Lance Selfa

Η πραγματική κληρονομιά του Τζίμι Κάρτερ

Ήταν καλό για τη φήμη του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ το γεγονός ότι έζησε τόσο πολύ όσο έζησε. Για όσους δεν έζησαν τη διακυβέρνησή του μεταξύ 1977 και 1981, ο Κάρτερ ήταν γνωστός ως υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της παγκόσμιας δημόσιας υγείας και της βοήθειας προς τους φτωχούς. Χαρακτηρίζοντας τη μεταχείριση των Παλαιστινίων από το Ισραήλ ως «απαρτχάιντ», κέρδισε ακόμη και τη φήμη του ανθρώπου που λέει την αλήθεια^[1].

Η πολιτική αμνησία που δημιούργησε η μεταπροεδρία του Κάρτερ οδήγησε τους φιλελεύθερους να βλέπουν τα χρόνια του Κάρτερ μέσα από ροζ γυαλιά. Ο αιδεσιμότατος Αλ Σάρπτον, ένας ακτιβιστής για τα πολιτικά δικαιώματα που δεν είναι παρά ένα τσιράκι του Δημοκρατικού Κόμματος στο φιλελεύθερο δίκτυο MSNBC, επαίνεσε την πρωτοποριακή κίνηση του Κάρτερ να διορίσει έναν από τους υπαρχηγούς του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, τον Άντριου Γιανγκ, ως πρεσβευτή των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Έθνη.

Ο Σάρπτον παρέλειψε να σημειώσει ότι ο Κάρτερ απέλυσε τον Γιανγκ το 1979 –προκαλώντας την κατακραυγή των ηγετών των κινημάτων για τα πολιτικά δικαιώματα– για το αμάρτημα της συνάντησης με έναν εκπρόσωπο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. (Ο προφανής σκοπός του Γιανγκ ήταν να πείσει την PLO να υποστηρίξει την απόσυρση μιας έκθεσης του ΟΗΕ που ζητούσε ένα παλαιστινιακό κράτος!).

Για πολλούς στην ελίτ της Ουάσιγκτον και τους δημοσιογράφους της, η προεδρία του Κάρτερ είναι η επιτομή μιας αποτυχημένης προεδρίας. Στις επιφανειακές περιλήψεις της θητείας του Κάρτερ, εικόνες από ουρές αυτοκινήτων που περιμένουν επί ώρες σε βενζινάδικα, προσωπικό της αμερικανικής πρεσβείας που κρατείται στην Τεχεράνη με τα μάτια δεμένα, ή ένας παχουλός, Κάρτερ που παραπαίει και λαχανιάζει κατά τη διάρκεια ενός τρεξίματος 10 χιλιομέτρων, συνδυάζονται για να σχηματίσουν την εικόνα ενός αδέξιου που δεν τα κατάφερε.

Όταν ο Κάρτερ έθεσε υποψηφιότητα για επανεκλογή, ένα σημαντικό τμήμα του Δημοκρατικού Κόμματος τον είχε απορρίψει και υποστήριξε την προκριματική εκλογική πρόκληση του φιλελεύθερου γερουσιαστή Έντουαρντ Κένεντι. Ο Κάρτερ έχασε το 1980 με συντριπτική ήττα από τον Ρόναλντ Ρίγκαν, τον οποίο πολλοί θεωρούσαν πολύ «ακραίο» για να του παραδώσουν τους πυρηνικούς κώδικες. Όταν εγκατέλειψε το αξίωμά του, ο Κάρτερ είχε την υποστήριξη λίγο πάνω από το 30% στις εθνικές δημοσκοπήσεις.

Όταν εξετάζουμε τα χρόνια του Κάρτερ, θα πρέπει να απορρίψουμε την επιφανειακή αξιολόγηση που διακατέχει την ελίτ της Ουάσινγκτον. Ο Κάρτερ ήταν ένας άθλιος πρόεδρος – αλλά όχι επειδή ήταν αναποτελεσματικός ή επειδή έκανε κήρυγμα στις δημόσιες διακηρύξεις του. Ήταν άθλιος όταν ήταν αποτελεσματικός, επειδή μεγάλο μέρος αυτού που έχουμε καταλήξει να αποκαλούμε «νεοφιλελεύθερη» εποχή ξεκίνησε υπό τον Κάρτερ και όχι υπό τον Ρεπουμπλικανό διάδοχό του Ρόναλντ Ρίγκαν.

Η θητεία του Κάρτερ ολοκληρώθηκε με δύο βαθιές υφέσεις που σηματοδότησαν το τέλος της μακράς μεταπολεμικής άνθησης. Η πολιτική οικονομία του New Deal υπό την ηγεσία των Δημοκρατικών που διέπει μεγάλο μέρος εκείνης της περιόδου διαλύθηκε και η διακυβέρνηση του Κάρτερ αποτέλεσε τη μετάβαση σε ένα νέο παράδειγμα που προσωποποίησαν ο Ρίγκαν και η Μάργκαρετ Θάτσερ στη Βρετανία.

Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ρεϊγκανισμού; Περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες. Μια οικονομία υπέρ των μεγάλων επιχειρήσεων με βάση τις μειώσεις φόρων για τους πλούσιους, που υποτίθεται θα ωφελούσε τελικά το σύνβολο. Ενίσχυση του στρατού. Κατασταλτική κοινωνική πολιτική. Ο Κάρτερ τα ξεκίνησε όλα αυτά.

Απαντώντας σε μια συντονισμένη επίθεση των επιχειρήσεων που πίεζαν για περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες, ο Κάρτερ ανέτρεψε μια μακρά περίοδο επέκτασης των εγχώριων προγραμμάτων. Το φορολογικό του σχέδιο του 1978 προέβλεψε τη Ρεϊγκανική οικονομική πολιτική, μειώνοντας τους φόρους επί των κεφαλαιακών κερδών για τους πλούσιους και αυξάνοντας παράλληλα τους φόρους κοινωνικής ασφάλισης για τους εργαζόμενους. Ήταν η πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1930 που το Κογκρέσο –με μια συντριπτική πλειοψηφία του Δημοκρατικού Κόμματος– ενέκρινε ένα ξεκάθαρα οπισθοδρομικό φορολογικό σχέδιο.

Ο Κάρτερ διόρισε τον τραπεζίτη Πολ Βόλκερ πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας το 1979. Με την υποστήριξη του προέδρου, ο Βόλκερ ανέβασε τα επιτόκια, μεθοδεύοντας ύφεση και μαζική ανεργία για να μειώσει τις διεκδικήσεις των εργαζομένων να συμβαδίζουν οι μισθοί τους με τον πληθωρισμό.

Το 1979, η κυβέρνηση Κάρτερ διαπραγματεύτηκε τη διάσωση της χρεοκοπημένης Chrysler Corp. από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, απαιτώντας από τα συνδικάτα να υποχωρήσουν και ανοίγοντας το δρόμο για ένα κύμα συμβάσεων με υποχωρήσεις από μεγάλα συνδικάτα κατά την επόμενη δεκαετία. Ο Κάρτερ χρησιμοποίησε τον αντι-συνδικαλιστικό νόμο Ταφτ Χάρτλεϊ για να σταματήσει την απεργία των ανθρακωρύχων το 1977-78. Μια μεταρρύθμιση της εργατικής νομοθεσίας που είχε ως στόχο να βοηθήσει τα συνδικάτα να οργανωθούν, απορρίφθηκε στο Κογκρέσο το 1977, με τον Κάρτερ να την αφήνει να χαθεί.

Η κυβέρνηση Κάρτερ συνέταξε το σχέδιο για την απόλυση και την αντικατάσταση των απεργών ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας^[2], το οποίο ο Ρίγκαν εφάρμοσε το 1981, και ξεκίνησε τη μανιώδη απορρύθμιση που έγινε το οικονομικό ευαγγέλιο για τις επόμενες κυβερνήσεις. Η απορρύθμιση του Κάρτερ στις μεταφορές φορτηγών, τα αεροπορικά ταξίδια και τις τιμές της ενέργειας οδήγησε σε υψηλότερες τιμές, χειρότερες υπηρεσίες και διάλυση των συνδικάτων σε όλους τους βασικούς κλάδους.

Λαμβάνοντας υπόψη τη μεταπροεδρική του εικόνα ως νομπελίστα και ειδικού απεσταλμένου για τη διεθνή ειρήνη, είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι ο Κάρτερ ξεκίνησε τη στρατιωτική ανάπτυξη που ο Ρίγκαν συνέχισε με σθένος. Το 1980, μετά τις επαναστάσεις στο Ιράν και τη Νικαράγουα και την εισβολή της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν, ο Κάρτερ αύξησε κατακόρυφα τον στρατιωτικό προϋπολογισμό, επανέφερε τις εγγραφές για τη στρατιωτική επιστράτευση και δημιούργησε τη Δύναμη Ταχείας Ανάπτυξης για την επέμβαση στη Μέση Ανατολή.

Η κυβέρνησή του άλλαξε επίσης την πολιτική των ΗΠΑ για τα πυρηνικά όπλα, ώστε να επιτρέπει το «πρώτο χτύπημα» των ΗΠΑ σε έναν «περιορισμένο πυρηνικό πόλεμο» και ξεκίνησε τον εξοπλισμό και την εκπαίδευση των ισλαμιστών ανταρτών που πολεμούσαν τη φιλορωσική κυβέρνηση στο Αφγανιστάν πριν από την εισβολή της ΕΣΣΔ^[3]. Αυτή η μυστική δράση, που αργότερα υποστηρίχθηκε από την κυβέρνηση Ρέιγκαν, εξέθρεψε τα δίκτυα από τα οποία προέκυψε η Αλ Κάιντα.

Ο Κάρτερ καθιέρωσε το «δόγμα Κάρτερ», μια διακήρυξη σύμφωνα με την οποία «μια απόπειρα από οποιαδήποτε εξωτερική δύναμη να αποκτήσει τον έλεγχο της περιοχής του Περσικού Κόλπου θα θεωρηθεί ως επίθεση στα ζωτικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και μια τέτοια επίθεση θα αποκρουστεί με κάθε αναγκαίο μέσο, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής βίας». Αυτό ήταν το πρόσχημα για τον πόλεμο των ΗΠΑ κατά του Ιράκ που ξεκίνησε το 1991 και συνεχίστηκε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, για άλλες δύο δεκαετίες.

Στο εσωτερικό μέτωπο, ο Κάρτερ υποστήριξε και υπέγραψε το 1977 την τροπολογία Χάιντ που απαγόρευε τη χρηματοδότηση των αμβλώσεων από το Medicaid. Ήταν μια από τις πρώτες νίκες του κινήματος κατά των αμβλώσεων μετά τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων σε εθνικό επίπεδο από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ το 1973.

Όταν ένας δημοσιογράφος ρώτησε τον Κάρτερ γιατί ενέκρινε μια διάταξη που έπληττε δυσανάλογα τις φτωχές γυναίκες, εκείνος απάντησε: «Υπάρχουν πολλά πράγματα στη ζωή που δεν είναι δίκαια, τα οποία οι πλούσιοι μπορούν να αντέξουν οικονομικά, ενώ οι φτωχοί όχι». Δεν ήταν ο ρόλος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, είπε, να καταστήσει «τις ευκαιρίες ακριβώς ίσες, ιδίως όταν εμπλέκεται ένας ηθικός παράγοντας».

Το αίσθημα της χριστιανικής ηθικής του Κάρτερ δεν θίχτηκε το 1980, όταν ο Αρχιεπίσκοπος του Ελ Σαλβαδόρ Όσκαρ Α. Ρομέρο απηύθυνε έκκληση στα «θρησκευτικά αισθήματα και στα δικά σας αισθήματα για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» για να σταματήσει τη στρατιωτική βοήθεια προς την ακροδεξιά χούντα της χώρας αυτής, η οποία προέβαινε σε σφαγές αμάχων και δολοφονίες ακτιβιστών στον εμφύλιο πόλεμό της^[4]. Τον μήνα που ακολούθησε την επιστολή του Ρομέρο, μια ακροδεξιά ομάδα θανάτου δολοφόνησε τον ιερέα. Εγκαταλείποντας τον Λευκό Οίκο, ο Κάρτερ αύξησε τη βοήθεια προς τη χούντα του Σαλβαδόρ.

Κανείς δεν έκανε μεγαλύτερο λάθος όσον αφορά τον Κάρτερ από τον Μάικλ Χάρινγκτον, έναν από τους ιδρυτές των Δημοκρατών Σοσιαλιστών της Αμερικής. Σε μια συζήτηση με τον Πίτερ Καμέχο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος που πραγματοποιήθηκε την παραμονή των εκλογών του 1976, ο Χάρινγκτον υποστήριξε: «[Ο]ι προϋποθέσεις μιας νίκης του Κάρτερ είναι οι προϋποθέσεις για τη μαχητικότητα της εργατικής τάξης, και τη μαχητικότητα των γυναικών, και τη μαχητικότητα του δημοκρατικού μεταρρυθμιστικού κινήματος. Μπορούμε πραγματικά να πετύχουμε νίκες για την πλήρη απασχόληση, την εθνική υγεία και τέτοια ζητήματα»^[5].

Εκτυλίχθηκε το ακριβώς αντίθετο σενάριο. Τα χρόνια του Κάρτερ σηματοδότησαν ένα κομβικό σημείο – όχι μια έξαρση της μαχητικότητας, αλλά την έναρξη δεκαετιών υποχώρησης και περιστολής. Όπως έγραψε ο Ed Burmila στο Chaotic Neutral, «ο Κάρτερ δεν επέβλεψε απλώς την κατάρρευση της μεταπολεμικής πολιτικής και οικονομικής τάξης∙ την προώθησε ενεργά».

Οι σημερινοί φιλελεύθεροι μπορεί να θέλουν να βάλουν ένα φωτοστέφανο στον Κάρτερ και να κατηγορήσουν τον Ρέιγκαν και τους Ρεπουμπλικάνους για τη μετατόπιση προς τα δεξιά που κράτησε πολλές γενιές. Αλλά ο Κάρτερ φέρει σημαντική ευθύνη για το άνοιγμα αυτού του δρόμου.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Lance Selfa, “Jimmy Carter’s real legacy”, Red Flag, 1 Ιανουαρίου 2025, https://redflag.org.au/article/jimmy-carters-real-legacy.

Ο Lance Selfa είναι ο συγγραφέας του βιβλίου The Democrats: A Critical History (Haymarket, 2012) και επιμελητής του US Politics in an Age of Uncertainty: Essays on a New Reality (Haymarket, 2017).

Σημειώσεις

^[1] Gaby Wood, “Get Carter”, The Guardian, 27 Μαΐου 2007, https://www.theguardian.com/theobserver/2007/may/27/features.review67.

^[2] Elizabeth Schulte, “Lessons of the PATCO strike”, Socialistworker.org, 25 Φεβρουαρίου 2011, https://socialistworker.org/2011/02/25/lessons-of-the-patco-strike.

^[3] James W. Carden, “The Untold Story of Carter’s Fateful Foreign Policy”, The American Conservative, 30 Δεκεμβρίου 2024, https://www.theamericanconservative.com/the-untold-story-of-carters-fateful-foreign-policy/.

^[4] “Óscar Romero Asked Jimmy Carter Not to Supply El Salvador’s Junta. Carter Didn’t Listen”, Jacobin, 24 Μαρτίου 2023, https://jacobin.com/2023/03/oscar-romero-el-salvador-junta-jimmy-carter-letter.

^[5] The Lesser Evil? The Left Debates the Democratic Party and Social Change. https://library.iire.org/node/36010.