του συμφερόντων έναντι όλων των άλλων παραμέτρων.
Αν ο Τραμπ εισήγαγε κάποια αλλαγή στην πορεία της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, αυτή έγκειται στην εγκατάλειψη του δημοκρατικού λόγου που η πολιτική αυτή ασκούσε σε υποκριτικό συνδυασμό με έναν «ρεαλισμό» που έδινε προτεραιότητα στις υλιστικές αξίες έναντι όλων των άλλων αξιών. Ο Τραμπ εγκατέλειψε έτσι ένα από τα εργαλεία «ήπιας ισχύος» που η Αμερική φανταζόταν ότι κατείχε σε ολόκληρο τον κόσμο μέχρι την άφιξή του στον Λευκό Οίκο. Ωστόσο, η νεοφασιστική πορεία που έχει υιοθετήσει η Ουάσινγκτον κατά τη δεύτερη θητεία του Τραμπ δεν είναι λιγότερο υποκριτική από ό,τι πριν. Ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς έκανε διάλεξη στις φιλελεύθερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για τη «δημοκρατία» προς υπεράσπιση των νεοφασιστικών δυνάμεων στις ίδιες τους τις χώρες, και είδαμε τον ίδιο τον Τραμπ να σπεύδει να προσφέρει άσυλο σε μια χούφτα λευκών αγροτών της Νότιας Αφρικής με το πρόσχημα ότι υφίστανται γενοκτονία, αποκύημα της φαντασίας των ομοϊδεατών του λευκών ρατσιστών, ενώ υποκινεί μια πραγματική, και μάλιστα φρικτή, γενοκτονία στη Γάζα. Το ηθικό δίδαγμα όλων αυτών είναι ότι η υποκρισία είναι το πιο χαρακτηριστικό σταθερό χαρακτηριστικό της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον κατά τη διάρκεια όλων των προηγούμενων δεκαετιών και μέχρι σήμερα.
Μετάφραση: elaliberta.gr
⹁27 Μαΐου 2025 ⹁جلبير الأشقر⹁ « في أسطورة تخلّي واشنطن عن النفاق »⹁ القدس العربي
https://www.alquds.co.uk/%d9%81%d9%8a-%d8%a3%d8%b3%d8%b7%d9%88%d8%b1%d8%a9-%d8%aa%d8%ae%d9%84%d9%91%d9%8a-%d9%88%d8%a7%d8%b4%d9%86%d8%b7%d9%86-%d8%b9%d9%86-%d8%a7%d9%84%d9%86%d9%81%d8%a7%d9%82/
Gilbert Achcar, “On the Myth of Washington’s Abandonment of Hypocrisy”, جلبير الأشقر / Gilbert Achcar, 27 Μαΐου 2025, https://gilbert-achcar.net/on-washingtons-hypocrisy. Αναδημοσίευση: Europe Solidaire Sans Frontières, https://www.europe-solidaire.org/spip.php?article75169.
Gilbert Achcar, « Sur le mythe de l’abandon de l’hypocrisie par Washington », Le Club de Mediapart, 28 Μαΐου 2025, https://blogs.mediapart.fr/gilbert-achcar/blog/280525/sur-le-mythe-de-l-abandon-de-l-hypocrisie-par-washington. Αναδημοσίευση: Europe Solidaire Sans Frontières, https://www.europe-solidaire.org/spip.php?article75170.