Ανακοίνωση του Γραφείου της 4ης Διεθνούς

Κινητοποίηση τώρα κατά της κλιματικής καταστροφής

Η εβδομάδα 20-27 Σεπτεμβρίου κατέγραψε μια ιστορική κινητοποίηση για την κλιματική δικαιοσύνη. Με πάνω από 7,5 εκατομμύρια διαδηλωτές σε 185 χώρες, υπήρξε η μεγαλύτερη συντονισμένη κινητοποίηση στον πλανήτη μετά από τον πόλεμο στο Ιράκ το 2003.

Μια νέα γενιά αναδύεται μέσα από τη συλλογική και πολιτική δράση. Η δύναμη και η αποφασιστικότητά της ενθαρρύνουν και άλλους τομείς της κοινωνίας -συνδικαλιστές, επιστήμονες, γονείς…

Η κλιματική και κοινωνική καταστροφή είναι τώρα

Η αύξηση κατά 1,1°C της μέσης θερμοκρασίας της γης, που έχει επέλθει από τα μέσα του 19ου αιώνα, έχει ήδη δραματικές επιπτώσεις. Ο πολλαπλασιασμός και η επιδείνωση ακραίων φαινομένων -πυρκαγιές, πλημμύρες, ξηρασίες, κυκλώνες και τυφώνες, …- πλήττουν ολόκληρες περιοχές. Οι λιμοί, που αυξάνουν για τρίτη διαδοχική χρονιά, πλήττουν πάνω από 820 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Το ένα τέταρτο της ανθρωπότητας απειλείται με έλλειψη νερού. Είναι πάνω από 2.500 οι συγκρούσεις γύρω από την πρόσβαση σε ορυκτά καύσιμα, νερό, τροφή και γη.

Οι περιβαλλοντικές ανισότητες επιδεινώνουν περαιτέρω τις κοινωνικές, φυλετικές ανισότητες και τις ανισότητες φύλου. Εάν οι πλούσιοι καταστρέφουν τον πλανήτη (οι πλουσιότεροι από τις πλουσιότερες χώρες εκπέμπουν πάνω από 2.000 φορές περισσότερα αέρια θερμοκηπίου από τους φτωχότερους των φτωχότερων χωρών), είναι οι εργαζόμενες τάξεις, οι λαοί του Νότου, οι φυλετικοποιημένοι άνθρωποι και οι γυναίκες αυτοί που υποφέρουν το περισσότερο από τις κλιματικές καταστροφές, αυτοί που ζουν στις πιο μολυσμένες περιοχές, αυτοί που υποφέρουν από ελλείψεις πόσιμου νερού και από υποβάθμιση της καλλιεργήσιμης γης.

Εδάφη, ωκεανοί και παγωμένες περιοχές: φαύλοι κύκλοι που πρέπει αμέσως να σπάσουν!

Το ένα τέταρτο των εδαφών έχει ήδη υποβαθμιστεί από τη βιομηχανική γεωργία και κτηνοτροφία και σε αυτήν οφείλεται το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (έκθεση ΔΕΕΚΑ, 8 Αυγούστου 2019). Όσο επιδεινώνεται η κλιματική κρίση τόσο και περισσότερα εδάφη υποβαθμίζονται, τόσο λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα απορροφάται και, άρα, μπορεί να συμβάλει στην πάλη κατά της κλιματικής αλλαγής.

Οι πάγοι που λιώνουν, οι ωκεανοί που ζεσταίνονται και η άνοδος του επιπέδου της θάλασσας απειλούν το ένα τέταρτο του πληθυσμού σε παράκτιες περιοχές, σε ψηλά βουνά ή στην αρκτική περιοχή, ιδιαίτερα ιθαγενείς λαούς (έκθεση της ΔΕΕΚΑ της 25 Σεπτεμβρίου). Η αύξηση του νερού εξαιτίας της θέρμανση και του λιώσιμου των πάγων (Γροιλανδία, Ανταρκτική) θα προκαλέσει την άνοδο του επιπέδου της θάλασσας κατά τουλάχιστον ένα μέτρο στα τέλη του αιώνα. Οι ωκεανοί παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής, καθώς απορροφούν το ένα τέταρτο του εκπεμπόμενου διοξειδίου του άνθρακα και το 90% της θερμότητας που οφείλεται στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από το 1970 και μετά. Όμως, η αύξηση της θερμοκρασίας τους και η οξίνισή τους, επιπλέον από τη μείωση της βιοποικιλότητάς τους, μειώνουν την απορροφητική τους ικανότητα και επιδεινώνουν, έτσι, την κλιματική αλλαγή.

Η Ειδική Έκθεση της ΔΕΕΚΑ (SR15) επιβεβαιώνει αυτό που ήδη ήξεραν αυτοί που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή για τον +1,5°C της Συμφωνίας του Παρισιού: ότι η αύξηση κατά 2°C κατά μέσον όρο της θερμοκρασίας της γης δεν αποτελεί καθόλου ασφαλές όριο.

Η αδράνεια σκοτώνει το κλίμα

Η COP25 είχε προγραμματιστεί να διοργανωθεί στο Σαντιάγο της Χιλής. Θα ήταν κυνικό και γελοίο να οργανωθεί κάτω από την απειλή ενός στρατού που κατέκτησε τα εύσημά του στη διχτατορία του Πινοτσέτ. Τελικά θα διοργανωθεί στη Μαδρίτη, από τις 2 ώς τις 13 Δεκέμβρη. Αυτο-βαπτισμένη ως «COP Δράσης», όπως και όλες οι νέες διεθνείς συναντήσεις, έχει τη φιλοδοξία να «αυξήσει τις δεσμεύσεις των χωρών». Η Συμφωνία του Παρισιού στην COP21 το 2015 κατέγραψε τις Καθορισμένες Συμβολές σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες όμως, ακόμα και αν τηρούνταν, που πολύ απέχει από το να είναι η πραγματικότητα, αν προστεθούν όλες μαζί αυτές οι «δεσμεύσεις», οδηγούμαστε σε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά πολύ περισσότερο από +3°C. Έτσι, είναι αναγκαίο, να υποσχεθούν νέες και ισχυρότερες δεσμεύσεις για… την COP26 της Γλασκόβης το 2020.

Οι κλιματοαρνητιστές, Τραμπ και Μπολσονάρο, μποϋκόταραν τη Συνδιάσκεψη Κορυφής για το Κλίμα του ΟΗΕ του Σεπτέμβρη 2019 και ευθύνονται και για μερικές από τις χειρότερες οικο-κτονίες. Ωστόσο, η ρητορική των ηγετών των άλλων δυνάμεων δεν είναι καλύτερη. Ο στόχος για «ουδετερότητα άνθρακα το 2050» που υποσχέθηκε ο Αντόνιο Γκουτιέρες και που τον υιοθέτησαν κάπου 60 χώρες, μεταξύ των οποίων οι Γερμανία, Καναδάς, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία και Ηνωμένο Βασίλειο, αποτελεί επικίνδυνη λωποδυσία. Η ουδετερότητα άνθρακα («μηδενικές καθαρές εκπομπές») δεν σημαίνει καθόλου μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι εκπομπές μπορεί να συνεχίσουν να αυξάνουν, όπως και σήμερα, με την προϋπόθεση να «αντισταθμίζονται» από αρνητικές εκπομπές -με άλλα λόγια, με απόσυρση άνθρακα. Πίσω από αυτές τις «αρνητικές εκπομπές» βρίσκονται οι επικίνδυνες και καταστροφικές τεχνολογίες, όπως οι BECCS (βιοενέργεια με σύλληψη και αποθήκευση άνθρακα) που, για να μπορούσαν να απορροφήσουν σημαντικό άνθρακα, θα απαιτούσαν να αφιερωθεί μια έκταση όση της Ινδίας για να καλλιεργηθεί βιομάζα, σε βάρος των καλλιεργειών τροφίμων και της βιοποικιλότητας και πλήττοντας τα δικαιώματα των λαών και των αγροτών.

Οι τεχνολογικές και οι αγοραίες απαντήσεις είναι ανεπαρκείς, επικίνδυνες και άδικες, αλλά είναι οι μόνες που μπορούν να ενταθούν στο καπιταλιστικό σύστημα.

Το σύστημα αυτό δεν είναι σε θέση να απαντήσει στην κλιματική πρόκληση επειδή είναι ανίκανο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στη ρίζα του: τα ορυκτά καύσιμα.

Για να υπάρχει κατά 50% πιθανότητα να κρατηθεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας κάτω του 1,5°C, οι εκπομπές άνθρακα θα πρέπει να μειωθούν δραστικά ώς το 2030 (κατά -58% σε σχέση με το 2010). Ωστόσο, το 80% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου οφείλεται στα ορυκτά καύσιμα, που στο σημερινό σύστημα καλύπτει το 85% των αναγκών ενέργειας. Αυτό απαιτεί όχι ενεργειακή μετάβαση αλλά ενεργειακή επανάσταση. Ωστόσο, το ορυκτό ενεργειακό σύστημα και τα αποθέματα πετρελαίου, αερίων και άνθρακα είναι συγκεντρωμένα στα χέρια καπιταλιστικών ομίλων (και κρατών) και αντιπροσωπεύουν τεράστιες μάζες κεφαλαίου (το 1/5 του παγκόσμιου ΑΕΠ μόνο οι εγκαταστάσεις). Οι καπιταλιστές ποτέ δεν θα απαρνηθούν εθελοντικά το κεφάλαιό τους και καμία κυβέρνηση στην υπηρεσία τους δεν θα τους υποχρεώσει να το κάνουν.

Η μόνη διέξοδος είναι η κινητοποίηση των νέων και των λαών

Χρειαζόμαστε ένα πρόγραμμα οικοσοσιαλιστικών μεταβατικών μέτρων που να συνδυάζει την πραγματική δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την κλιματική αλλαγή, που να ικανοποιεί τις ανάγκες σεβόμενο τους οικολογικούς περιορισμούς: να παράγει λιγότερο, να μοιράζεται περισσότερο.

Η απαλλοτρίωση χωρίς αποζημίωση ή εξαγορά, και η κοινωνικοποίηση με έλεγχο από τους εργαζόμενους και τους πληθυσμούς του ενεργειακού συστήματος, καθώς και του τραπεζικού συστήματος, είναι ουσιαστικές προϋποθέσεις για να βγούμε από τις ορυκτές και πυρηνικές ενέργειες και να μετακινηθούμε προς 100% ανανεώσιμο, αποκεντρωμένο, οικονομικά και κοινωνικά δίκαιο, ενεργειακό σύστημα. Δεν είναι μόνο ζήτημα αλλαγής των ενεργειακών πόρων, είναι και ζήτημα ρήξης με τον παραγωγισμό, που είναι εσώτερος του καπιταλισμού, είναι ζήτημα κατάργησης των περιττών και βλαβερών παραγωγών, της σπατάλης ενέργειας, πόρων και εργασίας που οφείλεται σε διαφήμιση και σε προγραμματισμένη απαξίωση. Μια οικολογική, αγροτική γεωργία, από του σύνεγγυς, αποτελεί όπλο κοινωνικής και κλιματικής δικαιοσύνης, προϋποθέτει το τέλος της αγροτο-βιομηχανίας, που καταστρέφει τα εδάφη και τους αγρότες. Οι μεταφορές ευθύνονται για το ένα πέμπτο της παραγωγής αερίων του θερμοκηπίου. Οι αεροπορικές μεταφορές και οι μεταφορές κοντέινερς πρέπει να μειωθούν δραστικά, οι μετακινήσεις με αυτοκίνητο πρέπει να τείνουν να εξαφανιστούν υπέρ των δημόσιων συγκοινωνιών και με ανασχεδιασμό των πόλεων και των περιοχών.

Συνολικά, το ζήτημα είναι να οριστεί δημοκρατικά τί πρέπει να παράγεται και με ποιούς όρους. Η μαζική και συλλογική μείωση του χρόνου εργασίας χωρίς απώλεια αμοιβών ή εντατικοποίηση της εργασίας πρέπει να συνοδεύσει την αλλαγή στην οργάνωση και στο περιεχόμενο της εργασίας. Ο μοιρασμός πρέπει να συμπεριλάβει και την κοινωνικά αναπαραγωγική εργασία, που τώρα παραμένει κατά πολύ αόρατη και αναλαμβάνεται από τις γυναίκες. Αυτό απαιτεί υπηρεσίες περίθαλψης, φροντίδας των παιδιών, φροντίδας των γηραιότερων και των εξαρτημένων ατόμων…

Η ιστορική ευθύνη για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι τελείως δυσανάλογες ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές χώρες, που από πολύν καιρό βάσισαν τη βιομηχανική τους ανάπτυξη στα ορυκτά καύσιμα, και στις κυριαρχούμενες χώρες. Το Πράσινο Ταμείο (Green Fund) που υποσχέθηκαν ήδη από το 2010, για να χρηματοδοτήσει τη μετάβαση και την προσαρμογή των χωρών του Νότου, εξακολουθεί να αναμένεται. Οι προϋπολογισμοί άνθρακα, πάνω στους οποίους βασίζονται οι διαπραγματεύσεις, σβήνουν την αναγνώριση αυτής της «κοινής αλλά διαφοροποιημένης ευθύνης». Το εμπόριο, οι μεταβιβάσεις και οι αντισταθμιστικοί μηχανισμοί θεωρούν ότι κάθε τόννος άνθρακα είναι ο ίδιος σε κάθε μέρος και σε κάθε κοινωνική και ιστορική περίσταση. Όχι μόνο έτσι δεν αναγνωρίζεται το κλιματικό χρέος, αλλά και αποτελεί τη βάση για έναν νέο περιβαλλοντικό ιμπεριαλισμό, που βάζει το βάρος των επανορθώσεων στα πρώτα θύματα της κλιματικής αλλαγής. Από την άλλη, η επανόρθωση των αποικιοκρατικών εγκλημάτων απαιτεί τη διαγραφή του χρέους, την ελευθερία μετακινήσεων και εγκατάστασης για τους μετανάστες, καθώς και την αναγνώριση των δικαιωμάτων των ιθαγενών λαών.

Ο καπιταλισμός βυθίζει το σύνολο του κόσμου σε μια παγκόσμια, κλιματική και οικολογική, κοινωνική και οικονομική, πολιτική και δημοκρατική, κρίση πολιτισμού. Ωστόσο, το σύστημα αυτό δεν θα καταρρεύσει από μόνο του. Όλο και πιο στρατιωτικοποιημένο και αυταρχικό, προκαλεί πολέμους, καταστρέφει εκατομμύρια ζωές και βιοποικιλότητα, τον πλανήτη και το κλίμα,… και θα συνεχίσει να το κάνει όσο θα έχει τον έλεγχο. Αλλά παντού οι άνθρωποι ξεσηκώνονται και οι κινητοποιήσεις των νέων ανθρώπων, κατά πλειοψηφία, και των γυναικών, βρίσκονται στην πρωτοπορία τους.

Η ταυτόχρονη ανάδυση ενός παγκόσμιου κλιματικού κινήματος και του νέου κύματος φεμινισμού απαντάει στο γεγονός ότι το κεφάλαιο, επιπλέον από την εξάντληση των εργαζομένων, επίσης εξαντλεί και καταστρέφει όλες τις μορφές ζωής, τη ζωή των ανθρώπων, αλλά και της φύσης. Αυτό αποτελεί τη βάση του 99% σύγκλισης για να αλλάξουμε το σύστημα καταργώντας το κεφάλαιο και οικοδομώντας μια δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία και ένα κοινωνικό σύστημα που να βασίζεται σε δημοκρατικές, φεμινιστικές και οικολογικές αρχές. Μια δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία είναι ο μόνος δρόμος για να προστατεύσουμε και τους εργαζόμενους στις εταιρείες που πρέπει να καταργηθούν (ορυχεία, πετρελαιοπηγές, κλπ.) προσφέροντάς τους τη δυνατότητα να αλλάξουν δουλειά χωρίς να χάσουν τις θέσεις τους.

Η σύγκλιση αυτή μπορεί να οικοδομηθεί μόνο μέσα στη ζεστασιά αληθινών κινητοποιήσεων, συζητήσεων, αυτο-οργάνωσης, απεργιών και μπλοκαρισμάτων.

Εκτελεστικό Γραφείο της 4ης Διεθνούς

4 Νοεμβρίου 2019

Μετάφραση: ΤΠΤ

Περιοδικό Τέσσερα, 4 Νοεμβρίου 2019

Fourth International Bureau, «Mobilize now against climate disaster», International Viewpoint, 5 Νοεμβρίου 2019 

Εικόνα: Yves Tanguy, «Εξωτερικό», 1929