Ο Γκαβρίιλ Μιάσνικοφ σε φωτογραφία στα τέλη της 10ετίας του ’20.

Γκαβρίιλ Μιάσνικοφ

Η Τελευταία Διαθήκη (τα πρακτικά της ανάκρισης από την GPU)

Malcolm Archibald (επιμέλεια)

Η τελευταία διαθήκη του αριστερού κομμουνιστή Γκαβρίιλ Μιάσνικοφ

Από τον ανακριτικό φάκελο του 1945

Εισαγωγή του Malcolm Archibald

Μεταξύ των αγωνιστών που αγωνίστηκαν στο Μπολσεβίκικο Κόμμα για την προλεταριακή δημοκρατία στην πρώιμη Σοβιετική Ένωση ήταν ο αριστερός κομμουνιστής Γκαβρίιλ Μιάσνικοφ (1889-1945). Όταν ο Μιάσνικοφ διαγράφηκε από το Κόμμα το 1922, αρνήθηκε να συνθηκολογήσει όπως άλλοι αντιπολιτευόμενοι. Αντίθετα, άρχισε να οργανώνει την Εργατική Ομάδα, μια παράνομη οργάνωση που αρχικά στόχευε στη μεταρρύθμιση του Μπολσεβίκικου Κόμματος, ένα εγχείρημα που ο Μιάσνικοφ τελικά αποφάσισε ότι ήταν μάταιο. Ενώ εξέτιε την ποινή της εξορίας του, ο Μιάσνικοφ δραπέτευσε στο εξωτερικό και έζησε στη Γαλλία για σχεδόν 15 χρόνια.

Η ζωή του Μιάσνικοφ διασώθηκε από την αφάνεια από τον Πολ Άβριτς σε ένα άρθρο του το 1982, το οποίο παραμένει η βασική βιογραφία στα αγγλικά.^[1] Όμως ο Άβριτς δεν είχε πρόσβαση στις πηγές που ήταν απαραίτητες για να καθορίσει την τελική φάση της ζωής του Μιάσνικοφ και έπρεπε να βασιστεί σε φήμες και εικασίες. Ο Μιάσνικοφ πήρε μια παρορμητική απόφαση να επιστρέψει στην ΕΣΣΔ προς το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και οι φίλοι του στη Γαλλία πληροφορήθηκαν την εξαφάνισή του μόνο σε βάθος χρόνου. Βασιζόμενος σε μια σημείωση στα Άπαντα του Λένιν, ο Άβριτς ανέφερε ότι ο Μιάσνικοφ πέθανε το 1946, αλλά στην πραγματικότητα εκτελέστηκε στις 16 Νοεμβρίου 1945.

Στις αρχές της μετασοβιετικής περιόδου, η μελέτη της ζωής του Μιάσνικοφ αναθερμάνθηκε με τη δημοσίευση υλικού από τον φάκελό του στην NKGB (Λαϊκό Επιτροπάτο Κρατικής Ασφάλειας).^[2] Ο φάκελος αυτός αποτελείται από τρεις τόμους:^[3]

1. Το χειρόγραφο του Μιάσνικοφ σε μορφή βιβλίου με τίτλο «Η φιλοσοφία ενός φόνου ή γιατί και πώς σκότωσα τον Μιχαήλ Ρομανόφ». Το χειρόγραφο αυτό, που αποτελεί περισσότερο ψυχολογική μελέτη παρά ιστορική αφήγηση, δεν δημοσιεύτηκε ποτέ από τον Μιάσνικοφ, αλλά ταχυδρόμησε ένα αντίγραφο στον Στάλιν το 1940. Η διατήρησή του στον φάκελο προκαλεί αμηχανία, δεδομένου ότι δεν αποτέλεσε μέρος της υπόθεσης εναντίον του Μιάσνικοφ.

2. Διάφορα συγγράμματα του Μιάσνικοφ, μεταξύ των οποίων τα «Αυτοβιογραφία», «Λικβινταρισμός και μαρξισμός» και «Νίκες και ήττες του ρωσικού προλεταριάτου ή Ποιος πρόδωσε τον Οκτώβρη».

3. Απομαγνητοφωνημένα πρακτικά της ανάκρισης και της δίκης του Μιάσνικοφ, καθώς και άλλα έγγραφα που σχετίζονται με τον εγκλεισμό του στη φυλακή Μπουτίρκι της Μόσχας το 1945.

Στα ντοκουμέντα που αφαιρέθηκαν από τον φάκελο περιλαμβάνονται τα δοκίμια του Μιάσνικοφ «Σχετικά με τις τάξεις στη σύγχρονη Ρωσία», «Σύντομη κριτική της θεωρίας και της πρακτικής του ΠΕΚΚ(μπ) και της Κομιντέρν» και «Η ταξική θεωρία του κράτους της ΕΣΣΔ». Αυτά και άλλα κείμενα κάηκαν, μαζί με «υλικό σε ξένη γλώσσα 352 σελίδων».

Το δημοσιευμένο υλικό από τον φάκελο της NKGB του Μιάσνικοφ χρησιμοποιήθηκε σε δύο συμπυκνωμένες βιογραφίες του Μιάσνικοφ που δημοσιεύτηκαν στα γαλλικά,^[4] καθώς και σε μια ολοκληρωμένη μελέτη που γράφτηκε από έναν τοπικό ιστορικό στο Περμ, την έδρα του Μιάσνικοφ στα Ουράλια κατά τα πρώτα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας.^[5] Το 2010 δημοσιεύθηκε ο φάκελος του Μιάσνικοφ στη γαλλική αστυνομία, ρίχνοντας περισσότερο φως σε ορισμένες από τις ασάφειες της βιογραφίας του.^[6] Όλες αυτές οι πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν για τον σχολιασμό της αγγλικής μετάφρασης που ακολουθεί του υλικού από τον τόμο 3 του φακέλου της NKGB του Μιάσνικοφ.

Το 1924 ο Μιάσνικοφ μπήκε σε ψυχιατρική κλινική από την GPU. Αν και αυτό ήταν πιθανώς ένα πρώιμο παράδειγμα «ψυχιατρικής» αντιμετώπισης της διαφωνίας, η συμπεριφορά του καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του σίγουρα δημιούργησε ερωτήματα σχετικά με την ψυχική του υγεία, ιδίως τις τάσεις μεγαλομανίας (υπερβολή της σημασίας του) και παράνοιας (παράπονα για κλοπή των χειρογράφων του). Αυτές οι ιδιότητες εμφανίζονται στα ανακριτικά πρακτικά, μαζί με αυτό που μόνο ως θράσος μπορεί να χαρακτηριστεί, π.χ. η αποστολή στον Μολότοφ αναλυτικού λογαριασμού για τον «χαμένο χρόνο». Αλλά μερικές φορές στην ιστορία μια πράξη μπορεί να φαίνεται παράλογη λόγω της έλλειψης κατανόησης της υποκείμενης αιτίας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει με την απόφαση του Μιάσνικοφ τον Νοέμβριο του 1944 να παραιτηθεί από τη δουλειά του και να επιστρέψει στην ΕΣΣΔ, σε βέβαιο θάνατο. Ο τρίτος και τελευταίος επιζών γιος του, ο Μπόρις, ηλικίας 21 ετών, σκοτώθηκε στο μέτωπο στις 10 Οκτωβρίου 1944.^[7] Ο Μιάσνικοφ μπορεί να πληροφορήθηκε αυτό το γεγονός που πυροδότησε τη μοιραία απόφασή του.

Ο Μιάσνικοφ πέρασε τους τελευταίους μήνες της ζωής του σε ένα εχθρικό περιβάλλον χωρίς την υποστήριξη της οικογένειας και των φίλων του. Τα παρακάτω έγγραφα τα επεξεργάστηκαν από ανθρώπους που δεν είχαν άλλο σκοπό από το να αποσπάσουν πληροφορίες από αυτόν πριν τον σκοτώσουν. Παρ’ όλα αυτά, απέναντι στους συνεχείς εκφοβισμούς και την κακομεταχείριση, αντιμετώπισε τις κατηγορίες, αρνούμενος να προδώσει τους ομοϊδεάτες του και να αποκηρύξει τις πεποιθήσεις του. Μόνο προς το τέλος, όταν συνειδητοποίησε πλήρως την απελπισία της κατάστασής του, φάνηκε να αμφιταλαντεύεται λίγο. Οι καταθέσεις του Μιάσνικοφ στους ανακριτές του σφραγίστηκαν σε ένα απρόσιτο αρχείο για 50 χρόνια, αλλά τώρα χρησιμεύουν ως η τελευταία του διαθήκη.

Η τελευταία διαθήκη του αριστερού κομμουνιστή Γκαβρίιλ Μιάσνικοφ

Από τον ανακριτικό φάκελο του 1945^[8]

1. Από επιστολή του 1ου Τμήματος της NKGB^[9] της ΕΣΣΔ προς το 2ο Τμήμα της NKGB της ΕΣΣΔ σχετικά με τη χορήγηση βίζας στον Γκ. Ι. Μιάσνικοφ

27 Δεκεμβρίου 1944

Κατά την εξέταση της πιθανής επιστροφής στην ΕΣΣΔ από τη Γαλλία του Γκ. Ι. Μιάσνικοφ, γνωστού σε εσάς, το εκτελεστικό όργανο της Κομισιόν αποφάσισε να του χορηγήσει βίζα με σκοπό να τον συλλάβει εδώ ως προδότη της πατρίδας.

Λάβαμε ένα μήνυμα από το NKID^[10] της ΕΣΣΔ ότι ο Μιάσνικοφ στάλθηκε στην ΕΣΣΔ από την πρεσβεία μας στη Γαλλία στις 18 Δεκεμβρίου 1944.

[Τόμος 3, ξεχωριστός φάκελος.]

2. Πρακτικό ανάκρισης του Гκ. I. Μιάσνικοφ, 18 Ιανουαρίου 1945.

Ερώτηση: Γιατί φύγατε στο εξωτερικό;

Απάντηση: Από το 1920, είχα διαφορές με την Κεντρική Επιτροπή του ΡΚΚ(μπ)^[11] σχετικά με την έννοια του προλεταριακού κράτους – σχετικά με τη δικτατορία του προλεταριάτου και την προλεταριακή δημοκρατία. Διεξήγαγα έναν παράνομο φραξιονιστικό αγώνα, ο οποίος πήρε τη μορφή της δημιουργίας της λεγόμενης Εργατικής Ομάδας.

Οι ηγέτες αυτής της Ομάδας θεωρούσαν ότι θα εξελισσόταν σε ένα νόμιμο κόμμα ικανό να προσφέρει μια εναλλακτική λύση απέναντι στο ΡΚΚ(μπ) και να διεξάγει νόμιμα έναν αγώνα μαζί του.

Μέχρι το τέλος του 1922, η Εργατική Ομάδα είχε πάρει μορφή με οργανωτική έννοια. Αυτό αντικατοπτρίστηκε στη δημιουργία ενός Κεντρικού Γραφείου και στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου, το οποίο έγραψα ο ίδιος και το οποίο υιοθετήθηκε ως η πλατφόρμα της αντιπολιτευτικής μας ομάδας. Λίγο αργότερα, το Κεντρικό Γραφείο δημοσίευσε το δικό του όργανο, Ο Εργατικός Δρόμος προς την Εξουσία. Αυτή η έκδοση διανεμήθηκε παράνομα στην ΕΣΣΔ, ιδίως στις πόλεις όπου η Εργατική Ομάδα είχε κάποια επιρροή, δηλαδή: Μόσχα, Λένινγκραντ, Χάρκοβο και Νίζνι Νόβγκοροντ.

Όσο ασχολιόμουν με την παράνομη φραξιονιστική μου δουλειά, υπέστην επανειλημμένα καταστολή από τις σοβιετικές αρχές και τελικά εξορίστηκα στο Ερεβάν.

Καθώς διαφωνούσα με τις πολιτικές της σοβιετικής κυβέρνησης και της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΕΚΚ(μπ)^[12] και επιθυμούσα να αποφύγω περαιτέρω διώξεις, αποφάσισα να φύγω στο εξωτερικό.

Ερώτηση: Πείτε μας πώς προετοιμάσατε τη διαφυγή σας.

Απάντηση: Στις αρχές του 1928, μετά την παράνομη δημοσίευση του φυλλαδίου μου Τι είναι το Εργατικό Κράτος, πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα μια μυστική συνεδρίαση του Κεντρικού Γραφείου της Εργατικής Ομάδας. Στη συνεδρίαση αυτή αποφασίστηκε ότι, προκειμένου να αποφύγω τη σύλληψη σε σχέση με τη δημοσίευση του φυλλαδίου, θα έπρεπε να διαφύγω στο εξωτερικό και να υπηρετήσω ως εξωτερικός αντιπρόσωπος του Γραφείου.

Ερώτηση: Δεδομένου ότι βρισκόσασταν στο Ερεβάν εκείνη την εποχή, πώς πληροφορηθήκατε την απόφαση αυτή;

Απάντηση: Μου το είπε ο Νικολάι Κούζνετσοφ^[13] (δεν θυμάμαι το πατρώνυμό του), ο οποίος στάλθηκε από το Κεντρικό Γραφείο. /.../^*

Ερώτηση: Τι είδους ερωτήσεις σας τέθηκαν όταν ανακριθήκατε από την πολιτική αστυνομία στην Τεχεράνη;

Απάντηση: Ο ανακριτής της αστυνομίας ήθελε κυρίως να διευκρινίσει τα κίνητρά μου για τη διαφυγή μου από την ΕΣΣΔ και έκανε διερευνητικές ερωτήσεις για να διαπιστώσει αν ήμουν πράκτορας της GPU. Αρνήθηκα τις εικασίες του, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα ήταν ασυμβίβαστο με την πολιτική θέση που κράτησα απέναντι στην ηγεσία του ΠΕΚΚ(μπ). Είχα ντοκουμέντα που αποδείκνυαν ότι ήμουν εξόριστος και ότι ζούσα πρόσφατα στο Ερεβάν.

Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, ζήτησα να με αφήσουν ελεύθερο και να μου δώσουν την ευκαιρία να φύγω από την Περσία^[14].

Σύντομα η αστυνομία με ενημέρωσε ότι η γερμανική κυβέρνηση θα μου επέτρεπε την είσοδο στη Γερμανία. Προκειμένου να εκδοθούν τα απαραίτητα έγγραφα, ζήτησα να με μεταφέρουν στο γερμανικό προξενείο, όπου μου αρνήθηκαν τη βίζα εξαιτίας της παρέμβασης του Σοβιετικού πρέσβη. Τότε ήταν που αποφάσισα να δραπετεύσω από την κράτηση. Για το σκοπό αυτό, ζήτησα άδεια απουσίας 24 ωρών με σκοπό, δήθεν, να κανονίσω την αναχώρησή μου από την Περσία μέσω μιας από τις ξένες αποστολές. Συνοδευόμενος από έναν αστυνομικό, πήγα στη σοβιετική πρεσβεία και μπήκα μόνος μου, καθώς η αστυνομία δεν επιτρεπόταν να μπει εκεί. Είπα στον πρόξενο με τον οποίο μίλησα εκεί ότι σκόπευα να επιστρέψω στην ΕΣΣΔ, κάτι που στην πραγματικότητα δεν ήταν αλήθεια. Έφυγα από την πρεσβεία από διαφορετική έξοδο, ξεφεύγοντας έτσι από την περσική φρουρά μου και αφήνοντας ταυτόχρονα στους Σοβιετικούς αντιπροσώπους την εντύπωση ότι σκόπευα να επιστρέψω στην ΕΣΣΔ^[15].

Ερώτηση: Όσο ήσασταν στο Ιράν, με ποια πρόσωπα ή αντισοβιετικές οργανώσεις ήσασταν σε επαφή;

Απάντηση: Έστειλα τηλεγραφήματα στον Τρότσκι στην Κωνσταντινούπολη και στον πρόεδρο του γερμανικού Ράιχσταγκ, ενημερώνοντάς τους ότι ήμουν υπό κράτηση στην Τεχεράνη και ζητώντας τη βοήθειά τους.

Ερώτηση: Σας βοήθησε ο Τρότσκι;

Απάντηση: Όχι. Αργότερα, όταν ήμουν στην Τουρκία, ο γιος του ο Σέντοφ μου είπε ότι είχε λάβει εντολή από τον Τρότσκι να μου στείλει ένα γράμμα και χρήματα στην Τεχεράνη, αλλά ότι οι περσικές αρχές έστειλαν τα πράγματα πίσω στην Κωνσταντινούπολη, όπου ζούσε τότε ο Τρότσκι.

Επίσης, πήγα στην πρεσβεία της Τσεχοσλοβακίας, όπου συνάντησα κάποιον που είχα γνωρίσει προηγουμένως στη φυλακή του Ροστόφ (δεν θυμάμαι το όνομά του). Του έδωσα τα χειρόγραφά μου για να τα στείλει στο ιστορικό αρχείο της Πράγας^[16].

Ερώτηση: Πόσο καιρό κρυβόσασταν στην Περσία;

Απάντηση: Αφού ξέφυγα από την επιτήρηση της περσικής αστυνομίας, αποφάσισα να ζητήσω βοήθεια από κάποιον που γνώρισα κατά τη διάρκεια της κράτησής μου, δηλαδή έναν βουλευτή του Ματζλίς^[17], δεν θυμάμαι το όνομά του. Είχε συλληφθεί για αντίσταση στις μεταρρυθμίσεις του Σάχη Παχλαβί και είχε αφεθεί ελεύθερος πριν από τη διαφυγή μου. Μου παρείχε χρήματα και έναν οδηγό. Την ίδια μέρα έφυγα από την Τεχεράνη και τον Ιούνιο του 1929 έφτασα στα τουρκικά σύνορα με τη βοήθεια λαθρεμπόρων.

[Τόμος 3, σσ. 31, 32, 34-36.]

3. Πρακτικό ανάκρισης του Γκ. Ι. Μιάσνικοφ, 19 Ιανουαρίου 1945.

Ερώτηση: Γνωρίζουμε ότι στην Τουρκία ήρθατε σε επαφή με τον Τρότσκι. Γιατί δεν είπατε τίποτα γι’ αυτό;

Απάντηση: Δεν κρύβω το γεγονός ότι συναντήθηκα με τον Τρότσκι στην Τουρκία.

Ερώτηση: Πείτε μας για τις συνθήκες που σας οδήγησαν στη δημιουργία επαφών με τον Τρότσκι.

Απάντηση: Κατά την άφιξή μου στην Κωνσταντινούπολη, η αστυνομία απαίτησε να υπογράψω μια συμφωνία ότι δεν θα αναλάμβανα καμία πολιτική δραστηριότητα σε τουρκικό έδαφος και ότι θα έφευγα από τη χώρα το συντομότερο δυνατό. Η αστυνομία μου είπε πού να βρω τον Τρότσκι και πήγα στη διεύθυνση που μου έδωσαν. Την ίδια μέρα συναντήθηκα με τον Τρότσκι στο σπίτι του.

Ερώτηση: Ποιος ήταν ο σκοπός της συνάντησής σας με τον Τρότσκι;

Απάντηση: Βρισκόμουν σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση και ήλπιζα να λάβω κάποια υποστήριξη από τον Τρότσκι.

Ερώτηση: Προφανώς, δεν αναζητούσατε μόνο οικονομική υποστήριξη, αλλά και να έρθετε σε επαφή με δυνάμεις ενεργά εχθρικές προς την ΕΣΣΔ, έτσι δεν είναι;

Απάντηση: Δεν αναζητούσα κανενός είδους οργανωτική ή ιδεολογική συμμαχία με τον Τρότσκι, καθώς ήταν σταθερά εχθρικός απέναντι στους ηγέτες της Εργατικής Ομάδας και σε μένα προσωπικά^[18].

Ερώτηση: Και όμως, κατά την άφιξή σας στην Κωνσταντινούπολη, βιαστήκατε να τον συναντήσετε. Τι συζητήσατε με τον Τρότσκι;

Απάντηση: Ο Τρότσκι με δέχτηκε στο γραφείο του με υπεροπτικό τρόπο. Του είπα για το πώς με καταδίωκε η τουρκική αστυνομία και επίσης για τις οικονομικές μου δυσκολίες. Ζήτησα από τον Τρότσκι να με βοηθήσει να βγάλω βίζα για να ταξιδέψω από την Τουρκία στη Δυτική Ευρώπη. Αρνήθηκε να με βοηθήσει να πάρω βίζα. Όμως, σε σχέση με την έλλειψη στέγης, με κάλεσε να μείνω για λίγο στο σπίτι του. Πέρασα αρκετές ημέρες στο διαμέρισμά του.

Ερώτηση: Και δεν συζητήσατε τις αντισοβιετικές δραστηριότητες με τον Τρότσκι;

Απάντηση: Στην αρχή της συνομιλίας μου με τον Τρότσκι, με προειδοποίησε ότι δεν θα συζητούσαμε πολιτικά ζητήματα. Επομένως, δεν υπήρξε καμία συζήτηση για αυτό το θέμα.

Ερώτηση: Λέτε ψέματα. Εφόσον εσείς και ο Τρότσκι ήσασταν και οι δύο άσπονδοι εχθροί του ΠΕΚΚ(μπ) με κοινό μίσος για τη σοβιετική εξουσία, δεν θα μπορούσατε να αποφύγετε να μιλήσετε για τις προδοτικές σας ενέργειες εναντίον του σοβιετικού κράτους. Πείτε την αλήθεια – για ποιο πράγμα καταλήξατε σε συμφωνία με τον Τρότσκι;

Απάντηση: Επιτρέψτε μου να επαναλάβω: κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μου με τον Τρότσκι, δεν ασχοληθήκαμε με πολιτικά ζητήματα. Μιλούσαμε κυρίως για πράγματα που δεν είχαν καμία σχέση με τους αγώνες μας με το ΠΕΚΚ(μπ). Ο Τρότσκι φαινόταν να ενδιαφέρεται περισσότερο να μιλάει για ψάρεμα και κυνήγι με τον γιο του Σέντοφ^[19] και τον γραμματέα του Φρανκ^[20]. Δεν εξέφρασε καμία άποψη πολιτικού χαρακτήρα όσο ήμουν παρών.

Ερώτηση: Είναι ανώφελο να προσπαθείτε να περιγράψετε τις διαπραγματεύσεις σας με τον Τρότσκι σχετικά με τα σχέδια για έναν κοινό αγώνα κατά της σοβιετικής εξουσίας ως κοινότοπες συζητήσεις για ψάρεμα και κυνήγι. Γιατί δεν λέτε την αλήθεια; /.../

Απάντηση: Αναγκάστηκα να έρθω σε επαφή με τον Σέντοφ και μέσω αυτού με τον Τρότσκι, λόγω της δεινής μου κατάστασης στην Τουρκία. Το γεγονός είναι ότι δεν είχα άλλες επαφές στην Τουρκία εκτός από αυτούς. Έτσι, παρόλο που απεχθανόμουν τον Τρότσκι τόσο πολιτικά όσο και προσωπικά, δεν ήμουν σε θέση να διακόψω τις σχέσεις μαζί του.

Όλες οι συναντήσεις μου με τον Σέντοφ αφορούσαν προσωπικά θέματα. Υπήρξε μόνο μια συνάντηση όπου του ζήτησα να ενημερώσει τον Τρότσκι ότι έγραφα ένα άρθρο σχετικά με τη θέση της Εργατικής Ομάδας σε περίπτωση πολέμου μεταξύ της ΕΣΣΔ και των αστικών κρατών. Ήθελα να δημοσιεύσω αυτό το άρθρο στο δελτίο του Τρότσκι.

Ερώτηση: Πώς αντέδρασε ο Τρότσκι στην πρότασή σας;

Απάντηση: Σύμφωνα με τον Σέντοφ, ο Τρότσκι αρνήθηκε να δημοσιεύσει το άρθρο μου ολόκληρο και, αντίθετα, μου πρότεινε να υποβάλω μια σύντομη επιστολή στον εκδότη. Δεν συμφώνησα.

Ερώτηση: Πόσες συναντήσεις είχατε με τον Σέντοφ;

Απάντηση: Συναντήθηκα με τον Σέντοφ αρκετές φορές, αλλά αυτές οι συναντήσεις, όπως έχω ήδη αναφέρει, αφορούσαν καθημερινά ζητήματα. Βοήθησα τον Σέντοφ να αγοράσει πράγματα για την οικογένεια του Τρότσκι και πληρώθηκα για τις υπηρεσίες μου.

Ερώτηση: Γνωρίζουμε ότι ο Τρότσκι σας παρείχε χρήματα και όχι μόνο για «οικιακές υπηρεσίες». Πείτε μας τι είδους χρηματοδότηση λάβατε από τον Τρότσκι.

Απάντηση: Έλαβα χρήματα από τον Τρότσκι μόνο δύο φορές και σε ασήμαντα ποσά. Την πρώτη φορά μου έδωσε 10 δολάρια για προσωπικές ανάγκες και τη δεύτερη φορά, λίγο πριν την αναχώρησή μου για τη Γαλλία, 25 δολάρια.

Ερώτηση: Και δεν λάβατε επιχορηγήσεις από αυτόν για αντισοβιετική εργασία;

Απάντηση: Όχι, δεν έλαβα. /.../

[Τόμος 3, σσ. 39-41.]

4. Πρακτικό ανάκρισης του Γκ. Ι. Μιάσνικοφ, 25 Ιανουαρίου 1945.

/.../

Ερώτηση: Γνωρίζουμε ότι κατά τη διάρκεια της έκτισης της ποινής εξορίας σας, συμμετείχατε σε αντισοβιετικές δραστηριότητες. Δώστε μας τις λεπτομέρειες των εχθρικών σας ενεργειών στο Ερεβάν.

Απάντηση: Όσο ήμουν εξόριστος στο Ερεβάν, έγραψα το φυλλάδιο Τι είναι το Εργατικό Κράτος; και ολοκλήρωσα τη συγγραφή δύο έργων που είχα ξεκινήσει στην απομόνωση του Τομσκ^[21]: το βιβλίο Κριτική της θεωρίας και της πρακτικής του ΠΕΚΚ(μπ) και της Κομιντέρν και το φυλλάδιο Η Τελευταία Εξαπάτηση.^[22] Στα βιβλία και τα φυλλάδιά μου, ανέλυσα τις θεωρητικές και πρακτικές πολιτικές του ΠΕΚΚ(μπ) και της Κομιντέρν. Κατηγόρησα την Κεντρική Επιτροπή του ΠΕΚΚ(μπ) και τη σοβιετική κυβέρνηση ότι απομακρύνθηκαν από τις αρχές της προλεταριακής επανάστασης και κατευθύνθηκαν προς την εγκαθίδρυση του κρατικού καπιταλισμού στη χώρα. Υποστήριξα ότι η εργατική τάξη της ΕΣΣΔ ήταν πολιτικά ανίσχυρη και εξέθεσα το πρόγραμμα της Εργατικής Ομάδας. Για τεχνικούς λόγους, τα περισσότερα από τα βιβλία που έγραψα παρέμειναν αδημοσίευτα. Μόνο το φυλλάδιο Τι είναι το Εργατικό Κράτος; τυπώθηκε παράνομα με πολύγραφο σε μια έκδοση 200 αντιτύπων. Διένειμα μερικά αντίτυπα αυτού του φυλλαδίου στους εργάτες του εργοστασίου κεραμικής στο Ερεβάν, τοποθετώντας τα σε σημεία όπου συγκεντρώνονταν οι εργάτες, για παράδειγμα στο κιόσκι δίπλα στην είσοδο του εργοστασίου.

Τα περισσότερα από αυτά τα φυλλάδια στάλθηκαν μέσω ταχυδρομείου από εμένα στις εργοστασιακές επιτροπές των ακόλουθων εργοστασίων: Μοτοβίλιχα, Λίσβα, Τσουσόφσκι και Λέσνερ στο Λένινγκραντ, καθώς και σε άλλα^[23]. Με αυτόν τον τρόπο μοίρασα περίπου 150 αντίτυπα και τα υπόλοιπα τα κατέστρεψα πριν φύγω για τα σύνορα. Παρέδωσα αρκετά βιβλία στον Κούζνετσοφ, τον αγγελιοφόρο από τη Μόσχα, για να τα διαβιβάσει στο Κεντρικό Γραφείο της Εργατικής Ομάδας.

Ερώτηση: Παραμείνατε σε επαφή με το Κεντρικό Γραφείο μόνο μέσω του Κούζνετσοφ, ή συμμετείχαν και άλλα άτομα. Πείτε μας γι’ αυτό.

Απάντηση: Οι επαφές μου με το Κεντρικό Γραφείο ήταν σποραδικές. Αγωνιστές της Εργατικής Ομάδας ταξίδευαν από τη Μόσχα στο Ερεβάν για να με επισκεφθούν. Μου μίλησαν για τη δική τους παράνομη δουλειά. Εγώ, με τη σειρά μου, τους χρησιμοποιούσα για να μεταφέρω τις οδηγίες μου στο Κεντρικό Γραφείο.

Ερώτηση: Αναφέρετε τους αγωνιστές της Εργατικής Ομάδας που σας επισκέφθηκαν στο Ερεβάν.

Απάντηση: Το μόνο όνομα που θυμάμαι είναι του N. Β. Κούζνετσοφ.

Ερώτηση: Και πάλι προσπαθείτε να αποκρύψετε τις ταυτότητες των συνεργατών σας σε εχθρικές δραστηριότητες. Επιμένουμε να κατονομάσετε όλους όσους συνεργάστηκαν μαζί σας σε παράνομες εργασίες κατά τη διάρκεια της εξορίας σας στο Ερεβάν.

Απάντηση: Δεν αρνούμαι ότι υπήρχαν και άλλα άτομα εκτός από τον Κούζνετσοφ που με επισκέπτονταν στο Ερεβάν για λογαριασμό της Εργατικής Ομάδας. Απλά δεν θυμάμαι τα ονόματά τους.

Ερώτηση: Σας επισκέπτονταν μόνο μεμονωμένοι αγγελιοφόροι ή ολόκληρες ομάδες ηγετικών μελών της παράνομης Εργατικής Ομάδας;

Απάντηση: Παραδέχομαι ότι κάποτε με επισκέφθηκε μια τέτοια ομάδα.

Ερώτηση: Πότε;

Απάντηση: Το καλοκαίρι του 1927 με επισκέφθηκαν διάφορα μέλη του Κεντρικού Γραφείου και κάναμε μια συνωμοτική συνάντηση.

Ερώτηση: Πόσα μέλη του Γραφείου ήταν παρόντα σε αυτή τη συνάντηση;

Απάντηση: Μαζί με εμένα, υπήρχαν έξι μέλη του Κεντρικού Γραφείου.

Ερώτηση: Ονομάστε τα.

Απάντηση: Εκτός από εμένα, μπορώ να αναφέρω μόνο τον Σεργκέι Τιούνοφ^[24].

Ερώτηση: Γιατί;

Απάντηση: Εξαιτίας προσωπικών ηθικών λόγων.

Ερώτηση: Ποιοι «ηθικοί» λόγοι;

Απάντηση: Είμαι διατεθειμένος να διακινδυνεύσω το κεφάλι μου και να λογοδοτήσω για τις πράξεις μου, αλλά δεν θέλω να προδώσω άλλους ανθρώπους και να τους εκθέσω σε πιθανή καταστολή από τα σοβιετικά όργανα. Αν και σε προηγούμενες συνεδριάσεις και σήμερα έχω κατονομάσει ορισμένους συναδέλφους μου στην αντιπολιτευτική δράση, αυτό συμβαίνει μόνο επειδή προφανώς είναι ήδη γνωστοί στα ανακριτικά όργανα.

Ερώτηση: Γιατί υποθέτετε ότι οι άλλοι συμμετέχοντες στην Εργατική Ομάδα και, ειδικότερα, τα μέλη του Κεντρικού Γραφείου, δεν είναι γνωστοί στα όργανα της κρατικής ασφάλειας;

Απάντηση: Απ’ όσο γνωρίζω, δεν είχαν υποστεί προηγουμένως καταστολή από τα όργανα της σοβιετικής κυβέρνησης και πιστεύω ότι σήμερα ζουν ελεύθεροι, χωρίς να υπάρχουν υποψίες για τις σχέσεις τους στο παρελθόν μαζί μου.

/.../

[Τόμος 3, σσ. 46-47.]

5. Πρακτικό ανάκρισης του Γκ. Ι. Μιάσνικοφ, 1 Φεβρουαρίου 1945.

Ερώτηση: Τι κάνατε αρχικά στο Παρίσι^[25];

Απάντηση: Αμέσως μετά την άφιξή μου στο Παρίσι, συναντήθηκα με τον Πρυντομώ^[26], έναν εκδότη της αναρχοσυνδικαλιστικής εφημερίδας l’Ouvrier communiste,^[27] μέσω του οποίου συναντήθηκα με κάποιον Ζιγκούλεφ-Ιρίνιν^[28].

Ο Ζιγκούλεφ-Ιρίνιν είχε εκείνη την εποχή μια μικρή επιχείρηση που έπλενε βιτρίνες καταστημάτων και μου κανόνισε κάποια δουλειά^[29].

Ερώτηση: Γνωρίζουμε ότι η σχέση σας με τον Ζιγκούλεφ-Ιρίνιν δεν αφορούσε μόνο την «επιχείρησή» του, αλλά μάλλον συνεργαστήκατε μαζί του σε ενεργή υπονόμευση κατά του σοβιετικού κράτους. Επομένως, πρώτα απ’ όλα, πείτε μας γι’ αυτό.

Απάντηση: Ο Ζιγκούλεφ-Ιρίνιν (δεν θυμάμαι το μικρό του όνομα και το πατρώνυμό του) είχε εργαστεί στη σοβιετική πρεσβεία στο Βερολίνο. Το 1927 έγινε μη επαναπατριζόμενος· σύμφωνα με τις πολιτικές του πεποιθήσεις, ήταν αναρχικός. Στο Παρίσι εξέδιδε την εφημερίδα Πουτ τρούντα [Η φωνή της εργασίας]. Δύο από τα άρθρα μου είχαν δημοσιευτεί σε αυτή την εφημερίδα ακόμη και πριν από την άφιξή μου στο Παρίσι – είχαν γραφτεί από εμένα στην Τουρκία και είχαν σταλεί από εκεί στη Γαλλία.^[30] Μόλις έφτασα στο Παρίσι, η πρώτη μου παρόρμηση ήταν να συνεργαστώ με τον Ιρίνιν σε αυτή την εφημερίδα. Ωστόσο, σύντομα προέκυψαν διαφορές μεταξύ μας και διέκοψα κάθε επαφή μαζί του. Το γεγονός ήταν ότι ο Ζιγκούλεφ-Ιρίνιν μου φαινόταν ένα πολύ αμφίβολο πρόσωπο. Πίστευα ότι ήταν πράκτορας της γαλλικής αστυνομίας ή, εν πάση περιπτώσει, ότι συνδεόταν με κάποια οργάνωση της Λευκής Φρουράς^[31]. Επέμενε να συναντηθώ με τον γνωστό λευκό εμιγκρέ Μπούρτσεφ, την ίδια στιγμή που ο Μπούρτσεφ εξαπέλυε μύδρους για μένα στην εφημερίδα του Ομπστσέγε ντιέλο [Κοινός σκοπός], κατηγορώντας με για την οργάνωση της δολοφονίας του Μιχαήλ Ρομανώφ.^[32] Αυτή η εκστρατεία έγινε γνωστή από ολόκληρο τον Τύπο της Λευκής Φρουράς, και αναγκάστηκα όχι μόνο να αποφύγω τον Ζιγκούλεφ-Ιρίνιν,^[33] αλλά και να κρυφτώ στο σπίτι του Γάλλου φίλου μου Βαλντσπυργκέ. Έζησα στο διαμέρισμά του για σχεδόν έξι μήνες, χωρίς να βγω ποτέ έξω. Μόνο στις αρχές του 1931 μπόρεσα να βρω δουλειά ως μηχανικός σε ένα κατάστημα που ανήκε στον Ντυρκό^[34].

/.../

Ερώτηση: Όσο ήσασταν στο εξωτερικό, είχατε επαφές στην ΕΣΣΔ με σκοπό τη διεξαγωγή εχθρικών δραστηριοτήτων. Πείτε μας γι’ αυτές.

Απάντηση: Δεν είχα κανενός είδους επαφή με το Κεντρικό Γραφείο της Εργατικής Ομάδας. Θυμάμαι ότι το 1931 ταχυδρόμησα το φυλλάδιό μου Η Τελευταία Εξαπάτηση στη διεύθυνση της ζάβκομ [εργοστασιακή επιτροπή] του εργοστασίου στρατιωτικού εξοπλισμού του Περμ (Μοτοβιλίχα). Είχα γράψει το φυλλάδιο όσο ήμουν ακόμα εξόριστος στο Ερεβάν και εκδόθηκε με δικά μου έξοδα το 1931 στο Παρίσι. Σε αυτό το φυλλάδιο προσπάθησα να αποδείξω ότι η προλεταριακή δημοκρατία δεν υπήρχε στη Σοβιετική Ένωση και ότι το σοβιετικό κράτος είχε μετατραπεί σε καπιταλιστικό κράτος. Έγραφα ότι η κρατική εξουσία στη Ρωσία είχε καταληφθεί από μια κομματική-σοβιετική γραφειοκρατία και ζητούσα την εξάλειψη αυτής της γραφειοκρατίας.

Ερώτηση: Μιλώντας απερίφραστα, ζητήσατε την ανατροπή του υπάρχοντος συστήματος στην ΕΣΣΔ;

Απάντηση: Στο φυλλάδιό μου Η Τελευταία Εξαπάτηση ανέφερα την ανάγκη για θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις στην ΕΣΣΔ. Συγκεκριμένα, ζήτησα την κατάργηση του Σοβναρκόμ [Συμβούλιο Λαϊκών Επιτρόπων], συγκρίνοντας το με το υπουργικό συμβούλιο ενός αστικού κράτους. Έγραψα επίσης ότι θα έπρεπε να υπάρξει αμνηστία για όλους τους πολιτικούς κρατούμενους που συνελήφθησαν για αντισοβιετική δραστηριότητα και επεσήμανα την ανάγκη να εξαλειφθούν οι δικαστικές λειτουργίες της GPU και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη εναλλακτικών απόψεων που αντιτίθενται στο ΡΚΚ(μπ) και το σοβιετικό κράτος.

Ερώτηση: Πού αλλού στην ΕΣΣΔ στέλνατε αντισοβιετική λογοτεχνία;

Απάντηση: Δεν έκανα άλλες τέτοιες αποστολές στην ΕΣΣΔ. Εκτυπώθηκαν χίλια αντίτυπα του φυλλαδίου μου Η Τελευταία Εξαπάτηση και τα διένειμα μόνο στο εξωτερικό.

Ερώτηση: Με ποια μέσα;

Απάντηση: Στην αρχή προσπάθησα να τα πουλήσω μέσω ενός από τα καταστήματα της Λευκής Φρουράς στο Παρίσι, αλλά μου το αρνήθηκαν. Μετά από αυτό αποφάσισα να διανείμω το φυλλάδιο μόνος μου. Κατάφερα να πουλήσω μόνο μερικές δεκάδες αντίτυπα. Έστειλα μερικά αντίτυπα στο Εργατικό Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας [KAPD], στο Συνέδριο Βιομηχανικών Συνδικάτων της Αμερικής [CIO;], στο Ανεξάρτητο Εργατικό Κόμμα της Αγγλίας και μερικά αντίτυπα στάλθηκαν στο Βέλγιο.

Επιπλέον, έστειλα μερικά φυλλάδια σε ηγέτες του αναρχοσυνδικαλιστικού κινήματος στη Γαλλία, με τους οποίους είχα δημιουργήσει προσωπική επαφή εκείνη την εποχή.

Ερώτηση: Με ποιον συγκεκριμένα;

Απάντηση: Συναντήθηκα με τους εκδότες του αναρχοσυνδικαλιστικού περιοδικού Proletarian Revolution: Ρομπέρ Λουζόν και Πιερ Μονάτ. Με βοήθησαν να βρω δουλειά. Ως αναρχοσυνδικαλιστές, οι απόψεις τους ήταν κοντά στις δικές μου και διατηρούσα φιλικές σχέσεις μαζί τους. Από το 1931 συμμετείχα στη δημόσια ζωή των Γάλλων αναρχοσυνδικαλιστών και ήμουν μέλος της Ενιαίας Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών [CGTU]^[35].

Επίσης, είχα καλές σχέσεις με τον Τρεν, τον πρώην Γενικό Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος [PCF]^[36], ο οποίος βρισκόταν σε αντιπαράθεση με την Κομιντέρν και με την ηγεσία του PCF. Αυτό που μας έφερε κοντά ήταν η ιδέα της ίδρυσης μιας Εργατικής Διεθνούς. Του έδωσα την πλατφόρμα και το καταστατικό μιας μελλοντικής Διεθνούς που είχα συντάξει όταν ζούσα ακόμα στην Τουρκία. Το σχέδιό μου ήταν να συγκεντρώσω όλα τα ρεύματα του διεθνούς εργατικού κινήματος που ήταν σε αντίθεση με την 3η Διεθνή. Το σχέδιό μου μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον Τρεν, πολυγραφήθηκε και διανεμήθηκε στη Γαλλία. Ο Τρεν έστειλε μερικά αντίγραφα στη Γερμανία, το Βέλγιο και την Αμερική.

Θα πρέπει να πω ότι προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ένα κέντρο ανταλλαγής πληροφοριών για όλες τις αντιπολιτευτικές ομάδες που δεν είχαν ενταχθεί στην Κομιντέρν. Ωστόσο, στο τέλος δεν έγινε τίποτα. /.../

Το 1934 έγραψα μια Έκκληση προς τους Γάλλους εργάτες και τύπωσα 2.000 αντίτυπα. Στην Έκκλησή μου έγραφα για την τρομοκρατία στη Σοβιετική Ένωση και για τις μαζικές διώξεις αντιπολιτευόμενων για παράνομες δραστηριότητες. Έγραψα ότι ο Σεργκέι Τιούνοφ, ο πρώην εκδότης του Ο Εργατικός Δρόμος προς την Εξουσία, οργάνου της Ομάδας Εργατών, ήταν προφυλακισμένος για έξι χρόνια και βασανιζόταν στα μπουντρούμια της GPU. Πήρα σταθερή θέση ενάντια στο ΠΕΚΚ(μπ) και το σοβιετικό κράτος και κάλεσα τους εργάτες να απαιτήσουν την απελευθέρωση του Τιούνοφ^[37].

Ερώτηση: Ποια ήταν η πηγή των δυσφημιστικών πληροφοριών για τη Σοβιετική Ένωση που χρησιμοποιήσατε για τη σύνταξη της Έκκλησής σας.

Απάντηση: Πληροφορήθηκα για τη σύλληψη του Σεργκέι Τιούνοφ από την GPU από τον πρώην υπάλληλο της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΕΚΚ(μπ) Βολίντσεφ, ο οποίος δραπέτευσε από τη Σοβιετική Ένωση. Μίλησα επίσης με έναν Βέλγο υπήκοο που είχε εργαστεί προηγουμένως στη Μόσχα, καθώς και με τον αναρχοσυνδικαλιστή Λαζάρεβιτς,^[38] ο οποίος ήταν ένας άλλος δραπέτης από την ΕΣΣΔ. Οι πληροφορίες που πήρα από τις συνομιλίες μου με αυτά τα άτομα χρησιμοποιήθηκαν στην προετοιμασία της Έκκλησης προς τους Γάλλους εργάτες. 1500 αντίτυπα αυτής της Έκκλησης διανεμήθηκαν σε αναρχοσυνδικαλιστικά συνδικάτα στη Γαλλία. 400 αντίτυπα κατασχέθηκαν από τη γαλλική αστυνομία κατά τη διάρκεια μιας έρευνας.

Ερώτηση: Και τι συνέβη με τα υπόλοιπα 100 αντίγραφα;

Απάντηση: Είναι πιθανό να τα έστειλα για να διανεμηθούν σε άλλες χώρες, αλλά δεν μπορώ να θυμηθώ τώρα.

Ερώτηση: Στάλθηκε κανένα στη Σοβιετική Ένωση;

Απάντηση: Απ’ όσο θυμάμαι, έστειλα μερικά στο Περμ, στη διεύθυνση του ζάβκομ του εργοστασίου Μοτοβιλίχα. Ήλπιζα ότι οι παλιές αντιπολιτευτικές μου διασυνδέσεις ήταν ακόμα απείραχτες στη Μοτοβιλίχα και ότι η Έκκλησή μου προς τους Γάλλους εργάτες θα έβρισκε συμπάθεια και υποστήριξη.

Πρέπει να πω ότι μετά τη δημοσίευση αυτής της Έκκλησης το 1934, συνελήφθην από τη γαλλική αστυνομία και κατηγορήθηκα για ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις της Γαλλίας. Εκδόθηκε διαταγή απέλασής μου από τη χώρα. Αποφυλακίστηκα με τον όρο να εγκαταλείψω τη Γαλλία εντός τριών ημερών^[39]. Δεν υπάκουσα στη διαταγή αυτή και κρύφτηκα στο σπίτι του φίλου μου Ανρί Μπαρρέ^[40].

Στη συνέχεια, δύο μήνες αργότερα, κατόπιν αιτήματος του Ζουώ, του γενικού γραμματέα της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργασίας (CGT), η διαταγή απέλασής μου από τη Γαλλία ακυρώθηκε. Έφυγα από το Παρίσι το 1934 και μετακόμισα στην πόλη Κουλομιέρ, όπου βρήκα δουλειά στην κατασκευή μιας κλινικής για τον Δρ Ρενέ Αρμπελιέ. Εργάστηκα εκεί μέχρι το 1936 και στη συνέχεια επέστρεψα στο Παρίσι.

Ερώτηση: Πού εργαστήκατε μετά την επιστροφή σας στο Παρίσι;

Απάντηση: Προσλήφθηκα στη Διεθνή Έκθεση και εργάστηκα εκεί μέχρι το 1937. Εκείνη την εποχή, δούλευα πάνω στο βιβλίο μου Η νίκη και η ήττα της εργατικής τάξης στην ΕΣΣΔ ή Ποιος πρόδωσε τον Οκτώβρη – Ο Λένιν; ο Τρότσκι; ο Στάλιν; Τελείωσα το βιβλίο, αλλά δεν μπόρεσα να το εκδώσω. Αν είναι απαραίτητο για την έρευνα, μπορώ να συνοψίσω το περιεχόμενο του βιβλίου.

Ερώτηση: Η εχθρότητά σας προς το σοβιετικό κράτος και οι συκοφαντίες σας που απευθύνονται στο ΠΕΚΚ(μπ) είναι αρκετά γνωστές, οπότε δεν χρειάζεται να σταθούμε στο συκοφαντικό περιεχόμενο του βιβλίου σας. Πείτε μας τι κάνατε στη συνέχεια.

Απάντηση: Μετά την ολοκλήρωση του γαλλικού περιπτέρου στη Διεθνή Έκθεση, έμεινα χωρίς δουλειά για κάποιο χρονικό διάστημα. Το 1938 έπιασα δουλειά στο εργοστάσιο Lustra, όπου έντυνα και έβαφα γούνες, αλλά απολύθηκα μετά από έξι μήνες. Στα τέλη του 1938 βρήκα δουλειά ως μηχανικός σε μια ιδιωτική εταιρεία που κατασκεύαζε ανταλλακτικά για το Μετρό. Εκείνη την περίοδο ολοκλήρωσα ένα βιβλίο για τη μετάβαση από την αστική στη σοσιαλιστική επανάσταση: Το χρονικό του εργατικού κινήματος στο Μοτοβίλιχα. Θα πρέπει να αναφέρω ότι σε αυτό το βιβλίο δεν διέπραξα καμία επίθεση εναντίον του ΠΕΚΚ(μπ).

Ερώτηση: Εννοείτε ότι σταματήσατε τις ανατρεπτικές σας δραστηριότητες κατά της ΕΣΣΔ;

Απάντηση: Μέχρι τότε είχα σταματήσει τον αγώνα μου κατά του ΠΕΚΚ(μπ) και δεν έκανα πλέον καμία ενέργεια προς αυτή την κατεύθυνση.

Ερώτηση: Δεν είναι αλήθεια ότι, όντας άσπονδος εχθρός της σοβιετικής εξουσίας, συμμετείχατε σε ενεργή υπονόμευση κατά του σοβιετικού κράτους μέχρι πρόσφατα; Μην προσπαθήσετε να κρύψετε τίποτα από την έρευνα και πείτε την αλήθεια!

Απάντηση: Δεν κρύβω τίποτα από την έρευνα και λέω μόνο την αλήθεια. Έχω πει τα πάντα για τον αγώνα μου ενάντια στο ΠΕΚΚ(μπ) και δεν έχω τίποτα περισσότερο να πω.

Ερώτηση: «Τίποτα περισσότερο να πείτε» επειδή θέλετε να κρύψετε τις διασυνδέσεις σας με ξένες μυστικές υπηρεσίες που εμπλέκονται σε δραστηριότητες που στρέφονται κατά της ΕΣΣΔ;

Απάντηση: Ποτέ δεν είχα «διασυνδέσεις με ξένες μυστικές υπηρεσίες», οπότε δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο να πω. Σας παρακαλώ να με πιστέψετε όταν λέω ότι κατά την τελευταία περίοδο όχι μόνο δεν αντιτάχθηκα με κανέναν τρόπο στο σοβιετικό κράτος, αλλά μάλλον, υπό συνθήκες πολέμου, θεώρησα απαραίτητο να σταματήσω κάθε αγώνα εναντίον του ΠΕΚΚ(μπ). Και παρότρυνα τους Γάλλους εργάτες να υποστηρίξουν τη Σοβιετική Ένωση.

Ερώτηση: Προσπαθείτε να παρουσιάσετε τον εαυτό σας ως πατριώτη του σοβιετικού κράτους. Δεν πρόκειται να πετύχει. Απλά πείτε μας τι κάνατε στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.

Απάντηση: Κάτω από τους Γερμανούς δούλευα ως μηχανικός στο εργαστήριο που κατασκεύαζε ανταλλακτικά για το Μετρό και στη συνέχεια, στις αρχές του 1941, συνελήφθην.

Ερώτηση: Ποιες ήταν οι συνθήκες της σύλληψής σας από τους Γερμανούς;

Απάντηση: Στις 23 Ιουνίου 1941 αποφάσισα να επισκεφθώ τη σοβιετική πρεσβεία στο Παρίσι για να λάβω άδεια να φύγω από τη Γαλλία για την ΕΣΣΔ ή, τουλάχιστον, να προσφέρω τις υπηρεσίες μου στις σοβιετικές αρχές. Αλλά η πρεσβεία είχε ήδη καταληφθεί από τους Γερμανούς, οι οποίοι με συνέλαβαν. Όταν οι Γερμανοί με ρώτησαν τι έκανα στην Πρεσβεία, απάντησα ότι είχα τρεις γιους που ήταν επιλέξιμοι για στρατιωτική θητεία και ζούσαν στη Σοβιετική Ένωση, και είχα πάει στην Πρεσβεία για να ενημερωθώ για την τύχη τους. Αφού έλεγξαν τα έγγραφά μου, οι Γερμανοί με άφησαν ελεύθερο υπό τον όρο να δηλώνω παρών στην Γκεστάπο σε καθημερινή βάση. Έπρεπε να το κάνω αυτό για τρεις μήνες και στη συνέχεια απαλλάχτηκα από αυτή την υποχρέωση.

Ερώτηση: Προφανώς οι Γερμανοί απαιτούσαν από εσάς όχι μόνο να επισκέπτεστε την Γκεστάπο, αλλά και να συνεργάζεστε μαζί τους, έτσι δεν είναι;

Απάντηση: Όχι, δεν ανέλαβα καμία τέτοια υποχρέωση έναντι των Γερμανών, ούτε θα μπορούσα, αφού ήμουν τελείως ενάντια σε αυτούς. Μέχρι τον Ιούλιο του 1942 συνέχισα να εργάζομαι ως μηχανικός κάνοντας παραγωγικές δουλειές και στη συνέχεια διέφυγα στην Τουλούζη, στην μη κατεχόμενη ζώνη της Γαλλίας. Ένα μήνα μετά την άφιξή μου στην Τουλούζη, συνελήφθην από τη γαλλική αστυνομία.

Ερώτηση: Για ποιο λόγο;

Απάντηση: Η αστυνομία μου είπε ότι η σύλληψή μου οφειλόταν στο γεγονός ότι το 1934 έπρεπε να απελαθώ από τη Γαλλία ως αλλοδαπός. Όταν όμως προσκόμισα το σχετικό έγγραφο που έδειχνε ότι η διαταγή αυτή είχε αναιρεθεί, η αστυνομία σκαρφίστηκε μια νέα κατηγορία, ότι δηλαδή ήμουν τρομοκράτης.

Ερώτηση: Σύμφωνα με την αστυνομία, τι είχατε κάνει ώστε να δικαιολογείται ο χαρακτηρισμός «τρομοκράτης»;

Απάντηση: Ανακρίθηκα μόνο μία φορά και στη συνέχεια στάλθηκα σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης κοντά στην Τουλούζη. Κρατήθηκα σε αυτό το στρατόπεδο για επτά μήνες. Τον Απρίλιο του 1943, μαζί με άλλους κρατούμενους, μεταφέρθηκα στο στρατόπεδο «Soulac», που βρισκόταν 90 χιλιόμετρα από το Μπορντό. Τον Αύγουστο του 1943 δραπέτευσα από το στρατόπεδο αυτό και κατευθύνθηκα προς το Παρίσι, όπου έζησα παράνομα μέχρι την απελευθέρωση του Παρισιού από τους Γερμανούς^[41].

Ερώτηση: Δίνετε αντιφατικές μαρτυρίες για τις συνθήκες της σύλληψής σας από τους Γερμανούς και από τη γαλλική αστυνομία, καθώς και για τον χρόνο που περάσατε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Προφανώς προσπαθείτε να αποκρύψετε το προδοτικό σας έργο στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Στην επόμενη ανάκριση θα πρέπει να πείτε την αλήθεια. /.../

[Τόμος 3, σσ. 56-62.]

6. Πρακτικό ανάκρισης του Γκ. Ι. Μιάσνικοφ, 6 Μαρτίου 1945

/.../

Ερώτηση: Τι κάνατε μετά την απελευθέρωση του Παρισιού από τους Γερμανούς;

Απάντηση: Συνέχισα να εργάζομαι ως μηχανικός στην Verboom & Durouchard, κατασκευάζοντας μεταλλικά εξαρτήματα για το παρισινό μετρό. Στις 27 Νοεμβρίου 1944, σταμάτησα να εργάζομαι στο πλαίσιο της προβλεπόμενης αναχώρησής μου για τη Σοβιετική Ένωση.

Ερώτηση: Παρόλο που είστε άσπονδος εχθρός του σοβιετικού κράτους, αποφασίσατε να ταξιδέψετε στη Σοβιετική Ένωση. Πείτε μας ποιες ήταν οι προθέσεις σας όταν αποφασίσατε να έρθετε στην ΕΣΣΔ.

Απάντηση: Θα εργαζόμουν στο Υπουργείο Εξωτερικών ή ως ανταποκριτής σε μια από τις εθνικές εφημερίδες.

Ερώτηση: Και τι σκοπεύατε να κάνετε όσον αφορά τον αγώνα ενάντια στη σοβιετική εξουσία;

Απάντηση: Την άδεια που μου δόθηκε για να επιστρέψω στη Σοβιετική Ένωση την ερμήνευσα ως νομιμοποίηση της Εργατικής Ομάδας, η οποία θα μπορούσε να συνεχίσει την αντιπολιτευτική δραστηριότητα υπό συνθήκες νομιμότητας. Αρχικά, σκόπευα να εκδώσω ένα περιοδικό που θα συγκέντρωνε όλους όσους συμπαθούσαν τις ιδέες μου, προετοιμάζοντας έτσι τη βάση για την οργάνωση ενός δεύτερου κόμματος.

Ερώτηση: Ποιο είναι αυτό το δεύτερο κόμμα για το οποίο μιλάτε;

Απάντηση: Από τη στιγμή που βρέθηκα στη Σοβιετική Ένωση, οραματίστηκα τη δημιουργία ενός δεύτερου κόμματος με βάση το μανιφέστο της Εργατικής Ομάδας που είχα γράψει το 1923. Σύμφωνα με το σχέδιό μου, αυτό το κόμμα θα «ανταγωνιζόταν» το ΠΕΚΚ(μπ) σε όλες τις κοινωνικές και κυβερνητικές οργανώσεις της Σοβιετικής Ένωσης, όπως τα σοβιέτ, τα συνδικάτα και τους συνεταιρισμούς. Ένα παράδειγμα του είδους του πολιτικού συστήματος που είχα στο μυαλό μου για την ΕΣΣΔ είναι το δικομματικό σύστημα διακυβέρνησης στις ΗΠΑ. Αντλώντας από την εμπειρία των δύο ανταγωνιστικών πολιτικών κομμάτων στην Αμερική, των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικανών, φαντάστηκα ότι και στην ΕΣΣΔ θα μπορούσαν να δημιουργηθούν δύο κόμματα: το ΠΕΚΚ(μπ) και ένα δεύτερο κόμμα, με επικεφαλής εμένα, τον Μιάσνικοφ. Αυτό το κόμμα θα έπαιρνε θέση αντιπολίτευσης προς το ΠΕΚΚ(μπ) σε όλα τα ζητήματα.

Ερώτηση: Σε ποια στοιχεία σκοπεύατε να βασιστείτε για την οργάνωση αυτού του κόμματος.

Απάντηση: Υπολόγιζα κυρίως σε εκείνα τα στοιχεία της εργατικής τάξης και της αγροτιάς που αποδέχονταν το πρόγραμμά μας.

Ερώτηση: Και πιο συγκεκριμένα;

Απάντηση: Αρχικά, περίμενα να βασιστώ στα απομεινάρια της Εργατικής Ομάδας και σε όλα τα στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των μελών του ΠΕΚΚ(μπ), που θα τάσσονταν στο πλευρό μου μετά τη δημοσίευση της διακήρυξης.

Ερώτηση: Ποια διακήρυξη;

Απάντηση: Η διακήρυξη για την ανακοίνωση της νομιμοποίησης της Εργατικής Ομάδας.

Ερώτηση: Με ποιον, συγκεκριμένα, από τις προηγούμενες αντισοβιετικές σας διασυνδέσεις, σκοπεύατε να δημιουργήσετε επαφή.

Απάντηση: Οι όποιες επαφές θα προέρχονταν από τη μελλοντική πρακτική μου δραστηριότητα. Δεν μπορώ να αναφέρω ονόματα τώρα, γιατί ζω στο εξωτερικό από το 1928 και δεν είχα ποτέ δεσμούς με παράνομες αντισοβιετικές οργανώσεις.

/.../

[Τόμος 3, σσ. 66-67.]

7. Ο Γκ. Ι. Μιάσνικοφ προς τον Λαϊκό Επίτροπο Εξωτερικών Υποθέσεων Β. Μ. Μολότοφ.^[42]

1 Απριλίου 1945

Δήλωση

Το δικαίωμα στο άσυλο είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα που κατακτήθηκαν στις ιστορικές μάχες των τιτάνιων δυνάμεων της ελευθερίας, της σκέψης και της δημιουργικότητας έναντι των δυνάμεων της δουλείας, της καταπίεσης, της βίας και του σκοταδισμού. Ακόμη και η Ιερά Εξέταση αναγκάστηκε να το αναγνωρίσει. Σύμφωνα με την καθιερωμένη παράδοση, μια κυβέρνηση που χορηγεί βίζα σε έναν πολιτικό μετανάστη για να εισέλθει στην επικράτειά της, παραιτείται έτσι από τη δίωξη για δραστηριότητες που έλαβαν χώρα πριν από την έκδοση της βίζας. Ανρί Γκιλμπό, Ζακ Σαντούλ, Μορίς Τορέζ^[43] – και οι τρεις ήταν λιποτάκτες σε καιρό πολέμου, αλλά μόλις έλαβαν βίζα, οι ποινές τους καταργήθηκαν αυτόματα και μπόρεσαν να ζήσουν και να δράσουν ελεύθερα. Υπάρχουν χιλιάδες τέτοια παραδείγματα.

Είμαι ένας στοχαστής και συγγραφέας της εργατικής τάξης που έζησα ως πρόσφυγας στη Γαλλία και έλαβα πρόσκληση από την κυβέρνηση της πατρίδας μου να επιστρέψω. Επέστρεψα. Και με πήγαν κατευθείαν από το αεροδρόμιο στις φυλακές της NKVD και με παρέδωσαν στην αντικατασκοπεία, η οποία κατασκευάζει εξωφρενικές και τερατώδεις κατηγορίες εναντίον μου. Αυτή η μεταχείριση συνοδεύεται από απόλυτο χλευασμό, εκδικητικούς τραμπουκισμούς και οξείες στερήσεις.

Εάν η «πίστη» (οι πεποιθήσεις) μου δεν είναι συμβατή με το να ζω ελεύθερα στην ΕΣΣΔ, τότε ζητώ την ευκαιρία να φύγω στο εξωτερικό. Στη Γαλλία εργάστηκα ως μηχανικός. Ακολουθώντας τις οδηγίες της πρεσβείας, υπέβαλα παραίτηση και εγκατέλειψα τη δουλειά μου και κατέληξα στην Εφεδρεία του προσωπικού της NKVD.

Κέρδιζα 28 φράγκα/ώρα, δούλευα 208 ώρες/μήνα: 26 x 208 = 5.824 φράγκα (υπολογίζοντας περίπου την αγοραστική δύναμη του φράγκου του 1941). Παρακαλώ να διατάξετε να μου καταβληθούν οι μισθοί μου, υπολογισμένοι από τη στιγμή που εγκατέλειψα τη δουλειά μου μέχρι την ημέρα που θα επιστρέψω και πάλι στην εργασία μου.

Με όλο το σεβασμό,

Γκ. Μιάσνικοφ

[Τόμος 3, σσ. 66-67.]

8. Γκ. Ι. Μιάσνικοφ προς τον Λαϊκό Επίτροπο Κρατικής Ασφάλειας

[Απρίλιος 1945]

Προς τον πολίτη Λαϊκό Επίτροπο [Νάρκομ] της Κρατικής Ασφάλειας

Δήλωση

Το καθεστώς των πολιτικών κρατουμένων στις τσαρικές φυλακές ήταν συνώνυμο με καθετί βάρβαρο, σκληρό, ανελέητο και εκδικητικό.

Ο ρωσικός λαός επιδόθηκε σε αγώνα με το τσαρικό καθεστώς. Το κόμμα μας των Μπολσεβίκων δεν ήταν το τελευταίο από τις δυνάμεις αυτών των αντιμαχόμενων στρατών, και εγώ, ως μέλος αυτού του κόμματος, δεν ήμουν ο τελευταίος από τους αγωνιστές που συμμετείχαν. Ως τέτοιος, είχα τη δυνατότητα να βιώσω όλες τις χαρές αυτού του καταραμένου καθεστώτος. Επειδή ανήκα σ’ αυτό το κόμμα, μου επιβλήθηκαν τρεις ποινές καταναγκαστικών έργων και άλλη μία για κατοχή και κατασκευή εκρηκτικών υλών και οβίδων (μπορείτε να πιστέψετε το λόγο μου, πολίτη Νάρκομ, ότι οι βόμβες που ετοιμάζαμε δεν προορίζονταν για επιδόρπιο των Ρομανόφ και των λακέδων τους).^[44] Όταν ήμουν έγκλειστος σε διάφορες φυλακές και κάτεργα καταναγκαστικών έργων επί οκτώ χρόνια, ούτε στο στάδιο της προανάκρισης ούτε μετά την καταδίκη μου απαγορεύτηκε ποτέ:

1) η αλληλογραφία με συγγενείς και φίλους,

2) να δέχομαι επισκέψεις από συγγενείς και φίλους,

3) να έχω υλικό για να γράφω και τη δυνατότητα να ασχολούμαι με το συγγραφικό έργο.

Αυτά συνέβαιναν τότε. Και τώρα, θεωρώντας ότι ο αέρας του Παρισιού μου έκανε κακό, με δελέασαν να φύγω και με έριξαν σε εκείνο το καθαρτήριο για τα σώματα και τις ψυχές των σοβιετικών πολιτών – τα μπουντρούμια της μυστικής αστυνομίας. Εκεί, σε ένα μικροσκοπικό κελί, με ελάχιστο φως, αέρα ή φαγητό, είμαι χωρίς καπνό, επισκέψεις και υλικό για να γράψω και δεν μου επιτρέπεται να μιλήσω.

Αφού πέρασα τρεις μήνες σε αυτό το καθαρτήριο, πρέπει να καθαρίστηκα από κάθε μόλυνση και να σωθεί η ψυχή μου. Επομένως, επιτρέψτε μου τουλάχιστον τα ίδια προνόμια με το τσαρικό καθεστώς.

Με σεβασμό σε αυτόν τον θεσμό και τον επικεφαλής του,

Γκ. Μιάσνικοφ^[45]

[Τόμος 3, ξεχωριστός φάκελος.]

9. Πρακτικό ανάκρισης του Γκ. Ι. Μιάσνικοφ, 7 Μαΐου 1945

Ερώτηση: Τι κάνατε στην «ελεύθερη» ζώνη της Γαλλίας;

Απάντηση: Μέσα σε ένα μήνα από την άφιξή μου στην Τουλούζη, συνελήφθην από τη γαλλική αστυνομία. /.../

Αφού μου απαγγέλθηκαν κατηγορίες, έκανα έκκληση στον Αμερικανό πρόξενο στο Βισύ να με πάρει υπό προστασία ως Σοβιετικό πολίτη που επιθυμούσε να αποφύγει να παραδοθεί στους Γερμανούς ως όμηρος. Στη δήλωσή μου προς τον Αμερικανό πρόξενο, έγραψα ότι κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στη Σοβιετική Ένωση κατείχα μια σειρά από υπεύθυνες θέσεις και τις απαρίθμησα. Ότι στη συνέχεια είχα ξεκινήσει έναν αντιπολιτευτικό αγώνα εναντίον της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΕΚΚ(μπ) και για πολιτικούς λόγους είχα μεταναστεύσει στη Γαλλία.

Παρά ταύτα, η σοβιετική κυβέρνηση δεν μου είχε στερήσει την υπηκοότητα. Ζήτησα από τον πρόξενο να το λάβει υπόψη του και να μου παράσχει βοήθεια για να αποφύγω την παράδοσή μου στους Γερμανούς από τις αρχές του Βισύ. Η δήλωση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να περιοριστούν οι ενέργειες της αστυνομίας και με έστειλαν σε γαλλικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.

[Τόμος 3, σσ. 70-72.]

10. Πρακτικό ανάκρισης του Γκ. Ι. Μιάσνικοφ, 19 Οκτωβρίου 1945.

Ερώτηση: Από τότε που επιστρέψατε στην ΕΣΣΔ, αλλάξατε τις απόψεις σας σχετικά με τη φραξιονιστική δραστηριότητα;

Απάντηση: Δεν έχω αλλάξει τις απόψεις μου ούτε σκοπεύω να τις αλλάξω.

Ερώτηση: Επιστρέφοντας στην ΕΣΣΔ, ήταν στις προθέσεις σας να συνεχίσετε να εργάζεστε σύμφωνα με τις πολιτικές σας πεποιθήσεις, τις οποίες ορίσατε νωρίτερα;

Απάντηση: Επιστρέφοντας στην ΕΣΣΔ, πίστευα ότι θα είχα τη δυνατότητα να εργαστώ για τη δημιουργία ενός νέου κόμματος.

Ερώτηση: Έχετε κάτι άλλο να πείτε στους ανακριτές σχετικά με τις κατηγορίες εναντίον σας;

Απάντηση: Όσον αφορά τις κατηγορίες εναντίον μου, επιβεβαιώνω πλήρως τα στοιχεία που έδωσα και δεν υπάρχει τίποτα άλλο ουσιαστικό που μπορώ να προσθέσω.

Ερώτηση: Έχετε κάποιου είδους δήλωση ή αίτηση σχετικά με τη διερεύνηση της υπόθεσής σας;

Απάντηση: Μόνο ότι υποβάλλω αίτηση για την απελευθέρωσή μου από την κράτηση με την προϋπόθεση ότι θα δεσμευτώ να μην εμπλακώ σε κανενός είδους πολιτική φραξιονιστική δραστηριότητα. /.../

Ερώτηση: Εφόσον παραμένετε ανυποχώρητος στην εχθρική πολιτική σας στάση σε σχέση με το ΠΕΚΚ(μπ), πώς τολμάτε να υποβάλετε αίτηση για την άρση των προληπτικών μέτρων που εφαρμόστηκαν σε βάρος σας;

Απάντηση: Εγώ, παραμένοντας σταθερός στις πολιτικές μου πεποιθήσεις, θα απέχω από κάθε είδους πολιτική δραστηριότητα χωρίς την άδεια των αρμόδιων αρχών.

Ερώτηση: Έχετε άλλες αναφορές ή δηλώσεις;

Απάντηση: Δεν έχω άλλες αναφορές ή δηλώσεις. /.../

[Τόμος 3, σσ. 95v.-96v.]

11. Από τα πρακτικά της συνεδρίασης του δικαστηρίου. 24 Οκτωβρίου 1945. Άκρως απόρρητο.

Πρακτικά της κλειστής δικαστικής συνεδρίασης του Στρατιωτικού Κολεγίου του Ανώτατου Δικαστηρίου της ΕΣΣΔ.

Πόλη της Μόσχας

Προεδρεύων: Β. Β. Ούλριχ

Μέλη: Α. Μ. Ορλόφ

Υποστράτηγος του δικαστικού σώματος Ι. Ο. Ματούλεβιτς

Γραμματέας: Μαζούρ

Στις 20:50 ο πρόεδρος άνοιξε τη δικαστική συνεδρίαση του Στρατιωτικού Κολλεγίου και ανακοίνωσε ότι σκοπός της ακρόασης ήταν η επανεξέταση της υπόθεσης κατά του Γκαβρίιλ Ίλιτς Μιάσνικοφ, ο οποίος διώκεται βάσει του άρθρου 1 του Συντάγματος. 58-1α του Ποινικού Κώδικα της ΡΣΟΣΔ /.../.

Πρόεδρος: Κατηγορούμενε Μιάσνικοφ, αντιλαμβάνεστε την κατηγορία που σας απαγγέλθηκε και αναγνωρίζετε την ενοχή σας;

Κατηγορούμενος: Δεν μπορώ, ωστόσο, να αναγνωρίσω την ενοχή μου, καθώς δεν φταίω εγώ που έχω τις καταδίκες που έχω.

Τα γεγονότα που αναφέρονται στο κατηγορητήριο δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα για τους εξής λόγους: κατ’ αρχάς, το κατηγορητήριο αναφέρει ότι ο Μιάσνικοφ συνελήφθη τον Ιανουάριο του 1945 από τα όργανα της κρατικής ασφάλειας της ΕΣΣΔ για αντισοβιετικές δραστηριότητες. Από αυτό προκύπτει ότι υποτίθεται ότι βρισκόμουν διαρκώς στο σοβιετικό έδαφος και διεξήγαγα αντισοβιετικές δραστηριότητες. Ζούσα στη Γαλλία. Με έφεραν στην ΕΣΣΔ με δόλια μέσα…

Πρόεδρος: Το πώς φτάσατε στη Σοβιετική Ένωση δεν αποτελεί μέρος της κατηγορίας εναντίον σας…

Κατηγορούμενος: Θέλω όμως να καταλάβετε τις συνθήκες υπό τις οποίες συνελήφθην από τα όργανα της κρατικής ασφάλειας. Δεύτερον, το κατηγορητήριο αναφέρει ότι μετά την επιστροφή του από τη Γερμανία, ο Μιάσνικοφ ήρθε και πάλι σε εγκληματική επαφή με τους συνεργούς του Κούζνετσοφ και Τιούνοφ. Θέλω να εξηγήσω στο δικαστήριο ότι όταν επέστρεψα από τη Γερμανία, ο Κούζνετσοφ είχε ήδη συλληφθεί και δεν γνώριζα καν τον Τιούνοφ εκείνη την εποχή. Επιπλέον, κατά την άφιξή μου από τη Γερμανία, συνελήφθην ο ίδιος. Πώς μπορείτε λοιπόν να γράψετε στο κατηγορητήριο ότι ήρθα σε επαφή μαζί τους;

Τρίτον, το κατηγορητήριο αναφέρει ότι ο Μιάσνικοφ, ευρισκόμενος στην πόλη Ερεβάν, έγραψε μια σειρά αντισοβιετικών, συκοφαντικών φυλλαδίων, τα οποία τύπωσε ο ίδιος σε πολύγραφο και τα διένειμε στο Ερεβάν, και τα οποία έστειλε και σε άλλες πόλεις της Σοβιετικής Ένωσης. Επιτρέψτε μου να διευκρινίσω ότι ποτέ δεν έγραψα φυλλάδια με αντισοβιετικό περιεχόμενο. Έγραψα ένα φυλλάδιο το οποίο τύπωσα ο ίδιος σε πολύγραφο, και όχι μια «σειρά», όπως αναφέρεται στο κατηγορητήριο. Ποτέ δεν έγραψα τίποτα με αντισοβιετικό περιεχόμενο…

Πρόεδρος: Και πώς αλλιώς να κατανοήσουμε την παραγωγή σας, η οποία είναι διαποτισμένη από έναν αντισοβιετισμό;

Κατηγορούμενος: Υπερασπιζόμουν το δικό μου πρόγραμμα. Υποστηρίζω τη μεταρρύθμιση του σοβιετικού κράτους. /.../

Πρόεδρος: Την κατάθεση που δώσατε κατά τη διάρκεια της προκαταρκτικής έρευνας – την επιβεβαιώνετε;

Κατηγορούμενος: Με εξαίρεση ορισμένες από τις διατυπώσεις που έγραψε ο ανακριτής. Συγκεκριμένα, έγραψε: «ένας αδυσώπητος εχθρός του σοβιετικού κράτους». Πότε ήμουν τέτοιος; /.../

Πρόεδρος: Ποιος σας βοήθησε να ταξιδέψετε από την Τουρκία στη Γαλλία;

Κατηγορούμενος: Με πρωτοβουλία αριστερών σοσιαλιστών, δημιουργήθηκε στη Γαλλία και το Βερολίνο μια «Επιτροπή για τη βοήθεια του Μιάσνικοφ» για να με βγάλει από την Τουρκία…

Πρόεδρος: Και ποιος σας έδωσε βίζα για να εισέλθετε στη Γαλλία;

Κατηγορούμενος: Ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, ο Μπριαν.

Πρόεδρος: Γιατί πήγατε στη Γαλλία;

Κατηγορούμενος: Πήγα στη Γαλλία επειδή κανένα άλλο κράτος δεν μου έδινε βίζα εισόδου.

Πρόεδρος: Και πού ήσασταν κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής του γαλλικού εδάφους;

Κατηγορούμενος: Εργαζόμουν σε μία από τις παράνομες οργανώσεις. Στη συνέχεια, όταν έμαθα ότι οι Γερμανοί επρόκειτο να με συλλάβουν, έφυγα. /.../

Πρόεδρος: Πότε δημοσιεύσατε το αντισοβιετικό φυλλάδιο Η Τελευταία Εξαπάτηση;

Κατηγορούμενος: Το 1930.

Πρόεδρος: Ποιον καταγγείλατε σε αυτό το φυλλάδιο;

Κατηγορούμενος: Την Κεντρική Επιτροπή του ΠΕΚΚ(μπ). Θα πρέπει επίσης να διαβάσετε το χειρόγραφό μου «Η φιλοσοφία ενός φόνου», όπου δεν θα βρείτε τίποτα αντισοβιετικό. Έστειλα αυτό το χειρόγραφο στον Στάλιν το 1940.

Πρόεδρος: Κατά τη διάρκεια της προκαταρκτικής έρευνας, κατονομάσατε ορισμένους από τους συνεργάτες σας. Γιατί αρνηθήκατε να κατονομάσετε τους υπόλοιπους συνεργάτες σας, αυτούς που σας επισκέφθηκαν στο Ερεβάν για να συνεργαστούν σε αντικομματικές και αντισοβιετικές δραστηριότητες;

Κατηγορούμενος: Δεν τους έχω κατονομάσει για ηθικούς λόγους. Γενικά, αν κάποιος μου εμπιστεύεται το μυστικό του, τότε δεν μπορώ να το αποκαλύψω σε άλλους. Εξάλλου, δεν υπήρξα ποτέ χαφιές.

/.../

Μέλος του δικαστηρίου σύντροφος Ορλόφ: Είπατε στο δικαστήριο ότι ήσασταν «φιλικά» διακείμενος προς τη σοβιετική κυβέρνηση. Τότε γιατί, χρησιμοποιώντας τη δικαιολογία της ηθικής, κρύβετε εχθρούς του λαού, όταν το καθήκον σας ως πολίτης της Σοβιετικής Ένωσης είναι να βοηθάτε τα όργανα της σοβιετικής κυβέρνησης στον αγώνα τους με τους εχθρούς του λαού;

Κατηγορούμενος: Είμαι κατά των χαφιέδων, όπως και η Αικατερίνη Β’. Όλοι πρέπει να λογοδοτούμε στους εαυτούς μας.

Μέλος του δικαστηρίου Σύντροφος Ματούλεβιτς: Πείτε μας, κατηγορούμενε Μιάσνικοφ, ποιος ήταν ο συγγραφέας του αντισοβιετικού άρθρου «Συνθηκολόγηση και αιματηρή γραμμή», όπου, συγκεκριμένα, αναφέρεται: «... να πολεμήσουμε για ένα τέτοιο κράτος όπως αυτό που υπάρχει στη Ρωσία, όπου υπεύθυνη για την παραγωγή, στο επίπεδο της άρχουσας τάξης, είναι μια ανεξέλεγκτη γραφειοκρατία που ελέγχει όλους τους πόρους της βιομηχανίας και της προλεταριακής εργασίας, εκπληρώνοντας όλες τις λειτουργίες της ανατραπείσας αστικής τάξης...».

Κατηγορούμενος: Εγώ το έγραψα. Σε εκείνο το άρθρο πρότεινα την ανασύσταση των Σοβιέτ των εργατικών αντιπροσώπων των επιχειρήσεων, αλλά δεν ήμουν αντίθετος με το σοβιετικό κράτος γενικά. Δεν έκρυψα τις δικές μου απόψεις και δεν τις απαρνήθηκα. Έγραψα όλα αυτά τα πράγματα πριν από το 1934.

Μέλος του Δικαστηρίου Σύντροφος Ματούλεβιτς: Και πώς πρέπει να ερμηνεύσουμε την κατάθεσή σας στις 24 Φεβρουαρίου 1945, όπου είπατε: «Θα ήθελα να διευκρινίσω αυτές τις δηλώσεις. Το γεγονός είναι ότι πριν από το 1934 αντιτάχθηκα στο σοβιετικό κράτος σε έντυπη μορφή, αλλά μετά το 1934 δεν δημοσιεύτηκαν τέτοια γραπτά. Ωστόσο, μέχρι το 1938 συνέχισα να γράφω βιβλία που στρέφονταν κατά της Σοβιετικής Ένωσης».

Κατηγορούμενος: Αυτές ήταν οι σκέψεις μου, οι οποίες δεν δημοσιεύτηκαν.

Μέλος του Δικαστηρίου Σύντροφος Ματούλεβιτς: Αλλά προορίζονταν για ένα αναγνωστικό κοινό, αλλά ευτυχώς δεν δημοσιεύθηκαν – έχω δίκιο;

Κατηγορούμενος: Ναι, αλλά μετά τη Συμφωνία του Μονάχου, όταν είδα τα σύννεφα καταιγίδας να μαζεύονται πάνω από τη Σοβιετική Ένωση, δεν έγραψα πια και σταμάτησα να ασκώ κριτική στην ΕΣΣΔ. Η άποψή μου είναι ότι η κριτική είναι χρήσιμη για τη διόρθωση λαθών.

Ο κατηγορούμενος δεν είχε τίποτα άλλο να προσθέσει, οπότε η ακροαματική διαδικασία κηρύχθηκε λήξασα. Το δικαίωμα του τελευταίου λόγου δόθηκε στον κατηγορούμενο, ο οποίος είπε:

Κατηγορούμενος: Δεν αρνούμαι τα γεγονότα των κατηγοριών εναντίον μου, αλλά δεν θεωρώ τις πεποιθήσεις μου λανθασμένες και είμαι έτοιμος να πεθάνω γι’ αυτές.

Σε όποιον γνωρίζει τη βιογραφία μου, θα είναι σαφές ότι η εμπειρία μου από τον αγώνα – στις φυλακές, στην καταναγκαστική εργασία [κάτοργκα] και στην εξορία, τόσο υπό το τσαρικό καθεστώς όσο και υπό τη σοβιετική εξουσία, σφυρηλάτησε τις πεποιθήσεις μου σχετικά με την ανάγκη να αγωνιστώ για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης.

Από τη δική σας οπτική γωνία – αυτό είναι έγκλημα. Από τη δική μου – δεν είναι. Ίσως έκανα λάθος και μπήκα σε λάθος δρόμο.

Σας ζητώ να τα λάβετε όλα αυτά υπόψη σας και να μου δώσετε τη δυνατότητα να ζήσω στην ΕΣΣΔ μαζί με την οικογένειά μου^[46] και υπόσχομαι επισήμως να μην ξαναγράψω ποτέ τέτοια πράγματα. Αν πήρα αυτό το μάθημα, είναι μόνο μετά από ένα μακρύ και επίπονο ταξίδι.

Στις 22:05, το Δικαστήριο αποσύρθηκε για να συνεδριάσει.

Στις 22:45, το Δικαστήριο επανήλθε στη συνεδρίασή του. Ο πρόεδρος εκφώνησε την ποινή και εξήγησε στον κατηγορούμενο τη διαδικασία υποβολής αιτήματος χάριτος.

Στις 22:49, ο πρόεδρος κήρυξε τη λήξη της συνεδρίασης του Στρατιωτικού Κολλεγίου.

[Τόμος 3, σσ. 119-125.]

12. Η καταδικαστική απόφαση

24 Οκτωβρίου 1945

Άκρως απόρρητο

Στο όνομα της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, το Στρατιωτικό Κολλέγιο του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ένωσης Σ.Σ.Δ. αποτελούμενο από:

Πρόεδρος – Στρατηγός Δικαιοσύνης Β. Β. Ούλριχ.

Μέλη: Α. Μ. Ορλόφ και Ι. Ο. Ματούλεβιτς.

Γραμματέας – Λοχαγός Δικαιοσύνης Μαζούρ.

σε κλειστή συνεδρίαση του δικαστηρίου στην πόλη της Μόσχας στις 24 Οκτωβρίου 1945 εξέτασε την υπόθεση κατά:

του Μιάσνικοφ Γκαβρίιλ Ίλιτς, γεννηθέντος το 1889, καταγόμενου από την πόλη Τσίστοπολ, ΑΣΣΔ Τατάρων, Ρώσου, πρώην μέλους του ΠΕΚΚ(μπ), στο παρελθόν επανειλημμένα καταδικασμένου, κατηγορούμενου για αδίκημα βάσει του Ποινικού Κώδικα της ΡΣΟΣΔ, Άρθρο. 58-1α.

Η προκαταρκτική και δικαστική έρευνα διαπίστωσε ότι ο κατηγορούμενος Μιάσνικοφ, άσπονδος εχθρός του σοβιετικού κράτους, έχει πάρει από το 1920 το δρόμο του οργανωμένου αγώνα κατά της σοβιετικής κυβέρνησης. Το 1928, προδίδοντας την πατρίδα του, διέφυγε στο εξωτερικό. Ενώ βρισκόταν στην Τουρκία, ο Μιάσνικοφ δημιούργησε σχέσεις οργανωτικού χαρακτήρα με τον εχθρό του λαού Τρότσκι. Στη συνέχεια, ζώντας στη Γαλλία μέχρι το 1945, συνέχισε τη δική του προδοτική δραστηριότητα, συσπειρώνοντας γύρω του διάφορα αντισοβιετικά στοιχεία. Έγραψε επίσης μια σειρά από φυλλάδια και άρθρα αντισοβιετικού, συκοφαντικού χαρακτήρα.

Η εχθρική δράση του Μιάσνικοφ εναντίον του σοβιετικού κράτους δεν σταμάτησε μέχρι την ημέρα της σύλληψής του τον Ιανουάριο του 1945. Έτσι, ο κατηγορούμενος Μιάσνικοφ είναι αποδεδειγμένα ένοχος για προδοσία της πατρίδας, δηλαδή για τη διάπραξη εγκλήματος κατά το άρθρο 1 του Συντάγματος. 58-1α του Ποινικού Κώδικα της ΡΣΟΣΔ.

Με βάση τα ανωτέρω και σύμφωνα με το άρθρο 1 του Συντάγματος. 58-1α του Ποινικού Κώδικα της ΡΣΟΣΔ, το Στρατιωτικό Κολλέγιο του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ένωσης ΣΣΔ

ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ

Ο Γκαβρίιλ Ίλιτς Μιάσνικοφ, βάσει του άρθρου 1 του Ποινικού Κώδικα. 58-1α του Ποινικού Κώδικα της ΡΣΟΣΔ, στην ανώτατη ποινή της εκτέλεσης, με δήμευση όλων των προσωπικών περιουσιακών στοιχείων.

Η ετυμηγορία είναι οριστική και δεν υπόκειται σε έφεση.

/.../

[Τόμος 3, σσ. 126, 127.]

13. Πληροφορίες σχετικά με την εκτέλεση

ΒΕΒΑΙΩΣΗ

Η απόφαση του Στρατιωτικού Κολλεγίου του Ανώτατου Δικαστηρίου της ΕΣΣΔ της 24ης Οκτωβρίου 1945 σχετικά με την ποινή εκτέλεσης δια τουφεκισμού του Γκαβρίιλ Ίλιτς Μιάσνικοφ, γεννηθέντος το 1889, εκτελέστηκε στις 16 Νοεμβρίου 1945.

Αναπληρωτής προϊστάμενος του τομέα «Α» του τμήματος 1 της NKGB της ΕΣΣΔ.

Αντισυνταγματάρχης Μπαλισάνσκι

[Τόμος 3, σελ. 130.]

Μετάφραση: elaliberta.gr

Malcolm Archibald (επιμέλεια), The Last Testament of the Left Communist Gavriil Miasnikov, Kate Sharpley Library, https://www.katesharpleylibrary.net/gqnmpt και ως pdf https://www.katesharpleylibrary.net/bzkjbz, μετάφραση στα αγγλικά, Malcolm Archibald). Αναδημοσίευση (χωρίς την εισαγωγή τοπυ μεταφραστή στα αγγλικά): Marxist Internet Archive, 2017, https://www.marxists.org/archive/miasnikov/1945/interrogation.htm#003.

Σημειώσεις

(Σχολιασμός του Malcolm Archibald)

^[1] Paul Avrich, “Bolshevik Opposition to Lenin: G. T. Miasnikov and the Workers’ Group”, Russian Review, τόμος. 43 (1984): σσ. 1-29.

^[2] Γκ. I. Μιάσνικοφ, “Η φιλοσοφία ενός φόνου ή γιατί και πώς σκότωσα τον Μιχαήλ Ρομανόφ” [στα ρωσικά], επιμέλεια: B. I. Belenkin and V. K. Vinogradov, Minuvsheye: Historical Almanac, (Μόσχα/SPb, 1995): σσ. 7-191.

^[3] Κεντρικό αρχείο της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας (TsA FSB RF), Αρχείο No. H-17674, τόμος 1-3. Στο ίδιο αρχείο περιλαμβάνεται και ο φάκελος της Εργατικής Ομάδας, 1921-1928.: H-1794, με 54 τόμους.

^[4] Philippe Bourrinet, «MIASNIKOV, Gavril Il’itch (1889-1945), dit “Gan’ka”», 2002. Online στο http://www.left-dis.nl/f/biomiasni.pdf· Michel Olivier, “Le Groupe ouvrier du Parti communiste russe (1922-1937) – G. Miasnikov,” Παρίσι, Δεκέμβριος 2009. Βλ. http://www.leftcommunism.org/spip.php?article142&lang=fr. [Michel Olivier, «Η μπολσεβίκικη αριστερή αντιπολίτευση, 1919-1928», e la libertà, 21 Ιουνίου 2021, https://www.elaliberta.gr/lenin-100-years/7479-%CE%B7-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%83%CE%B5%CE%B2%CE%AF%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%AE-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CF%84%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7,-1919-1928].

^[5] Ν. Α. Αλικίνα, Ο Δον Κιχώτης της Προλεταριακής Επανάστασης: η ιστορία του πώς ο εργάτης της Μοτοβιλίχα Γκαβρίιλ Μιάσνικοφ συγκρούστηκε με την Κεντρική Επιτροπή του ΡΚΚ(μπ) για την ελευθερία του λόγου και του Τύπου (1920-1922) [στα ρωσικά], (Περμ, 2006).

^[6] Bruno David, “Le dossier Miasnikov des archives de la Préfecture de Police de Paris,” 2011. Διαβάστε διαδικτυακά στον ιστότοπο https://halshs.archives-ouvertes.fr/.

^[7] «Мясников, Гавриил Ильич», Википедия, https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2,_%D0%93%D0%B0%D0%B2%D1%80%D0%B8%D0%B8%D0%BB_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D0%B8%D1%87.

^[8] Κεντρικό Αρχείο της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας (TsA FSB RF), Αρ. αρχείου H-17674. Σε περαιτέρω αναφορές στο αρχείο αυτό, αναφέρονται μόνο οι αριθμοί τόμων και σελίδων.

^[9] Λαϊκό Κομισαριάτο Κρατικής Ασφάλειας.

^[10] Λαϊκό Κομισαριάτο Εξωτερικών Υποθέσεων.

^[11] Ρωσικό Κομμουνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκοι).

^[12] Παν-Ενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκοι).

^[13] Ο Νικολάι Βλαντιμίροβιτς Κούζνετσοφ (1882-1937), χειριστής τόρνου, ήταν μέλος του Μπολσεβίκικου Κόμματος από το 1904 έως το 1921. Υπό το τσαρικό καθεστώς, καταδικάστηκε σε εξορία. Το 1917 εξελέγη στη Συντακτική Συνέλευση από την επαρχία Ορλόφ ως υποψήφιος των Μπολσεβίκων. Το 1921 προσχώρησε στην Εργατική Αντιπολίτευση και διαγράφηκε από το ΡΚΚ(μπ) το 1922. Τον Σεπτέμβριο του 1923 συνελήφθη ως ακτιβιστής της Εργατικής Ομάδας και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια στα στρατόπεδα. Μετά την απελευθέρωσή του το 1925, πήγε στην εξορία στο Ουστ-Καμενογκόρσκ (Καζακστάν) μέχρι το 1927. Το 1929 καταδικάστηκε σύμφωνα με το άρθρο 2 του Συντάγματος του Κοσμοκράτους. 58-10 και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης, ενώ ακολούθησε νέα εξορία στο Καζακστάν. Η τελευταία του σύλληψη έγινε το 1936· εκτελέστηκε το 1937.

^* Σημείωση για τη μετάφραση: στα απομαγνητοφωνημένα κείμενα, το /.../ υποδηλώνει τη διαγραφή υλικού επαναλαμβανόμενου χαρακτήρα. Στα πρωτότυπα κείμενα, όροι όπως «Εργατική Ομάδα», «Κεντρικό Γραφείο», «Έκκληση», κ.λπ. βρίσκονται πάντοτε σε εισαγωγικά. Τα εισαγωγικά αυτά έχουν αφαιρεθεί με την αιτιολογία ότι πρόκειται για άλλη μια προσπάθεια της κατηγορούσας αρχής να υποτιμήσει τις ιδέες του Μιάσνικοφ.

^[14] Πριν από το 1935, το Ιράν ήταν γνωστό στις δυτικές χώρες ως Περσία.

^[15] Ο φάκελος της NKGB του Μιάσνικοφ περιλαμβάνει ένα ειδικό δελτίο ταυτότητας με τη δήλωση: «Το Γενικό Προξενείο της ΕΣΣΔ στην Τεχεράνη πιστοποιεί ότι ο κάτοχος αυτής της κάρτας Μιάσνικοφ Γκαβρίιλ Ίλιτς είναι πολίτης της ΕΣΣΔ που ταξιδεύει στην ΕΣΣΔ. Ο Μιάσνικοφ Γκ. Ι. διέσχισε παράνομα τα σύνορα της ΕΣΣΔ προς την Περσία κατά τη διάρκεια της νύχτας της 7ης προς 8η Νοεμβρίου 1928. Ισχύει μέχρι τις 15 Μαΐου 1929». (με ημερομηνία 15 Απριλίου 1929).

^[16] Το Ρωσικό Ιστορικό Αρχείο Εξωτερικού (Russkii zagranichnyi istoricheskii arkhiv – RZIA) ιδρύθηκε στην Πράγα το 1923 από Ρώσους εμιγκρέδες που ζούσαν τότε στην Τσεχοσλοβακία. Το Αρχείο απέκτησε βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες και αρχειακά έγγραφα που αφορούσαν τα ρωσικά επαναστατικά κινήματα, το επαναστατικό έτος 1917, τον ρωσικό εμφύλιο πόλεμο και εν συνεχεία την ανάπτυξη της ΕΣΣΔ. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το Αρχείο μεταφέρθηκε στη Μόσχα.

^[17] Το Ιρανικό Κοινοβούλιο.

^[18] Η «Εργατική Ομάδα» επέκρινε τόσο τον Στάλιν όσο και τον Τρότσκι κατά την περίοδο που οι δύο μπολσεβίκοι ηγέτες μάχονταν μεταξύ τους για την ηγεσία. Ο Τρότσκι ιδιαίτερα κατηγορήθηκε ότι ήταν χωρίς αρχές.

^[19] Ο Λεβ Λβόβιτς Σέντοφ (1906-1938), γιος του Τρότσκι από τη δεύτερη σύζυγό του, Ναταλία Σέντοβα, υπήρξε σημαντικός ηγέτης του τροτσκιστικού κινήματος από μόνος του.

^[20] Ο Γιάκοφ Φρανκ, οικονομολόγος που ανήκε στο Αυστριακό Κομμουνιστικό Κόμμα τη δεκαετία του 1920, εργάστηκε ως γραμματέας του Τρότσκι το 1929.

^[21] Απομόνωση = Σοβιετική φυλακή για πολιτικούς κρατούμενους.

^[22] Το δοκίμιο του Μιάσνικοφ Η Τελευταία Εξαπάτηση, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο πρωτότυπο ρωσικό κείμενο στο Παρίσι το 1931, είναι συνήθως γνωστό στα αγγλικά ως The Current Deception ή The Latest Deception. Η γαλλική μετάφραση φέρει τον τίτλο L’Ultime mensonge (Το απόλυτο ψέμα).

^[23] Οι Μοτοβίλιχα, Λίσβα και Τσούσοβοϊ ήταν πόλεις στα Ουράλια κοντά στο Περμ με τεράστιες μεταλλουργικές εγκαταστάσεις. Ο Μιάσνικοφ είχε μακρά ιστορία επαναστατικού ακτιβισμού στα εργοστάσια της Μοτοβίλιχα. Το εργοστάσιο μεταλλουργίας Λέσνερ στο Λένινγκραντ μετονομάστηκε σε εργοστάσιο Καρλ Μαρξ το 1922, αλλά ο Μιάσνικοφ εξακολουθεί να αναφέρεται σε αυτό με το προεπαναστατικό του όνομα.

^[24] Ο Σεργκέι Γιακόβλεβιτς Τιούνοφ (γεννημένος το 1894 ή το 1896) ήταν οικονομολόγος και μέλος του Μπολσεβίκικου Κόμματος από το 1916. Εντάχθηκε στην «’Εργατική Ομάδα» το 1922 και συνελήφθη για πρώτη φορά το 1923. Εξορίστηκε στο Μινουσίνσκ (Σιβηρία) για τρία χρόνια. Στη δεκαετία του 1920 εξέδιδε το «Ο Εργατικός Δρόμος προς την Εξουσία», παράνομο όργανο της «Εργατικής Ομάδας». Συνελήφθη ξανά το 1929 και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια σε ITL (στρατόπεδο σωφρονιστικής εργασίας) σύμφωνα με το άρθρο 58-10. Το 1932 καταδικάστηκε βάσει του ίδιου άρθρου σε ποινή που εξέτισε στην απομόνωση για τους πολιτικούς κρατούμενους στο Βερχνέ-Ουράλσκ. Το 1935 η ποινή του παρατάθηκε κατά δύο έτη. Το 1937 καταδικάστηκε σε οκτώ χρόνια στα στρατόπεδα βάσει του άρθρου 58-10. Το 1954 καταδικάστηκε εκ νέου βάσει του ίδιου άρθρου. Η μετέπειτα τύχη του παραμένει άγνωστη.

^[25] Ο Μιάσνικοφ έφτασε στη Γαλλία στις 8 Μαΐου 1930.

^[26] Ο αριστερός δημοσιογράφος και εκδότης Αντρέ Πρυντομώ (André Prudhommeaux, 1902-1968) ήταν συμβουλιακός κομμουνιστής την εποχή που γνώρισε τον Μιάσνικοφ, αλλά μετακινήθηκε προς τον αναρχισμό στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Αν και, με την πάροδο του χρόνου, οι πολιτικές του απόψεις απέκλιναν από εκείνες του Μιάσνικοφ, συνέχισαν να έχουν καλές προσωπικές σχέσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του Μιάσνικοφ στη Γαλλία.

^[27] Το L’Ouvrier communiste περιγράφεται πιο σωστά ως συμβουλιακού κομμουνιστικού προσανατολισμού.

^[28] Ο Αλεξέι Μ. Ζιγκούλεφ (1905-;), ήταν μηχανικός, απόφοιτος του Πολυτεχνείου της Πετρούπολης, ο οποίος ήταν μέλος της σοβιετικής εμπορικής αποστολής στο Βερολίνο το 1925. Μέσα στα επόμενα ένα ή δύο χρόνια έγινε «μη επαναπατριζόμενος» (νέβοζβρασ-τσέμεντς), ένας σοβιετικός πολίτης που αρνήθηκε την εντολή να επιστρέψει στην πατρίδα του (κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου οι άνθρωποι αυτοί ήταν γνωστοί ως «αποστάτες»). Μετακόμισε στο Παρίσι, όπου ασχολήθηκε με διάφορες οργανώσεις και εκδόσεις Ρώσων εμιγκρέδων. Στη δημοσιογραφική του δραστηριότητα χρησιμοποιούσε συχνά το ψευδώνυμο «Ιρίνιν». Σύμφωνα με μια ανεπιβεβαίωτη ιστορία, επέστρεψε στην ΕΣΣΔ το 1947.

^[29] Είναι ο Προντομώ και όχι ο Ζιγκούλεφ, ο οποίος είναι γνωστό ότι ασχολήθηκε με το καθάρισμα παραθύρων περίπου εκείνη την εποχή, οπότε η μνήμη του Μιάσνικοφ μπορεί να τον έχει προδώσει, ή μπορεί να επιδίδεται σε μια μικρή προσπάθεια απόκρυψης.

^[30] Τα δύο άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο Πουτ τρούντα (La Voix du travail), όργανο του γραφείου εξωτερικού των αντιπολιτευόμενων, ήταν τα εξής: «Η συνθηκολόγηση και η αιματηρή γραμμή» (φ. 1, 16 Μαΐου 1930, σσ. 3-7) και «Προς μια κατανόηση του φαινομένου Μιάσνικοφ» (φ. 2, Ιούνιος 1930, σσ. 10-12).

^[31] Ο Ζιγκούλεφ-Ιρίνιν κατηγορήθηκε από άλλους Ρώσους εμιγκρέδες, όπως για παράδειγμα ο πρώην σοβιετικός αξιωματούχος Μπόρις Μπαζάνοφ, ότι ήταν σοβιετικός πράκτορας. Παρόλο που δεν έχουν προκύψει έγγραφα στοιχεία για αυτό, οι ενέργειές του κατά τη συγκεκριμένη περίοδο δείχνουν σαφώς σημάδια πρόκλησης, οπότε είναι πολύ πιθανό να βρισκόταν υπό τον έλεγχο πρακτόρων των σοβιετικών οργάνων ασφαλείας. Το Παρίσι στις αρχές της δεκαετίας του 1930 αποτελούσε εστία σοβιετικών δολοπλοκιών. (Ο συντάκτης είναι υπόχρεος στον Γιούρι Κράβετζ για αυτή την πληροφορία).

^[32] Ο Μέγας Δούκας Μιχαήλ Ρομανόφ, αδελφός του τελευταίου τσάρου, εκτελέστηκε στο Περμ στις 13 Ιουνίου 1918, ο πρώτος από τους Ρομανόφ που εκτελέστηκε από τους Μπολσεβίκους.

^[33] Η ρήξη του Μιάσνικοφ με τον Ζιγκούλεφ-Ιρίνιν είχε στην πραγματικότητα δραματικό χαρακτήρα. Στις 3 Οκτωβρίου 1930, κατέθεσε μήνυση στην αστυνομία του Παρισιού εναντίον του « Αλεξέι Ζιγκούλεφ ή αλλιώς “Ιρίνιν” και του Αρσένι Πάλκιν», ισχυριζόμενος ότι «έκλεψε έγγραφα που ενδιέφεραν τη σοβιετική κυβέρνηση». Στο δοκίμιό του Η Τελευταία Εξαπάτηση, ο Μιάσνικοφ κάνει μια καταγραφή των εγγράφων που λείπουν: επιστολές προς τους Στάλιν, Μπουχάριν, Ζινόβιεφ και Ρίκοφ, απομαγνητοφώνηση μιας συνομιλίας με τον Μαξίμ Γκόρκι στο Ερεβάν, μια περιγραφή της απόδρασης του Μιάσνικοφ από την ΕΣΣΔ, ένα σύντομο σχόλιο για το Κομμουνιστικό Μανιφέστο των Μαρξ και Ένγκελς, «Σχετικά με το Εργατικό Κράτος», μια κριτική του προγράμματος της Κομιντέρν, το πρόγραμμα και το καταστατικό του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος της Ρωσίας,[;] «Τρία Ζητήματα»,[;] «Οι σκέψεις ενός υλιστή», περίγραμμα ενός προγράμματος για μια Κομμουνιστική Εργατική Διεθνή, τρία κεφάλαια από τα απομνημονεύματα του Μιάσνικοφ κ.λπ. Η υπόθεση έφτασε στο δικαστήριο τον Ιανουάριο – Φεβρουάριο του 1931 και καλύφθηκε από τον παρισινό τύπο των Ρώσων Λευκών. Ο κατηγορούμενος Πάλκιν εξήγησε ότι το μόνο ενδιαφέρον του για τα έγγραφα του Μιάσνικοφ ήταν η περιγραφή της δολοφονίας του Μιχαήλ Ρομανόφ, για την οποία στην πραγματικότητα ο Μιάσνικοφ δεν είχε ακόμη γράψει. Σύμφωνα με τον Πάλκιν, ο Μιάσνικοφ προσπαθούσε να πουλήσει την ιστορία του για τη δολοφονία σε έναν εκδότη στις ΗΠΑ. Στη δίκη υποστηρίχθηκε επίσης ότι ο Μιάσνικοφ είχε προσπαθήσει να πουλήσει την ιστορία του στη χήρα του Μιχαήλ, αλλά εκείνη το αρνήθηκε σθεναρά. Η υπόθεση φαίνεται ότι έκλεισε χωρίς αποτέλεσμα.

^[34] Έτσι αναφέρεται στο κείμενο. Σύμφωνα με τον φάκελο του Μιάσνικοφ στη γαλλική αστυνομία, εργαζόταν για τον M. Ducroc, 1107 Rue de la Croix Nivert (15è) ως κλειδαράς.

^[35] Το μηνιαίο περιοδικό La Révolution Prolétarienne, το οποίο ιδρύθηκε από τον Πιερ Μονάτ (Pierre Monatte, 1881-1960) και τον Ρομπέρ Λουζόν (Robert Louzon, 1882-1976), δημοσίευε άρθρα σοσιαλιστών, συνδικαλιστών και αναρχικών καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930. Ο αναρχοσυνδικαλισμός των Μονάτ και Λουζόν ανήκε κυρίως στο παρελθόν, και το ίδιο ισχύει και για την CGTU, η οποία ήταν έντονα αναρχοσυνδικαλιστική κατά την ίδρυσή της το 1922 ως διάσπαση της CGT (της μεγαλύτερης γαλλικής συνδικαλιστικής ομοσπονδίας), αλλά σταδιακά έγινε πιο ρεφορμιστική μέχρι την εκ νέου απορρόφησή της από την CGT το 1936.

^[36] Ο Αλμπέρ Τρεν (Albert Treint, 1889-1971) διαγράφηκε από την PCF το 1928 και υπήρξε μαχητικός αντισταλινικός καθ’ όλη τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας.

^[37] Η έκκληση του Μιάσνικοφ, Gavril Miasnikov «Donnez des juges aux prolétaires russes!», La Révolution prolétarienne, τεύχος 178, 10 Ιουλίου 1934, σ. 262, μπορεί να βρεθεί εδώ: http://www.left-dis.nl/f/miasrp.htm.

^[38] Ο Νικολάι Ιβάνοβιτς Λαζάρεβιτς (1895-1975) δεν «δραπέτευσε» στην πραγματικότητα από την ΕΣΣΔ. Συνελήφθη στη Μόσχα το 1924 για αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση και απελάθηκε από τη χώρα το 1926 ως αποτέλεσμα μιας διεθνούς καμπάνιας διαμαρτυρίας.

^[39] Δεν υπάρχει καμία καταγραφή της σύλληψης του Μιάσνικοφ από τη γαλλική αστυνομία το 1934 και δεν εκδόθηκε καμία εντολή απέλασης. Ο Μιάσνικοφ μπορεί να προέτρεχε και να προσπαθούσε να εξηγήσει τη σύλληψή του στην μη κατεχόμενη ζώνη της Γαλλίας το 1942.

^[40] Ο Ανρί Μπαρέ (Henri Barré 1898-1972), όπως και ο Αλμπέρ Τρεν, ήταν ένας αντισταλινικός που διαγράφηκε από το PCF το 1928.

^[41] Υπάρχουν ορισμένες ανακρίβειες στην απάντηση του Μιάσνικοφ σύμφωνα με τον φάκελο της γαλλικής αστυνομίας: (1) ο Μιάσνικοφ ήταν έγκλειστος στο στρατόπεδο Récébédou κοντά στην Τουλούζη όχι περισσότερο από δύο μήνες∙ (2) στη συνέχεια υποχρεώθηκε να εργαστεί ως καταναγκαστικός εργάτης για την Γερμανική Οργάνωση Todt που κατασκεύαζε αμυντικές δομές (το Ατλαντικό Τείχος) στη νοτιοδυτική Γαλλία∙ (3) ενώ ο Μιάσνικοφ μπορεί να έζησε στο Soulac (κοντά στο Μπορντό) ενώ εργαζόταν για τους Γερμανούς, δεν ήταν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης∙ (4) ο Μιάσνικοφ απαλλάχθηκε από τις εργασιακές του υποχρεώσεις τον Ιούλιο του 1943 και επέστρεψε νόμιμα στο Παρίσι για να ζήσει στην προηγούμενη διεύθυνσή του μέχρι την Απελευθέρωση. Τη στιγμή της σύλληψης του Μιάσνικοφ στην Τουλούζη, η ξένη ταυτότητά του ως «βιομηχανικού εργάτη» είχε λήξει, και αυτός φαίνεται να είναι ο πραγματικός λόγος της φυγής του στην μη κατεχόμενη ζώνη, παρά οποιαδήποτε ηρωική δραστηριότητα στην Αντίσταση. Ο Μιάσνικοφ είχε αναμφίβολα πλήρη επίγνωση ότι η ΝKGB θεωρούσε προδοτική οποιαδήποτε εργασία που γινόταν για τους Ναζί, ακόμη και σε καθεστώς δουλείας.

^[42] Στο 11ο Συνέδριο του ΡΚΚ(μπ) το 1922, ο Μολότοφ είχε μιλήσει επιδοκιμαστικά για την αποπομπή του Μιάσνικοφ από το Κόμμα, γελοιοποιώντας το πρόγραμμά του για την ελευθερία του λόγου και του Τύπου – ακόμη και για τους αναρχικούς. Ο Τρότσκι μίλησε με παρόμοιους όρους στο ίδιο συνέδριο.

^[43] Ο δημοσιογράφος Ανρί Γκιλμπό (Henri Guilbeaux 1885-1938) ήταν ένας από τους πρώτους Γάλλους σοσιαλιστές που υποστήριξαν την Επανάσταση των Μπολσεβίκων, φτάνοντας στη Ρωσία το 1917. Καταδικάστηκε σε θάνατο για εσχάτη προδοσία ερήμην το 1919, αλλά αργότερα αμνηστεύτηκε και επέστρεψε στη Γαλλία το 1930. Είχε ξοδέψει το χρόνο του στην ΕΣΣΔ υποστηρίζοντας τον Τρότσκι, αλλά μετά την επιστροφή του στη Γαλλία, στράφηκε προς τον φασισμό. Ο αξιωματικός του γαλλικού στρατού Ζακ Σαντούλ (Jacques Sadoul 1881-1956) αυτομόλησε στους Μπολσεβίκους ενώ βρισκόταν σε διπλωματική αποστολή στη Ρωσία. Καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από γαλλικό στρατοδικείο, αθωώθηκε σε νέα δίκη κατά την επιστροφή του στη Γαλλία το 1924. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου συνεργάστηκε με το καθεστώς του Βισύ. Ο Μορίς Τορέζ (Maurice Thorez 1900-1964), επί σειρά ετών ηγέτης του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (1930-1964), εγκατέλειψε τη στρατιωτική του μονάδα στο γαλλικό στρατό τον Οκτώβριο του 1940 και διέφυγε στην ΕΣΣΔ. Δικάστηκε ερήμην στη Γαλλία και καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά έλαβε χάρη μετά την απελευθέρωση της Γαλλίας το 1944. Ο Τορέζ βρισκόταν κατά τα φαινόμενα στο ίδιο αεροπλάνο που μετέφερε τον Μιάσνικοφ στη Μόσχα τον Ιανουάριο του 1945.

^[44] Ο Μιάσνικοφ χρησιμοποιεί τις γνώσεις του στα γαλλικά για να κάνει ένα λογοπαίγνιο βασισμένο στη διπλή σημασία της λέξης bomb/bombe.

^[45] Η επιστολή αυτή μεταφράζεται από δακτυλογραφημένο αντίγραφο που βρέθηκε στο αρχείο του Μιάσνικοφ της NKGB. Σε αυτό το αντίγραφο περιλαμβάνεται η απόφαση του αναπληρωτή κομισάριου της NKGB Μπ. Ζ. Κομπούλοφ: «Να προστεθεί στον φάκελο. Δεν θα ληφθούν μέτρα μέχρι ο Μιάσνικοφ να αρχίσει να μιλάει ειλικρινά για τις αντισοβιετικές του δραστηριότητες. Ενημερώστε τον για την απόφαση αυτή».

^[46] Το μόνο μέλος της οικογένειας του Μιάσνικοφ που επέζησε ήταν η σύζυγός του Ντάρια Γκριγκόρεβνα. Αν και ζούσε στη Μόσχα το 1945, δεν μπόρεσε να επισκεφθεί τον σύζυγό της στη φυλακή Μπουτίρκι και φαίνεται ότι έμαθε για την παρουσία του εκεί μόνο μετά την εκτέλεσή του. Ο Άβριτς, ακολουθώντας τον Ρόι Μεντβέντεφ, ισχυρίζεται ότι η γυναίκα αυτή τρελάθηκε όταν έμαθε για τον θάνατο του συζύγου της και σύντομα πέθανε. Η Ρωσίδα ερευνήτρια Ναντέζντα Αλίκινα, η οποία πέρασε πάνω από 30 χρόνια εντοπίζοντας πληροφορίες για τη ζωή του Μιάσνικοφ, ανακάλυψε ότι η Ντάρια Γκριγκόρεβνα ξαναπαντρεύτηκε και πέθανε στις 28 Ιανουαρίου 1965.