Shaun Harkin
Τζέιμς Κόνολι. Ο μεγαλύτερος επαναστάτης της Ιρλανδίας
100 Χρόνια από την Ιρλανδική Πασχαλινή Εξέγερση του 1916
«Ξεκινώντας έτσι, η Ιρλανδία μπορεί ακόμα και να ανάψει το δαυλό σε μια ευρωπαϊκή πυρκαγιά που δε θα σβήσει μέχρι ο τελευταίος θρόνος και το τελευταίο καπιταλιστικό ομόλογο και συμβόλαιο να καούν στη νεκρική πυρά του τελευταίου πολέμαρχου.»
James Connolly, Αύγουστος 1914
Ο Τζέιμς Κόνολι εκτελέστηκε από ένα βρετανικό εκτελεστικό απόσπασμα στις 12 Μάη, 1916, στηνπόλη του Δουβλίνου μαζί με άλλους ηγέτες εξέγερσης που έγινε γνωστή ως η Ιρλανδική Πασχαλινή Εξέγερση. Στο στρατιωτικό δικαστήριο, ο Κόνολι περιέγραψε το στόχο της δράσης «Βγήκαμε για να σπάσουμε τη σύνδεση μεταξύ αυτής της χώρας με την Βρετανική Αυτοκρατορία, και να ιδρύσουμε μια Ιρλανδική Δημοκρατία». Σήμερα, το Ιρλανδικό κατεστημένο έχει αγιποιποίησει τον Κόνολι ως ένα μεγάλο «Ιρλανδό πατριώτη». Και βέβαια, ο Κόνολι σίγουρα πίστευε στο δικαίωμα της Ιρλανδίας στην αυτοδιάθεση. Όμως, οι ελίτ της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας θα ένιωθαν άβολα στην παρέα του Κόνολι. Όπως προφητικά προειδοποίησε:
«Εάν αύριο διώξετε τον Αγγλικό στρατό και κρεμάσετε την πράσινη σημαία πάνω από το κάστρο του Δουβλίνου, χωρίς να ξεκινήσετε την οργάνωση της ΣοσιαλιστικήςΔημοκρατίας, οι προσπάθειες σας θα είναι μάταιες. Η Αγγλία θα σας κυβερνάει ακόμα. Θα σας κυβερνάειμε τους καπιταλιστές της, με τους γαιοκτήμονες της, με τους επενδυτές της.»
Ο Κόνολι, σε αντίθεση με του άλλους ηγέτες της Ιρλανδικής εξέγερσης του 1916, ήταν επαναστάτης μαρξιστής. Υπήρξε ενεργός σοσιαλιστής οργανωτής, και μαχητικός συνδικαλιστής και συγγραφέας για περίπου 30 χρόνια, στη Σκωτία, την Ιρλανδία και την Αμερική. Ο Κόνολι αφιέρωσε τη ζωή του στον μαρξισμό και στην απελευθέρωση της εργατικής τάξης.
Ο Κόνολι γεννήθηκε από φτωχούς Ιρλανδούς μετανάστες σε ένα γκέτο του Εδιμβούργου, στη Σκωτία. Ο πατέρας του δούλευε ως μεταφορέας κοπριάς στις φτωχογειτονιές της πόλις. Ο ίδιος ο Κόνολι άρχισε να δουλεύει όταν ήταν 10 ή 11 χρονών. Τότε, όπως και πολλούς νέους σήμερα, η φτώχια τον οδήγησε να καταταγεί στο Βρετανικό στρατό στην ηλικία των 14. Υπηρέτησε 7 χρόνια στην Ιρλανδία και αλλού, πριν εγκαταλείψει τον στρατό το 1889. Παρ' ότι του έλειπε η τυπική εκπαίδευση, ο Κόνολι εξοπλίστηκε με μια ευρεία γνώση ιστορίας και μαρξιστικής θεωρίας, ώστε να γίνει σοσιαλιστής προπαγανδιστής και ένας σημαντικός διανοούμενος της εργατικής τάξης.
Στοχοποιημένος για την πολιτική του δραστηριότητα στη Σκωτία, ο Κόνολι μετακόμισε στην Ιρλανδία, όπου άρχισε να οργανώνει τη Δουβλινέζικη Σοσιαλιστική Λέσχη το 1896, μετατρέποντάς την γρήγορα στο Ιρλανδικό Σοσιαλιστικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (ISRP). Το ISRP εξέδιδε την πρώτη τακτικής κυκλοφορίας σοσιαλιστική εφημερίδα στην Ιρλανδία, την Εργατική Δημοκρατία, κατέβαζε υποψήφιους στις τοπικές εκλογές και αντιπροσώπευε την Ιρλανδία στη Δευτέρα Διεθνή συμμαχία των σοσιαλιστικών οργανώσεων.
Το κόμμα έγινε διάσημο μέσα από μια εντυπωσιακή καμπάνια για να αμαυρώσει το Αδαμάντινο Ιωβηλαίο της Βασίλισσας Βικτώριας [τα 60 χρόνια από τη στέψη της] κατά την επίσκεψη της το 1897. Ακτιβιστές έφτιαξαν ένα μεγάλο μαύρο φέρετρο, πάνω στο οποίο έγραψαν «Βρετανική Αυτοκρατορία». Με πρόταση του Κόνολι, οι διαδηλωτές πέταξαν το φέρετρο στο ποτάμι του Δουβλίνου Liffey και φώναξαν, «εδώ θα πάει η Βρετανική Αυτοκρατορία. Στο διάολο η Βρετανική Αυτοκρατορία!» Ο Κόνολι συνελήφθη και οι διαδηλωτές εκδιώχτηκαν από τους δρόμου με κλομπς, όμως ο κόσμος έμαθε πως το Δουβλίνο είναι «άπιστο».
Την ίδια περίοδο, σύμφωνα με τον βιογράφο του C. DesmondGreaves, «η επιμορφωτική δουλειά εντατικοποιήθηκε, και οι εσωτερικές διαλέξεις για τοΚομουνιστικό Μανιφέστο και τον “επαναστατικό σοσιαλισμό” συνεχίστηκαν μέχρι την λογική τους αποκορύφωση στις 12 Μαρτίου, όταν ο Κόνολι έκανε διάλεξη για την Παρισινή κομμούνα» (The Life and Times of James Connolly [1961]).
Η μοναδικότητα της συνεισφοράς του Κόνολι στο Μαρξισμό προέρχεται από τον ισχυρισμό του ότι η πάλη για την εθνική απελευθέρωση και η πάλη για τον σοσιαλισμό ήταν αδιαχώριστές.
Υποστήριζε ότι οι σοσιαλιστές στις αποικίες, θα έπρεπε να καθοδηγήσουν τον αγώνα για εθνική απελευθέρωση. Μια τέτοια εξέγερση στις αποικίες, υποστήριζε, μπορούσε να επιταχύνει τη διαδικασία της επανάστασης στις οικονομικά προηγμένες χώρες γιατί αποτρέποντας την πρόσβαση σε αγορές «επισπεύδεται εκεί ηοικονομική κρίση, και έτσι δίνεται το έναυσμα για επαναστατική σκέψη». Ο Κόνολι διαχωρίστηκε από την συμβατική ελιτιστική αντίληψη ότι οι σοσιαλιστές στις φτωχές αποικίες έπρεπε να «καθυστερήσουν» την πάλη για εργατική εξουσία μέχρι την πλήρη ανάπτυξη εκεί του καπιταλισμού.
Την ίδια στιγμή, αμφισβήτησε την ιδέα ότι η επανάσταση έπρεπε να αφεθεί σε εθνικιστικές μυστικές συνωμοτικές ομάδες:
«Οι σοσιαλιστές ήρθαν σε ρήξη με αυτήν την γελοία μυστικοπάθεια, και σε εκατοντάδες ομιλίες στα πιο δημόσια σημεία της μητρόπολης, όπως επίσης και σε πολλές χιλιάδες κείμενα που μοιράστηκαν σε όλη τη χώρα, διακήρυσσαν τον σκοπό τους να συγκεντρώσουν όλες τις δυνάμεις της εργασίας για την επαναστατική επανοικοδομηση της κοινωνίας και την επακόλουθη καταστροφή της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.»
Ο Κόνολι συνεργάστηκε με προοδευτικούς Ιρλανδούς Εθνικιστές, αλλά και αμφισβήτησε την στρατηγική τους να επικαλούνται την «ενότητα» του Ιρλανδικού λαού, υποστηρίζοντας αντίθετα ότι μόνο η πάλη της εργατικής τάξης μπορούσε να βάλει τέλος στη βρετανική εξουσία. Οι πλούσιοι Ιρλανδοί, υποστήριζε ο Κόνολι, «συνδέονται με χιλιάδες οικονομικά νήματα με τον Αγγλικό Καπιταλισμό, με τη μορφή επενδύσεων, σε αντίθεση με οποιοδήποτε ιστορικό δεσμό με τον Ιρλανδικό πατριωτισμό, μόνο η Ιρλανδική εργατική τάξη παραμένει ο αδιάφθορος κληρονόμος της πάλης για την Ιρλανδική Ελευθερία.»
Ο Κόνολι αντιτάχθηκε με σθένος στις βασιλικές ιδέες μεταξύ των Προτεσταντών εργατών, αλλά αγωνίστηκε να δημιουργήσει ένα χώρο όπου Καθολικοί και Προτεστάντες εργάτες θα μπορούσαν να ενωθούν στη βάση της ταξικής πολίτικης. Καταλάβαινε με οξυδέρκεια γιατί οι προτεστάντες εργάτες αποδέχονταν ιδέες θρησκευτικού διαχωρισμού, αλλά υποστήριζε ότι:
«Όταν ένας οπαδός τους Σιν Φέιν μιλάει σε άντρες που πολεμούν τους χαμηλούς μισθούς, και τους λέει ότι το Σιν Φειν έχει υποσχεθεί πολλούς Ιρλανδούς εργάτες με χαμηλούς μισθούς σε οποιονδήποτε ξένο καπιταλιστή επιθυμεί να εγκατασταθεί στην Ιρλανδία, τι έκπληξη όταν καταλήγουν να πιστέψουν ότι μια αλλαγή από τον Τορισμό στον Σιν Φεϊνισμό θα ήταν απλά μια αλλαγή από έναν διάολο που ξέρουν στο διάολο που δε ξέρουν».
Στο ζήτημα της διχοτόμησης της Ιρλανδίας σε δυο ξεχωριστά κράτη, ο Κόνολι, παρ' όλο που δεν έζησε να τη δει, ήταν για άλλη μια φορά αξιοθαύμαστα διορατικός. Υποστήριζε ότι «θα ήταν ένα καρναβάλι της αντίδρασης και στο Βορρά και στο Νότο, θα γυρνούσε πίσω τις ρόδες της προόδου και θα διέλυε την επερχόμενη ενότητα του Ιρλανδικού εργατικού κινήματος, και όσο θα διαρκούσε θα παρέλυε όλα τα προωθημένα κινήματα».
Στη πραγματικότητα, αφότου έγινε η διχοτόμηση το 1921, οι κυρίαρχες ελίτ χρησιμοποίησαν τον μοναρχισμό του Τάγματος της Οράγγης στο Βορρά και τον εθνικισμό στο Νότο για να εξασφαλίσουν συντηρητικές υπέρ-επιχειρηματικές πολιτικές και θεμελίωσαν τον θρησκευτικό διαχωρισμό ανάμεσα σε Προτεστάντες και Καθολικούς εργάτες. Σήμερα, ο πάστορας Ίαν Πέισλι [1926-2014], ο μοναρχικός ρατσιστής που έχει οριστεί να γίνει ο «πρώτος υπουργός» αντιπροσωπεύει το «καρναβάλι της αντίδρασης» για το οποίο προειδοποίησε ο Κόνολι.
Ο Κόνολι πήγε στις ΗΠΑ το 1903 και πέρασε εκεί 7 χρόνια. Αρχικά τον προσέλκυσε το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (SLP) λόγω της αφοσίωσης του στην επανάσταση απέναντι στον ρεφορμισμό, αναπροσανατολιστήκατε στο μαχητικό συνδικαλισμό των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου. Ο Κόνολι επέστρεψε στην Ιρλανδία ως ένας αφοσιωμένος επαναστάτης συνδικαλιστής. Πίστευε στην οικοδόμηση «ενός μεγάλου συνδικάτου» και ότι «κάθε χώρος εργασίας και εργοστάσιο οργανωμένο κάτω από τον έλεγχο των βιομηχανικών συνδικάτων είναι ένα οχυρό αποσπασμένο από τον έλεγχο της καπιταλιστικής τάξης, και στελεχωμένο από τους στρατιώτες της Επανάστασης για να το κρατήσουν για τους εργάτες.»
Ο Κόνολι έκανε πράξη τις ιδέες του ως οργανωτής του Ιρλανδικού Συνδικάτου Μεταφορών και Γενική Ένωση Εργατών (ITGWU). Μαζί με τον Τζέιμς Λάρκιν, καθοδήγησε μια από τις πιο σκληρές εργατικές μάχες στην Ιρλανδία, γνωστή ως το Μεγάλο Δουβλινέζικο Λοκ-άουτ του 1913-14. Δυστυχώς, παρά την ηρωική προσπάθεια, το ITGWU υπέστη μια σκληρή ήττα. Αυτή η τραγωδία ακολουθήθηκε από άλλη μία όταν το διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα κατάρρευσε μέσα από την υποστήριξη στις εμπόλεμες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στο Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Το κάλεσμα για πόλεμο έπρεπε να ήταν το κάλεσμα για εξέγερση», έγραψε ο Κόνολι. «Όταν η σάλπιγμα σήμανε τη πρώτη νότα του πραγματικού πολέμου, οι νότες έπρεπε να εκληφθούν ως συναγερμός για την κοινωνική επανάσταση».
Αντιμέτωπος με την ήττα του ιρλανδικού εργατικού κινήματος και την κατάρρευση των σοσιαλιστικών κομμάτων διεθνώς, ο Κόνολι θα μπορούσε εύκολα να υποκύψει στην απογοήτευση. Αντίθετα, διατήρησε το διεθνιστικό πνεύμα, και επιδίωξε να δράσει επιφέροντας ένα πλήγμα στην Βρετανική Αυτοκρατορία. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο απόγνωσης θα πρέπει να κατανοηθεί ο ρόλος του Κόνολι στην εξέγερση του 1916. Ήλπιζε ότι μια εξέγερση στην Ιρλανδία θα λειτουργούσε ως καταλύτης που θα ενθάρρυνε την επανεμφάνιση της ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής αντιπολίτευσης στον πόλεμο.
Ακόμα και μια αποτυχημένη απόπειρα κοινωνικής επανάστασης με ένοπλα μέσα μετά την παράλυση της οικονομικής ζωής του μιλιταρισμού θα ήταν λιγότερο καταστροφική για την υπόθεση του σοσιαλισμού από την πράξη των σοσιαλιστών να επιτρέψουν στους εαυτούς τους να χρησιμοποιηθούν στην σφαγή των αδελφών τους.
Η Εξέγερση του Πάσχα απομονώθηκε και ηττήθηκε. Ωστόσο οι αντάρτες κατάφεραν να κατακτήσουν σημεία κλειδιά στο Δουβλίνο και να ανακηρύξουν την Ιρλανδική Δημοκρατία. Η εξέγερση κατεστάλη μετά από 6 μέρες μάχης. Οι ηγέτες, ανάμεσά τους και ο Κόνολι, συνελήφθηκαν, δικάστηκαν και εκτελέστηκαν.
Ωστόσο ο Κόνολι είχε δίκιο όταν σκεφτόταν ότι η κρίση του πολέμου μπορούσε να διοχετευτεί στην εξέγερση. Το 1917, 10.000 εργάτες βγήκαν στους δρόμους του Δουβλίνου για να δείξουν την υποστήριξη τους στη Ρωσική Επανάσταση, και αυτή η χρόνια σήμανε την αρχή της ριζοσπαστικής ανόδου στην Ιρλανδία που κράτησε μέχρι το 1923.
Ο Τζέιμς Κόνολι ήταν ένας εξαιρετικός μαχητής της εργατικής τάξης και του αντιιμπεριαλισμού και οι ιδέες και οι πράξεις του συνεχίζουν να είναι πηγή έμπνευσης μέχρι και σήμερα.
Μετάφραση: Μάνθος Ντράγκοβιτς
Πηγή: Shaun Harkin, «Ireland's greatest revolutionary», Socialist Worker, 11 Μαΐου 2007· αναδημοσίευση: rs21, 26 Μαρτίου 2016.
