Γκιλιέρμε Μπούλος. Φωτογραφία: Rafa Neddermeyer/Agência Brasil
ΒΡΑΖΙΛΙΑ: Νίκες του «centrão», κρίση της ακροδεξιάς
και ένας αποφασιστικός δεύτερος γύρος στο Σάο Πάολο
11 Οκτωβρίου 2024
ΠΗΓΗ: https://www.esquerda.net/
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: elaliberta.gr
Οι δημοτικές εκλογές στη Βραζιλία σηματοδότησαν σημαντικές νίκες του δεξιού «centrão»[1], αλλά και διάσπαση στην ακροδεξιά, με την ανάδειξη νέων ηγετών που αμφισβητούν τον Μπολσονάρο. Για την αριστερά, ο δεύτερος γύρος στο Σάο Πάολο θα είναι καθοριστικός.
Όσες στροφές κι αν κάνετε, όσο κι αν τραβήξετε το κάλυμμα προς τη μία πλευρά, το άλλο μέρος θα μένει πάντα ακάλυπτο. Αυτό που συνέβη στις δημοτικές εκλογές της Κυριακής 6 Οκτωβρίου ήταν μια ηχηρή νίκη της δεξιάς. Είναι αλήθεια ότι η εικόνα δεν είναι εντελώς ξεκάθαρη, διότι θα διεξαχθούν ακόμη επαναληπτικές εκλογές σε 52 δήμους, συμπεριλαμβανομένων 15 πρωτευουσών πολιτειών, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης από όλες, του Σάο Πάολο, που έχει 11,5 εκατομμύρια κατοίκους. Θα μπορούσε όμως ο δεύτερος γύρος να αλλάξει σημαντικά τα συνολικά αποτελέσματα; Θα μπορούσε να αλλάξει λίγο τις ισορροπίες, αλλά όχι να αλλάξει την κατεύθυνσή.
Ας δούμε τι λένε οι αριθμοί. Το 2020, τα πέντε μεγαλύτερα δεξιά κόμματα (MDB, PP, PSD, PSDB και DEM) κέρδισαν 3.223 δημαρχίες, που αντιστοιχεί στο 57% όλων των δημαρχιών της χώρας. Φέτος, τα πέντε μεγαλύτερα σε ψήφους δεξιά κόμματα κέρδισαν 3.613 δημαρχίες, δηλαδή το 64% όλων των πόλεων της χώρας. Και αυτό παρά τη νίκη του Λούλα το 2022 [2].
Περισσότερα στοιχεία: μέχρι στιγμής είναι το PSD (το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, το οποίο, παρά το όνομά του, όπως ακριβώς και στην Πορτογαλία, είναι δεξιό κόμμα) που έχει κερδίσει τις περισσότερες δημαρχίες. Με 878 δημάρχους, το PSD έχει ξεπεράσει το MDB (Δημοκρατικό Κίνημα), ηγεμονικό στον τομέα αυτό για 20 χρόνια. Στην κατάταξη των κομμάτων με βάση τις κερδισμένες δημαρχίες, το PT εμφανίζεται μόνο στην 9η θέση. Ακόμα κι έτσι, φέτος το PT εξέλεξε περισσότερους δημάρχους από ό,τι το 2020 (είχε 179, φέτος εξέλεξε 253) [3]. Στις πρωτεύουσες των πολιτειών, ωστόσο, το κόμμα δεν κατάφερε να εκλέξει κανέναν δήμαρχο στον πρώτο γύρο και διεκδικεί τον δεύτερο γύρο μόνο σε τέσσερις πρωτεύουσες: Κουιάμπα, Φορταλέζα, Νατάλ και Πόρτο Αλέγκρε.
Στην περιοχή ABC του Σάο Πάολο, την ιστορική κοιτίδα του κόμματος και του ρεύματος του Λούλα, το PT εξακολουθεί να είναι εκτός των δημαρχιών των «Α» του Σάντο Αντρέ, των «Β» του Σ. Μπερνάρντο, και των «C», του Σ. Καετάνο, με μόνη πιθανότητα να διατηρήσει τις δημαρχίες στις πόλεις Ντιαντέμα και Μάουα. Είναι γνωστό ότι ο Λούλα ήθελε πολύ να κερδίσει το PT στο Σ. Μπερνάρντο, μέχρι που αναγκάστηκε να αποδεχτεί ότι αυτό δεν ήταν δυνατό. Ο υποψήφιος του PT δεν πέρασε καν στον δεύτερο γύρο, ο οποίος θα γίνει ανάμεσα στους Podemos και τη Cidadania.
Κατακερματισμός στην ακροδεξιά
Υπάρχει, ωστόσο, ένα νέο φαινόμενο που ταρακουνά την ακροδεξιά και θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό τοπίο. Πρόκειται για την εμφάνιση ρευμάτων που αμφισβητούν την ηγεσία του Μπολσονάρο στην ακροδεξιά. Το Σάο Πάολο μας έδωσε το καλύτερο παράδειγμα, με την υποψηφιότητα του Πάμπλο Μαρσάλ [4].
Ο Πάμπλο Μαρσάλ είναι ένας influencer του διαδικτύου, πολύ διάσημος στο διαδίκτυο για τα μαθήματά του που υποτίθεται ότι διδάσκουν στους ανθρώπους πώς να βγάλουν χρήματα στο διαδίκτυο και να πλουτίσουν. Το κόμμα για το οποίο έβαλε υποψηφιότητα, το PRTB, δεν έχει πρόσβαση σε ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό χρόνο, αλλά ο Μαρσάλ δεν το χρειαζόταν: έχει το Διαδίκτυο. Και μέσω των κοινωνικών δικτύων έχτισε την εκστρατεία του, μέχρι που ξαφνικά το όνομά του εμφανίστηκε από το πουθενά και άρχισε να εμφανίζεται στις δημοσκοπήσεις. Τον Μάιο, είχε ήδη το 10% των ψήφων. Από τότε, το φαινόμενο Μαρσάλ απέκτησε δυναμική και εκτόξευσε αυτόν τον ειδικό στο ψηφιακό μάρκετινγκ στην κούρσα του δεύτερου γύρου, η οποία μέχρι τότε διεξαγόταν μεταξύ του Ρικάρντο Νούνιες, του MDB, και του Γκιλιέρμε Μπούλος, του PSOL. Ο Νούνιες έχει την υποστήριξη του Μπολσονάρο, ενώ ο Μπούλος υποστηρίζεται από τον Λούλα.
Λευκός, μάτσο και αλαζόνας
Η εκστρατεία του Μαρσάλ άφησε άναυδους τους αντιπάλους του. Εκτός από μια χυδαία έκφραση ακροδεξιών φράσεων, ο Μαρσάλ δεν ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα να παρουσιάσει προτάσεις για την πόλη. Αυτό που ήθελε ήταν να τον συζητούν. Στις συζητήσεις, η τακτική του ήταν να επιτίθεται πάντα, κατηγορώντας τους αντιπάλους του για τα πιο διαφορετικά εγκλήματα, είτε αυτά είχαν ίχνος πραγματικότητας είτε ήταν εντελώς επινοημένα. Σε ένα από τα ντιμπέιτ, προκάλεσε τόσο πολύ τον υποψήφιο του PSDB, Ζοζέ Λουίς Ντατένα, ώστε ο τελευταίος του πέταξε ένα σκαμπό μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες.
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η υποψηφιότητά του ως λευκός, μάτσο και αλαζόνας άνδρας σαγήνευσε ακόμη και τους μισούς ψηφοφόρους του Νούνες. Ο επιδεικτικός ματσισμός του έφτασε στο σημείο να τον βλάψει όταν, σε ένα ντιμπέιτ, σε μια πρόκληση προς την υποψήφια Tabata Amaral (PSB), είπε ότι «οι γυναίκες δεν ψηφίζουν γυναίκες επειδή οι γυναίκες είναι έξυπνες».
Αλλά το μεγαλύτερο πλήγμα ήταν η εμφάνιση, το Σάββατο, παραμονή των εκλογών, μιας ιατρικής έκθεσης που ανέφερε ότι ο Γκιλιέρμε Μπούλος είχε νοσηλευτεί σε ιδιωτική κλινική για κατανάλωση κοκαΐνης. Μέσα σε λίγες ώρες, η εκστρατεία του Μπούλος απέδειξε ότι το έγγραφο ήταν εντελώς πλαστό. Τίποτα σε αυτό δεν είναι σωστό: ούτε καν η υπογραφή του γιατρού, ο οποίος είναι πλέον νεκρός, ούτε ο αριθμός ταυτότητας του Μπούλος. Με άλλα λόγια: ο Μαρσάλ ήξερε ότι διέπραττε έγκλημα, αλλά ήλπιζε ότι το αποτέλεσμα της δημοσιοποίησης της έκθεσης θα διαρκούσε 24 ώρες, αρκετά για να ξεπεράσει τον Μπούλος και να περάσει στον δεύτερο γύρο. Μέχρι να αποδειχθεί η πλαστογραφία, οι ψήφοι θα ήταν ήδη στην κάλπη.
Το σχέδιο απέτυχε κατά πολύ. Ο Νούνες είχε το 29,48% των έγκυρων ψήφων, ο Μπούλος το 29,07% και ο Μαρσάλ το 28,14%.
«Τι είδους ηγέτης είναι αυτός;»
Ο απόηχος των εκλογών έδειξε ότι η ακροδεξιά περνάει κρίση ηγεσίας και ότι η υποστήριξη ενός Μπολσονάρο που δεν έχει δικαίωμα ψήφου στις επόμενες προεδρικές εκλογές του 2026 δεν επιτυγχάνει πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ο πάστορας Σίλας Μαλαφάια, ο Ευαγγελιστής με τη μεγαλύτερη επιρροή στη φατρία του Μπολσονάρο, ήταν εκείνος που εξαπέλυσε την κριτική. Σε συνέντευξή του, ο Μαλαφάια κατηγόρησε τον Μπολσονάρο ότι ήταν δειλός και σιωπηλός στις δημαρχιακές εκλογές στο Σάο Πάολο, αφήνοντας τον εαυτό του να «παραμείνει κρυμμένος» πίσω από τους δύο ακροδεξιούς υποψηφίους, τον Ρικάρντο Νούνιες και τον Πάμπλο Μαρσάλ. «Ξέρετε τι έκανε; Έπαιξε και με τις δύο πλευρές», τον κατηγόρησε. Και αναρωτήθηκε: «Τι είδους ηγέτης είναι αυτός;».
Την επόμενη ημέρα, ο Μαλαφάια ανακοίνωσε ότι είχε συμφιλιωθεί με τον πρώην πρόεδρο. Αλλά οι διαφορές στο εσωτερικό της ακροδεξιάς είναι ακόμα πολύ έντονες. Σε συνέντευξή του μετά τις εκλογές, ο Μαρσάλ δήλωσε ότι δεν θα υποστήριζε την επανεκλογή του Ρικάρντο Νούνιες και ότι θα το έκανε μόνο αν ο πρώην πρόεδρος Μπολσονάρο, ο γιος του Εντουάρντο, ο πάστορας Μαλαφάια και ο κυβερνήτης του Σάο Πάολο, Ταρσίσιο Φρέιτας, ανακαλέσουν όσα ο Μαρσάλ θεωρεί ψέματα για τον ίδιο.
Ο Μαρσάλ προχώρησε ακόμη περισσότερο: «Είμαι σίγουρος ότι [ο Μπούλος] θα κερδίσει. Ο Μπούλος και ο Λούλα μιλούν τη γλώσσα του λαού, οι άλλοι απλώς τσακώνονται μεταξύ τους».
Στις εκλογές του Σάο Πάολο, ο Μαρσάλ είχε την υποστήριξη ορισμένων εκπροσώπων της ακροδεξιάς, όπως ο ομοσπονδιακός βουλευτής του 2022 με τις περισσότερες ψήφους, ο Νικολάς Φερέιρα, και ο επίσης ομοσπονδιακός βουλευτής Μάρκο Φελισιάνο. Ένα άλλο παράδειγμα της κρίσης ηγεσίας ήταν η υποστήριξη του Μπολσονάρο στην υποψηφιότητα του Αλεξάντερ Ραμάγκεμ για τη δημαρχία του Ρίο ντε Τζανέιρο. Η δέσμευση του Μπολσονάρο να στηρίξει τον Ραμάγκεμ, ο οποίος ήταν επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Βραζιλίας μεταξύ 2019 και 2022, δεν ήταν αρκετή για να αποτρέψει την επανεκλογή του δημάρχου Εντουάρντο Πάες, του PSD, στον πρώτο γύρο, με ποσοστό 60,47% των ψήφων. Ο Ραμάγκεμ έλαβε 30,81 τοις εκατό.
Η Δεξιά που κέρδισε
Ενώ η ακροδεξιά έδινε μάχες, η δεξιά, γνωστή ως «centrão», σημείωνε νίκες. Το PSD ηγήθηκε στον πίνακα των εκλεγμένων δημάρχων με 878 (είχε 659) [5], ακολουθούμενο από το MDB με 847 (είχε 790) και το PP με 743 (είχε 697). Ακολούθησε το União Brasil (το δεξιό κόμμα που εκπροσωπήθηκε στην κυβέρνηση του Λούλα) με 578 και στη συνέχεια το PL του Μπολσονάρο με 510. Το PT βρίσκεται μόλις στην 9η θέση, με 243 δημάρχους που έχουν ήδη εκλεγεί. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η κατρακύλα του PSDB, το οποίο εξέλεξε 273 δημάρχους, πέφτοντας από την 4η στην 8η θέση όσον αφορά τον αριθμό των πόλεων που κέρδισε και χάνοντας 250 δημαρχίες σε σχέση με το 2020.
Σε μια προσπάθεια να ελαχιστοποιήσει τις επιπτώσεις αυτής της δεξιάς προέλασης στην κυβέρνηση, ο υπουργός Διοικητικής Πολιτικής της κυβέρνησης Λούλα, Αλεξάντερ Παντίλια, θεώρησε θετικά τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου. «[Υπήρξε] σημαντική αύξηση όχι μόνο του PT, αλλά όλων των κομμάτων που υποστηρίζουν τον Λούλα», δήλωσε. «Μερικές φορές προσπαθούν να μειώσουν τη δύναμη της κυβέρνησης. Ο πρόεδρος Λούλα δημιούργησε ένα ευρύ μέτωπο με τα κόμματα που υποστήριξαν την κυβέρνηση μετά τις 8 Ιανουαρίου. Οι ηγέτες που απαρτίζουν αυτό το ευρύ μέτωπο και που υποστήριξαν τον Λούλα στις προηγούμενες εκλογές, νίκησαν τα μεγάλα στελέχη της ακροδεξιάς», κατέληξε.
Αυτό το «ευρύ μέτωπο», στην πραγματικότητα, περιλαμβάνει υπουργούς που αντιστοιχούν στην πιο δεξιά πτέρυγα του centrão: τρεις υπουργούς από την União Brasil [6] (Τουρισμός, Επικοινωνίες και Ολοκλήρωση και Περιφερειακή Ανάπτυξη), έναν από το ΡΡ (Progressistas) [7] (Αθλητισμός), και έναν από τους Republicanos [8] (Λιμάνια και Αεροδρόμια). Με αυτούς τους πιο πρόσφατους διορισμούς, ο Λούλα συγκροτεί μια κυβέρνηση που κινείται όλο και περισσότερο προς τα δεξιά είναι ουσιαστικά ανίκανη να εφαρμόσει πολιτικές προς όφελος του λαού.
Η κεντροδεξιά προσχώρησε στην κυβέρνηση Λούλα, αλλά με πολύ υψηλό τίμημα. Ένα συνεχώς αυξανόμενο μερίδιο του κρατικού προϋπολογισμού ελέγχεται από βουλευτές και γερουσιαστές μέσω κοινοβουλευτικών τροπολογιών. Αυτό σημαίνει λιγότερα κρατικά χρήματα για τις επενδύσεις που χρειάζεται η χώρα.
Το 2024, περισσότερα από 49,2 δισεκατομμύρια reais εισήχθησαν στον προϋπολογισμό μέσω τροπολογιών. Το 2014, το ποσό αυτό ήταν 6,1 δισεκατομμύρια ρεάις.
Μέσω των λεγόμενων τροπολογιών «PIX» [9], οι βουλευτές και οι γερουσιαστές κατανέμουν κονδύλια από τον προϋπολογισμό για να δαπανηθούν στις πολιτείες και τα εκλογικά τους φέουδα. Ο έλεγχος της κυβέρνησης επί αυτών των τροπολογιών έχει μειωθεί σημαντικά λόγω των δεσμευτικών τροπολογιών, οι οποίες αντιπροσωπεύουν σχεδόν το σύνολο των κοινοβουλευτικών τροπολογιών. Αυτές οι τροπολογίες αναφέρουν το όνομα του βουλευτή που είναι ο δικαιούχος, αλλά δεν περιλαμβάνουν καμία υποχρέωση να διατεθούν τα χρήματα σε συγκεκριμένο έργο ή πρόγραμμα. Με άλλα λόγια, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για οτιδήποτε, χωρίς να ασκείται κανένας έλεγχος επί της εφαρμογής τους.
Νίκη του Centrão και των τροπολογιών PIX
Δεν είναι τυχαίο ότι το Centrão δίνει μάχη για αυτές τις τροπολογίες. Επιτρέπουν στα κόμματα του κέντρου, που αποτελούν την πλειοψηφία στο Κογκρέσο, να διατηρήσουν και να επεκτείνουν την εξουσία τους.
Μια έρευνα που διεξήχθη από την εφημερίδα O Globo δείχνει ότι οι πόλεις που έλαβαν τον μεγαλύτερο όγκο τροπολογιών Pix είχαν υψηλότερο ποσοστό επανεκλογής δημάρχων από τον εθνικό μέσο όρο.
Η μελέτη ανέλυσε τους 178 δήμους που ήταν οι κύριοι αποδέκτες των τροπολογιών. Σε αυτούς, 100 δήμαρχοι επανεξελέγησαν και άλλοι 45 εξέλεξαν διαδόχους από το ίδιο κόμμα.
Αυτό σημαίνει ένα ποσοστό επιτυχίας 94,6%, υψηλότερο από το εθνικό ποσοστό επανεκλογής 81,4% φέτος, το οποίο με τη σειρά του υπερβαίνει κατά πολύ το 63,7% του 2008.
Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν τη σημασία των τροπολογιών για τη διατήρηση των δημάρχων στην εξουσία, οι οποίοι τις χρησιμοποιούν για έργα στο δήμο τους ή για άλλες λιγότερο νόμιμες υπηρεσίες. Το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα έχει ήδη ξεκινήσει περισσότερες από δώδεκα έρευνες σχετικά με υποψίες για κατάχρηση αυτών των κονδυλίων.
Είναι επικίνδυνη αυταπάτη να υπολογίζει κανείς στην πίστη του «centrão» στην εκ νέου υποψηφιότητα του Λούλα το 2026. Απομένουν ακόμη δύο χρόνια, και το «centrão» θα τον εκβιάσει σίγουρα περισσότερο και θα αυξήσει το τίμημα της υποστήριξής του. Αυτό είναι μέρος της ίδιας της λογικής της ύπαρξης αυτού του δεξιού μπλοκ.
Τι διακυβεύεται στο Σάο Πάολο
Σε αυτόν τον δεύτερο γύρο, όλο το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στον δεύτερο γύρο των εκλογών στο Σάο Πάολο, όπου ο νυν δήμαρχος, Ρικάρντο Νούνιες του MDB, ο οποίος έχει την υποστήριξη του Μπολσονάρο, αναμετράται με τον Γκιλιέρμε Μπούλος του PSOL, που υποστηρίζεται από τον Λούλα. Από την αρχή, ο Νούνιες έχει το πάνω χέρι και, θεωρητικά, οι ψήφοι του Μαρσάλ θα έπρεπε να πάνε όλες σε αυτόν. Όμως μια επαναληπτική εκλογή είναι πάντα μια νέα εκλογή και οι επιλογές των ψηφοφόρων ακολουθούν μια διαφορετική λογική. Αυτό σημαίνει ότι ο Μπούλος, παρά το γεγονός ότι ξεκινάει με μειονέκτημα, είναι σε θέση να αντιστρέψει την κατάσταση σε αυτές τις τρεις εβδομάδες προεκλογικής εκστρατείας μέχρι την Κυριακή 27 Οκτωβρίου, όταν τελικά θα διεξαχθεί ο δεύτερος γύρος. Μια νίκη του PSOL, με την υποστήριξη του PT, στη μεγαλύτερη πόλη της χώρας θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την αρχή μιας αλλαγής σε εθνικό επίπεδο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ο όρος Centrão στη Βραζιλία σημαίνει ένα σύνολο πολιτικών κομμάτων χωρίς σαφώς καθορισμένο ιδεολογικό προσανατολισμό (αλλά περισσότερο προς τα δεξιά παρά προς το κέντρο) που διαπραγματεύονται συνεχώς την υποστήριξή τους στην εκτελεστική εξουσία, για να εγγυηθεί τα πελατειακά και φυσικά τους συμφέροντα.
https://en.wikipedia.org/wiki/Centr%C3%A3o
[2] https://g1.globo.com/politica/eleicoes/2024/noticia/2024/10/06/prefeitos-eleitos-partido-1-turno-2024.ghtml
[3] https://www.gazetadopovo.com.br/eleicoes/2024/pt-cresce-no-nordeste-encolhe-no-norte-e-mantem-decadencia-em-capitais/
[4] https://www.bbc.com/portuguese/articles/cy5yqvgd7rro
[5] https://www.cnnbrasil.com.br/eleicoes/psd-e-partido-que-elegeu-mais-prefeitos-seguido-por-mdb-e-pp-veja-ranking/
[6] https://pt.wikipedia.org/wiki/Uni%C3%A3o_Brasil
[7] https://pt.wikipedia.org/wiki/Progressistas
[8] https://en.wikipedia.org/wiki/Republicans_(Brazil)
[9] Pix είναι ένα σύστημα άμεσων πληρωμών που επιτρέπει πληρωμές με μεταφορές μετρητών οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, που έχει αντικαταστήσει σε συντριπτικό βαθμό τη χρήση μετρητών και εμβασμάτων ενώ απειλεί τη χρήση πιστωτικών καρτών.
