Έργο του Σύριου καλλιτέχνη Tammam Azzam

Michael Karadjis

Τι κοινό έχουν η «απόσυρση» του Τραμπ από τη Συρία και η προσέγγιση του Κόλπου με τον Άσαντ;

Τις ημέρες μετά την ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ ότι οι ΗΠΑ επρόκειτο να αποσύρουν γρήγορα τα 2.000 στρατεύματά τους από τη Συρία, υπήρξε ένας τεράστιος αριθμός εικασιών σχετικά με το γιατί έγινε αυτό. Στο προηγούμενο άρθρο μου¹, εξέφρασα ορισμένες απόψεις που δεν είναι ευρέως αποδεκτές.

Κατ’ αρχάς, πίστωσα στον Τραμπ μια έγκυρη θέση, από την άποψη του ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ, περισσότερο από ό,τι γενικά είναι αποδεκτό. Για τη συντριπτική πλειοψηφία, η κίνηση του Τραμπ έχει θεωρηθεί ως μια καθαρά προσωπική ιδιοτροπία, η οποία φέρεται να έρχεται σε σύγκρουση με ό,τι προτιμούν όλοι οι άλλοι κύκλοι των κυρίαρχων τάξεων των ΗΠΑ.

Δεύτερον, ενώ σχεδόν κάθε αναλυτής ισχυρίζεται ότι αυτή η κίνηση ήταν ένα ξεπούλημα των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) υπό την ηγεσία των Κούρδων στο καθεστώς του Ερντογάν στην Τουρκία, τόνισα ότι ήταν εξίσου, αν όχι περισσότερο, ένα πράσινο φως προς την τυραννία του Μπασάρ Άσαντ να αναλάβει τον έλεγχο των ελεγχόμενων από τις SDF περιοχών.

Με ένα τεράστιο όγκο αντιφατικών πληροφοριών, ήταν δύσκολο να είναι συνεκτική η αντίληψη των εξελίξεων. Κανείς από εμάς δεν είναι μάντης. Σε αυτό το συμπληρωματικό άρθρο, ελπίζω να ρίξω περισσότερο φως σε αυτό που νομίζω ότι συμβαίνει.

Η κίνηση του Τραμπ έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα της αμερικανικής κυριαρχίας;

Όσον αφορά το πρώτο ερώτημα, είναι βέβαια αλήθεια ότι ο Τραμπ δρα ιδιότροπα και έχει την τάση να μιλάει αλαμπουρνέζικα², που μπορεί να υποδηλώνει ότι οι εντολές του προέρχονται από έναν τόπο πλήρους άγνοιας και αντιβαίνουν στα συμφέροντα της αμερικανικής άρχουσας τάξης. Ωστόσο, η ιδέα ότι οι σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται εξ ολοκλήρου από έναν τύπο με σχεδόν δικτατορικές δυνάμεις είναι προβληματική. Θα υποστηρίξω εδώ ότι ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητες του Τραμπ, η απόφαση της απόσυρσης και οι συνέπειές της είναι εντελώς εντός των ορίων των συμφερόντων της αμερικάνικης άρχουσας τάξης, οπότε, είτε ήταν εντελώς τυχαία είτε όχι, δεν είναι τόσο σημαντικό.

Ο Στίβεν Σάιμον, ο οποίος υπηρέτησε στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας υπό τις διοικήσεις του Κλίντον και του Ομπάμα, το περιγράφει συνοπτικά, ως «παρορμητική και ασυντόνιστη κίνηση» του Τραμπ που συνέπεσε με στρατηγική επιταγή, ακόμη και αν ο ίδιος ο πρόεδρος δεν το γνώριζε³.

Φυσικά, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι μια εντός 24ώρου απόσυρση θα ήταν πράγματι αποσταθεροποιητική, αλλά θα ήταν αφελές να πιστεύουμε ότι μια εντολή απόσυρσης θα σήμαινε αυτόματα ότι όλες οι δυνάμεις των ΗΠΑ, τα όπλα, οι βάσεις, τα αεροσκάφη και οι υπηρεσίες πληροφοριών θα έφευγαν την επόμενη μέρα, ό,τι και αν λέει μια ανάρτηση στο twitter. Μεταξύ των παρορμητικών δηλώσεων του Τραμπ και της πραγματικότητας και της πολυπλοκότητας της απόσυρσης, υπήρχε αρκετός χώρος ώστε η «άμεση» απόσυρση του Τραμπ να μετατραπεί σε χρονοδιάγραμμα τεσσάρων μηνών⁴, περιλαμβάνοντας και διαπραγματεύσεις μεταξύ του Τραμπ και άλλων αξιωματούχων της άρχουσας τάξης, όπως ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ.

Ο Γκράχαμ έκανε τον Τραμπ να συμφωνήσει ότι η πλήρης απόσυρση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μόνο όταν το ISIS καταστραφεί εντελώς στη Συρία, που ήταν πάντα μια προϋπόθεση και για τον Τραμπ (αν και ο Τραμπ έχει βασικά δίκιο ότι οι ΗΠΑ και οι SDF το έδιωξαν από το 99% της χώρας) και όταν «οι Κούρδοι σύμμαχοί μας έχουν προστασία»⁵. Παρόμοιες δηλώσεις έγιναν μετά και από τον Υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο και τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Τζον Μπόλτον⁶.

Εν τω μεταξύ, ο αμερικανικός στρατός, σύμφωνα με πληροφορίες, δημιουργεί νέες στρατιωτικές βάσεις στο Ιράκ ακριβώς στα σύνορα με την Συρία, από όπου μπορεί να συνεχίσει να βομβαρδίζει το τελευταίο μικροσκοπικό κομμάτι του ISIS που έχει απομείνει. Παρά τις ανησυχητικές προβλέψεις ότι ο Τραμπ ξεπουλήθηκε ακόμη και στο ISIS, «μεταξύ 16 Δεκεμβρίου και 29 Δεκεμβρίου, στρατιωτικές δυνάμεις υπό την ηγεσία των ΗΠΑ διεξήγαγαν 469 επιθέσεις από αέρος και με πυροβολικό με στόχο το ISIS στη Συρία»⁷. Οι τελευταίες μεγάλες πόλεις που είχαν καταληφθεί από το ISIS, το Χατζίν και η Κάσμα, καταλήφθηκαν από τις SDF στις 25 Δεκεμβρίου και 2 Ιανουαρίου αντίστοιχα.

Φυσικά, καμία από τις δηλώσεις που παρατείνουν την αποχώρηση δεν ανέφερε τίποτα για πίεση στο καθεστώς Άσαντ. Κάτι τέτοιο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, απλώς δεν είχε καμία σχέση με την αμερικανική παρουσία.

Η «απόσυρση» πράσινο φως στον Άσαντ, όχι στον Ερντογάν

Όσον αφορά το δεύτερο ερώτημα, είμαι πλέον περισσότερο πεπεισμένος για την ορθότητα της αρχικής μου άποψης, ότι το «πράσινο φως» απευθύνεται κυρίως στο καθεστώς του Άσαντ και στους Ρώσους υποστηρικτές του και όχι στον Ερντογάν, όπως θα εξηγήσω λεπτομερώς παρακάτω.

Ωστόσο, πρέπει να υπάρξει κάποια διευκρίνιση: πώς μπορεί μια απόσυρση των ΗΠΑ να ευνοήσει τον Άσαντ και τη Ρωσία εάν η αμερικανική παρουσία στη Συρία ποτέ δεν αντιτίθονταν σε αυτούς; Εδώ πρέπει να κατανοήσουμε τη σχέση των Ηνωμένων Πολιτειών με τον βασικό τους σύμμαχο, τις SDF, οι οποίες ελέγχουν τη βορειοανατολική Συρία από τότε που εκδιώχτηκε το ISIS. Το βασικό κριτήριο της αμερικανικής επιλογής των SDF, αντί των Σύριων ανταρτών, ως συμμάχων εναντίον του ISIS ήταν ότι οι SDF δεν αγωνίζονται ενάντια στο καθεστώς Άσαντ. Και η διακοπή του αγώνα εναντίον του Άσαντ ήταν το βασικό αίτημα που είχαν θέσει οι ΗΠΑ στις μονάδες του FSA, προκειμένου να εξοπλιστούν εναντίον του ISIS, μια προϋπόθεση που ο FSA, ενώ παλεύει δραστήρια εναντίον του ίδιου του ISIS, αρνήθηκε να δεχθεί.

Αυτό σήμαινε ότι οι ΗΠΑ και οι SDF μπορούσαν να πολεμήσουν το ISIS στα ανατολικά σε έναν πόλεμο εντελώς ξεχωριστό από τον αντεπαναστατικό πόλεμο του Άσαντ κατά της εξέγερσης στη δυτική Συρία. Αλλά ενώ οι SDF δεν ήταν ούτε εναντίον του Άσαντ, ούτε ήταν υπέρ του Άσαντ, ενδιαφέρονταν μάλλον να οικοδομήσουν το δικό τους σχέδιο, την «επανάσταση στη Ροζάβα», στον δικό τους χώρο, ξεχωριστά τόσο από τον Άσαντ όσο και από τους αντάρτες. Ως εκ τούτου, οι ΗΠΑ διατηρούσαν μια περιοχή εκτός του άμεσου ελέγχου του Άσαντ. Αλλά είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι αυτό ποτέ δεν ήταν ο απώτερος στόχος των ΗΠΑ. Ο αμερικανικός στόχος ήταν απλά να χρησιμοποιήσουν τις SDF για να νικήσουν το ISIS. Ως εκ τούτου, οι σημερινές διεργασίες των ΗΠΑ, που εγκατέλειψαν τις SDF στον Άσαντ, και των ίδιων των SDF, που προσπαθούν να διαπραγματευτούν μια συμφωνία με τον Άσαντ, βρίσκονται ουσιαστικά σε τέλεια αρμονία, αλλά σε αυτές τις «διαπραγματεύσεις» επικρατεί τελικά το καθεστώς, και όχι το σχέδιο Ροζάβα.

Το Ισραήλ και οι χώρες του Κόλπου, υποδέχονται το καθεστώς Άσαντ

Σύμφωνα με ένα πρόσφατο άρθρο με τίτλο «Είχαμε την ευκαιρία να δολοφονήσουμε τον Άσαντ, κορυφαίος αξιωματούχος του Ισραήλ αποκαλύπτει»:

«... κατά τις παρατεταμένες συγκρούσεις στη Συρία συνέβει συχνά το Ισραήλ να διεξάγει διαπραγματεύσεις με το καθεστώς στη Δαμασκό προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία στη Συρία... Το Υπουργείο Διπλωματίας-Ασφάλειας (Ισραήλ) διεξήγαγε εκτενείς συζητήσεις για την κατάσταση στη Συρία και αποφάσισε ότι το Ισραήλ δεν θα επέτρεπε να υπάρχει Ιρανική στρατιωτική παρουσία εκεί. Από τότε, το Ισραήλ έχει καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για να αποτρέψει το Ιράν και τη Χεζμπολάχ να εγκατασταθούν στη Συρία, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι [το Ισραήλ] επιφέρει ελάχιστες ζημιές στο καθεστώς της Δαμασκού»⁸.

Αυτή η μακροχρόνια ισραηλινή θέση –ναι στην Άσαντ, όχι στο Ιράν– τονίστηκε ακόμη πιό έντονα πέρυσι, καθώς το καθεστώς Άσαντ ανακατέλαβε το νότο από το Νότιο Μέτωπο του FSA. Ενώ ο ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου δήλωσε ότι «Δεν είχαμε κανένα πρόβλημα με το καθεστώς Άσαντ, για 40 χρόνια δεν ρίχτηκε ούτε μια σφαίρα στα Υψίπεδα του Γκολάν⁹» και ο αρχηγός του Ισραηλινού Επιτελείου αντιστράτηγος Γκάντι Άιζενκοτ υπογράμμισε ότι το Ισραήλ θα επιτρέψει «μόνο» στο καθεστώς του Άσαντ να καταλάβει τα «σύνορα» του Γκόλαν¹⁰, ο ακροδεξιός υπουργός άμυνας Άβιγκντορ Λίμπερμαν είπε όλη αλήθεια ότι «το Ισραήλ προτιμά να δει τη Συρία να επιστρέφει στην κατάσταση πριν από τον εμφύλιο πόλεμο, όπου η κεντρική εξουσία ήταν υπό την ηγεσία του Άσαντ»¹¹.

Επιστρέφοντας στο άρθρο για τη «δολοφονία», ο ανώτερος αξιωματούχος του Ισραήλ «αρνήθηκε να σχολιάσει την απόφαση ορισμένων αραβικών κρατών, όπως το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, να ανοίξουν εκ νέου τις πρεσβείες τους στη Δαμασκό, λέγοντας μόνο ότι η προσέγγιση των αραβικών κρατών με τη Συρία ήταν “λιγότερο επικίνδυνη για το Ισραήλ επειδή αυτά τα αραβικά κράτη θέλουν επίσης να δουν το Ιράν έξω από τη Συρία”»¹².

Αυτή η ισραηλινή στρατηγική της προσπάθειας διαχωρισμού του Άσαντ από το Ιράν, σε συνεργασία με τον κύριο προστάτη του Άσαντ, τη Ρωσία, ευθυγραμμίζεται τώρα με την όλο και ισχυρότερη θέση του Κόλπου, όπως φαίνεται με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (Η.Α.Ε.) –πάντα ένα προπύργιο της περιφερειακής αντεπανάστασης– που είναι η πρώτη χώρα που άνοιξε ξανά την πρεσβεία της στη Δαμασκό στις 27 Δεκεμβρίου¹³. Στην πραγματικότητα, τα ΗΑΕ πιέζουν για αυτό εδώ και περισσότερα από δύο χρόνια, αλλά προσπάθησαν να μην ενεργήσουν μονομερώς, μέχρι τώρα. Στις 8 Ιουνίου, ο υπουργός εξωτερικών των ΗΑΕ, δρ. Ανμουάρ Γκαργκάς, δήλωσε ότι «ήταν λάθος να πετάξουμε τη Συρία έξω από τον αραβικό σύνδεσμο»¹⁴, αναφέροντας τη συριακή αντιπολίτευση ως «βασισμένη στην Αλ-Κάιντα». Τα ΗΑΕ ακολουθήθηκαν σχεδόν αμέσως από το Μπαχρέιν¹⁵, το οποίο αναφέρθηκε στην «αδελφική Συρία»¹⁶, με παρόμοιους υπαινιγμούς να έρχονται κι από το Κουβέιτ¹⁷. Αυτών των κινήσεων προηγήθηκε η επίσκεψη στη Δαμασκό του συνεταίρου του Άσαντ, του τυράννου Ομάρ αλ Μπασίρ¹⁸, του πρώτου αρχηγού αραβικού κράτους που έκανε επίσκεψη μετά το 2011, καθώς και η επίσκεψη υψηλού επιπέδου στο Κάιρο από τον επικεφαλής ασφαλείας του Άσαντ, τον Αλί Μαμλούκ στις 22 Δεκεμβρίου¹⁹ (αν και σε κάθε περίπτωση η βάρβαρη αιγυπτιακή δικτατορία του ασ-Σίσι ήταν υπέρ του Άσαντ μετά το αιματηρό πραξικόπημα που υποστηρίχθηκε από τα ΗΑΕ το 2013²⁰) και το ξανάνοιγμα από την Ιορδανία των συνόρων της με τη Συρία. Εν τω μεταξύ, αυτά τα κράτη πιέζουν να αποκατασταθεί η συμμετοχή της Συρίας στην Αραβικό Σύνδεσμο²¹.

Ως εκ τούτου, ενώ η «απόσυρση» του Τραμπ που μπορεί να ήταν απλώς προσωπική ιδιοτροπία, συμβαίνει να είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με αυτήν την τάση, με τη στρατηγική αυτών των κρατών που έχουν ισχυρή συμμαχία με τον Τραμπ από την έναρξη της προεδρίας του. Δεν είναι τυχαίο ότι όλα αυτά τα κράτη –ΗΑΕ, Ιορδανία, Αίγυπτος και Μπαχρέιν– έχουν επίσης στενούς δεσμούς με τη Ρωσία του Πούτιν και τα τρία πρώτα χαιρέτισαν τη Ρωσική εισβολή στη Συρία το 2015, όπως και το Ισραήλ φυσικά²².

Εκ των υστέρων, οι πλήρως δημοσιευμένες μισομυστικές συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν πριν και μετά την εκλογή του Τραμπ, ανάμεσα στο προσωπικό του Τραμπ και του Πούτιν και με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τον υποστηριζόμενο από τα ΗΑΕ Παλαιστίνιο κακοποιό Μοχάμμεντ Νταχλάν, τους ισραηλινούς αξιωματούχους και ακόμη και τους ανθρώπους της Blackwater, είχαν σαφή λογική: να απωθήσουν την υπερμεγέθη Ιρανική επιρροή, προωθώντας την ενίσχυση της αντεπαναστατικής «σταθερότητας» του καθεστώτος Άσαντ, ώστε να μην χρειάζεται πλέον τόσες Ιρανικές βόμβες για να πολεμήσουν γι’ αυτό. Σύμφωνα με τον David Hearst στο Middle East Eye, μια πιο πρόσφατη συνάντηση μεταξύ αξιωματούχων της υπηρεσίας πληροφοριών του Ισραήλ, της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας «κατέστρωσε ένα σχέδιο υποδοχής του Σύριου Προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ πίσω στον Αραβικό Σύνδεσμο για να περιθωριοποιήσουν την περιφερειακή επιρροή της Τουρκίας και του Ιράν»²³.

Ή, μήπως, αυτό δεν είναι τόσο σαφές ύστερα απ’ όλ’ αυτά. Γιατί ίσως ισχύει το αντίστροφο: χρησιμοποιήθκε μια ρητορική για να απωθηθεί η Ιρανική «απειλή» (πράγματι, λες και οι Ιρανικές αντάρτικες συμμορίες να αποτελούσαν απειλή για οποιονδήποτε άλλον εκτός του συριακού λαού) προκειμένου να δικαιολογήσουν τον, ούτως ή άλλως, κύριο στόχο τους, δηλαδή να ενισχύσουν την νικηφόρα αντεπανάσταση να βάλει τα τελευταία καρφιά –ή αυτά που ελπίζουν να είναι τα τελευταία– στο φέρετρο της Αραβικής Άνοιξης, στο μίσος για την οποία, ο Άσαντ, ο Σίσι, τα ΗΑΕ, οι Σαουδάραβες, ο Νετανιάχου, ο Τραμπ, ο Πούτιν και οι Αγιατολλάχοι είναι ενωμένοι με πάθος.

Αυτό είναι ακόμα πιο σημαντικό τώρα, με την ανάγκη χρηματοδότησης του Άσαντ για «ανασυγκρότηση», για την οποία ούτε η Ρωσία ούτε το Ιράν θα είναι σε θέση να προσφέρουν αρκετά, ενώ οι δυτικές χώρες (επί του παρόντος) έχουν κολλήσει στην γραμμή ότι πρέπει πρώτα να ξεπεραστεί η διαδικασία της πολιτικής διευθέτησης στη Γενεύη. Η κίνηση από τον Κόλπο είναι ένα μήνυμα προς τη Δαμασκό: σπρώξε κάπως στην άκρη το Ιράν, είμαστε εδώ για να παρέχουμε τα κεφάλαια που χρειάζεσαι. Μια πρόσφατη επίσκεψη υψηλού επιπέδου από μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες ακινήτων των ΗΑΕ²⁴ για να συναντήσει Σύριους συνεταίρους στη Δαμασκό υπογραμμίζει αυτή τη δυναμική.

Ο μπαλαντέρ είναι το μεγάλο κράτος πίσω από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, την Αίγυπτο, την Ιορδανία και το Κουβέιτ: η Σαουδική Αραβία. Ο αρχηγός του οργανωμένου εγκλήματος Πρίγκηπας του Θρόνου Μοχάμμαντ μπιν Σαλμάν ευθυγραμμίζεται έντονα με τον ομόλογό του από τα ΗΑΕ και τη δικτατορία του Σίσι και δεν ενδιαφέρεται για τον συριακό ή τον παλαιστινιακό λαό. Αυτά τα κράτη που προπορεύονται έχουν σχεδόν σίγουρα υποστήριξη από τη Σαουδική Αραβία και υπάρχουν υπαινιγμοί που προέρχονται από το Ριάντ ότι είναι επίσης πρόθυμοι να δεχτούν τον Άσαντ χωρίς το Ιράν, με τον Μοχάμμαντ μπιν Σαλμάν να δηλώνει ότι «ο Μπασάρ παραμένει ... Πιστεύω ότι τα συμφέροντα του Μπασάρ δεν είναι να αφήσει τους Ιράνούς να κάνουν αυτό που θέλουν να κάνουν»²⁵.

Εντούτοις, το Ριάντ είναι πιο μετριοπαθές σε αυτό, λόγω της ιδιαίτερης θέσης του ως θρησκευτικού επικεφαλής του σουνιτικού κόσμου και του γεγονότος ότι διακυβεύει περισσότερα στην περιφερειακή αντιπαλότητα του με το Ιράν από ό,τι οι υπόλογοι του. Για παράδειγμα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν ισχυρές οικονομικές σχέσεις με το Ιράν²⁶ και χρησιμοποιούν το σκεπτικό του «παραγκωνισμού του Ιράν» μόνο για να καλοπιάσουν τους Σαουδάραβες συμμάχους τους. Και δεν υπάρχουν Σιίτες στην Αίγυπτο ώστε να ανησυχεί ο Σίσι για οποιαδήποτε Ιρανική επιρροή. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Μοχάμμαντ μπιν Σαλμάν είναι από το παρασκήνιο μέρος της εικόνας.

Μια «ανάλυση» πιθανόν χρήσιμη, περίπου πριν από μισό αιώνα

Η πολύ δυαδική, μηχανιστική «γεωπολιτική» τα τελευταία χρόνια φαντάζεται τις κινήσεις ορισμένων κρατών του Κόλπου για να αποκαταστήσουν τους δεσμούς με το Ισραήλ ως αντιπροσωπευτικές του «άξονα που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ», σε αντίθεση με έναν «ρωσικής υποστήριξης» άξονα του Ιράν, του Άσαντ κλπ. Φαντασίωση που περνιέται ακόμα για «ανάλυση» σε ορισμένους κύκλους. Πάρτε μια ανάσα, αγαπητοί Μανιχαϊστές: ακριβώς τα ίδια τα κράτη του Κόλπου και οι περιφερειακοί σύμμαχοί τους που πραγματοποιούν προσέγγιση με το Ισραήλ πραγματοποιούν προσέγγιση και με τον Άσαντ. Το πιο κοντινό τόσο στο Ισραήλ όσο και στο Άσαντ είναι η Αίγυπτος του Ασ-Σίσι. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και στις δύο περιπτώσεις τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν. Η πιο επιφυλακτική δύναμη στα παρασκήνια είναι η Σαουδική Αραβία, και πάλι και για τις δύο περιπτώσεις.

Ανάμεσα σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονται ακόμη και τα λιγότερο αναμενόμενα: το αντιδραστικό «ισλαμιστικό» καθεστώς του Σουδάν²⁷ που μόλις πριν λίγο επισκέφθηκε τον Άσαντ και που πολεμάει για τους Σαουδάραβες στην Υεμένη, έχει επίσης προχωρήσει στην εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ. Τρεις αντιπροσωπίες του ιρακινού καθεστώτος το οποίο είναι υπέρ του Άσαντ επισκέφθηκαν πρόσφατα το Ισραήλ²⁸· ενώ ο έντονα υπέρ του Ιράν και υπέρ του Άσαντ Σουλτάνος Καμπούς του Ομάν υποδέχτηκε πρόσφατα σε επίσημη επίσκεψη τον Νετανιάχου²⁹.

Είναι σχεδόν λυπηρό το γεγονός ότι αμέτρητοι αριστεροί αναλυτές, μαζί με πολλά από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, συνεχίζουν να γράφουν πράγματα που υποδηλώνουν ότι ζουν περίπου 50 χρόνια πίσω στο παρελθόν, ακόμα και τώρα, 30 χρόνια ύπαρξης του Μετα-Ψυχροπολεμικού Κόσμου. Είναι εκπληκτικός ο τρόπος με τον οποίο αυτή η «ανάλυση» φαντάζεται ότι μπορεί να αντιμετωπίσει τέτοιους ελέφαντες στο δωμάτιο, όπως οι αναπτυσσόμενες ισραηλινο-ρωσικές σχέσεις (ιδιαίτερα των Πούτιν-Νετανιάχου) όχι μόνο στη Συρία, αλλά και στην Κριμαία κλπ.· οι αναπτυσσόμενες σχέσεις Αιγύπτου-Ρωσίας (η συζήτηση για τη Ρωσία που χτίζει πυρηνικό σταθμό για την Αίγυπτο)· τα ΗΑΕ που ολοκλήρωσαν μια διακήρυξη «στρατηγικής εταιρικής σχέσης»³⁰ με τη Ρωσία· οι αυξανόμενες σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας με τη Ρωσία³¹, ιδίως όσον αφορά την πετρελαϊκή πολιτική· και η κοινοπραξία ΗΠΑ-Ιράν για την στήριξη του καθεστώτος στο Ιράκ, βασικού συμμάχου του Άσαντ. Πραγματικά, γιατί η συμμαχία του Τραμπ με τον Πούτιν φαίνεται περίεργη;

Ας ξεχάσουμε τις παράλογες φαντασιώσεις του Ψυχρού Πολέμου. Αυτό με το οποίο έχουμε να κάνουμε εδώ δεν είναι συγκρούσεις «αντίπαλων αυτοκρατοριών». Όπως πάντα βέβαια, οι αυτοκρατορικές αντιπαλότητες εξηγούν μερικά από αυτά που συμβαίνουν. Αλλά ακόμη και αυτό είναι ουσιαστικά δευτερεύουσας σημασίας σε σύγκριση με την κυρίαρχη δυναμική, τη συμμαχία των αντεπαναστατικών δυνάμεων, για την αντεπανάσταση, τον ενταφιασμό της συριακής επανάστασης που συμβολίζει τον ενταφιασμό της Αραβικής Άνοιξης.

Πού ταιριάζει το Ιράν;

Ένα πρόβλημα όμως με την ανάλυση αυτή είναι ότι τόσο η Τουρκία όσο και το Ιράν είναι επίσης αντεπαναστατικές δυνάμεις, αλλά και οι δυο θεωρούνται εχθροί από αυτές τις χώρες που έχουν ευθυγραμμιστεί με τη Σαουδική Αραβία και από το Ισραήλ. Ας τις πάρουμε μία-μία ξεχωριστά.

Εάν το Ιράν πρέπει να παραγκωνιστεί –ανεξάρτητα από το αν πιστεύει κανείς ότι αυτό οφείλεται στο ότι είναι ένας πραγματικός «κίνδυνος» για αυτά τα κράτη ή απλώς ως δικαιολογία για την ενίσχυση του Άσαντ– τότε σίγουρα είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος.

Ωστόσο, αφενός, το Ιράν ούτως ή άλλως το έχει παρακάνει. Αυτό που έχει προκαλέσει την κλιμάκωση της ρητορικής για την Ιρανική «απειλή» στην ισραηλινή και σαουδαραβική προπαγάνδα, είναι απλά ότι ένας μεγάλος περιφερειακός αντίπαλος, ο οποίος χρησιμοποιεί μια συγκεκριμένη μορφή ρητορικού θεατρινισμού, ξεδοντιασμένη ωστόσο, που στοχεύει αυτά τα καθεστώτα, έχει γίνει πολύ μεγάλος για τα κυβικά του. Ο παραγκωνισμός του θα είναι συνεπώς η «νίκη» τους. Αλλά θα είναι αδύνατο για το Ιράν να κυριαρχήσει στη Συρία ούτως ή άλλως, πόσο μάλλον να αντέξει το κόστος της ανασυγκρότησης. Θα πρέπει να ικανοποιηθεί με κάποια παρουσία και μερικά συμβόλαια ανασυγκρότησης, όπου δεν το πετάξει απ’ έξω ο ανταγωνισμός με τη Ρωσία. Το Ιράν επενδύει πολύ περισσότερο στο γειτονικό Ιράκ, αλλά ακόμη και εκεί το Ιράν δεν είναι σε θέση να ασκήσει οικονομική κυριαρχία³².

Από την άλλη πλευρά, ακούμε συνεχώς τις προειδοποιήσεις ότι το Ιράν δεν πρόκειται να φύγει «εντελώς» και έτσι οι χώρες του Κόλπου και το Ισραήλ αυταπατώνται ότι μπορούν να εμπιστευτούν τον Άσαντ. Αυτό όμως αποκαλύπτει κάποιες θεμελιώδεις παρανοήσεις. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το Ιράν είναι απλά ένα άλλο αντεπαναστατικό κράτος. Δεν αποτελεί απειλή για κανέναν, πέραν του συριακού λαού, στην καταστολή του οποίου βοήθησε για λογαριασμό του καθεστώτος γενοκτονίας του Άσαντ. Οι αντίπαλοι του Ιράν δεν έχουν ανάγκη από την πλήρη εγκατάλειψη της Συρίας από όλες τις Ιρανικές δυνάμεις, τις επιχειρήσεις και την επιρροή, σαν το Ιράν να είναι κάποιο είδος μοναδικού ιού. Η «νίκη» σε τέτοιους «πολέμους» θέσεων κερδίζεται με το ψαλίδισμα των φτερών. Η νίκη είναι συμβολική, για το κύρος, γι’ αυτό που φαίνεται.

Σύμφωνα με τον David Hearst, οι επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ, της Αιγύπτου, των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας στην φημολογούμενη συνάντηση «επιστροφής του Άσαντ» που αναφέρθηκε παραπάνω, «δεν πίστευαν ότι ο Μπασάρ θα σπάσει τις σχέσεις του με το Ιράν, αλλά ήθελαν να χρησιμοποιήσει ο Μπασάρ τους Ιράνούς και όχι να χρησιμοποιηθεί από αυτούς»³³.

Το Ισραήλ αντέδρασε στην απειλή απόσυρσης του Τραμπ ανακοινώνοντας ότι θα επιταχύνει τις βομβαρδιστικές επιθέσεις σε στόχους του Ιράν και της Χεζμπολάχ στη Συρία, ανεκτούς όπως πάντα από τη ρωσική αεροπορική άμυνα στη Συρία. Η ιδέα μιας «Ιρανικής απειλής» παίρνει την πιο αστεία εκδοχή της όταν πρόκειται για το Ισραήλ. Το πυρηνικά εξοπλισμένο κράτος του Πρώτου Κόσμου έπληξε εκατοντάδες στόχους που υποστηρίζονταν από το Ιράν στη Συρία (προσέχοντας πάντοτε να μην αποδυναμώσει τον Άσαντ σ’ αυτή τη διαδικασία), ενώ το πολύ ασθενέστερο Ιρανικό καθεστώς σχεδόν ποτέ δεν απάντησε στα πυρά, πόσο μάλλον να τα ξεκινήσει. Το Ιράν «απειλεί» το Ισραήλ; Εντυπωσιακή φαντασία. Το Ιράν δεν απειλεί ούτε καν την παράνομη κατοχή του Συριακού Γκολάν από το Ισραήλ (που συχνά αναφέρεται ως «Ισραήλ» σε πολλά σχόλια), πόσο μάλλον το Ισραήλ.

Το Ισραήλ πλήττει τους Ιρανικούς στόχους επειδή δεν αρέσει στον μεγαλύτερο νταή της γειτονιάς να προσβάλλεται η δύναμή του από ένα τσούρμο απείθαρχων πολιτοφυλακών που τρέχουν στην «αυλή» του, φωνάζοντας ανούσια συνθήματα όπως «θάνατος στο Ισραήλ», όχι επειδή αυτές οι συμμορίες του δρόμου, συγκριτικά μάλιστα, αποτελούν στην πραγματικότητα απειλή για αυτόν τον τοπικό εγκληματία.

Ένα δώρο στον Ερντογάν;

Εν τω μεταξύ, κράτη όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και η Ιορδανία επενδύουν πολύ περισσότερο στην αντιμετώπιση της τουρκικής επιρροής απ’ ό,τι στην αντιμετώπιση του Ιράν (και οι Σαουδάραβες ενδιαφέρονται εξίσου και για τις δύο). Αυτά τα κράτη θεωρούν τη σουνιτική-λαϊκιστική Μουσουλμανική Αδελφότητα –που συνδέεται με το Κατάρ, την Τουρκία και τη Χαμάς– ως τον βασικό εχθρό τους και όχι το Ιράν. Συγκεκριμένα, οι αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών στη φημολογούμενη συνάντηση «επιστροφής του Άσαντ», «θεωρούσαν την Τουρκία και όχι το Ιράν ως τον σημαντικότερο στρατιωτικό αντίπαλό τους στην περιοχή... οι Ισραηλινοί είπαν στη συνάντηση ότι το Ιράν θα μπορούσε να περιοριστεί στρατιωτικά, αλλά ότι η Τουρκία είχε πολύ μεγαλύτερες ικανότητες»³⁴. Υπάρχει κάποια λογική σε αυτό. Η ρητορική του Ιράν είναι πολύ ηχηρή σε σχέση με τη κενότητά της. Ως εξωτερική στον αραβικό κόσμο, η μόνη πραγματική της επιρροή έχει κερδηθεί με θρησκευτικούς λόγους, μεταξύ των πληθυσμών των Σιιτών του Ιράκ και του Λιβάνου. Ο μόνος χώρος όπου η Ιρανική επιρροή υπήρξε πάντα ένας κίνδυνος ήταν μεταξύ της πλειοψηφίας των Σιιτών που ξεσηκώθηκαν ενάντια στη μειονοτική μοναρχία του Μπαχρέιν κατά την έναρξη της Αραβικής Άνοιξης και οι οποίοι συντρίφθηκαν γρήγορα από τους Σαουδάραβες. Αντιθέτως, παίζοντας τη λαϊκίστικη κάρτα μέσω της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ειδικά σε όλη την Αραβική Άνοιξη, η Τουρκία και το Κατάρ ενεπλάκησαν σε αυτό που τα συντηρητικά αυτά κράτη θεωρούν ένα επικίνδυνο παιχνίδι ανάμεσα στις σουνιτικές μάζες της Συρίας, της Ιορδανίας, της Παλαιστίνης, της Αιγύπτου και του Κόλπου.

Από την πλευρά του, ο Τραμπ συνδέθηκε στενά με τον άξονα της Σαουδικής Αραβίας-ΗΑΕ-Αιγύπτου, ενώ η αμερικανική συμμαχία με το YPG-SDF στη Συρία έθεσε αυτόν τον άξονα σε σύγκρουση με τους Τούρκους αντιπάλους του. Η δέσμευση της Σαουδικής Αραβίας για την παροχή 100 εκατομμυρίων δολαρίων στην κατεχόμενη από τις ΗΠΑ περιοχή της βορειοανατολικής Συρίας πριν από αρκετούς μήνες θεωρήθηκε προσβολή από την Τουρκία.

Ωστόσο, η ξαφνική ανακοίνωση της απόσυρσης του Τραμπ έχει θεωρηθεί ευρέως ως κίνηση υπέρ της Τουρκίας, που επιτρέπει στον Ερντογάν να επιτεθεί στους Κούρδους. Η ερμηνεία αυτή είναι κατανοητή. Προηγήθηκε η απόφαση της Τουρκίας να αγοράσει αμερικανικούς πυραύλους πάτριοτ, που θεωρείται ευρέως ότι έχει σφραγίσει τη συμφωνία.

Φυσικά, αυτό δεν είναι αντίφαση. Εξάλλου, η Ρωσία του Πούτιν χαϊδεύει τόσο τον Ερντογάν όσο και τους Μοχάμμαντ μπιν Σαλμάν και Σίσι, καθώς και το Ιράν και το Ισραήλ, ταυτόχρονα. Οι μεγαλύτερες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις είναι αρκετά ικανές να παίζουν και με τις δυο ή και με όλες τις πλευρές μεταξύ περιφερειακών αντιπάλων.

Η Τουρκία, μια απόκλιση από την αντεπαναστατική δυναμική;

Επιπλέον, παρά την αντιπαλότητα μεταξύ των μπλοκ που βρίσκονται υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας, οι περιποιήσεις του Πούτιν στον Ερντογάν υπογραμμίζουν το γεγονός ότι η ίδια η κατεύθυνση της Τουρκίας όσον αφορά τη Συρία δεν είναι τόσο διαφορετική.

Είναι αλήθεια ότι η Τουρκία εξακολουθεί να υποστηρίζει τον έλεγχο από τη Συριακή αντιπολίτευση μεγάλου μέρους της βορειοδυτικής Συρίας και, ως εκ τούτου, μπορεί να θεωρηθεί ως μια απόκλιση από την περιφερειακή αντεπαναστατική δυναμική. Και σίγουρα η θέση της Τουρκίας απέναντι στους αντάρτες φαίνεται θετική σε σύγκριση με τον ρόλο των ΗΑΕ στην κυνική ενθάρρυνση για γρήγορη παράδοση του νότιου μετώπου του FSA στον Άσαντ. Ενώ ο στόχος της Τουρκίας δεν είναι να ενθαρρύνει την επανάσταση, θέλει να αποτρέψει μια βίαιη κατάκτηση από τους Άσαντικούς που θα στείλει εκατοντάδες χιλιάδες περισσότερους Σύριους πρόσφυγες στην Τουρκία, η οποία ήδη φιλοξενεί 3,7 εκατομμύρια πρόσφυγες.

Αλλά σήμερα η Τουρκία χρησιμοποιεί τους αποδυναμωμένους και εξαρτώμενους αντάρτες συμμάχους της κυρίως ως κρέας για τα κανόνια για την απειλή της να διώξει το YPG-SDF από τη βορειοανατολική Συρία, όπως πολλοί χρησιμοποιήθηκαν νωρίτερα για τη λεηλασία και την «εκκαθάριση» του Αφρίν. Από την άποψη του Πούτιν, όσο οι επαναστάτες συγκρατούνται μακριά από οποιοδήποτε ενεργό μέτωπο εναντίον του Άσαντ, η Τουρκία κάνει ουσιαστικά το ίδιο με τον Κόλπο. Και θέτοντας τους αντάρτες και το YPG-SDF τον έναν εναντίον του άλλου –μια δυναμική την οποία το YPG έχει επίσης ευθύνη ότι τροφοδότησε³⁵– μακροπρόθεσμα και οι δύο μπορούν να αποδυναμωθούν απέναντι στο Άσαντ.

Πράγματι, η πρόσφατη οξύμωρη δήλωση του Τούρκου υπουργού εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ότι η Τουρκία μπορεί να «συνεργαστεί με τον Άσαντ»³⁶ αν κερδίσει σε «δημοκρατικές εκλογές» αντιπροσωπεύει την προσέγγιση της Τουρκίας προς το καθεστώς. Και σε κάθε περίπτωση, ο στενός σύμμαχός της το Κατάρ ακολουθεί τον ίδιο δρόμο συμβιβασμού με τον Άσαντ³⁷ όπως οι αντιπάλοί του στον Κόλπο, ενώ το κυβερνών κόμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων της Τυνησίας βρίσκεται τώρα σε συζητήσεις με το καθεστώς Σίσι (δηλαδή το καθεστώς που σφαγιάζει χιλιάδες υποστηρικτές των Αδελφών Μουσουλμάνων στους δρόμους και έξω από τζαμιά) για την πρόσκληση του καθεστώτος Άσαντ στη σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου στην Τύνιδα τον Μάρτιο³⁸.

Ή πράσινο φως στο Άσαντ;

Όμως, παρόλο που αυτές οι κινήσεις είναι παράλληλες με εκείνες του συνασπισμού της Σαουδικής Αραβίας, αυτό δεν μειώνει την αντιπαλότητα τους και επομένως δεν θα κατευνάσει τους περιφερειακούς αντιπάλους της Τουρκίας, αν η κίνηση του Τραμπ ήταν κατά κύριο λόγο δώρο στον Ερντογάν. Και εδώ επιστρέφουμε στο σημείο που ξεκινήσαμε. Η ιδέα ότι η απόσυρση του Τραμπ είναι ως επί το πλείστον δώρο στον Ερντογάν, και όχι στον Άσαντ, είναι εξαιρετικά άστοχη. Καθώς αποτελεί πράσινο φως προς τον Άσαντ, και όχι πρωτίστως προς τον Ερντογάν, ευθυγραμμίζει πιο καθαρά την κίνηση του Τράμπ με τις νέες κινήσεις των παραδοσιακών συμμάχων του Κόλπου και του Τραμπ.

Η αρχική απόσυρση του Τραμπ μέσω twitter υπαινίσσεται και το εξής: «Η Ρωσία, το Ιράν, η Συρία και άλλοι είναι ο τοπικός εχθρός του ISIS. Εμείς κάναμε δουλειά (sic) εκεί»³⁹. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να επιτραπεί να συνεχιστεί στα ανατολικά η υποτιθέμενη «καταπολέμηση του ISIS» από το καθεστώς Άσαντ. Ύστερα απ’ αυτό ακολούθησε σύντομα η κίνηση των Άσαντιστικών δυνάμεων προς το ανατολικό Ντέιρ εζ-Ζορ⁴⁰ για να «πολεμήσουν το ISIS», δηλαδή να έρθουν αντιμέτωπες με τις SDF. Ωστόσο, το κύριο θέατρο ενδιαφέροντος ήταν η Μανμπίτζ στο βορρά.

Καθώς την ανακοίνωση του Τραμπ ακολούθησαν οι απειλές της Τουρκίας ότι θα εισβάλει στη βόρεια Συρία και θα εκδιώξει το YPG από την αραβικής πλειοψηφίας πόλη Μανμπίτζ (τη μόνη που είναι υπό την κατοχή των SDF στα δυτικά του ποταμού Εφράτη), οι SDF, που αισθάνονται ευάλωτες στην εγκατάλειψη από τις ΗΠΑ, κάλεσαν το καθεστώς Άσαντ να προσπαθήσει να αποτρέψει την τουρκική επέμβαση. Το καθεστώς έστειλε έπειτα στρατεύματα στην κοντινή Αρίμα⁴¹ για να εμποδίσει μια πιθανή τουρκική επίθεση εναντίον της Μανμπίτζ που κρατούσαν οι SDF.

Σε αυτό, η αντίδραση του Ερντογάν ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Βασικά, ο Ερντογάν έδειξε ότι δεν έχει κανένα πραγματικό πρόβλημα να καταλάβει ο Άσαντ την Μανμπίτζ, εφ’ όσον αυτό σημαίνει ότι το YPG έχει φύγει!⁴² Και το καθεστώς ισχυρίστηκε ότι το YPG είχε εγκαταλείψει την Μανμπίτζ κατά την είσοδό του στην περιοχή⁴³, αν και το ίδιο το YPG ισχυρίζεται ότι εγκατέλειψε την πόλη το 2016, αφήνοντας πίσω μόνο τα αραβικά μέλη των SDF.

Αυτό υποδηλώνει ότι τόσο οι αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία όσο και οι SDF χρησιμοποιήθηκαν. Η απειλή απόσυρσης του Τραμπ απλώς ενίσχυσε το χέρι του Άσαντ στην περιοχή απέναντι στις SDF και ο Ερτογάν, ο μεγάλος υποστηρικτής των ανταρτών είναι εντάξει με αυτό!

Οι SDF κατέχουν μια τεράστια περιοχή της βορειοανατολικής και κεντροανατολικής Συρίας. Είναι απίθανο να εισβάλει η Τουρκία αρκετά νότια στη Συρία ως την Ράκκα, πόσο μάλλον ως το Ντέιρ εζ-Ζορ! Η Τουρκία θα αντιμετώπιζε τεράστιες δυσκολίες προσπαθώντας να καταλάβει μια τόσο μεγάλη περιοχή, αντιμέτωπη με ευρεία αντίσταση. Δεν είναι σαν το απομονωμένο Αφρίν. Η εξήγηση αυτής της κίνησης σαν πράσινο φως μόνο προς τον Ερντογάν και όχι αντίθετα κυρίως προς τον Άσαντ, είναι άστοχη. Και αυτή η εξέλιξη στη Μανμπίτζ υποδηλώνει ότι ακόμα και στη βόρεια συνοριακή περιοχή, όπου κάποιος θα περίμενε ότι η απόσυρση θα ευνοήσει τον Ερντογάν, μοιάζει περισσότερο με ένα κόλπο για να εκφοβίσει τις SDF –που ποτέ δεν ήταν ιδιαίτερα εναντίον του Άσαντ– για να υποχωρήσουν απέναντι στον Άσαντ.

Ενδεχομένως κάποια μικρή τουρκική επιχείρηση μπορεί ακόμα να πραγματοποιηθεί σε κάποιο τμήμα της βορειοανατολικής πλευρά κοντά στα σύνορα, έτσι ώστε η ρητορική του Ερντογάν να μην φαίνεται κούφια, αλλά ακόμα κι αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνο εάν συνεργαστεί με τη Μόσχα, η οποία επίσης συνεργάζεται τόσο με τον Άσαντ όσο και με τις SDF. Αυτό χρειάζεται επειδή, όπως και με τις δύο άλλες τουρκικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία, θα είναι απαραίτητο να αποκτήσει ρωσική άδεια χρήσης του συριακού εναέριου χώρου⁴⁴ (αν υποθέσουμε ότι δηλαδή οι αμερικανικές δυνάμεις πραγματικά αποχωρούν). Αυτό θα δώσει στη Ρωσία τον τελικό έλεγχο όλου του εύρους μιας τέτοιας επιχείρησης.

«Προστατεύστε τους Κούρδους» καθώς υποτάσσονται στον Άσαντ;

Ο «επανεξορθολογσμός» της διαταγής του Τραμπ τα έχει καταστήσει όλα αυτά σαφέστερα, με τα μεγάλα γεράκια, τον Μπόλτον και τον Πομπέο, να προειδοποιούν την Τουρκία να μην επιτεθεί στις SDF⁴⁵ και να ανακηρύσσουν την υπεράσπιση των SDF ως κόκκινη γραμμή. Ο Πομπέο το είπε χωρίς καμιά διπλωματία, «Μην αφήνετε τους Τούρκους να σφαγιάζουν τους Κούρδους»⁴⁶, κάτι για το οποίο τόσο ό ίδιος όσο και ο Μπόλτον επικρίθηκαν απερίφραστα από την Τουρκία⁴⁷. Εν τω μεταξύ, το Πεντάγωνο θα επιτρέψει στις SDF να κρατήσουν τα πυροβόλα όπλα που τους παρείχε η Αμερική όταν αποσυρθεί⁴⁸.

Μια άλλη ένδειξη για αυτόν τον γενικό προσανατολισμό είναι η συζήτηση επί πολλούς μήνες, από τότε που ο Τραμπ έθιξε για πρώτη φορά το ζήτημα της απόσυρσης σχεδόν πριν από ένα χρόνο, για αραβικά στρατεύματα από τον Κόλπο⁴⁹ που θα αντικαταστήσουν τα αμερικανικά στρατεύματα στην ανατολική Συρία. Εκείνη την εποχή, το καθεστώς Άσαντ αντέδρασε με εχθρότητα. Εντούτοις, στο πλαίσιο της σημερινής αναγνώρισης του Άσαντ από τον Κόλπο, η ιδέα αυτή παίρνει ένα νέο νόημα, ειδικά καθώς η συζήτηση φέρεται ότι αφορά στρατεύματα της Αιγύπτου και των Εμιράτων⁵⁰ που είναι υπέρ του Άσαντ μαζί με στρατεύματα της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό αν ληφθεί υπόψη η εχθρότητα αυτών των κρατών απέναντι στην Τουρκία του Ερντογάν, προσδίδοντας μια εντελώς νέα δυναμική στην έννοια της «απόσυρσης» των ΗΠΑ. Υπάρχει επίσης συζήτηση για την αναβάθμιση του ρόλου των «Επίλεκτων Δυνάμεων» που υποστηρίζονται από τους Σαουδάραβες και τους Αιγύπτιους⁵¹ στην επαρχία του Ντέιρ εζ-Ζορ, στην οποία υπάρχει ευρεία αραβική πλειοψηφία, με επικεφαλής τον σύμμαχο των SDF Σεΐχ Άχμεντ αλ-Τζάρμπα.

Φυσικά, οι εκκλήσεις των ΗΠΑ για προστασία των συμμάχων τους που είναι υπό την ηγεσία των Κούρδων και η συνεχιζόμενη παράδοση όπλων στις SDF, ενδέχεται να αποτελέσουν πρόβλημα τόσο για τον Άσαντ όσο και για τον Ερντογάν. Επί του παρόντος, ωστόσο, η στρατηγική του Άσαντ δεν είναι να επιτεθεί ανοιχτά στις SDF –μια τεράστια επιχείρηση για την οποία το καθεστώς δεν έχει πιθανώς την ικανότητα προς το παρόν– αλλά μάλλον να χρησιμοποιήσει το κλίμα της τουρκικής απειλής και την αποχώρηση των ΗΠΑ για να «διαπραγματευτεί» με τις SDF, από θέση ισχύος. Με τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Άσαντ-SDF να εποπτεύονται πιθανόν από τη Ρωσία⁵², η οποία θέλει να ανακτήσει ο Άσαντ τον έλεγχο ολόκληρης της Συρίας, ο χαρακτήρας αυτών των διαπραγματεύσεων είναι προφανής.

Και αυτή είναι επίσης και η στρατηγική των SDF. Και σε περίπτωση που κάποιος μπορεί να πιστεύει ότι αυτό οφείλεται στις περιορισμένες επιλογές στην παρούσα συγκυρία, ορισμένοι ηγέτες των SDF επεδίωξαν να διευκρινίσουν ότι στοχεύουν σε συμφωνία με τον Άσαντ ανεξάρτητα από τις κινήσεις των ΗΠΑ⁵³. Ουσιαστικά, οι ΗΠΑ, οι σύμμαχοί τους στον Κόλπο και η ηγεσία των SDF βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος όταν πρόκειται για το καθεστώς Άσαντ, προτιμώντας μια «ήπια επανένταξη» των βορειοανατολικών περιοχών στο κράτος του Άσαντ. Ο εκπρόσωπος των SDF, Τζία Κουρντ, εξήγησε ότι οι βασικοί εχθροί που πρέπει να νικήσει ένα κοινό κράτος Άσαντ-SDF ήταν η Τουρκία και τα απομεινάρια της κατεχόμενης από αντάρτες βορειοδυτική περιοχής: «Αυτή η συμφωνία με τον Άσαντ θα δώσει μεγάλη ώθηση για να τερματιστεί η κατοχή και η τρομοκρατία στη Συρία»⁵⁴. (Οι επικεφαλής του PYD και των SDF γενικά αναφέρονται στους αντάρτες εναντίον του Άσαντ συλλογικά ως «τρομοκράτες» και σπάνια κατατάσσουν το καθεστώς ως εχθρό).

Βέβαια, σε αυτό το στάδιο οι SDF ελπίζουν να διατηρήσουν κάποιο βαθμό αυτονομίας για το κρατίδιο της Ροζάβα και ότι αυτή η πολιτική θα τους σώσει από την μοίρα οι ίδιοι επιφυλάσσουν στην κατεχόμενη από αντάρτες βορειοδυτική περιοχή. Ωστόσο, ο Άσαντ θα παζαρέψει τώρα για σημαντικά μειωμένη αυτονομία και, όταν το κράτος του θα είναι πιο ασφαλές και «ομαλοποιημένο» και η αντιπολίτευση στα βορειοδυτικά θα έχει συντριβεί, θα στραφεί και θα συντρίψει τη Ροζάβα και κάθε νόημα αυτονομίας, όπως πάντα υπόσχονταν να κάνει.

Αλλά σίγουρα, αυτό είναι συνωμοσιολογία – γιατί να θέλουν οι ΗΠΑ να παραδώσουν το συριακό έδαφος στο καθεστώς του Άσαντ; Η ερώτηση αυτή αποκαλύπτει θεμελιώδεις παρανοήσεις σχετικά με την πολιτική των ΗΠΑ στη Συρία. Γιατί δεν θα ήθελε ο Τράμπ να ανακαταλάβει ο Άσαντ τη συριακή επικράτεια, είναι μια καλύτερη ερώτηση. Κατά καιρούς, οι ΗΠΑ βοήθησαν άμεσα τον Άσαντ να το κάνει. Το λάθος ήταν να υποθέσουμε ότι η αμερικανική παρουσία στη βορειοανατολική Συρία, βοηθώντας το SDF, είχε κάποιο άλλο σκοπό εκτός από αυτόν που αναφέρουν συνεχώς όλοι οι ηγέτες των ΗΠΑ – να ηττηθεί το ISIS. «Αυτό είναι», όπως είπε πολλές φορές ο Τραμπ. Ενώ βέβαια η αμερικανική παρουσία δεν είχε καμία σχέση με την άσκηση πίεσης στον Άσαντ και ακόμα λιγότερο με βοήθεια προς τους αντάρτες, ούτε είχε ποτέ ως στόχο να βοηθήσει τις SDF να οικοδομήσουν τη δική της εναλλακτική λύση.

Επιστρέφουμε στον πρώην σύμβουλο του Ομπάμα τον Στίβεν Σάιμον, που εξηγεί τι πιστεύει ότι πρέπει να κάνουν οι ΗΠΑ για να ενισχύσουν τα συμφέροντά τους επί του παρόντος:

«... να πείσουν τους Κούρδους να απαλλαγούν από μη Σύριους συνεργάτες, μειώνοντας παράλληλα τη στρατιωτική τους ικανότητα και να δεχτούν ότι δεν πρόκειται να πάρουν την ίδια συμφωνία που έχουν κερδίσει τα ξαδέρφια τους στο Ιράκ από τη Βαγδάτη. Η επικείμενη αμερικανική απόσυρση, σε συνδυασμό με τους υπαινιγμούς του κ. Ερντογάν ότι σύντομα θα μπορέσει να εισβάλει στις κουρδικές περιοχές της Συρίας, πιθανώς θα πείσει τους Κούρδους ότι έχουν λίγες επιλογές. Αλλά το συριακό καθεστώς θα μπορούσε να προσφέρει ουσιαστικά κίνητρα, όπως η ενσωμάτωση των κουρδικών δυνάμεων στην διοικητική ιεραρχία της Δαμασκού... τότε, είτε άμεσα είτε μέσω των Ηνωμένων Εθνών, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να μιλήσουν με το καθεστώς Άσαντ με την προϋπόθεση ότι η αποκατάσταση της συριακής κρατικής εξουσίας στη βορειοανατολική Συρία, συμπεριλαμβανομένης της επανεισόδου των δυνάμεων της Συριακής Κυβέρνησης, απαιτείται για την σταθεροποίηση αυτού του τμήματος της χώρας μακροπρόθεσμα. Για το σκοπό αυτό, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να συμφωνήσουν και με τους Ρώσους, έτσι ώστε να υπάρχει συντονισμένη προσέγγιση τόσο με τους Τούρκους όσο και με το καθεστώς της Συρίας»⁵⁵.

Αυτή τη στιγμή, οι Αμερικανοί ηγέτες φοβούνται την απώλεια της αμερικανικής αξιοπιστίας που θα προέκυπτε από την βεβιασμένη αμερικανική εγκατάλειψη των συμμάχων τους SDF απέναντι σε οποιαδήποτε βίαιη απόπειρα ανακατάληψης, είτε από τον Άσαντ είτε από τον Ερντογάν, ενώ ο Άσαντ θέλει επίσης να αποφύγει την άμεση αντιπαράθεση μέχρις ότου ηττηθούν οι άλλοι εχθροί. Αλλά τελικά η δυνατότητα αξιοποίησης των SDF από τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό και την τυραννία του Άσαντ θα ολοκληρώσει την πορεία της.

Η ανικανότητα τόσο των σημαντικότερων ανταρτών όσο και των κουρδικών ηγεσιών να γεφυρώσουν τις διαφορές τους και να παρουσιάσουν ένα ενιαίο μέτωπο ενάντια σε όλους τους εχθρούς των λαϊκών μαζών ήταν το καθοριστικό χαρτί στα χέρια του Άσαντ και της περιφερειακής αντεπανάστασης.

Μετάφραση: e la libertà

Michael Karadjis, «What do Trump’s “withdrawal” from Syria and the Gulf’s rapprochement with Assad have in common?», Syrian Revolution Commentary and Analysis, 9 Ιανουαρίου 2019

Σημειώσεις