Joseph Daher

Πρέπει να κατανοήσουμε τη Συρία ως ένα Λαϊκό Αγώνα παρά τις επιπλοκές του

Η λαϊκή εξέγερση στη Συρία πλησιάζει στον έκτο χρόνο της, αλλά η συζήτηση μεταξύ δικτύων, οργανώσεων, πολιτικών κομμάτων και ατόμων που συνθέτουν την πολιτική αριστερά συνεχίζεται.

Με ανησυχητικό τρόπο, ορισμένες πτυχές του αριστερού διαλόγου για τη συριακή επανάσταση μιμούνται συχνά τη ρητορική που προέρχεται από την κυρίαρχη τάση της αστικής τάξης, τα μέσα ενημέρωσης ακόμη και από ακροδεξιές ομάδες. Για παράδειγμα, γράφοντας για την εφημερίδα The Guardian, το Σεπτέμβριο του 2013, ο Σλοβένος φιλόσοφος Σλάβοϊ Ζίζεκ χαρακτήρισε τη συριακή εξέγερση «ψευτοαγώνα». Έγραψε: «Δεν υπάρχουν σαφή πολιτικά διακυβεύματα, δεν υπάρχουν ενδείξεις ενός διευρυμένου χειραφετητικού-δημοκρατικού συνασπισμού, μόνο ένα σύνθετο δίκτυο θρησκευτικών και εθνοτικών συμμαχιών που υπερκαθορίζεται από την επιρροή των υπερδυνάμεων»¹.

Σε μια συνέντευξη στο RT ένα χρόνο νωρίτερα, ο δημοσιογράφος Ταρίκ Αλί παρομοίως δήλωσε ότι αυτό που βλέπουμε στη Συρία είναι «μια νέα μορφή επαναποικιοποιήσης από τη Δύσης, όπως έχουμε ήδη δει στο Ιράκ και στη Λιβύη.» Κατά την άποψη του Ταρίκ Αλί:

«Πολλοί από τους ανθρώπους που ξεσηκώθηκαν αρχικά εναντίον του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία έχουν παραγκωνιστεί, αφήνοντας το λαό της Συρίας με περιορισμένες επιλογές, καμιά από τις οποίες δεν θέλει: είτε ένα καθεστώς επιβελημένο από τη Δύση, που θα αποτελείται από διάφορους Σύριους οι οποίοι δουλεύουν για τις δυτικές μυστικές υπηρεσίες, είτε το καθεστώς του Άσαντ.²»

Άλλοι, όπως ο βετεράνος δημοσιογράφος Σέιμουρ Χερς, χαρακτήρισε την εξέγερση με μια υπερβολικά απλοϊκή άποψη, ως σχεδόν συνωμοσία για να «αποσταθεροποιηθεί η Συρία³», που είχε προγραμματιστεί κατά την περίοδο της προεδρίας του Τζορτζ Μπους και συνεχίστηκε κατά τη θητεία του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα.

Πολιτικές προσωπικότητες όπως ο πρώην Βρετανός βουλευτής, Τζορτζ Γκάλαγουεϊ, υποστήριξαν κινήματα εναντίον του πολέμου, όπως τη Συμμαχία Σταματήστε τον Πόλεμο, αλλά έχουν επίσης υπερασπιστεί σε πολλές περιπτώσεις το εγκληματικό καθεστώς του Μπασάρ Αλ-Άσαντ. Το 2013, για παράδειγμα, Γκάλαγουεϊ δήλωσε ότι ο Άσαντ είναι ένας «καταπληκτικός άνθρωπος», επειδή «αντιτίθεται στο Ισραήλ, τη Βρετανία, την Αμερική και το Κατάρ.⁴»

Αυτά είναι μερικά μόνο δείγματα από τις πολλές περιπτώσεις αριστερών που αναλύουν τη συριακή επαναστατική διαδικασία χρησιμοποιώντας μια προσέγγιση «από τα πάνω». Χαρακτηρίζουν τη λαϊκή συριακή εξέγερση με μια μανιχαϊστική άποψη ως αντιπαράθεση μεταξύ δύο στρατοπέδων: τα δυτικά κράτη, οι μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, και η Τουρκία (οι «θύτες») από τη μία πλευρά, και το Ιράν, η Ρωσία και η Χεζμπολάχ (η «αντίσταση») από την άλλη. Με τον τρόπο αυτό, αγνοούν την λαϊκή πολιτική και κοινωνικο-οικονομική δυναμική στη βάση. Επιπλέον, συχνά επικεντρώνονται δυσανάλογα στους κινδύνους της ISIS αγνοώντας το ρόλο που έπαιξε το καθεστώς Άσαντ στην άνοδο της. Αυτές οι ασυνέπειες θα πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο των αριστερών κύκλων και των κινημάτων.

Αυταρχισμός και Λαϊκή Αντίσταση

Επικαλούμενα την επέκταση της ISIS και άλλων εξτρεμιστικών δυνάμεων, ορισμένα τμήματα της αριστεράς ισχυρίζονται ότι η Συρίας δεν βιώνει πλέον μια επανάσταση, αλλά, μάλλον, είναι εγκλωβισμένη σε ένα πόλεμο συνωμοτικών διαστάσεων. Ως εκ τούτου, υποστηρίζουν, θα πρέπει «να επιλέξουμε ένα στρατόπεδο», προκειμένου να βρεθεί μια συγκεκριμένη λύση στη σύγκρουση. Στην πραγματικότητα, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δώσουμε την υποστήριξή μας στον Άσαντ και στους συμμάχους του τις ιρανικές και ρωσικές δυνάμεις. Ο Τάρικ Αλί δήλωσε, για παράδειγμα, σε ένα συλλαλητήριο το 2015 ότι «Αν θέλουμε να πολεμήσουμε την ISIS, θα πρέπει να παλέψουμε μαζί με τη Ρωσία και μαζί με τον Άσαντ.⁵»

Δυστυχώς, αβάσιμοι ισχυρισμοί όπως αυτοί προβλήθηκαν ιδιαίτερα μετά την επίθεση στο Παρίσι⁶ τον Νοέμβριο του 2015, όταν συνεργάτες της ISIS δολοφόνησαν σχεδόν 140 Παριζιάνους σε μια τρομοκρατική ενέργεια. Μετά την επίθεση, πολλοί στη Δύση άρχισαν να υποστηρίζουν την ανάγκη για έναν «παγκόσμιο πόλεμο κατά της ISIS». Πολλοί στην αριστερά και στη δεξιά υποστήριξαν την ανάγκη συνεργασίας με το καθεστώς Άσαντ, ή τουλάχιστον της αναζήτησης μιας λύσης κατά την οποία η δυναστεία Άσαντ θα διατηρήσει τον έλεγχο της χώρας.

Σ’ εκείνους κι εκείνες που, όπως εγώ, αντιτάχθηκαν σε αυτήν την προοπτική τους καταλογίστηκε ότι είναι ιδεαλιστές. Οι επικριτές μας μάς είπαν ότι πρέπει να κάνουμε «πιο ρεαλιστικές» προσεγγίσεις για τη Συρία, προκειμένου να σωθούν ζωές.

Αυτά τα άτομα αδυνατούν να εκτιμήσουν, ωστόσο, ότι αυτό δεν είναι αρκετό για να συντριβεί η ISIS. Η ωμή στρατιωτική δύναμη από μόνη της μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μόνο ότι άλλες ένοπλες ομάδες θα πάρουν τη θέση της, όπως αποδεικνύει η Αλ Κάιντα στο Ιράκ⁷. Οι πραγματικές λύσεις για την κρίση στη Συρία πρέπει να αντιμετωπίζουν τις κοινωνικο-οικονομικές και πολιτικές συνθήκες που επέτρεψαν την ανάπτυξη της ISIS και των άλλων εξτρεμιστικών οργανώσεων.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι η επέκταση της ISIS είναι ένα θεμελιώδες στοιχείο της αντεπανάστασης στη Μέση Ανατολή, που προέκυψε ως αποτέλεσμα της συντριβής από τα αυταρχικά καθεστώτα των λαϊκών κινημάτων που συνδέονται με την Αραβική Άνοιξη του 2011. Στην ανάπτυξη της ISIS έχουν επίσης συμβάλει οι παρεμβάσεις των περιφερειακών και διεθνών δυνάμεων. Τέλος, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που έχουν εξαθλιώσει τις λαϊκές τάξεις, μαζί με την καταστολή των δημοκρατικών και συνδικαλιστικών δυνάμεων, έχουν συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της ISIS και των ισλαμικών φονταμενταλιστικών δυνάμεων.

Η αριστερά πρέπει να καταλάβει ότι μόνο εάν απαλλαγεί η περιοχή από τις συνθήκες που επέτρεψαν την ανάπτυξη της ISIS και των άλλων ισλαμικών φονταμενταλιστικών ομάδων μπορούμε να επιλύσουμε την κρίση. Ταυτόχρονα, η ενίσχυση αυτών που αγωνίζονται στην περιοχή για την ανατροπή του αυταρχικού καθεστώτος και έρχονται αντιμέτωποι με τις αντιδραστικές ομάδες είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής της προσέγγισης.

Σύνθετες Δυναμικές

Οι επαναστάτες στη Συρία που αγωνίζονται για την ελευθερία δεν είναι κάτι το διαφορετικό από τους επαναστάτες στην Τυνησία, το Μπαχρέιν, τη Λιβύη, την Αίγυπτο και αλλού, οι οποίοι αντιτάχθηκαν τόσο στα αυταρχικά καθεστώτα που τους χτυπάνε σκληρά όσο και στους φονταμενταλιστές που απορρίπτουν το νόημα της έννοιας της ελευθερίας.

Αυτή η λαϊκή αντίσταση υπήρξε η πιο παραμελημένη πτυχή της συριακής εξέγερσης. Από τότε που ξεκίνησε η επανάσταση, στη Συρία έχουν υπάρξει αξιοσημείωτα επίπεδα αυτοοργάνωσης, περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην περιοχή που βρέθηκε αντιμέτωπη με παρόμοιες συνθήκες.

Είναι αλήθεια ότι η στρατιωτικοποίηση της εξέγερσης έχει επηρεάσει αυτή την αυτοοργάνωση. Πράγματι, η εξέλιξη του πολέμου έχει περιορίσει ασφυκτικά τον χώρο για μαζικές διαδηλώσεις και συμμετοχή στα κοινά, που ήταν εκτεταμένος κατά τα πρώτα χρόνια της εξέγερσης. Όμως εξακολουθούν να υπάρχουν απομεινάρια της αρχικής επανάστασης, με τη μορφή των δημοκρατικών και προοδευτικών κινημάτων, τα οποία έχουν εναντιωθεί με συνέπεια σε όλα τα αντεπαναστατικά στοιχεία, τόσο του καθεστώτος του Άσαντ όσο και των εξτρεμιστικών δυνάμεων.

Αυτές οι λαϊκές δυνάμεις όχι μόνο δεν είναι νεκρές αλλά υπενθύμισαν την ύπαρξή τους και τις δημοκρατικές επιδιώξεις τους τον Φεβρουάριο του 2016. Μετά τη μερική διακοπή των ρωσικών και καθεστωτικών αεροπορικών επιδρομών, πραγματοποιήθηκαν εκατοντάδες διαδηλώσεις πολιτών σε όλες τις απελευθερωμένες περιοχές της Συρίας. Τα συνθήματα και οι σημαίες των εξτρεμιστικών δυνάμεων εμφανώς απουσίαζαν απ’ αυτές τις διαδηλώσεις.

Μεταξύ των πρωτοβουλιών των πολιτών στη Συρία, υπάρχουν σε ορισμένες περιοχές της Συρίας τοπικά συμβούλια⁸ που διευθύνονται από πολίτες και τα οποία εκλέγονται ή εγκαθιδρύονται με συναίνεση, παρέχοντας υπηρεσίες στον τοπικό πληθυσμό. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ελεύθερες περιοχές του Χαλεπιού και της Ντούμα, που και οι δυο διευθύνονται από τα τοπικά συμβούλια, είναι από τους στόχους που χτυπήθηκαν πιο σκληρά από τους ρωσικούς και κυβερνητικούς βομβαρδισμούς. Αυτό το οποίο φοβούνται ο Άσαντ και οι σύμμαχοί του είναι ότι οι περιοχές αυτές αντιπροσωπεύουν τις δημοκρατικές εναλλακτικές λύσεις απέναντι στο καθεστώς και τα φονταμενταλιστικά κινήματα.

Τα τοπικά συμβούλια δεν είναι οι μόνες οργανώσεις πολιτών που έχουν συσταθεί κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Η Συριακή Πολιτική Άμυνα⁹, ευρύτερα γνωστή ως Λευκά Κράνη, εργάζεται για τη διάσωση των θυμάτων των αεροπορικών επιδρομών και παρέχει δημόσιες υπηρεσίες σε σχεδόν 7 εκατομμύρια ανθρώπους. Άλλες λαϊκές οργανώσεις ανέλαβαν, επίσης, μια σειρά από δραστηριότητες και εκστρατείες γύρω από την εκπαίδευση, την υγεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη χειραφέτηση των γυναικών. Μεταξύ αυτών, για να αναφέρουμε μερικές, είναι: Γυναίκες τώρα Για την Ανάπτυξη¹⁰, Keshk¹¹, Μεθαύριο¹², Κέντρο Αδελφοσύνης¹³, και Η Ράκα Σφαγιάζεται Σιωπηλά¹⁴.

Υπήρξε επίσης ένα κύμα ελεύθερων και δημοκρατικών εφημερίδων και ραδιοφωνικών σταθμών στη χώρα, ιδιαίτερα στις απελευθερωμένες περιοχές. Κάποια παραδείγματα μεταξύ αυτών είναι Arta FM¹⁵, Syrian Media Action Revolution Team (SMART)¹⁶, ANA Press¹⁷, Enab Baladi¹⁸, και Souriatna¹⁹.

Είναι υποχρέωση της αριστεράς να εκτιμήσει αυτές τις πραγματικότητες, και να διαχωρίσει τις επιδιώξεις των Πολιορκημένων Σύριων από αυτές των διεθνών ιμπεριαλιστικών παραγόντων. Η προσέγγιση της Συρίας μέσα από μία προοπτική «από τα κάτω» και όχι «από τα πάνω» μπορεί να βοηθήσει σ’ αυτό.

Ο ιμπεριαλισμός σε δράση

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι, ακόμη και αν υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ των διεθνών και των περιφερειακών δυνάμεων που παρεμβαίνουν στη Συρία, κανένας από αυτούς τους παράγοντες δεν ενδιαφέρεται για την εξέγερση ή για τους επαναστάτες. Αντίθετα, έχουν προσπαθήσει να υπονομεύσουν το λαϊκό κίνημα εναντίον του Άσαντ και εργάστηκαν με επιτυχία για την ενίσχυση των θρησκευτικών και εθνοτικών εντάσεων στη χώρα. Οι δυνάμεις που παρεμβαίνουν έχουν βοηθήσει για παράδειγμα στη σταθεροποίηση του καθεστώτος Άσαντ, προκειμένου να αντιταχθεί στην κουρδική αυτονομία (στην περίπτωση της Τουρκίας) και να νικήσει τις εξτρεμιστικές ομάδες όπως την ISIS (στην περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών).

Οι δυνάμεις αυτές που παρεμβαίνουν ενωμένες ενάντια στη λαϊκή πάλη. Επιδιώκουν να επιβάλουν το status quo σε βάρος των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο η προβολή της συριακής επανάστασης μόνο μέσα από το φακό του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού και της γεωπολιτικής δυναμικής δεν αρκεί. Αυτός ο φακός συσκοτίζει εγγενώς τις πολιτικές και κοινωνικο-οικονομικές απογοητεύσεις που υπέμεινε ο συριακός πληθυσμός που ξεκίνησε την εξέγερση.

Το Εχθρός στη χώρα

Ορισμένα τμήματα της αριστεράς και του αντιπολεμικού κινήματος, κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν αρνηθεί να κινητοποιηθούν σε αλληλεγγύη για τη συριακή εξέγερση με το πρόσχημα ότι «ο κύριος εχθρός βρίσκεται στη χώρα μας»²⁰. Με άλλα λόγια, είναι πιο σημαντικό να νικήσουμε τους ιμπεριαλιστές και την αστική τάξη στις δικές μας κοινωνίες, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι έμμεσα στηρίζουμε το καθεστώς του Άσαντ ή το ρωσικό κράτος.

Ανάμεσα σε αυτά τα τμήματα της αριστεράς, αναφέρεται συχνά o κομμουνιστική στοχαστής Καρλ Λίμπκνεχτ. O Λίμπκνεχτ έγινε γνωστός το 1915 με τη δήλωσή του ότι «ο εχθρός βρίσκεται στη χώρα μας», μια δήλωση με την οποία καταδίκαζε την επίθεση εναντίον της Ρωσίας, επικεφαλής της οποίας ήταν η πατρίδα του η Αυστρία-Γερμανία. Παραθέτοντας τον Λίμπκνεχτ πολλοί, θέτουν εκτός πλαισίου αναφοράς τις απόψεις του. Πολεμώντας ενάντια στον εχθρό στη χώρα του από τη δικιά του πλευρά, δεν σήμαινε ότι αγνοούσε τα ξένα καθεστώτα που καταπίεζαν τους δικούς τους λαούς ή ότι παρέλειπε να δείξει την αλληλεγγύη του στους καταπιεσμένους. Μάλιστα, ο Λίμπκνεχτ πίστευε ότι πρέπει να αντιταχθούμε στην ώθηση της δική μας άρχουσας τάξης προς τον πόλεμο, «σε συνεργασία με το προλεταριάτο των άλλων χωρών το οποίο αγωνίζεται ενάντια στους δικούς του ιμπεριαλιστές».

Για πολλούς από τους αριστερούς στη Δύση, δεν υπήρξε ούτε συνεργασία με το συριακό λαό, ούτε συνεργασία με κινήματα ομοϊδεατών εναντίον του πολέμου. Επίσης, απέτυχαν να αντιταχθούν στις πολιτικές των δικών τους αστικών κρατών που συντρίβουν την επανάσταση στη Συρία.

Η αριστερά πρέπει να κάνει κάτι καλύτερο. Η αλληλεγγύη στο διεθνές προλεταριάτο σημαίνει την υποστήριξη των επαναστατών της Συρίας εναντίον των διαφόρων διεθνών και περιφερειακών ιμπεριαλιστών δυνάμεων, καθώς και εναντίον του καθεστώτος του Άσαντ, που προσπαθούν να σταματήσουν μια λαϊκή επανάσταση για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια. Οι αριστερές οργανώσεις ή τα κινήματα κατά του πολέμου σήμερα δεν μπορούν να αγνοήσουν την ανάγκη της υποστήριξης των λαών που αγωνίζονται, και της εναντίωσης σε όλες τις ξένες επεμβάσεις (διεθνείς και περιφερειακές), ειδικά από τις δικές μας κυβερνήσεις.

Επαναπροσανατολισμός της Αριστεράς

Ο ρόλος των προοδευτικών και των αριστερών σήμερα δεν είναι να επιλέξουν, σύμφωνα με τις υποδείξεις προσώπων όπως ο Τάρικ Αλί και ο Χίγκινς, ανάμεσα σε δύο ιμπεριαλιστικές ή «υποϊμπεριαλιστικές» δυνάμεις που ανταγωνίζονται για πολιτικά οφέλη και για την εκμετάλλευση των πόρων και των λαών. Είναι, αντίθετα, να υποστηρίξουν τη λαϊκή πάλη η οποία είναι ολοφάνερη στη Συρία. Σε αντίθετη περίπτωση, όχι μόνο υπονομεύουν αυτό τον αγώνα, αλλά αγνοούν επίσης το γεγονός ότι οι προοδευτικές δυνάμεις θα πρέπει να υποστηρίζουν πάντα τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Επιλέγοντας μια μορφή ιμπεριαλισμού ή αυταρχισμού απέναντι σ’ έναν άλλον, διασφαλίζεται η σταθερότητα του καπιταλιστικού συστήματος καθώς και η εκμετάλλευση και η καταπίεση των λαών.

Γι’ αυτό, όταν οι ακτιβιστές διαδηλώνουν μπροστά στις ρωσικές πρεσβείες σε όλο τον κόσμο για να απαιτήσουν να σταματήσει ο ρωσικός βομβαρδισμός του συριακού λαού, δεν θα πρέπει να προβληματιζόμαστε ή να λέμε ότι οι δράσεις τους «τροφοδοτούν αντιρωσικά αίσθημα»²¹. Όπως υποστήριξε ο Άλεξ Κοκτσάροφ²², βασικός Ρώσος αναλυτής στο ερευνητικό κέντρο IHS Country Risk, «προτεραιότητα της Ρωσίας είναι να παρέχει στρατιωτική υποστήριξη προς την κυβέρνηση Άσαντ και, πιθανότατα, να μετατρέψει το συριακό εμφύλιο πόλεμο από μια σύγκρουση πολυκομματική σε μια δυαδική αντιπαράθεση μεταξύ της συριακής κυβέρνησης και τζιχαντιστικών ομάδων, όπως το ισλαμικό κράτος». Αυτό σημαίνει ότι, η συντριπτική πλειονότητα των αεροπορικών επιδρομών της Ρωσίας²³ δεν στοχεύουν καθόλου την ISIS.

Η Αλληλεγγύη

Ως αριστεροί κι αριστερές, η υποστήριξή μας πρέπει να στρέφεται στον επαναστατημένο λαό που αγωνίζεται για ελευθερία και χειραφέτηση. Μόνο μέσα από τη δική του συλλογική δράση μπορεί ο συριακός λαός να υλοποιήσει τους στόχους του. Η ιδέα αυτή, η οποία βρίσκεται στον πυρήνα της επαναστατικής πολιτικής, αντιμετωπίζεται με βαθύ σκεπτικισμό από ορισμένα τμήματα της αριστεράς. Αυτό δεν πρέπει να μας εμποδίζει, ωστόσο, από το οικοδομούμε την αλληλεγγύη μας σ’ αυτή τη βάση.

Όπως έλεγε ο Λίμπκνεχτ, «Συμμαχήστε στη διεθνή ταξική πάλη ενάντια στις συνωμοσίες της μυστικής διπλωματίας, ενάντια στον ιμπεριαλισμό, ενάντια στον πόλεμο, για την ειρήνη με σοσιαλιστικό πνεύμα». Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε κανένα από αυτά τα στοιχεία στον αγώνα μας για την οικοδόμηση μιας προοδευτικής αριστερής πλατφόρμας στη συριακή σύγκρουση.

Μετάφραση: e la libertà

Joseph Daher, «We Must Understand Syria as a Popular Struggle Despite Its Complications», Muftah, 19 Δεκεμβρίου 2016 και سوريا الحرية للأبد - Syria Freedom Forever, 28 Δεκεμβρίου 2016. 

Σημειώσεις