Σιδηροδρομική τραγωδία στην Ελλάδα: "Οι νεκροί μας, τα κέρδη τους"

Αντρέας Σαρτζέκης

5 Μαρτίου 2023,

ΠΗΓΗ: https://internationalviewpoint.org/

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: elaliberta.gr
Την Τετάρτη 1η Μαρτίου, η Εφημερίδα των Συντακτών δημοσίευσε ένα άρθρο για ένα πολύ σοβαρό περιστατικό που συνέβη στον σταθμό Παλαιοφαρσάλων, νότια της πόλης της Λάρισας, 120 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη: ένα καλώδιο 25.000 βολτ είχε αποκολληθεί και κρεμόταν πάνω από μια αμαξοστοιχία που μετέφερε 450 επιβάτες, χωρίς ευτυχώς να την αγγίξει. Για άλλη μια φορά, η καταστροφή αποφεύχθηκε. Αλλά όταν το άρθρο αυτό, που γράφτηκε την προηγούμενη ημέρα, διαβάζονταν το πρωί της Τετάρτης, η από καιρό επίφοβη καταστροφή είχε μόλις συμβεί το προηγούμενο βράδυ. Στην περιοχή Τέμπη, βόρεια της Λάρισας: αμαξοστοιχία που μετέφερε 350 επιβάτες συγκρούστηκε με πλήρη ταχύτητα με εμπορευματική αμαξοστοιχία, αφού η πρώτη είχε κατά λάθος περάσει στην ίδια γραμμή με τη δεύτερη. Ο απολογισμός ήταν τρομερός, αφού οι ατμομηχανές και τα πρώτα βαγόνια εξερράγησαν από την πρόσκρουση και πήραν φωτιά: τουλάχιστον 57 νεκροί, μεταξύ των οποίων και οι 7 σιδηροδρομικοί των δύο αμαξοστοιχιών. Από το πρωί της Τετάρτης (1/3), έντονη συγκίνηση και οργή έχει ξεσπάσει στην Ελλάδα ενάντια στην κατάσταση εγκατάλειψης στην οποία έχουν οδηγήσει τους σιδηροδρόμους στην Ελλάδα οι διάφορες κυβερνήσεις των τελευταίων τουλάχιστον δέκα ετών, προκαλώντας την τραγωδία του Τέμπη, παρά τις πολυάριθμες προειδοποιήσεις.

Μια προαναγγελθείσα καταστροφή

Ακούμε στα γαλλικά μέσα ενημέρωσης για την άθλια κατάσταση των ελληνικών σιδηροδρόμων. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αρκετό και υπάρχει κίνδυνος να συγκαλύψει τη σοβαρότητα των ευθυνών της κυβέρνησης. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης αρκείται στο να στηλιτεύει τη μοιραία ανικανότητα του ελληνικού κράτους να εκσυγχρονίσει το δίκτυο. Και το χειρότερο: αποδεχόμενος αφενός την παραίτηση του υπουργού Μεταφορών του - ανιψιού του πρώην ηγέτη της ελληνικής δεξιάς Καραμανλή που διορίστηκε εκεί μόνο και μόνο για να "διευρύνει" το δεξιό φάσμα - ο Μητσοτάκης αποφάνθηκε ότι το ατύχημα οφειλόταν πάνω απ' όλα σε ανθρώπινο λάθος, αυτό του σταθμάρχη Λάρισας που είχε υπηρεσία εκείνο το βράδυ. Παρόλο που ο σταθμάρχης παραδέχθηκε ότι δεν το είχε αντιληφθεί ότι είχε επιτρέψει σε δύο αμαξοστοιχίες που έφταναν σε αντίθετες κατευθύνσεις να κινηθούν στην ίδια γραμμή, αυτή η νέα απόδειξη του Μητσοτάκη ότι αποφεύγει να αναλάβει τις ευθύνες του όταν όλα πάνε στραβά προκάλεσε την έντονη αντίδραση των ειδικών και ενίσχυσε τη λαϊκή οργή.
Στην πραγματικότητα, αρκεί να διαβάσει κανείς τον Τύπο -όχι τον Τύπο της άρχουσας τάξης, που δυστυχώς είναι ο πολυπληθέστερος...- για να μάθει ότι από το περασμένο καλοκαίρι έχουν γίνει τρεις εκτροχιασμοί, χωρίς να ξεχνάμε τις ακυρώσεις δρομολογίων, τις πάσης φύσεως βλάβες, την επαναγορά παλιών τρένων που δεν ήθελε πια η Ελβετία...Το ατύχημα στα Τέμπη αναδεικνύει μια αδιανόητη πτυχή: ενώ η Ελλάδα διαθέτει τον εξοπλισμό για την εγκατάσταση συστημάτων τηλεδιοίκησης και αυτόματης φωτεινής σηματοδότησης - η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταβάλει 700 εκατομμύρια από το 2014 για τους ελληνικούς σιδηροδρόμους - ο απαραίτητος αυτός εξοπλισμός έχει παραμείνει στις αποθήκες. Και στο τμήμα του δικτύου όπου συνέβη το ατύχημα, η ΕΕ είχε ζητήσει την υλοποίησή του έργου από το 2020...
Ως αποτέλεσμα, ο συντονισμός της κυκλοφορίας γίνεται προφορικά μεταξύ των σταθμαρχών, από σταθμό σε σταθμό. Πρόκειται για μια μακροχρόνια πρακτική, αλλά για να αποφευχθούν οι προφανείς κίνδυνοι, πρέπει να πληρούνται δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, ο σταθμάρχης πρέπει να είναι σε θέση να παρακολουθεί την κυκλοφορία. Στη Λάρισα, μέχρι πρόσφατα, υπήρχαν δύο υπάλληλοι σε αυτή τη θέση το βράδυ, αλλά ο ένας απομακρύνθηκε. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι ότι το προσωπικό πρέπει να είναι ικανό. Φαίνεται ότι ο σταθμάρχης της Λάρισας, ο οποίος βρίσκεται στη θέση του εδώ και ένα ή δύο μήνες, δεν έχει λάβει όλη την απαραίτητη εκπαίδευση και ότι διορίστηκε με πολιτικά κριτήρια από τη Νέα Δημοκρατία του Μητσοτάκη. Αυτός είναι δημόσιος ισχυρισμός που μένει να αποδειχθεί, αλλά θα κάνει ακόμα πιο γελοία την κατηγορία του πρωθυπουργού κατά του σταθμάρχη και μόνο.Δεν θα ήταν πάντως περίεργο: η επάρκεια δεν είναι το κριτήριο αυτής της κυβέρνησης που ποντάρει στην επικοινωνία. Και πάλι, σε ένα τραγικό παράδειγμα, ο Πρόεδρος του Σωματείου Μηχανοδηγών σημείωσε ότι ο Μητσοτάκης, στο πλαίσιο της προεκλογικής του εκστρατείας, είχε προγραμματίσει εορταστική συγκέντρωση την Πέμπτη για να χαιρετίσει... την υπέροχη ύπαρξη του Κέντρου Τηλεδιοίκησης Κυκλοφορίας Βορείου Ελλάδος! Η πρωτοβουλία βέβαια ακυρώθηκε, αλλά τι θα μπορούσε να πει ο πρωθυπουργός για ένα κέντρο που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει;
Αυτό που υπάρχει, όμως, είναι η παραίτηση το 2022 του επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Τηλεδιοίκησης Σηματοδότησης και Τηλεχειρισμού Εξοπλισμού, απογοητευμένου από την έλλειψη προόδου.Και υπάρχει επίσης αυτή η ανακοίνωση του συνδικάτου στις 7 Φεβρουαρίου σχετικά με το άμεσο ενδεχόμενο ενός σοβαρού ατυχήματος εάν δεν γίνουν άμεσα πραγματικές βελτιώσεις που ζητούσε επείγουσα κινητοποίηση μαζί με τις τοπικές επιτροπές. Η απάντηση της διοίκησης στις προειδοποιήσεις του συνδικάτου ήταν να απειλήσει με νομικές ενέργειες ή κυρώσεις για τη «δυσφήμηση» που αντιπροσωπεύουν αυτές οι προειδοποιήσεις για επερχόμενη καταστροφή.

Μια υποδειγματική καπιταλιστική πολιτική επιλογή "φυγής σε ασφαλές έδαφος".

Όλα αυτά εντάσσονται σε ένα πλαίσιο που μας υπενθυμίζουν αυτές τις μέρες οι ειδικοί και οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους: την επιλογή να θυσιαστούν οι σιδηρόδρομοι στα συμφέροντα του ιδιωτικού τομέα και στην απομάκρυνση του κοινού. Ο Γιώργος Νάθενας, πρώην σύμβουλος του ΟΣΕ, της ελληνικής εταιρείας σιδηροδρόμων πριν διαλυθεί, κάνει μια ανασκόπηση ορισμένων από τα στάδια (Εφ.Συν. 3 Μαρτίου): Η διάλυση της δημόσιας εταιρείας και της επαγγελματικής της εμπειρίας ξεκίνησε το 2010, με την έναρξη της κρίσης και τα μνημόνια επί Γιώργου Παπανδρέου. Περισσότερο από το 60% των εργαζομένων αναγκάστηκε να παραιτηθεί ή να πιάσει άλλες δουλειές, συχνά σε άλλους τομείς (ο σταθμάρχης στη Λάρισα, που μέχρι τότε τακτοποιούσε βαλίτσες, φαίνεται ότι εντάχθηκε στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα...).
Η σφαγή συνεχίζεται με τη διάσπαση του ΟΣΕ σε διάφορες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Hellenic Train, μιας ιδιωτικής εταιρείας στην Ελλάδα της ιταλικής SNCF, που διαχειρίζεται τα τρένα και τη λειτουργία των γραμμών. Μερίδιο από την πίτα έχουν και διάφορες ιδιωτικές κατασκευαστικές εταιρείες, όπως αναφέρουν δύο συνδικαλιστές των σιδηροδρομικών από την Αριστερή Παρέμβαση στην εφημερίδα "Πριν" (4 Μαρτίου). Ως αποτέλεσμα, ο ΟΣΕ, που είχε έως και 13.000 εργαζόμενους, έχασε χιλιάδες από αυτούς, και σήμερα το δίκτυο λειτουργεί με 750 εργαζόμενους αντί για 2.100 που προβλέπει το ισχύον πλαίσιο σχεδιασμού! Ο κ. Ναθένας επιμένει στις ευθύνες της σημερινής κυβέρνησης. Η διοίκηση ζήτησε πρόσφατα 300 προσλήψεις με βάση συγκεκριμένα τεχνικά κριτήρια. Ο παραιτηθείς υπουργός Κ. Καραμανλής είχε προσλάβει τελικά 70 και τα κενά τα κάλυψε με εσωτερικές μετατάξεις ή με εξωτερικούς συνεργάτες με 6μηνες συμβάσεις.
Μπορούμε και πρέπει επομένως να μιλάμε για μια πραγματική πολιτική εγκατάλειψης των δημόσιων σιδηροδρομικών μεταφορών, ενώ η Ελλάδα είχε καταφέρει να αναπτύξει ένα δίκτυο προς τις τέσσερις γωνιές της χώρας (εκτός από τα νησιά, φυσικά). Πρόσφατα, εγκαταλείφθηκε το σχέδιο μιας νέας σύγχρονης γραμμής για τη βορειοδυτική Ελλάδα. Ο λόγος: η σχεδόν αποκλειστική προτεραιότητα που δόθηκε στα αυτοκίνητα -αν και η Ελλάδα δεν έχει αυτοκινητοβιομηχανία- τα φορτηγά και τα πούλμαν. Τα τελευταία είναι συγκεντρωμένα σε έναν ισχυρό ιδιωτικό όμιλο, το ΚΤΕΛ, που επιτρέπει τη μετάβαση σε πάρα πολλά μέρη. Φυσικά, αυτή η πολιτική συνοδεύεται από ένα δόγμα "όλοι στους αυτοκινητόδρομους", που αποτελεί ευλογία για τις κατασκευαστικές εταιρείες και τις εταιρείες διοδίων. Το θλιβερό αποτέλεσμα είναι ότι σήμερα μπορείς να πας στη Θεσσαλονίκη με έναν σύγχρονο αυτοκινητόδρομο με ελάχιστο αντίτιμο 100 ευρώ (βενζίνη και διόδια), ενώ στο τρένο (και ιδίως το τελευταίο μοντέλο που έχει τεθεί σε λειτουργία, το οποίο λέγεται ότι είναι εξαιρετικά γρήγορο αλλά πολύ συχνά καθυστερεί), όλοι επισημαίνουν την υποβάθμιση των δρομολογίων.
Η πολιτική αυτή παραπέμπει σε δύο εξίσου απαράδεκτες λογικές. Η μία είναι αυτή της ΕΕ, η οποία διαμαρτύρεται σήμερα για την έλλειψη υλοποίησης των έργων που έχει χρηματοδοτήσει, αλλά η οποία βρίσκεται πίσω από τη διάλυση και την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας εταιρείας, το τραγικό αποτέλεσμα της οποίας βλέπουμε σήμερα. Η άλλη είναι η πιο συγκεκριμένη του ελληνικού καπιταλισμού και των κυβερνήσεων που τον υπηρετούν οι οποίες δεν έκαναν ποτέ τίποτα για να έρθουν σε ρήξη υποστηρίζοντας το τρένο, για να εξασφαλίσουν κάποια κέρδη στους κολλητούς τους - ερωτήματα τίθενται και για το τι έχει γίνει με τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις- αλλά και ποντάροντας στην πηγή κερδών που εξακολουθεί να είναι η πλέον σίγουρη και συμφέρουσα, αυτή που συνδέεται με τους κατασκευαστές σκυροδέματος και τις οδικές μεταφορές. Οικολογική μέριμνα υπάρχει για την κυβέρνηση Μητσοτάκη μόνο όταν επιτρέπει σε ιδιωτικές εταιρείες να βγάζουν κέρδη χτίζοντας παντού γιγαντιαίες ανεμογεννήτριες, παρά τις αντιδράσεις των τοπικών πληθυσμών! Είναι προφανές και επείγον: όσον αφορά τις μεταφορές, οι οικολογικές, οικονομικές και ασφαλείς δημόσιες συγκοινωνίες δεν έχουν σε καμιά περίπτωση προκριθεί και δεν έχουν επιβληθεί από τον πληθυσμό, ιδιαίτερα από τους νέους, που πλήρωσαν ακριβά το τίμημα της τραγωδίας στα Τέμπη.

Ένα αυξανόμενο κύμα οργής
Πράγματι, υπήρχαν πολλοί νέοι στο τρένο που συνετρίβη. Επέστρεφαν στη Θεσσαλονίκη μετά από διακοπές λίγων ημερών στα τέλη Φεβρουαρίου, από το καρναβάλι (το πιο πολυσύχναστο γίνεται στην Πάτρα) και στην αργία της "Καθαρής Δευτέρας". Και αν πολύ γρήγορα εκφράστηκε η οργή σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού - πολλοί έχουν βιώσει τα πολλαπλά σιδηροδρομικά περιστατικά των τελευταίων ετών, σε σχέση με τα οποία δεν έγινε τίποτα από τη διοίκηση - η νεολαία είναι αυτή που έκανε να ακουστεί μια πραγματική κραυγή εξέγερσης: "Αυτό δεν είναι λάθος, είναι έγκλημα".
Οργή που δημιουργήθηκε από ένα συναίσθημα που νιώθουν όλοι μπροστά στη σκληρότητα των περιστάσεων και τον πόνο των οικογενειών: Εκφράστηκε με τα φυσικά σχήματα (με τις σχολικές τσάντες) που σχηματίστηκαν στους δρόμους ή στα σχολεία από τους νέους που έγραψαν "Πάρε με όταν φτάσεις", μια φράση που ήταν προορισμένη να είναι περιπαικτική, γνωστή σε όλους τους νέους και τις νέες και με την οποία οι γονείς ή οι συγγενείς τους ζητούν να τους καθησυχάσουν κατά την επιστροφή τους από μια βραδινή έξοδο, αλλά και στο τέλος του ταξιδιού τους, πράγμα που λέει πολλά για το αίσθημα ασφάλειας στους δρόμους και στις ράγες...Θυμός επίσης, γιατί οι νέοι κατάλαβαν πολύ καλά τον βασικό λόγο αυτού του ατυχήματος. Το σύνθημα " Δικοί μας οι νεκροί, δικά τους τα κέρδη" δεν το έγραψαν ή το φώναζαν μόνο τα συνδικάτα (όπως του ΟΛ Πειραιά) ή οι πολιτικές οργανώσεις, αλλά και πολλοί νέοι φοιτητές.

Από το βράδυ της Τετάρτης έγιναν οι πρώτες διαδηλώσεις μετά από κάλεσμα της ριζοσπαστικής και αντικαπιταλιστικής αριστεράς, όπου εκδηλώθηκε και η πρώτη αστυνομική βία στην Αθήνα. Το ίδιο συνέβη και την Πέμπτη, με μεγαλύτερη συνδικαλιστική συμμετοχή, και στην Αθήνα, τη μετατροπή μιας συγκέντρωσης που είχαν προγραμματίσει αγωνιζόμενοι καλλιτέχνες σε μια οργισμένη διαδήλωση προς τον σιδηροδρομικό σταθμό. Και την Παρασκευή υπήρξαν συλλαλητήρια και διαδηλώσεις της μαθητικής νεολαίας σε όλη τη χώρα, ενώ ξεκίνησαν καταλήψεις σχολείων. Προφανώς, ο Μητοστάκης φαίνεται να φοβάται -και δικαίως- μια πραγματική εξέγερση της νεολαίας, και η ελληνική αστική τάξη ζει από το 2008 με το φόβο της επανάληψης ενός τέτοιου κινήματος που την είχε αποσταθεροποιήσει αρκετά σοβαρά. Έτσι, χθες το βράδυ (4/3), κατά τη διάρκεια ενός σιωπηλού συλλαλητηρίου προς τιμήν των θυμάτων, με χιλιάδες συμμετέχοντες, η αστυνομία ξαναχτύπησε: απόδειξη, δηλαδή, ότι αυτή η κυβέρνηση αφενός δεν έχει να προσφέρει τίποτα άλλο στους νέους παρά μόνο καταστολή και οπισθοδρόμηση των δικαιωμάτων, αλλά και ότι γνωρίζει σε ποιο βαθμό τα τέσσερα χρόνια της διακυβέρνησής της ήταν μια διαρκής επίθεση κατά των νέων, με την αστυνομία στα πανεπιστήμια, τη φονταμενταλιστική πολιτική της υπουργού Παιδείας, το κυνήγι των προσφύγων και γενικότερα τον ρατσισμό και την πολιτική κατά της νεολαίας.
Σε αυτές τις συνθήκες, η τραγωδία στα Τέμπη γίνεται ευρέως αισθητή, με τον μεγάλο αριθμό των νεαρών θυμάτων, ως τρομερή απόδειξη της περιφρόνησης αυτής της κυβέρνησης και γενικότερα αυτού του οικονομικού συστήματος για τη νεολαία. Οι επόμενες ημέρες θα δείξουν αν η κινητοποίηση ενταθεί, έχουν δοθεί νέες ημερομηνίες, και από την πλευρά του, το συνδικάτο των σιδηροδρομικών παρέτεινε την απεργία που ξεκίνησε την Πέμπτη και την Παρασκευή κατά 48 ώρες. Και για την Κυριακή έχουν προγραμματιστεί νέες διαδηλώσεις, κυρίως ανταποκρινόμενες στο κάλεσμα των σιδηροδρομικών.