Η δεύτερη συνάντηση του Συριακού Δημοκρατικού Κινήματος, στη Δαμασκό (PHOTO: Omar Hassan)
Omar Hassan
«Αυτή η επανάσταση μόλις άρχισε»: Μια συνάντηση με την Αριστερά στη Δαμασκό
«Αυτή η επανάσταση μόλις άρχισε», λέει ο Φάντι, ένας άντρας γύρω στα 50, στα σκαλοπάτια του Υπουργείου Παιδείας της Συρίας. «Πρέπει να συνεχίσουμε να προχωράμε μπροστά. Δεν θα τελειώσει μέχρι να κατοχυρωθούν τα δικαιώματα όλων». Βρίσκομαι μαζί με περίπου 50 Σύριους, οι οποίοι διαμαρτύρονται για την κίνηση της νέας κυβέρνησης, υπό την ηγεσία της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), να μετατοπίσει το σχολικό πρόγραμμα σπουδών προς μια σεχταριστική και συντηρητική ισλαμιστική κοσμοθεωρία.
Όλοι συμφωνούν ότι η προπαγάνδα υπέρ του Άσαντ που διαποτίζει τα σχολικά βιβλία πρέπει να αφαιρεθεί. Όμως οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις προχωρούν παραπέρα: καταργούνται τα μαθήματα για την εξέλιξη και τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, καταργούνται όλες οι αρνητικές αναφορές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και αφαιρείται κάθε αναφορά στις διάφορες πολυθεϊστικές κοινότητες στην ιστορία της Συρίας. Οι αλλαγές θα διδάσκουν επίσης στους μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ότι οι Χριστιανοί και οι Εβραίοι είναι «εκείνοι που έχασαν το δρόμο τους» από το Ισλάμ.
Το διάταγμα απορρίφθηκε αμέσως από πολλούς, πολλούς Σύριους. Τόσο πολύ που η κυβέρνηση αναγκάστηκε να πάρει πίσω τις αλλαγές ακόμη και πριν από τη σημερινή διαδήλωση, που σημαίνει ότι ήταν αρκετά μικρή. Ήταν όμως μια σημαντική συγκέντρωση, παρ’ όλα αυτά. Καταρχάς, υπήρχαν πολλά μέσα ενημέρωσης παρόντα, δίνοντας στους αριστερούς ακτιβιστές μια σπάνια ευκαιρία να ακουστεί η φωνή τους στον συριακό λαό σχετικά με το όραμά τους για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς και δίκαιη για όλους.
Πιο σημαντική, ωστόσο, ήταν η ευκαιρία για τους προοδευτικούς ακτιβιστές να συναντηθούν μεταξύ τους και να ανταλλάξουν ιδέες και σχέδια για το μέλλον. Υπήρχαν δύο κατηγορίες ανθρώπων που συμμετείχαν. Πολλοί ήταν βετεράνοι της αντίστασης, ηλικίας 60 ετών και άνω, μερικοί από τους οποίους είχαν εκτίσει μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης για τις γενναίες προσπάθειές τους.
«Ήμουν αντιπολιτευόμενος εναντίον του πατέρα [Χάφεζ αλ-Άσαντ], ήμουν αντιπολιτευόμενος εναντίον του γιου [Μπασάρ] και είμαι αντιπολιτευόμενος σήμερα», λέει ένας χαρισματικός ηλικιωμένος άνδρας, ο οποίος τελικά αυτοπροσδιορίζεται ως μέλος του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος. Μου συστήνεται η Χασίμπα Αμπντουλραχμάν, μια ανεξάρτητη σοσιαλίστρια και φεμινίστρια συγγραφέας, η οποία συμφωνεί: «Δεν έχουμε κερδίσει τίποτα ακόμα, χρειαζόμαστε μια ισχυρότερη αριστερά, σοβαρά πολιτικά κόμματα για να εδραιώσουμε τα κεκτημένα μας και να πιέσουμε για περισσότερα».
Υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός νεότερων ριζοσπαστών που είχαν δραστηριοποιηθεί στις πρώτες ημέρες της επανάστασης του 2011 και περίμεναν απεγνωσμένα την ευκαιρία να βγουν ξανά στους δρόμους. «Ήμασταν εκεί από την αρχή, και ακόμη και τα τελευταία χρόνια υπήρξε κάποια οργάνωση που γινόταν παράνομα», λέει ο Ντίμα, λογοπαθολόγος στη Δαμασκό.
Τους ρωτώ τι γνώμη έχουν για όσους λένε να κάνουν υπομονή, να δώσουν χρόνο στη νέα κυβέρνηση. Ο Τάρεκ, μηχανικός υπολογιστών, παρεμβαίνει δυναμικά: «Πώς μπορούμε να τους δώσουμε περισσότερο χρόνο; Κάθισαν για δύο ώρες αυτή την εβδομάδα και δημιούργησαν αυτή την τρομερή μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος. Αν τους αφήσουμε ήσυχους, τι ζημιά θα κάνουν αύριο;! Η πρώτη ευθύνη ενός πολίτη είναι να θέτει την κυβέρνησή του προ των ευθυνών της».
Ο Ντίμα ξαναμπαίνει στη συζήτηση: «Αλλάζουν την πολιτική και περιμένουν από εμάς να την αποδεχτούμε. Πού είναι η συμμετοχή, πού είναι η δημοκρατική Συρία που μας έχουν υποσχεθεί;»
Αυτοί οι άνθρωποι είναι εντυπωσιακοί, αλλά είναι γύρω στα 30 και στις αρχές του 40. Όταν ρωτάω για την έλλειψη εκπροσώπησης από τους φοιτητές και τους νέους, μου λένε ότι η γενιά τους είναι πολύ νέα για να έχει βιώσει την επαναστατική εποχή και έτσι είναι λιγότερο πολιτικά στρατευμένη. Προφανώς, ούτε οι χειμερινές διακοπές βοηθούν.
Εν πάση περιπτώσει, έχει περάσει λιγότερο από ένας μήνας από την πτώση του Άσαντ και οι άνθρωποι εξακολουθούν να αναζητούν τα βήματά τους. Παρόλα αυτά, υπήρξε μια έκρηξη πολιτικών συναντήσεων και δράσεων. Ταυτόχρονα με τη διαμαρτυρία για την εκπαίδευση, μια ομάδα πρώην κρατουμένων διαδήλωσε για να απαιτήσει δικαιοσύνη για όσους τους βασάνισαν στη φυλακή. Κάθε μέρα, υπάρχουν συναντήσεις και δράσεις που οργανώνονται από σοσιαλιστές, φεμινίστριες, φιλελεύθερες ΜΚΟ, καλλιτέχνες, τις οικογένειες όσων εξαφανίστηκαν στο σύστημα φυλακών του Άσαντ και άλλους.
Δεν είναι όλα διασκέδαση και παιγνίδι. Κατά καιρούς, οι προσπάθειες αυτής της αναδυόμενης αριστεράς έχουν επικριθεί και αποδοκιμαστεί ευρέως. Εν μέρει, αυτό μπορεί να οφείλεται σε αθώες παρανοήσεις σχετικά με τους στόχους τους, επειδή πολλοί συνδέουν τις έννοιες του κοσμικού και του σοσιαλισμού με το παλιό καθεστώς. Αλλά υπάρχει και κάτι πιο κυνικό στο παιχνίδι – μια σοβαρή προσπάθεια των υποστηρικτών της HTS να απαξιώσουν οποιαδήποτε αντιπολίτευση ως φελούλ («υπολείμματα» του παλαιού καθεστώτος). Ο Ντίμα γελάει όταν το επισημαίνω αυτό: «Με τίποτα, είναι ακριβώς το αντίθετο. Άνθρωποι που ξέρω και ήταν τελείως γλείφτες του Άσαντ είναι τώρα μερικοί από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της HTS».
Η Χάλλα, μέλος του Επαναστατικού Αριστερού Ρεύματος (ΕΑΡ) της Συρίας, έκανε μια σχετική αναφορά όταν συναντηθήκαμε για καφέ χθες. «Μας αποκαλούν φελούλ, αλλά στην πραγματικότητα η HTS έχει ενσωματώσει μια σειρά από προσωπικότητες του παλιού καθεστώτος». Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όσον αφορά την οικονομική πολιτική: ο νέος διοικητής της κεντρικής τράπεζας ήταν αναπληρωτής επί Άσαντ.
Άλλα ηγετικά στελέχη του οικονομικού επιτελείου του Άσαντ, που είναι γνωστό για την ιδιωτικοποίηση των πάντων και την περικοπή όσο το δυνατόν περισσότερων επιδοτήσεων, έχουν επιλεγεί για να διαδραματίσουν σημαντικούς ρόλους. Η HTS το κάνει αυτό για να σηματοδοτήσει τη δέσμευσή της να παίξει με τους κανόνες του καπιταλιστικού συστήματος. Η Χάλλα εξηγεί επίσης πώς, σε ολόκληρη τη χώρα, ένας αριθμός πρώην μελών του καθεστώτος και γραφειοκρατών έχουν στρέψει την αφοσίωσή τους στην HTS, συμπεριλαμβανομένης της ανώτατης ηγεσίας πολλών συνδικαλιστικών και φοιτητικών οργανώσεων.
Είναι νωρίς ακόμα, αλλά κάποιοι έχουν ήδη αρχίσει να οργανώνονται ενάντια στη νέα εξουσία. Οι πυροσβέστες στη Δαμασκό απήργησαν αφού απολύθηκαν και αντικαταστάθηκαν με άτομα από το Ίντλιμπ, κερδίζοντας την υπόσχεση ότι θα επαναπροσληφθούν αργότερα. Το συνδικάτο των δικηγόρων δέχτηκε επίθεση μετά την επ’ αόριστον απαγόρευση εργασίας των δικηγόρων της Δαμασκού και τώρα γίνεται λόγος για τη δημιουργία ανεξάρτητου συνδικάτου. Η επαναλειτουργία των σχολείων και των πανεπιστημίων σε λίγες εβδομάδες θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει νέες δυνατότητες αντίστασης.
Στο τέλος της συγκέντρωσης για την εκπαίδευση, κάποιος έκανε μια ανακοίνωση σχετικά με μια οργανωτική συνάντηση που είχε προγραμματιστεί για αργότερα την ίδια μέρα, τη δεύτερη συνάντηση μιας νέας ομάδας που ονομάζεται Συριακό Δημοκρατικό Κίνημα. Πραγματοποιείται σε μια σπηλαιώδη καφετέρια που μου λένε ότι είναι ιστορικό στέκι της αριστεράς. Προσπερνάμε μια κλασική σκηνή με γερασμένους ηλικιωμένους άνδρες που παίζουν χαρτιά και τάβλι και παίρνουμε τις θέσεις μας στην αίθουσα που βρίσκεται πιο πέρα. Ένας άντρας, ο οποίος, όπως έμαθα στη συνέχεια, έχει περάσει δεκαέξι χρόνια σε ένα από τα μπουντρούμια του Άσαντ, περιέγραψε πολύ όμορφα την κατάσταση: «Σύντροφοι, ζούμε μια ιστορική στιγμή και έχουμε μια χρυσή ευκαιρία να διαμορφώσουμε το μέλλον της χώρας μας. Ας δουλέψουμε σοβαρά».
Αυτό που ακολουθεί είναι τόσο οικείο όσο και ασυνήθιστο, καθώς 55 άνθρωποι επεξεργάζονται ένα πρόγραμμα πάνω στο οποίο θα οικοδομηθεί ένα προοδευτικό μέτωπο παρέμβασης στη συριακή πολιτική. Υπάρχει αναπόφευκτα μια μικρή συζήτηση για δευτερεύοντα και σημασιολογικά ζητήματα. Όλοι όμως είναι απολύτως σοβαροί στην προσπάθεια να πετύχει αυτό το εγχείρημα και να θεμελιωθεί η ομάδα σε στέρεα πολιτικά θεμέλια. Υπάρχει ευρεία συναίνεση σχετικά με την έμφαση στα δικαιώματα των γυναικών, την εναντίωση στην κατοχή της συριακής γης από το Ισραήλ και την προσπάθεια για τη συμμετοχή περισσότερων νέων στο κίνημα.
Ο Αμπντουλλάχ, ένας ηλικιωμένος άνδρας που μετέφρασε στα αραβικά το βιβλίο της Ζερμέν Γκριρ, Η γυναίκα ευνούχος, αναφέρει την ανάγκη να προστεθεί μια ενότητα για τα δικαιώματα των Κούρδων, δεδομένων των συνεχιζόμενων επιθέσεων εναντίον τους από πολιτοφυλακές που πρόσκεινται στην Τουρκία. Βρίσκει κάποια υποστήριξη, ιδίως από το ΕΑΡ, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει ομοφωνία. Υπάρχει μια μακρά ιστορία σοβινισμού απέναντι στους Κούρδους στη Συρία, και προφανώς υπάρχει ακόμα δουλειά που πρέπει να γίνει σε αυτό το μέτωπο.
Αν κάτι έλειπε από τη συζήτηση, αυτό ήταν η εστίαση στις οικονομικές αδικίες. Η Χάλλα με είχε προειδοποιήσει προηγουμένως για τον κίνδυνο η Αριστερά να καταγραφεί απλώς ως εκπρόσωπος των μειονοτήτων. «Φυσικά πρέπει να υπερασπιστούμε τα δικαιώματά τους, αλλά πρέπει επίσης να μιλήσουμε με καθολικούς όρους, να προωθήσουμε οικονομικά αιτήματα που μπορούν να απευθυνθούν σε εργαζόμενους από όλες τις θρησκευτικές ομάδες». Δεδομένου ότι το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφερε ότι πάνω από το 90% των Σύρων ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας στα τέλη του 2023, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω.
Παρόλα αυτά, είναι μια θαυμάσια εμπειρία να κάθεσαι σε ένα δωμάτιο με ανθρώπους που πειραματίζονται για πρώτη φορά με την ανοιχτή δημοκρατική οργάνωση. Υπάρχει κάτι λίγο μαγικό στο χρυσό φως που μπαίνει από τα παράθυρα, στην ομίχλη που δημιουργείται από το ευρέως διαδεδομένο κάπνισμα, και στο πάθος των συντρόφων που λένε τη γνώμη τους, κατασκευάζοντας μια σημαντική συλλογική πλατφόρμα, ανοιχτά, μετά από 54 χρόνια δικτατορίας.
Το αυριανό πρόγραμμα των εκδηλώσεων περιλαμβάνει μια δημόσια συνάντηση του ΕΑΡ που υποστηρίζει ότι η απομάκρυνση του επικεφαλής ενός καθεστώτος δεν είναι σε καμία περίπτωση αρκετή για να εγγυηθεί μια διαρκή, προοδευτική αλλαγή. Σε ένα εντελώς διαφορετικό μέρος της πόλης, θα πραγματοποιηθεί διάλεξη για το οικονομικό μέλλον της Συρίας με τη συμμετοχή γνωστών διανοουμένων της αντιπολίτευσης και προβολή ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τον ακτιβισμό του Σύριου αναρχικού Γιασσίν αλ-Χατζ Σάλεχ. Και αυτά είναι μόνο όσα έμαθα. Πιθανότατα, υπάρχουν πολλά περισσότερα.
Σίγουρα θα υπάρξουν τεράστιες προκλήσεις και πολλές συζητήσεις μπροστά μας, αλλά η Αριστερά έχει μπει για τα καλά στη μάχη για το μέλλον της Συρίας.
Μετάφραση: elaliberta.gr
Omar Hassan, “‘This revolution is just getting started’: an encounter with the left in Damascus”, Red Flag, 4 Ιανουαρίου 2025, https://redflag.org.au/article/this-revolution-is-just-getting-started-an-encounter-with-the-left-in-damascus.
