Joseph Daher
Δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ: Μεταξύ ελπίδας και αντιφάσεων
Στις 25 Σεπτεμβρίου 2017 θα πραγματοποιηθεί ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του ιρακινού Κουρδιστάν, αυτόνομης περιοχής του βόρειου Ιράκ από το 1991 και αποτελούμενο από τρεις επαρχίες.
Η ψηφοφορία δεν θα είναι δεσμευτική, αλλά θα ενεργοποιήσει τη διαδικασία ανεξαρτησίας αν κερδίσει το «ναι». Η ιρακινή κεντρική κυβέρνηση, η οποία κυριαρχείται από το ισλαμικό σιιτικό φονταμενταλιστικό κίνημα, Da’wa και πολλά κράτη στην περιοχή, όπως η Τουρκίας και το Ιράν, αντιτίθενται σε αυτό το δημοψήφισμα. Σε διεθνές επίπεδο, η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζουν με καχυποψία αυτή τη ψηφοφορία.
Η αντίθεση της Βαγδάτης
Η κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ στη Βαγδάτη κατήγγειλε το δημοψήφισμα ως αντίθετο προς το Σύνταγμα. Η ιρακινή κυβέρνηση αντιτίθεται επίσης στην ενσωμάτωση στο μελλοντικό ιρακινό Κουρδιστάν των «αμφισβητούμενων περιοχών», ιδίως εκείνων στο βόρειο Ιράκ, συμπεριλαμβανομένης της πολυεθνικής και πλούσιας σε πετρέλαιο επαρχίας του Κιρκούκ, την οποία διεκδικούν τόσο η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) όσο και η ιρακινή κυβέρνηση.
Στις 29 Αυγούστου, ο κυβερνήτης του Κιρκούκ, Νατζμουντίν Καρίμ, ανακοίνωσε τη συμμετοχή της πόλης στο δημοψήφισμα αφού η πλειοψηφία του επαρχιακού συμβουλίου ψήφισε υπέρ της συμμετοχής. Ωστόσο, η ψηφοφορία απέχει πολύ από τη συναίνεση, το αντίθετο μάλιστα. Μόνο 24 από τα 41 μέλη του Συμβουλίου συμμετείχαν στην ψηφοφορία, με 23 ψήφους υπέρ της συμμετοχής στο δημοψήφισμα. Ένας απείχε. Τα υπόλοιπα μέλη του Συμβουλίου - όλοι οι Άραβες και οι Τουρκμένοι - μποϊκοτάρουν την ψηφοφορία. Αντ’ αυτού, εξέδωσαν δηλώσεις που καταγγέλλουν την ψηφοφορία ως «αντισυνταγματική».
Ο Ιρακινός Σουνίτης βουλευτής Μοχάμαντ αλ-Καρμπουλί, από τον συνασπισμό αλ-Χακ (η λύση) δήλωσε ότι η απόφαση αυτή ήταν «μια έντονη παραβίαση του συντάγματος και μια αποφασιστική κίνηση για την αφαίρεση των δικαιωμάτων των Αράβων και των Τουρκμένων στο Κιρκούκ. Η κυβέρνηση πρέπει να παρέμβει για να σταματήσει αυτήν την παραβίαση.» Από την πλευρά του, ο πρωθυπουργός του Ιράκ Χαϊντάρ αλ-Αμπάντι καταδίκασε αυτό το αποτέλεσμα ως «λάθος».
Κούρδοι μαχητές πεσμεργκά πήραν τον έλεγχο του Κιρκούκ το 2014, όταν ο ιρακινός στρατός έφυγε μετά την επίθεση του Ισλαμικού Κράτους στο βόρειο και δυτικό Ιράκ. Ως εκ τούτου, οι πεσμεργκά εμπόδισαν να πέσουν στα χέρια των τζιχαντιστών οι πετραιλεοπηγές της περιοχής.
Η περιοχή του ιρακινού Κουρδιστάν έχει πληθυσμό 5,5 εκατομμυρίων, εκ των οποίων περίπου 4,8 εκατομμύρια είναι Κούρδοι. Αυτός ο πληθυσμός αυξάνεται μέχρι 7,7 εκατομμύρια, αν συμπεριληφθούν οι «αμφισβητούμενες περιοχές».
Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι μία από τις βασικές διατάξεις του Συντάγματος που ψηφίστηκε το 2005 ορίζει ότι η κεντρική κυβέρνηση έπρεπε να διοργανώσει δημοψήφισμα στις «αμφισβητούμενες περιοχές» πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2007, προκειμένου οι ενδιαφερόμενοι πληθυσμοί να αποφασίσουν ελεύθερα εάν ανήκουν στην περιοχή του Κουρδιστάν. Οι ιρακινές περιοχές όπου κατοικούν κυρίως οι Σουνίτες Άραβες δεν μπόρεσαν επίσης να αποφασίσουν με δημοψήφισμα εάν θα μπορούσαν να μετατρέψουν την επαρχία τους σε μια ομοσπονδιακή περιοχή, δηλαδή με περισσότερη αυτονομία.
Ένας από τους τελευταίους δεσμούς μεταξύ της KRG και της Βαγδάτης ήταν η χρηματοδότηση της περιοχής του Κουρδιστάν, η οποία αντιπροσώπευε το 17% του προϋπολογισμού του Ιράκ. Ωστόσο, αυτό έπαψε να ισχύει μετά τον Ιανουάριο του 2014. Έκτοτε, το ιρακινό Κουρδιστάν έχει πληγεί από μια βαθιά οικονομική κρίση. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο επειδή η Βαγδάτη σταμάτησε την χρηματοδοτική κάλυψη. Η μείωση των τιμών του πετρελαίου, η διαφθορά και οι πελατειακές σχέσεις εξηγούν επίσης τις οικονομικές δυσκολίες. Το ποσοστό της φτώχειας αυξήθηκε δραματικά μεταξύ του πληθυσμού της αυτόνομης κουρδικής περιοχής, ενώ οι απεργίες στις δημόσιες υπηρεσίες πολλαπλασιάστηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για καθυστερήσεις πληρωμών ή / και μείωση μισθών.
Επιπλέον, η περιοχή υπέφερε από τη στρατιωτική σύγκρουση με τα στρατεύματα του Ισλαμικού Κράτους και την εισροή μεγάλου αριθμού προσφύγων από τις εισβολές που προκάλεσε η τζιχαντιστική ομάδα.
Περιφερειακές και διεθνείς αντιδράσεις
Η ανακοίνωση του δημοψηφίσματος έχει επίσης προκαλέσει αντιδράσεις από γειτονικά κράτη όπως η Τουρκία και το Ιράν. Η Άγκυρα και η Τεχεράνη φοβούνται ότι μια τέτοια διαδικασία θα έχει συνέπειες για τις δικές τους κουρδικές μειονότητες, οι οποίες επίσης υποφέρουν από τις πολιτικές διακρίσεων και καταπίεσης αυτών των καθεστώτων. Η Τουρκία, η οποία έχει άριστες σχέσεις με την KRG και την οικογένεια Μπαρζάνι και είναι ο πρώτος επενδυτής στο ιρακινό Κουρδιστάν, απέρριψε το δημοψήφισμα ως «τρομερό λάθος» και επανέλαβε την υποστήριξή της στην «εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ».
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και τα κυριότερα ευρωπαϊκά κράτη είναι επίσης απρόθυμα να υποστηρίξουν την ιδέα της ανεξαρτησίας και τάσσονται υπέρ της διατήρησης της ενότητας του Ιράκ, παρά τις πολύ στενές σχέσεις με το KRG, ιδίως στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν ακόμη να πείσουν τους Κούρδους αξιωματούχους να αναβάλουν το δημοψήφισμα. Τα δυτικά κράτη θα ήθελαν να αναβληθεί για αρκετά χρόνια, φοβούμενα ότι η ψηφοφορία θα πυροδοτήσει μια νέα σύγκρουση με τη Βαγδάτη και θα μετατραπεί σε άλλη μία περιφερειακή κρίση.
Μια καπιταλιστική και διεφθαρμένη άρχουσα τάξη
Η συντριπτική πλειοψηφία των Ιρακινών Κούρδων υποστηρίζει την ιδέα της ανεξαρτησίας. Ορισμένες αντίθετες φωνές ζητάνε την αναβολή του δημοψηφίσματος και αντιτίθενται στην πολιτική ηγεσία της KRG όπου κυριαρχούν από τα εξής κόμματα: 1. Το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP) με επικεφαλής τον Μασούντ Μπαρζανί, γιο του Μουσταφά Μπαρζανί, μιας θρυλικής μορφής της ιρακινής εξέγερσης του Κουρδιστάν και 2. η Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν (PUK), όπου κυριαρχεί ο πρώην πρόεδρος του Ιράκ, Τζαλάλ Ταλαμπάνι. Αυτά τα δύο κόμματα μοιράζονται την εξουσία για ένα τέταρτο του αιώνα στο ιρακινό Κουρδιστάν, παρά τις περιόδους αιματηρής σύγκρουσης μεταξύ τους στις οποίες σκοτώθηκαν περισσότερα από 3.000 άτομα τη δεκαετία του 1990.
Ο Μασούντ Μπαρζάνι είναι ωστόσο ο ισχυρός άντρας του Ιρακινού Κουρδιστάν. Αυτός και η οικογένειά του μονοπωλούν μεγάλο αριθμό πολιτικών θέσεων. Ένα μήνυμα του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών που διέρρευσε το Wikileaks σημείωνε ότι «Το KDP αποτελείται από φατρίες οικογενειών, που λειτουργούν περισσότερο σαν μια οργάνωση μαφίας. Για παράδειγμα, ο θείος του Μασούντ Μπαρζανί είναι ο υπουργός Εξωτερικών Χοσιάρ Ζεμπαρί, ο ανιψιός / γαμπρός του είναι πρωθυπουργός της KRG Νεσιρβάν Μπαρζανί και ο γιος του Μασρούρ είναι επικεφαλής της Διεύθυνσης Πληροφοριών της KRG. Ο Μασούντ Μπαρζανί εξακολουθεί να κυβερνά την KRG παρά τη λήξη της επίσημης θητείας του τον Αύγουστο του 2015. Η θητεία του προέδρου Μασούντ Μπαρζανί τελείωσε το 2013 μετά από δύο τετραετείς θητείες και στη συνέχεια παρατάθηκε για δύο χρόνια με νόμο του κοινοβουλίου στο οποίο τότε κυριαρχούσαν το KDP και το PUK.
Το πολιτικό σύστημα στο Ιρακινό Κουρδιστάν αναστάλθηκε τον Οκτώβριο του 2015 μετά από μια προσπάθεια να μετατραπεί σε κοινοβουλευτικό σύστημα που θα άμβλυνε σε μεγάλο βαθμό τις εξουσίες του Μπαρζανί. Όλα τα άλλα δημοκρατικά εκλεγμένα θεσμικά όργανα πάγωσαν ή ελέγχθηκαν από το κόμμα του «μη εκλεγμένου» προέδρου. Υπάρχουν και υπήρξαν επίσης επιθέσεις και ενέργειες καταστολής από τις δυνάμεις ασφαλείας της KRG εναντίον δημοσιογράφων, ακτιβιστών και πολιτικών αντιπάλων που επικρίνουν τις πολιτικές της, καθώς και εναντίον των κινημάτων διαμαρτυρίας.
Μετά τις τυνησιακές και αιγυπτιακές διαδηλώσεις του 2011, ένα άλλο πολιτικό κόμμα, το Κίνημα για την Αλλαγή (γνωστό ως Γκοράν), ζήτησε την παραίτηση του υπουργικού συμβουλίου και την κατάργηση της περιφερειακής κυβέρνησης του Κουρδιστάν. Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2011 διαδηλώσεις εναντίον της KRG καταστάλθηκαν βίαια, σκοτώθηκαν δύο διαδηλωτές και αρκετοί τραυματίστηκαν. Το κόμμα Κίνημα για Αλλαγή, το οποίο διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο σε αυτές τις διαμαρτυρίες και απαίτησε την παραίτηση του Υπουργικού Συμβουλίου και τη διάλυση της KRG, έγινε επίσης στόχος της καταστολής. Οι δυνάμεις ασφαλείας της KRG έκαψαν διάφορα κτίρια που ανήκουν στο Κίνημα για την Αλλαγή, ανάμεσα στα οποία ένα τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό σταθμό. Τον Οκτώβριο του 2015, το KDP απέβαλε όλα τα μέλη του Γκοράν από την κυβέρνηση και απέλυσε τον υπουργό πεσμεργκά που ήταν μέλος του Γκοράν και τον σύμβουλό του.
Οι ιστορικές πολιτικές σχέσεις μεταξύ του κράτους του Ισραήλ και της οικογένειας Μπαρζανί πρέπει επίσης να καταδικαστούν. Επιπλέον, στο ιρακινό Κουρδιστάν, πράκτορες της Μοσάντ ή πρώην Ισραηλινοί στρατιώτες εκπαιδεύουν αθόρυβα τις κουρδικές δυνάμεις ασφαλείας. Η KRG έχει επίσης πουλήσει μεγάλες ποσότητες πετρελαίου στο κράτος του Ισραήλ τα τελευταία χρόνια μέσω διεθνών εμπορικών εταιρειών και χωρίς την έγκριση των αρχών της Βαγδάτης. Στην υπόθεση αυτή, το πετρέλαιο αυτό περνούσε μέσω πετρελαιαγωγού στο τουρκικό λιμάνι του Τζεϊχάν, στη Μεσόγειο Θάλασσα. Η Τουρκία, σύμμαχος της κουρδικής κυβέρνησης του Μασούντ Μπαρζανί, διευκόλυνε αυτή τη μακρόχρονη υπόθεση. Η Άγκυρα άνοιξε λογαριασμό για το Έρμπιλ στην τουρκική δημόσια τράπεζα, την Χαλκ και αποθηκεύει κουρδικό πετρέλαιο που περιμένει αγοραστές. Οι δυνάμεις Peshmerga του KDP εκπαιδεύονται από τις Τουρκικές Ειδικές Δυνάμεις στην κουρδική πόλη Ζάχο.
Από την πλευρά του, το PUK διατηρεί καλές σχέσεις με το Ιράν και έχει συντονίσει τις επιχειρήσεις των peshmerga σε ορισμένες περιπτώσεις με ισλαμικές πολιτοφυλακές Σιιτών που ελέγχονταν από το Ιράν στο παρελθόν, κυρίως στην επαρχία Ντιγιάλα.
Συμπέρασμα
Είναι βέβαιο ότι μέσω αυτού του δημοψηφίσματος, αυτά τα δύο κουρδικά κόμματα το KDP και το PUK σκοπεύουν να ενισχύσουν την πολιτική και οικονομική τους δύναμη και κυρίως να προσπαθήσουν να εκτρέψουν τη λαϊκή οργή ενάντια στη νεοφιλελεύθερη, πελατειακή και διεφθαρμένη διαχείριση των υποθέσεων. Δεν πρέπει να υπάρξουν αυταπάτες σχετικά με τις χειραφετητικές δυνατότητες αυτών των κομμάτων που συνδέονται με τους διάφορους διεθνείς και περιφερειακούς ιμπεριαλισμούς. Επίσης, ενήργησαν συχνά εναντίον του κουρδικού πληθυσμού και των κουρδικών πολιτικών δυνάμεων που υπάρχουν σε άλλες χώρες.
Ωστόσο, πρέπει να υποστηρίξουμε τη δυνατότητα του κουρδικού λαού στο Ιράκ να αποφασίσει το δικό του μέλλον με απόλυτη ανεξαρτησία, δηλαδή το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, συμπεριλαμβανομένου του διαχωρισμού από το ιρακινό κράτος. Είναι όμως σημαντικό να διασφαλιστούν επίσης τα δικαιώματα των εθνοτικών (Αράβων, Τουρκμένων, Ασσυρίων) και των θρησκευτικών μειονοτήτων (Χριστιανοί, Γιαζίντι κ.λπ.) στη διαδικασία ανεξαρτησίας.
Το δικαίωμα αυτοδιάθεσης για όλους τους καταπιεσμένους λαούς αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της απελευθέρωσής τους. Για δεκαετίες, αυτό το δικαίωμα στερήθηκε από τον κουρδικό λαό που υπέφερε από τη βίαιη καταστολή και την καταπίεση που επέβαλαν τα σοβινιστικά περιφερειακά κράτη και από τις προδοσίες διαφόρων ιμπεριαλιστικών κρατών.
Υποστηρίζουμε λοιπόν την αυτοδιάθεση των κουρδικών λαϊκών τάξεων στο Ιράκ, ενώ είμαστε αντίθετοι στην καπιταλιστική και απολυταρχική ηγεσία των KDP και PUK.
4 Σεπτεμβρίου 2017
Μετάφραση: e la libertà
Joseph Daher, «Kurdish independence in Northern Iraq: Between hope and contradictions», سوريا الحرية للأبد – Syria Freedom Forever, 8 Σεπτεμβρίου 2017 και International Viewpoint, 9 Σεπτεμβρίου 2017.
