Τι συνέβη στην ISO; του Paul LeBlanc
Αναδημοσίευση από το Links: International Journal of Socialist Renewal
Μετάφραση: Παραναγνώστης
Αυτό που συνέβη στη Διεθνή Σοσιαλιστική Οργάνωση (ISO) είναι πως αυτοκαταστράφηκε. Η απερχόμενη ηγεσία της απερχόμενης οργάνωσης παρουσίασε αυτό το γεγονός στον κόσμο με τη δήλωσή της στις 19 Απριλίου 2019, «κάνοντας τα τελευταία μας βήματα». Για πολλούς στρατευμένους στην υπόθεση του σοσιαλισμού, ανεξάρτητα από τις επικρίσεις ή τις επιφυλάξεις τους σχετικά με την ISO, η διάλυσή της είναι πραγματικά μια ήττα. Ένας από τους σκοπούς αυτών των γραμμών είναι να διερευνηθεί πώς και γιατί συνέβη αυτό, αλλά και τι σημαίνει για εκείνους που παίρνουν σοβαρά τον αγώνα για τον επαναστατικό σοσιαλισμό.
Για μερικά χρόνια η ISO υπήρξε η μεγαλύτερη και ισχυρότερη επαναστατική σοσιαλιστική οργάνωση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τη θέση του κεντρικού της ηγέτη ο Ahmed Shawki τόνισε πολλές φορές, ότι το κύριο συμπέρασμα από αυτό το αναμφισβήτητο γεγονός ήταν ότι ο επαναστατικός σοσιαλισμός ήταν μια αξιοθρήνητα μικρή δύναμη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και όμως, η εξαφάνιση αυτής της οργάνωσης αξίζει σίγουρα κάτι περισσότερο από ένα ανασήκωμα των ώμων.
Παρά τις εύκολες κριτικές προς την ISO που γεννάει η σεκταριστική εχθρότητα και παρά τις ιδιάζουσες αδυναμίες και περιορισμούς της οργάνωσης (που θα θιγούν αργότερα), δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ISO επέδειξε κάποια αυθεντικά πλεονεκτήματα. Αυτά τα δυνατά σημεία αποτέλεσαν το επίκεντρο ενός άρθρου που έγραψα το 2009, εξηγώντας γιατί, παρά τις κάποιες διαφωνίες, ήμουν έτοιμος να ενταχθώ στην ISO: « Γιατί εντάσσομαι στη Διεθνή Σοσιαλιστική Οργάνωση: Εντατικοποίηση του Αγώνα για την Κοινωνική Αλλαγή» στο online Links: Διεθνές Περιοδικό Σοσιαλιστικής Ανανέωσης. Δεν θα άλλαζα τίποτα από αυτά που έγραψα τότε. Αλλά τώρα, προφανώς, πρέπει να ειπωθούν περισσότερα.
Όντας ενεργό μέλος της ISO από το 2009, δεν έχω συμμετάσχει ποτέ στην ηγεσία της. Ούτε μυήθηκα σε κάποιο από τα πολιτικά ρεύματα που έγραψαν το τελευταίο κεφάλαιο της ύπαρξης της ISO. Από τα μέσα Ιανουαρίου έως τα μέσα Απριλίου του 2019, όταν αυτό το τελευταίο κεφάλαιο διαδραματιζόταν, δεν βρισκόμουν καν στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η κατάρρευση της ISO τον Απρίλιο του 2019 έχει δημιουργήσει σίγουρα σύγχυση στους κύκλους που συχνάζω. Συνδιαλέχτηκα με συντρόφους με πολυετή εμπειρία στον σοσιαλιστικό αγώνα, πέρα από τα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών, που αναρωτήθηκαν πώς μια οργάνωση που ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί μερικά από τα ωραιότερα στοιχεία της επαναστατικής μαρξιστικής παράδοσης μπόρεσε να εξαφανιστεί τόσο ξαφνικά.
Μια πλειοψηφία διαφωνούντων ανέλαβαν τα ηνία στην οργάνωσή τους με σκοπό να την καταστήσουν πιο αποτελεσματική για τον σοσιαλισμό και στη συνέχεια. . . πολύ γρήγορα αποφάσισαν να τη διαλύσουν. Σίγουρα έτσι φαινόταν το πράγμα από το εξωτερικό και έτσι μου φάνηκε κι εμένα καθώς παρακολουθούσα τη διαδικασία να ξετυλίγεται κατά τη διάρκεια μιας περιόδου τριών μηνών, ενώ εργαζόμουν στην Ευρώπη. Ωστόσο, μπορεί να υποστηριχθεί ότι εν προκειμένω εμπλέκεται ένα πολύ πιο περίπλοκο σύνολο διαδικασιών. Η διαδικασία που συνέβαλε στην επικράτηση της πλειοψηφίας ήταν διαφορετική από τη διαδικασία που κατέληξε στην απόφαση της διάλυσης.
Έπειτα, οι φίλοι που αναρωτιούνταν συγκλονίστηκαν –και πρέπει να ομολογήσω ότι και ο ίδιος ξαφνιάστηκα– με όσα εμφανίστηκαν στο διαδίκτυο από κάποιους λαλίστατους υποστηρικτές αυτής της θριαμβευτικής και αυτοδιαλυόμενης πλειοψηφίας, που εξηγούσαν ότι έχουν βιαστεί τρομερά από μοχθηρούς ηγέτες, είναι συντετριμμένοι από τις προσβολές και τα πλήγματα που υποστήκανε. Μερικοί έχουν επιδείξει συμπεριφορές που, στα μάτια αυτών των έμπειρων αγωνιστών φαίνονται, σχεδόν σαν υπερφίαλη απογοήτευση και μερικές φορές σαν αστόχαστος κυνισμός.
Αυτό εγείρει νέα ερωτήματα, στο μυαλό αυτών των φίλων που ήδη αναρωτιούνταν, σχετικά με το πόσο σοβαρή επαναστατική οντότητα θα μπορούσε να είναι αυτή η οργάνωση αποξαρχής. Το ζήτημα του τι θα χρειαστεί –στην πραγματικότητα του σήμερα και του αύριο, σε πολύ πρακτικό και οργανωτικό επίπεδο– για να επιτευχθεί ένας αποτελεσματικός αγώνας ενάντια στις πολλαπλές καταπιέσεις και δηλητηριώδεις εκφυλισμούς του καπιταλισμού, φαίνεται, αν εξαιρέσουμε κάποιες ρητορικές κορώνες εδώ κι εκεί, να ξεθωριάζει πολύ βαθειά στο φόντο.
Αντ' αυτού, η εστία τοποθετήθηκε πρώτιστα στην έκθεση, στην αγανάκτηση, στο θυμό, στον πόνο, ξεπέφτοντας μερικές φορές σε μία καταστροφική και καταθλιπτική απόρριψη στον κάλαθο των αχρήστων, πρώην συντρόφων και πρώην πεποιθήσεων, με συμβολές ανακατεμένες με τη μια ή την άλλη ποικιλία «καθαρού» κομφορμισμού, ακολουθούμενες από πλείστα «like», διανθισμένες με αστεία και επιδείξεις πλειοδοσίας εν σχέσει με όσα είπε ο προηγούμενος. Μερικοί που μάλλον διαφωνούσαν αποτραβήχτηκαν σε ορισμένες περιπτώσεις από την ίδια τους την αποθάρρυνση και αβεβαιότητα, σε άλλες περιπτώσεις επειδή δεν ήθελαν να βρεθούν στο επίκεντρο της διαδικτυακής απόρριψης. Όλα αυτά φάνηκαν στους από τα έξω φίλους μου, στον αντίποδα της σοβαρής επαναστατικής πολιτικής.
Ωστόσο, μερικές από τις κρίσιμες αντιδράσεις τους ξαστοχούν σε βασικά γεγονότα και πτυχές του τι πράγματι συνέβη. Ούτε όμως μπορεί όποιος είναι πολιτικά σοβαρός –τουλάχιστον στο επαναστατικό άκρο του σοσιαλιστικού φάσματος– να αγνοήσει την κατάρρευση της ISO. Ας αναλογιστούμε τις σκέψεις ενός έμπειρου και κριτικής νοοτροπίας αγωνιστή από το Σικάγο, με περισσότερες από πέντε δεκαετίες αγωνιστικής εμπειρίας στο εργατικό και σοσιαλιστικό κίνημα που δεν ανήκε ποτέ στην ISO. Το διαδικτυακό σχόλιό του (19 Απριλίου 2019), υιοθετήθηκε από πολλούς ανθρώπους με παρόμοια εμπειρία και υπόβαθρο και αξίζει να παρατεθεί αυτούσιο:
«Στην πρόσφατη συνέντευξή του με τον [εξέχοντα πρώην ISO] Todd Chretien, ο Doug Henwood παρατήρησε σχετικά ότι η ISO στόχευε συχνά πολύ πιο ψηλά από το μπόι της. Αφήνοντας κατά μέρος τις πολιτικές της θέσεις και τις οργανωτικές της ελλείψεις –ποιοι είμαστε εμείς για να ρίξουμε πρώτοι το λίθο του αναθέματος; – ο Henwood το ονομάτισε σωστά. Για τα μέτρα της αμερικανικής άκρας αριστεράς, ήταν πράγματι μια «συμπαγής» παρουσία.
Στο Σικάγο, οι πέντε τοπικές της ISO είχαν μια πραγματική περιφέρεια και στρατολογούσαν με αργό, αλλά σταθερό ρυθμό. Αυτές οι στρατολογίες ήταν σχεδόν όλες νέοι, αδούλευτοι αγωνιστές. Μόλις πριν από τρεις μήνες, μάζεψαν ως συνήθως ογδόντα έως εκατό άτομα σε μεγάλα δημόσια φόρουμ της πόλης.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων οκτώ ετών, η μισή δωδεκάδα μελών της ISO του σωματείου των δασκάλων CTU [Chicago Chicago Teachers Union] έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εμπλοκή της ένωσης σε προοδευτικά κινήματα, από το BLM [Black Lives Matter] μέχρι την Πάλη για τα Δεκαπέντε {ΣτΜ: 15€ ελάχιστο ωρομίσθιο} Η CTU άναψε το φιτίλι που τελικά οδήγησε στην «Επανάσταση της Κόκκινης Πολιτείας» [η πρόσφατη έξαρση των απεργιών των εκπαιδευτικών].Πολλοί σύντροφοι της ISO αφιέρωσαν πολύ χρόνο στην Οκλαχόμα και στο Λος Άντζελες, όχι μόνο ως δημοσιογράφοι, αλλά και ως συμμετέχοντες.
Ο Socialist Worker, τόσο ο έντυπος μηνιαίος όσο και ο online καθημερινός, περιείχε καλογραμμένα και ενημερωτικά άρθρα. Ακόμη και όταν διαφωνούσα με τα συμπεράσματα, μάθαινα γενικά κάτι από αυτά.
Η Διεθνής Σοσιαλιστική Επιθεώρηση (ISR ) ήταν μια ελκυστική τριμηνιαία έκδοση με συχνά ακαδημαϊκές συνεισφορές. Και πάλι, δεν ήταν απαραίτητο να συμφωνήσουμε με όλα τα συμπεράσματά της, αλλά η διαφιλονικούμενη γνώμη δεν είναι εκείνο που μας ζητάει ο μαρξισμός;
Το ετήσιο συνέδριο Σοσιαλισμός προσέφερε μια πλατφόρμα για συνεδρίες πέρα από τα μέλη της ISO. Ξεκίνησε με την προϋπόθεση ότι υπάρχει ανάγκη σύνδεσης με μια ευρύτερη αριστερά πέραν από τα δικά της 800 περίπου μέλη. Το τελευταίο συνέδριο είχε περίπου 1.200 συμμετέχοντες.
Το Better Off Red ήταν το εβδομαδιαίο διαδικτυακό του ραδιόφωνο. Το WeAreMany περιέχει εκατοντάδες διαλέξεις και συνομιλίες που κυμαίνονται από αδιάφορες έως εξαιρετικές.
Το εκδοτικό Haymarket Books ήταν η κορωνίδα στην προίκα της ISO.
Το μέγεθος και ο μηχανισμός δεν είναι το μόνο πράγμα, δεν αρκούν από μόνα τους για να σπάσουν το γκέτο της μικροσέκτας, αλλά ταυτόχρονα είναι απαραίτητα για τη μεταφορά στο μέλλον των σκληρά κερδισμένων διδαγμάτων του παρελθόντος. Με δεδομένα τα ελαττώματα και τα λάθη, η ISO πλησίασε στο να παίξει αυτό το ρόλο. Αφήνει ένα κενό στην αμερικανική αριστερά που θα είναι δύσκολο να αναπληρωθεί από διαπληκτιζόμενες ομάδες και αμφιλεγόμενα άτομα.»
Εκτός του ισχυρότερου κέντρου της στο Σικάγο, η ISO είχε οργανώσεις (τυπικά από πέντε έως πενήντα μέλη) και «πυρήνες» (λιγότερα από πέντε μέλη) σε όλη τη χώρα: 22 στα Ανατολικά, 19 στα Μεσοδυτικά, 10 στα Νότια, και 10 στα Δυτικά. Τα μέλη ήταν ενεργοί σοσιαλιστές, μερικοί με σημαντική επιρροή πέραν της ISO. Για όποιον πραγματικά ελπίζει σε ένα σοσιαλιστικό μέλλον, είναι απαραίτητο να αναμετρηθεί με το ερώτημα του πώς και γιατί μια τέτοια οργάνωση έπαψε να υπάρχει. Τι μπορούμε να μάθουμε; Πώς θα μπορούσαν τα πράγματα να πάνε καλύτερα;
Ό,τι έπεται περιλαμβάνει τρία στοιχεία:
(1) μια σύνοψη, όσο μπορώ να την συνθέσω, σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη.
(2) μια δοκιμαστική (και σίγουρα ατελή) ανάλυση γιατί / πώς συνέβη αυτό.
(3) παρατηρήσεις σχετικά με το ποιες σκέψεις θα μπορούσαν να κάνουν τώρα όσοι από εμάς εξακολουθούν να αναφέρονται στην επαναστατική μαρξιστική παράδοση.
Αναλύσεις για το τι συνέβη στην ISO εμφανίστηκαν ήδη στο διαδίκτυο. Κάποιες «συνδέουν τις κουκίδες» με τρόπο που ενισχύει τη μία ή την άλλη πολύ ξεχωριστή ιδεολογική προοπτική, μερικές αντικατοπτρίζουν μια σημαντική έλλειψη πολιτικής (και σε ορισμένες περιπτώσεις πραγματολογικής) σαφήνειας, μερικές παρέχουν ενδιαφέρουσες ιδέες και πιθανές προσεγγίσεις αλλά πάντως – κατά τη γνώμη μου– όχι πλήρως ικανοποιητικές. Με μια εξαίρεση, δεν θα αναφερθώ σε αυτές στην προσπάθεια να επεξεργαστώ τη δική μου αντίληψη.
Τι συνέβη
Πρώτα ήρθαν οι προσεισμικές δονήσεις.
Το ετήσιο συνέδριο της οργάνωσης επρόκειτο να γίνει το Μάρτιο του 2019, και το φθινόπωρο του 2018 άνοιξε η προσυνεδριακή συζήτηση. Μια βαθιά και ανοιχτή διάσπαση σύντομα συγκλόνισε το ηγετικό όργανο της ISO, τη Συντονιστική Επιτροπή. Η συντριπτική πλειοψηφία της Συντονιστικής Επιτροπής συγκροτήθηκε ως οργανωμένη τάση. Οι άλλοτε κυρίαρχοι ηγέτες της ISO βρέθηκαν σε μια πολύ μικρή μειοψηφία. Ένας σάλος διαφωνιών ξέσπασε στη βάση, με αποτέλεσμα να εμφανιστούν αντί για δυο, τέσσερις τάσεις: η πλειοψηφία της Συντονιστικής Επιτροπής, η μειοψηφία της Συντονιστικής Επιτροπής, η Σοσιαλιστική Παλίρροια, και η Ανεξαρτησία και Αγώνας (IS).
Αυτή η τελευταία τάση έφτασε να έχει αρκετά μεγάλη επιρροή. Μια επιτόπια έκθεση από το Εθνικό Συνέδριο την περιγράφει με προσανατολισμό «όχι πολύ ανόμοιο με τη θέση της πλειοψηφίας», μολονότι «ένιωθα ότι έθετε συγκεκριμένες προτάσεις για να προχωρήσουμε, πράγμα που δεν έκανε το ρεύμα της πλειοψηφίας, ιδιαίτερα στους τομείς της κομματικής οικοδόμησης [καθήκοντα] και των εργατικών».
Η τάση IS φαινόταν επίσης καχύποπτη προς ορισμένους από την πλειοψηφία της Συντονιστικής Επιτροπής, που υποστήριζαν από παλιά τους άλλοτε κυρίαρχους ηγέτες.
Από ό,τι θα μπορούσα να συγκεντρώσω από τη μαζική προσυνεδριακή συζήτηση (που είχε έναν πρωτοφανή αριθμό προσυνεδριακών συνεισφορών οι οποίες γέμισαν περισσότερα από 40 εσωτερικά δελτία), υπήρχαν αρκετά σαφή ζητήματα που συγκέντρωναν το ενδιαφέρον όσων προώθησαν την υπόθεση μια νικηφόρου ανταρσίας.
Υπήρχε ανάγκη μεγαλύτερης διαφάνειας και δημοκρατίας στην εκλογή των ηγετικών οργάνων (εξαλείφοντας την αυτοδιαιώνιση της ηγεσίας που προέκυπτε επειδή οι απερχόμενοι ηγέτες παρουσίαζαν κανονικά στην οργάνωση λίστες υποψηφίων για νέες εκλογές σε αυτά τα όργανα).
Υπήρχε επιμονή για μεγαλύτερη διαφάνεια, συλλογικότητα και λογοδοσία όσον αφορά τα οικονομικά και τη λειτουργία της ISO.
Υπήρξε επίσης μια αποφασιστική απώθηση των ρουτινιάρικων πρακτικών των τοπικών οργανώσεων και της πολύ μεγάλης εστίασης στην δουλειά στα πανεπιστήμια, που είχε κηρυχθεί από την ηγεσία του προηγούμενου συνεδρίου. Πολλοί θεωρούσαν ότι αυτή η συντηρητική προσέγγιση ήταν εξωφρενική, τη στιγμή που συσσωρεύονταν οι κοινωνικοί αγώνες και άνοιγε η δυνατότητα διαμόρφωσης ενός μαζικού σοσιαλιστικού κινήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Εκείνοι των οποίων η ηγεσία αμφισβητούνταν δεν ήταν, κατά τη γνώμη μου, κακοί ή παλιάνθρωποι -τους σεβόμουν ως έμπειρους ανθρώπους που είχαν αφιερώσει τη ζωή τους στην οικοδόμηση ενός επαναστατικού ρεύματος στο σοσιαλιστικό κίνημα. Παρότι σίγουρα δεν συμφωνώ μαζί τους σε όλα τα πράγματα και γνωρίζοντας μερικούς από τους ανθρώπινους περιορισμούς τους, τους έβλεπα να αντικατοπτρίζουν τις ίδιες αξίες και δεσμεύσεις που εμψύχωναν κι εμένα και τα άλλα μέλη της ISO.
Ωστόσο, δεν φαινόταν να έχουν τίποτα ουσιαστικό ή συνεκτικό να πουν πέρα από το ότι οι διαφωνούντες ήταν ανέντιμοι και αντικομματικοί, «στην πραγματικότητα» κινούμενοι από την επιθυμία να στηρίξουν το Δημοκρατικό Κόμμα. Αλλά αυτή η υπόθεση δεν αποδείχθηκε διόλου. Και δεν έκαναν τίποτα περισσότερο, από όσο μπορούσα να δω, για να δώσουν κάποια ξεκάθαρη αίσθηση πολιτικής κατεύθυνσης για την ISO.
Μεταξύ των θριαμβευόντων διαφωνούντων, ωστόσο, υπήρχε επίσης έλλειψη σαφήνειας γύρω από την πολιτική στρατηγική. Μια μειοψηφία της πλειοψηφίας πράγματι ευνοούσε την επανεξέταση του ζητήματος των σοσιαλιστών του Δημοκρατικού Κόμματος. Υπήρχαν έντονες σκέψεις που αναρωτούσαν τις συνδέσεις τάξης, φυλής και φύλου. Προτεινόταν «εστίαση» σε μια ποικιλία διαφορετικών αγώνων που στην πραγματικότητα φαινόταν να συμβάλλουν, στην έλλειψη σαφούς εστίασης. Υπήρχαν διαβεβαιώσεις ότι ο νέος προσανατολισμός (όπως κι αν θα μπορούσε πράγματι να εκπονηθεί) θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των μελών, αν και δεν ήταν σαφές πώς ή γιατί θα συνέβαινε κάτι τέτοιο.
Από μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά όπου βρισκόμουν, έτεινα να βλέπω ότι αυτά που προφανώς θα αποτελούσαν επικείμενες αλλαγές, πηγαίνουν προς μια θετική κατεύθυνση, παρότι ο τόνος κάποιων άρθρων στα δελτία συζήτησης με ανησυχούσε. Φάνηκε ότι υπήρχε μια υφέρπουσα λογική τύπου «καλοί εναντίον κακών», η οποία μπορεί να γίνει τοξική ακόμη και στην υπηρεσία των καλύτερων σκοπών. Φοβόμουν ότι μια διάσπαση θα μπορούσε να οδηγήσει στην απώλεια πολύτιμων στελεχών και να θέσει σε κίνηση φυγόκεντρες δυνάμεις που θα αποδυνάμωναν την οργάνωση. Αλλά ήλπιζα για το καλύτερο και ένιωσα μια συγγένεια με εκείνους που πίεζαν για αλλαγές.
Ο σεισμός ήρθε με το Εθνικό Συνέδριο, που θεωρήθηκε από πολλούς πολύ δημοκρατικό συνέδριο, και απέδωσε μια διαφορετική νέα ηγεσία. Υπήρξε μια απόλυτη περιθωριοποίηση του κάποτε κυρίαρχου και «αδιάλλακτου» στοιχείου της παλιάς ηγεσίας, που δεν φαινόταν διατεθειμένο να παρουσιάσει κάποια σαφή πολιτική προοπτική ενόψει αυτής της αναστάτωσης. Ήμουν στο εξωτερικό όταν έγινε το συνέδριο. Το καλύτερο που μπορώ να κάνω είναι να προσφέρω την ακόλουθη εξιστόρηση ενός από τους ηγέτες της οργάνωσης του Πίτσμπουργκ που παρακολούθησε το συνέδριο.
«Οι περισσότερες από τις προτάσεις που προέρχονταν από το ρεύμα της IS [Ανεξαρτησία και Αγώνας] εγκρίθηκαν από το συνέδριο, συμπεριλαμβανομένης της προοπτικής για τη επικέντρωση στα εργατικά. Έγινε μια έντονη αλλά συντροφική συζήτηση γύρω από τη χρησιμοποίηση του Δημοκρατικού Κόμματος και υποψηφίων σαν τους Sanders, AOC [Alexandra Ocasio-Cortez] κ.λπ. Ήταν σε μεγάλο βαθμό μια συζήτηση μεταξύ των συντρόφων που υποστήριξαν την πλατφόρμα IS με εκείνους της πλατφόρμας Σοσιαλιστική Παλίρροια. Το συνέδριο υποστήριξε με συντριπτική πλειοψηφία την πλατφόρμα IS, καταλήγοντας ταυτόχρονα σε σημαντικά συμπεράσματα που προέρχονταν από την πλατφόρμα της Σοσιαλιστικής Παλίρροιας. Και ... το νέο μας ηγετικό σώμα περιλαμβάνει αντιπροσώπευση και από τα τρία ρεύματα. …
Επιπλέον, υιοθετήθηκε η πρόταση να δοθεί η δυνατότητα στις τοπικές οργανώσεις να επικεντρωθούν στην πραγματική δουλειά και να σπάσουν από το μηνιαίο πρότυπο των εβδομαδιαίων συναντήσεων, των πωλήσεων του τύπου και των ομάδων μελέτης επιπρόσθετα από τις αγωνιστικές δραστηριότητες. Οι τοπικές οργανώσεις θα έχουν τώρα την ελευθερία να αποφασίσουν όποιο πρόγραμμα θα είχε γι’ αυτές νόημα. Οι εβδομαδιαίες ρουτίνες του παρελθόντος ήταν για πολλούς συντρόφους συντριπτικές και εύκολα οδηγούσαν πολλά μέλη στην εξάντληση, εμού συμπεριλαμβανομένου. Ως τοπική θα πρέπει να συζητήσουμε κάπως τις δικές μας ρουτίνες και τις απαραίτητες αλλαγές σε αυτές τις ρουτίνες ώστε να μπορέσουμε να απελευθερωθούμε και να έχουμε μεγαλύτερο πολιτικό αντίκτυπο.
Κάναμε επίσης και κάποιες σημαντικές αλλαγές προοπτικής, ιδίως γύρω από την προοπτική πανεπιστημιούπολης της ISO. Αυτό το μοντέλο ποτέ δεν ταίριαξε εντελώς στην τοπική μας, πράγμα που φυσικά δεν αποτελεί έκπληξη για πολλούς από μάς. Έμοιαζε συχνά σαν να γύρευε η τοπική μας, που ήταν κυρίως εργατική τάξη, να βάλει ένα τετράγωνο πάσαλο σε μια στρογγυλή τρύπα. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι οι σπουδαστές δεν είναι εργατική τάξη, αλλά είχε οδηγήσει σε ορισμένους μη οργανικούς για μας τρόπους δουλειάς. Η τοπική μας δεν ήταν η μόνη που αναφέρθηκε σε αυτό και η χρονική στιγμή όπου βρισκόμαστε σημαίνει πολιτικά ότι δεν μπορούμε να έχουμε μια τόσο στενή εστίαση.
Τέλος, αποδεχθήκαμε προτάσεις για δημόσια συγγνώμη προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις αδυναμίες μας, ιδιαίτερα προς τους έγχρωμους συντρόφους που έχουν εγκαταλείψει την οργάνωση και εκείνους που έμειναν για να βοηθήσουν στη διαμόρφωση της νέας μας οργάνωσης. Βρισκόμαστε τώρα σε πολύ καλύτερη θέση να ανοικοδομήσουμε με πιο ειλικρινή και διαφανή τρόπο, πράγμα που θα μας οδηγήσει στο να αναπτυχθούμε και να ηγηθούμε. Επίσης, υιοθετήσαμε μια πρόταση για τη δημοσίευση δημόσιας έκθεσης όπου θα συνοψίζονται οι συζητήσεις και τα αποτελέσματα του συνεδρίου μας... Μια άλλη σημαντική αλλαγή υιοθετήθηκε για να γίνουμε οργάνωση του νόμου 501c4, το οποίο θα κάνει τα οικονομικά των οργανώσεών μας πιο διαφανή καθώς και θα φέρει κάποιες αλλαγές στον τρόπο καταβολής των συνδρομών.»
Μερικές εβδομάδες αργότερα, είχα την ευκαιρία να μιλήσω με έναν άλλο σύντροφο του οποίου η αξιολόγηση για το Συνέδριο ήταν πολύ λιγότερο θετική. Σε αντίθεση με προηγούμενα συνέδρια υπήρξε, υποστήριξε, διακριτή έλλειψη σαφών εκθέσεων για την τρέχουσα πολιτική περίοδο και σαφώς διατυπωμένων προτάσεων που θα προέκυψαν από τέτοιες αναλύσεις. Αντίθετα, μου είπε, υπήρξαν συνεχείς επιθέσεις κατά των οργανωτικών ανεπαρκειών του παρελθόντος και κατά της υποτιθέμενα κακής ηγεσίας που κυριαρχούσε μέχρι τότε. Ένιωσε ότι η τεταμένη ατμόσφαιρα στέρησε από τους περιθωριοποιημένους πρώην ηγέτες την ευκαιρία να εκφραστούν με τρόπο που θα μπορούσε να ακουστεί, βραχυκυκλώνοντας τη σοβαρή πολιτική συζήτηση.
Δεν είμαι σε θέση να εκφέρω κρίσεις ούτε για το πραγματικό κλίμα ούτε για τις λεπτομέρειες των συζητήσεων στο Εθνικό Συνέδριο. Γνωρίζω ότι το συμπέρασμα του Συνεδρίου φάνηκε σε ανθρώπους που εμπιστεύομαι να περιέχει αρκετή αισιοδοξία για το μέλλον της ISO και ήλπισα ότι η αισιοδοξία ήταν βάσιμη, παρόλο που είχα ένα αίσθημα αγωνίας (βασισμένης σε συσσωρευμένες αναμνήσεις από προηγούμενες οργανωτικές εμπειρίες) ότι τα πράγματα ίσως να μην είναι τόσο εύκολα.
Ύστερα ήρθαν οι μετασεισμοί. Δύο σκάνδαλα ξέσπασαν:
(1) αυτό που θεωρήθηκε ως πιθανή κάλυψη βιασμού και ξέχωρα από αυτό, αν και κατά κάποιον τρόπο σχετικό,
(2) αποκαλύψεις σχετικά με εκείνο που θεωρήθηκε ως πρότυπο καταχρηστικής και απαράδεκτης συμπεριφοράς από μια κεντρική φιγούρα της άλλοτε κυρίαρχης ηγεσίας.
Και τα δύο υποδείκνυαν, στο μυαλό πολλών, μια άσχημη πολιτική κουλτούρα στον πυρήνα της οργάνωσης.
Τρία πρόσθετα σημαντικά γεγονότα:
(α) ο υποτιθέμενος βιαστής αφού καθάρισε έγινε χαρισματικός και δημοφιλής ηγέτης της θριαμβευτικής τάσης IS
(β) άλλος που κατηγορήθηκε, ίσως άδικα, για τη διευκόλυνση της υποτιθέμενης συγκάλυψης ήταν ένας προεξέχων υποστηρικτής τόσο της πλειοψηφίας της Συντονιστικής Επιτροπής όσο και της τάσης IS
(γ) το πρόσωπο που αποκάλυψε την απαράδεκτη συμπεριφορά της κεντρικής φιγούρας που αναφέρθηκε στο σκάνδαλο 2 είχε, όπως το αποκάλυψε η ίδια, μια κρυφή σχέση με αυτό το πρόσωπο, αλλά και ήταν επίσης σημαντική δύναμη στην θριαμβευτική αντιπολίτευση.
Αυτή η στροφή στις μετασυνεδριακές εξελίξεις αξίζει ιδιαίτερη έμφαση. Ένα πολύ ευρύ στρώμα μελών, δραματικά απογοητευμένο από την επί πολλά χρόνια ηγεσία, ύστερα από μια πολύ αμφισβητούμενη εσωτερική συζήτηση, με καταστροφικά εξατομικευμένα υπονοούμενα, ήταν τώρα βαθιά κλονισμένο από, όπως φαίνεται, συγκλονιστικές αποκαλύψεις για τις κεντρικές φιγούρες στις οποίες είχε αναζητήσει ηγεσία που θα έκανε την ISO καλύτερη, πιο ζωντανή και δημοκρατική οργάνωση. Αυτό θα συνέτεινε στην πυροδότηση μιας δημόσιας συζήτησης η οποία έδωσε απόλυτη ελευθερία σε καταστροφικά εξατομικευμένους επιτονισμούς.
Ο προαναφερόμενος σεισμός και οι μετασεισμοί οδήγησαν σε ένα κύμα αποχωρήσεων: από οργισμένους και αηδιασμένους αντιφρονούντες, από περιθωριοποιημένους και αγανακτισμένους πρώην ηγέτες και από πολλούς άλλους ενδιάμεσα. Καθώς η οργάνωση φαινόταν να λιώνει, με το ηθικό εκείνων που έμειναν πεσμένο, αποφασίστηκε από τα εναπομένοντα μέλη, μέσω δημοψηφίσματος, να διαλυθεί η οργάνωση.
Παρόλο που νιώθω ότι όσα έχω γράψει μέχρι τώρα παρέχουν κάποια κατανόηση για το τι συνέβη , πρέπει να αναμετρηθούμε και με το γιατί συνέβη.
Γιατί συνέβη
Το αναλυτικό πλαίσιο που χρησιμοποιώ προσπαθώντας να βγάλω νόημα γύρω από το τι συνέβη βρίσκεται σε διάφορα κείμενα (ιδιαιτέρως κάποια δοκίμια στο Ημιτελής Λενινισμός έκδοση Haymarket Books 2014), ενώ πιο πρόσφατα αρθρώθηκε στο «Σκέψεις για τη Συνοχή και τη Συντροφικότητα» και δημοσιεύτηκε σε διάφορα site*{ΣτΜ: και στα Ελληνικά Παραναγνώστης, } όπως και στο Links: International Journal of Socialist Renewal. Στα επόμενα δεν θα επαναλάβουμε μεν αυτές τις σκέψεις, οι οποίες πάντως επηρεάζουν την ανάλυσή μου.
Αποφεύγοντας τον στείρο πρωτοπορισμό
Η σκέψη μου είναι κατά πολύ επηρεασμένη από την εμπειρία μου, από το 1973 μέχρι το 1983, στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (SWP) των ΗΠΑ και στο περιβάλλον που επηρέαζαν ο George Breitman, ο Frank Lovell και άλλοι βετεράνοι Τροτσκιστές στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 90. Συζητώντας τώρα για την ISO, δεν μπορώ να αποφύγω τις συγκρίσεις.
Από ορισμένες απόψεις η ISO ήταν πολύ καλύτερη, πιο ανοικτή, φαινομενικά πιο δημοκρατική. Παρότι παλιοί μέντορες όπως οι Breitman και Lovell ήταν αρκετά ανοιχτοί και αντιδογματικοί στην προσέγγιση τους, το κυρίαρχο έθος στο SWP όταν εγώ εντάχθηκα ήταν λιγότερο αντιδογματικό.
Υπήρχε πάντοτε στο SWP μεγάλη καχυποψία απέναντι στις μη τροτσκιστικές πηγές και ουσιαστική πολιτιστική και διανοητική πίεση συμμόρφωσης προς ένα ιδιαίτερο σύνολο απόψεων. Αναμενόταν να αποφεύγει κανείς (όταν έγραφε, δημοσίευε ή μιλούσε) κόσμο και εκδόσεις που δεν ήταν «δικές μας», εκτός κι αν επρόκειτο για κάποια «παρέμβαση» στην οποία συντόνιζαν και ηγούνταν συγκεκριμένοι ηγέτες. Αυτό σχετιζόταν με την αντίληψη ότι το SWP ήταν το ίδιο το επαναστατικό κόμμα πρωτοπορίας προορισμένο να ηγηθεί της σοσιαλιστικής επανάστασης. Φυσικά δεν είμαστε ακόμα αρκετά μεγάλοι για να το κάνουμε, αντιλαμβανόμαστε όμως τον εαυτό μας ως τον πυρήνα του μελλοντικού μαζικού επαναστατικού κόμματος. Η δυναμική του καπιταλισμού και η ορθότητα του ίδιου μας του πολιτικού προγράμματος (ένα πρόγραμμα που πρέπει επομένως να διασφαλιστεί αυστηρά) θα έφερναν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Για λόγους που έχω εξηγήσει στο Ο Λένιν και το Επαναστατικό Κόμμα, στο Ημιτελής Λενινισμός και αλλού, αυτό αντιβαίνει στην πραγματική ιστορία και ανάπτυξη του υποτιθέμενου προτύπου μας – της θριαμβεύτριας οργάνωσης που ο Λένιν και άλλοι σύντροφοι έστησαν για να κάνει την Ρωσική Επανάσταση του 1917. Μερικοί από τους γεροντότερους, πιο έμπειρους συντρόφους, φαινόταν να το κατανοούν αυτό καλύτερα, αλλά η κυρίαρχη υποκουλτούρα στο εσωτερικό του SWP ήταν πιο άκαμπτη και οι νεότεροι σύντροφοι που ήρθαν στο κόμμα χάρη στη ριζοσπαστικοποίηση της δεκαετίας του 1960 (η γενιά μου) εκπαιδεύτηκαν και διαμορφώθηκαν σύμφωνα με αυτή την υποκουλτούρα.
Η ISO ήταν καλύτερη, πιο ανοικτή. Τον καιρό που εντάχθηκα σε αυτήν (και προϋπόθεση για να εξετάσω σοβαρά την ένταξή μου) δεν υπέφερε πλέον από τη μοιραία αυτοαντίληψη που μετατρέπει τόσο πολλές επίδοξες λενινιστικές οργανώσεις σε σέκτες. Ήταν πολύ σαφές πως δεν θα μπορούσε να είναι το επαναστατικό κόμμα πρωτοπορίας ούτε καν ο πυρήνας του μελλοντικού μαζικού επαναστατικού κόμματος. Αναγνώριζε όπως εξήγησε ο Λένιν στο Αριστερισμός, Παιδική Αρρώστια του Κουμμουνισμού ότι η πραγματική πρωτοπορία δεν μπορεί να είναι μια μικρή πομάδα αυτοανακηρυγμένων «πρωτοπόρων». Μπορούσε να είναι μόνο ένα στρώμα της εργατικής τάξης, γνησίως αναπτυσσόμενο υπό την επίδραση του καπιταλισμού και την επιρροή των σοσιαλιστικών ιδεών, μια συνειδητοποίηση, μια συσσώρευση αγωνιστικής εμπειρίας, ένα σώμα γνώσης και πρακτικής γνώσης και μια όλο και βαθύτερη δέσμευση απόκρουσης της καταπίεσης και της καταστροφικότητας του καπιταλισμού και αγώνα για ένα καλύτερο κόσμο.
Το επαναστατικό πρωτοπόρο στρώμα της εργατικής τάξης δεν θα μπορούσε να παραχθεί τεχνητά μέσα στα όρια της μιας ή της άλλης «Μαρξιστικής – Λενινιστικής» οργάνωσης. Θα αναδυόταν αναγκαστικά από μια πιο ανοικτή και πιο μακροπρόθεσμη διαδικασία όπου ολοένα και περισσότεροι από αυτό το στρώμα πρωτοπορίας θα οργανώνονταν σε ομάδες αφιερωμένες στην διεξαγωγή περισσότερο αποτελεσματικών αγώνων για αξιοπρέπεια εδώ και τώρα και για μια μελλοντική κοινωνία των ελεύθερων και των ίσων. Μέσα στην τύρβη των αγώνων και της εμπειρίας, μερικές από αυτές τις ομάδες θα συνενώνονταν, συσπειρώνοντας ακόμα περισσότερους εργάτες αγωνιστές σε ένα κοινό οργανωτικό δίκτυο και αυτό θα συνιστούσε ένα επαναστατικό κόμμα αντάξιο του ονόματός του.
Η ISO ξέκοψε από τη σεκταριστική αντίληψη ότι αυτή ήταν ο πυρήνας του επαναστατικού κόμματος πρωτοπορίας, πράγμα που της έδωσε τη δυνατότητα να αναγνωρίσει ότι ήταν, μαζί με άλλους, μέρος μιας ευρύτερης διαδικασίας μέσα από τη οποία θα μπορούσε πράγματι να προκύψει ένα τέτοιο κόμμα.
Αυτό επέτρεψε στην ISO να είναι υγιέστερη και ισχυρότερη κατά σημαντικούς τρόπους από όσο κατάφερε ποτέ το SWP στα χρόνια που εγώ ήμουν μέλος του. Υπήρχαν και άλλοι τρόποι κατά τους οποίους διέφερε η ISO από το SWP, αλλά μου φαίνεται ότι την καθιστούσαν πολύ πιο αδύναμη από αυτό.
Επαναστατική συνέχεια και αγωνιστική εμπειρία
Το SWP που γνώρισα αντιπροσώπευε μια επαναστατική συνέχεια – όχι μόνο στις ιδέες, στα λόγια και στα βιβλία, αλλά στην πραγματική εμπειρία ζωής των μελών του, που ανέτρεχε ως τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. (στο μαζικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Eugene V. Debs και στους δραστήριους Βιομηχανικούς Εργάτες του Κόσμου του «Big Bill» Haywood), στην ίδρυση και πρώτη δεκαετία του Κομμουνιστικού Κόμματος, στην αρχή του τροτσκισμού στις ΗΠΑ, στις μαζικές εργατικές μάχες των δεκαετιών του 1930 και 1940. Οι ιδέες, οι ευαισθησίες, η πρακτική γνώση , ο τρόπος λειτουργίας σε μια επαναστατική οργάνωση και σε ευρύτερους κοινωνικούς αγώνες, η εξοικείωση και η δυναμική αλληλεπίδραση με τη μαρξιστική θεωρία και πρακτική πολιτική δουλειά, όλα αυτά ήταν μέρος μιας πλούσιας υποκουλτούρας μέσα στην οποία μεγαλώσαμε ως πολιτικοί άνθρωποι.
Από την ISO που γνώρισα, έλειπε αυτός ο θαυμάσιος εμπλουτισμός από γενιά σε γενιά. Ξεκίνησε το 1977 από μια φραξιονιστική μάχη και διάσπαση μιας σχετικά μικρής σοσιαλιστικής ομάδας, και αναπτύχθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις εμπειρίες των κολεγιουπόλεων και των πανεπιστημιουπόλεων. Η ηγεσία και τα μέλη της είχαν διαμορφωθεί κατά πολύ διαφορετικό τρόπο και με ένα πολύ πιο περιορισμένο σύνολο εμπειριών από το παλιό SWP.
Την περίοδο που ήμουν στο SWP, η φύση του, του έδωσε τη δυνατότητα να παίξει πολύ σημαντικούς ρόλους στους πραγματικούς αγώνες και στα κινήματα της εποχής. Ανάμεσά τους, μια αποτελεσματική αμφισβήτηση του πολέμου στο Βιετνάμ, μια πρωτοποριακή προσέγγιση της πάλης για την απελευθέρωση των μαύρων και ένας σημαίνων ρόλος στον αγώνα της γυναικείας απελευθέρωσης.
Η ISO αποδείχθηκε ικανή να οργανώσει πλατιά, ενεργητικά μπλοκ σε μαζικές πορείες για το ένα ή το άλλο ζήτημα, και ορισμένα από τα μέλη της αποδείχθηκαν ικανά να παίξουν εξέχοντες ρόλους σε ορισμένα συνδικαλιστικά και κινηματικά πλαίσια. Αλλά ο πρακτικός αγώνας σε κοινωνικά κινήματα που ήταν ουσιώδης για τις οργανώσεις του SWP, (και δικαιολογούσε τις εβδομαδιαίες συναντήσεις και την πειθαρχημένη λειτουργία που τις χαρακτήριζε) δεν αποτελούσε κανονικότητα για την ISO και αυτό το ελάττωμα δικαιολογούνταν συχνότατα με μια λογική που στα μάτια μου χτυπούσε ως ψευτοεπαναστατικός περιορισμός ενάντια στον «κινηματισμό».
Είναι σημαντικό εδώ να μη διαστρεβλωθεί αυτό το σημείο, πράγμα που θα μπορούσε να συμβεί με αρκετούς τρόπους.
Πρώτα – πρώτα έχουμε να κάνουμε με διαφορετικά πλαίσια· οι δεκαετίες του 1960 μέχρι και του 1980 γνώρισαν αρκετούς αγώνες, ενώ οι επόμενες δεκαετίες (οπότε και διαμορφώθηκε η ISO) χαρακτηρίστηκαν από μια σχετική κάμψη των αγώνων.
Δεύτερον, υπήρχαν ευκαιρίες για αγώνες όπου η ISO μπόρεσε να συμμετάσχει, πράγμα που πρόσφερε σημαντική εμπειρία σε όσους συμμετείχαν. Η ριζοσπαστικοποίηση στο σωματείο των εκπαιδευτικών του Σικάγο, οι συνεχείς αγώνες για την υπεράσπιση των κλινικών για αμβλώσεις σε ορισμένες περιοχές, και η ανάπτυξη της κίνησης Κάτοικοι του Πίτσμπουργκ για Δημόσιες Συγκοινωνίες αποτελούν μερικά μόνο παραδείγματα δραστηριοποίησης της ISO σε αγώνες με τρόπο που είχε συνέπεια, διάρκεια και αποσπούσε το σεβασμό.
Το δεύτερο αυτό σημείο καταδεικνύει ωστόσο, ότι η ίδια η κινηματική κάμψη δεν ήταν ούτε πλήρης ούτε ικανή να εξηγήσει την συγκεκριμένη ανεπάρκεια εντός της ISO ως συνόλου. Βεβαίως τα μέλη της ISO συχνά άρπαζαν τις κινηματικές ευκαιρίες και μερικές φορές σχεδόν κυνηγούσαν τέτοιες ευκαιρίες, παρότι κάποιες φορές δεν γνώριζαν και πολύ πώς να λειτουργήσουν.
Σε γενικές γραμμές και σε αντίθεση με την προηγούμενη εμπειρία στο SWP, η ISO δεν κατάφερε να αναπτύξει ως μέρος της εσωτερικής κουλτούρας των οργανώσεών της σε όλη τη χώρα, διαρκή και συνεπή κινηματική δράση ως βασικό στοιχείο της πολιτικής εμπειρίας και συνείδησης των μελών της συνολικά. Σε πολλές οργανώσεις της υπήρχε μια ισχυρή τάση, η οποία, όπως το είπε ένας σύντροφος, αφιέρωνε «υπερβολικό χρόνο στην “οργανωτική οικοδόμηση” (η οποία έγινε αυτοσκοπός) πράγμα που θα μπορούσε να είναι βρεθεί σε αντίθεση με τη συμμετοχή σε πραγματικούς αγώνες» (και πάλι, ο εικαζόμενος κίνδυνος του «κινηματισμού»).
Η έλλειψη αυθεντικής εμπειρίας σε κοινωνικούς αγώνες φάνηκε με πολλούς τρόπους. Πάρα πολλοί «διαφωνούντες» της ISO τα παλιότερα χρόνια (συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων που διαφώνησαν μόνο ύστερα από αρκετά χρόνια θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης στην ISO) φαινόταν να μην κατανοούν τη διορατική αντίληψη στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο ότι «οι κομμουνιστές ... δεν δημιουργούν δικές τους αιρετικές αρχές, για να διαμορφώσουν πάνω στη μήτρα τους το προλεταριακό κίνημα». {ΣτΜ: Σύμφωνα με τη μετάφραση του Μ. Πορφυφογένη: «Οι κομμουνιστές … δεν επικαλούνται ξεχωριστές αρχές που σύμφωνα μ’ αυτές θα θελαν να πλάσουν το εργατικό κίνημα»}
Αντίθετα, ενώ εμπλέκονται ανεπιφύλακτα στους όντως υπαρκτούς αγώνες της εργατικής τάξης (σύμφωνα με τον Μαρξ και τον Ένγκελς), αυτοί οι κομμουνιστές είναι οι εκφραστές της ανάγκης μιας διεξοδικής και διεθνιστικής εργατικής αλληλεγγύης, υπογραμμίζουν την ανάγκη για πολιτική ανεξαρτησία από την καπιταλιστική τάξη και δείχνουν το «δρόμο που πρέπει να πάρουν» οι πραγματικοί αγώνες της εργατικής τάξης ώστε να οδηγήσουν από την αντίσταση στην καταπίεση και τη βία του καπιταλισμού, σε μια σοσιαλιστική δημοκρατία.
Για να κατανοήσουμε τι πραγματικά σημαίνει αυτό, θα χρειαζόταν να έχουμε ένα συγκεκριμένο είδος πρακτικής εμπειρίας που πάρα πολύ συχνά λείπει από την ISO.
Κατά συνέπεια λοιπόν, όποτε κάποιοι διαφωνούντες σύντροφοι έκαναν κριτική στις ανεπάρκειες της ISO, η κριτική αυτή δεν αφορούσε την αποτυχία μας να συνεργαστούμε με άλλους για να διαδραματίσουμε έναν ουσιαστικό, διαρκή και συνεπή ρόλο στους διάφορους αγώνες της εποχής μας.
Αντίθετα, η κριτική ήταν ότι «προσαρμοζόμαστε στο ρεφορμισμό», αποτυγχάνοντας να διεκδικήσει αληθινά επαναστατική θέση γύρω από την οποία θα μπορούσαμε να διεξαγάγουμε τους αγώνες. Για παράδειγμα, ορισμένοι παλιότεροι «διαφωνούντες» θεωρούσαν «προσαρμογή στο ρεφορμισμό» να δεχτούν την αντιπολεμική προοπτική ενός ενιαιομετωπικού συνασπισμού, αντιπαραθέτοντας τη δημιουργία ενός αντιιμπεριαλιστικού μπλοκ. Ένα τέτοιο μπλοκ θα μπορούσε να προσελκύσει ακροαριστερές δυνάμεις κάτω από ένα επαναστατικό πανό και αυτό θεωρούνταν ανώτερο από την κινητοποίηση μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων για μια «απλή» αντιπολεμική ενέργεια. Ευτυχώς, η πλειοψηφία της ISO δεν ήταν διατεθειμένη να εκτραπεί σε μια τέτοια αριστερίστικη κατεύθυνση.
Αλλά η έλλειψη συνεπούς συμμετοχής των μελών της ISO σε πραγματικούς αγώνες υπονόμευε την πολιτική εξέλιξη των συντρόφων και με άλλον τρόπο. Για ορισμένα μέλη, η ISO ήταν λίγο-πολύ συγγενική ομάδα εκείνων που πίστευαν ότι ο σοσιαλισμός είναι καλή ιδέα, όπως επίσης και ομάδα συζήτησης και παιδείας για εκείνους που μετείχαν αυτής της συγγένειας. Ακόμα περισσότερο όμως, ήταν μια οργάνωση κοινωνικής δραστηριότητας σχεδιασμένη για να προσελκύει περισσότερους ανθρώπους στον κοινωνικό της κύκλο. Αυτός ήταν ο σκοπός της πώλησης εντύπων, των δημόσιων φόρουμ, των μαθημάτων σοσιαλισμού, ακόμη και - στο μυαλό κάποιων - της συμμετοχής σε πολιτικές διαδηλώσεις.
Παρά τη συμμετοχή των συντρόφων της ISO σε σοβαρή μαρξιστική εκπαίδευση, πολλοί έτειναν να βλέπουν την υπόθεση της οργάνωσης με όρους που δεν ήταν σοβαρά μαρξιστικοί. Ορισμένοι σύντροφοι έτειναν να θεωρούν την ISO ως ένωση των καλών ανθρώπων, των αγνών ψυχών, που αντιτάσσονται στην ανηθικότητα και την κακία του καπιταλισμού, κινούμενοι από την ελπίδα ή την υπόσχεση ότι η πλειοψηφία της εργατικής τάξης έχει επίσης το δυναμικό για μια τέτοια αγνότητα και, καθώς αυτή η πλειοψηφία θα πλησιάζει και θα πλησιάζει στη δική μας αντίληψη των πραγμάτων, θα υπάρξουν εντεινόμενοι ταξικές αγώνες που θα κορυφωθούν σε μια σοσιαλιστική επανάσταση. Δεν υπήρχε επαρκής κινηματική εμπειρία οποιουδήποτε βάθους και συνέπειας για να επιτρέψει σε μερικούς συντρόφους να εξελιχθούν πολύ πιο πέρα από αυτό το πολιτικό επίπεδο.
Φυσικά αίτια - και διδάγματα που πρέπει να κρατήσουμε
Μερικές εξιστορήσεις του θανάτου της ISO δεν απέχουν πολύ από του να τον αποδίδουν σε αυτοκτονία που προκάλεσε η ασήκωτη απογοήτευση, άλλες πάλι σε απροκάλυπτη δολοφονία που εξυφάνθηκε από μια συνωμοσία παλιανθρώπων στις τάξεις της οργάνωσης.
Ίσως πιο κοντά στην αλήθεια θα ήταν ο ισχυρισμός ότι η ISO πέθανε από φυσικά αίτια. Το να πεθάνεις από «φυσικά αίτια» σημαίνει θάνατο από εσωτερικούς παράγοντες και όχι θάνατο από εξωτερικούς παράγοντες, όπως θα ήταν πχ τραυματισμός από ατύχημα, δολοφονία ή αυτοκτονία.
Φυσικά, παραμένει το ερώτημα εάν αυτός ο «θάνατος από φυσικά αίτια» έπρεπε να συμβεί ακριβώς τώρα - ή εάν θα μπορούσε να έχει επωφελώς αναβληθεί για κάποιο χρονικό διάστημα.
Ούτε μπορεί κανείς να είναι ικανοποιημένος μένοντας μόνο σε αυτό: «πέθανε από φυσικές αιτίες». Σίγουρα υπάρχουν πολλά που πρέπει να μάθουμε από αυτή την εμπειρία.
Σε αυτό το σημείο, θέλω να εκμεταλλευτώ μια ανάλυση που μου φάνηκε σαν μία από τις πιο προσεγμένες αναλύσεις που έχω δει για την κατάρρευση της ISO, ένα δοκίμιο των Saman S και Adam T (οι οποίοι εγκατέλειψαν την ISO πριν από την τελική κρίση) με τίτλο «Σοσιαλισμός σε Μία Μόνο Οργάνωση: Σημειώσεις για την κρίση στην ISO», που δημοσιεύτηκε στο τεύχος της 21ης Μαρτίου του 2019, στο αδρανές πλέον διαδικτυακό περιοδικού Failed Harvest. Υπάρχουν πτυχές της ανάλυσης που θεωρώ μη πειστικές και σημεία στα οποία ο ρητορικός οίστρος (όπως η έκφραση «σοσιαλισμός σε μια μόνο οργάνωση») παρεμποδίζει τη διαυγή σκέψη. Όμως, υπάρχουν στην ανάλυση αυτή στοιχεία πολύ διαυγούς σκέψης, κατά τη γνώμη μου, ώστε το αξίζει να συμβουλευτεί κανείς
Οι συγγραφείς αναφέρονται στο ίδιο πλεονέκτημα που σημειώθηκε και παραπάνω, ότι η ISO είχε αποφύγει το στείρο λάθος να θεωρήσει τον εαυτό της ως το επαναστατικό κόμμα πρωτοπορίας (ή τον πυρήνα ενός τέτοιου κόμματος) αλλά αντιθέτως είδε τον εαυτό της, κρατώντας επ’ αυτού άθικτο τον επαναστατικό μαρξισμό, ως στοιχείο της μελλοντικής ανάπτυξης ενός τέτοιου κόμματος, βασιζόμενου, όπως θα έπρεπε, σε ένα πραγματικό ριζοσπαστικό στρώμα της εργατικής τάξης.
Όπως οι ίδιοι το διατύπωσαν:
«Εμείς, στην πραγματικότητα, διατηρούσαμε ζωντανές τις μαρξιστικές ιδέες και τη μαρξιστική οργάνωση έως ότου η εργατική τάξη μπορέσει μας σώσει. Σε αυτό το μελλοντικό χρονικό σημείο, “την ανάκαμψη”, θα μπορούσαμε να επιστρέψουμε στην τάξη ως αγωνιστές, οπλισμένοι με κάποια ιστορική μνήμη αγώνα και θεωρίας». Περιγράφουν ένα υπολειμματικό στοιχείο σεκταριστικού πρωτοπορισμού στην αυτοαντίληψη της ISO: «Φτάσαμε, όπως και οι περισσότερες σέκτες πριν από μας, να πιστεύουμε ότι είμαστε ηγέτες χωρίς στρατό και όχι αυτό που πραγματικά είμαστε: μια ομάδα επίδοξων στρατιωτών, των οποίων ο στρατός έχει ηττηθεί». Για να προσθέσουν: «Η πολιτική μας ήταν ως επί το πλείστον καλή αφηρημένα. Αλλά στην πράξη προσαρμοστήκαμε στο εχθρικό έδαφος».
Αποφασιστικός είναι και ο εντοπισμός της αντίφασης που ενυπάρχει μέσα στο πλεονέκτημα: υπήρχε από τη μια η δέσμευση για τη διατήρηση των σπόρων του επαναστατικού μαρξισμού για τη μελλοντική αναζωπύρωση της ταξικής πάλης και ενός μαζικού σοσιαλιστικού κινήματος, αλλά από την άλλη υπήρχε επίσης και μια αποφασιστικότητα για την προστασία της δομής που διατηρούσε αυτούς τους σπόρους.
«Όταν η ανάκαμψη που επρόκειτο να μας σώσει, τελικά ήρθε, με την επιστροφή των απεργιών, με την επιστροφή του σοσιαλισμού-ως-κινήματος», γράφουν, «η μειοψηφία της Συντονιστικής Επιτροπής αντέδρασε σαν ελάφι μπροστά στους προβολείς. Αρνήθηκαν τη σημασία του DSA [Δημοκρατικοί Σοσιαλιστές της Αμερικής]. Πήραν μέτρα ενάντια σε μια καταφατική οργανωτική δράση. Εξώθησαν όποιον απειλούσε τη δομή που είχαν χτίσει».
Απέφυγαν επίσης σενάρια του τύπου «καλοί εναντίον κακών». Μας προσφέρουν μια πιο σοβαρή, ιστορική υλιστική προσέγγιση:
«Προς τιμή της, η μειοψηφία της Συντονιστικής Επιτροπής, και η πλειοψηφία της βάσης της ISO, απέρριψαν αυτή την απελπιστική έλλειψη φαντασίας. Η ίδια η ανταρσία, όμως, εξέθεσε την έκταση της σήψης. Δεν ήταν απλώς και μόνο αποτυχία της μειοψηφίας της Συντονιστικής Επιτροπής. Ήταν μια οργανωτική και πολιτική αποτυχία. Όλοι μας είμαστε συνένοχοι, στον ένα ή στον άλλο βαθμό. Η οργάνωσή μας είχε ως στόχο να διατηρήσει το “σπόρο” του μαρξισμού ασφαλή, έως ότου το έδαφος γίνει πιο γόνιμο. Αλλά όταν ήρθε η ώρα να φυτευτεί, ο σπόρος μας αποδείχθηκε μετουσιωμένος και μεταλλαγμένος».
Αλλά σε ένα σχόλιο που παραθέσαμε ήδη, οι Saman και Adam ισχυρίζονται κάτι που αξίζει να εξεταστεί περισσότερο.
«Η πολιτική μας ήταν ως επί το πλείστον καλή αφηρημένα. Αλλά στην πράξη προσαρμοστήκαμε στο εχθρικό έδαφος».
Αρνητικές «προσαρμογές» σίγουρα υπήρξαν. Ωστόσο, είναι σημαντικό να πούμε ότι η πολιτική της ISO (και η πιο ασήμαντη πλευρά της δεν ήταν ο επαναστατικός μαρξισμός που εκπροσωπούσε) μπορούσε να είναι «ως επί το πλείστον καλή» και θα πρότεινα μάλιστα ότι αυτό ισχύει όχι μόνο αφηρημένα, αλλά μερικές φορές και στην πραγματικότητα. Υπήρξαν καλά πράγματα που έγιναν και ειπώθηκαν και γράφτηκαν. Μερικά από αυτά αντέχουν στο χρόνο και μπορούν να τροφοδοτήσουν κάτι θετικό στο ζωντανό σοσιαλιστικό κίνημα που διαμορφώνεται στην εποχή μας.
Τι ακολουθεί;
Το παράδοξο που παρουσίασαν οι Saman και Adam, ότι οι προσπάθειες για τη διατήρηση του «σπόρου του μαρξισμού» κατέληξαν στο αποτέλεσμα «ο σπόρος μας να μετουσιωθεί και να μεταλλαχθεί» μπορεί, όπως επιμένουν, να επιλυθεί θετικά.
Το διατύπωσαν ως εξής: «Τα καλά νέα είναι ότι κατά το ήμισυ το πρόβλημα αυτό μπορεί να λυθεί με στροφή και αγκάλιασμα του νέου σοσιαλιστικού κινήματος. Μόνο με αυτόν το συλλογικό αγώνα η πολιτική μας θα επανέλθει στη ζωή. Το άλλο μισό του προβλήματος είναι πιο δύσκολο να λυθεί. Απαιτεί το άνοιγμα μιας συντροφικής και συνεχούς συζήτησης για το πώς θα πρέπει να οργανωθούν οι επαναστάτες σήμερα. Συζήτηση όχι μόνο μεταξύ των συντρόφων της ISO, αλλά και όλων των αριστερών σοσιαλιστών».
Ωστόσο, με βάση την ανάλυση που αναπτύχθηκε παραπάνω, θα ήταν σημαντικό να προσθέσουμε και να τονίσουμε μια πρόσθετη συνιστώσα. Υπάρχει ανάγκη όχι μόνο να αγκαλιάσουμε το νέο σοσιαλιστικό κίνημα και να ανοίξουμε συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να οργανωθούν οι επαναστάτες, αλλά επιπλέον – και ειδικά– η ανάγκη να αγκαλιάσουμε, να συμμετάσχουμε, να βοηθήσουμε στην προώθηση και να διδαχθούμε από τους κοινωνικούς αγώνες και τα κοινωνικά κινήματα της εργατικής τάξης και όλων των καταπιεσμένων, καθώς αντιπαλεύουν τη βία και την τυραννία του status quo.
Αυτό δεν είναι απλά κάτι το επιπρόσθετο. Είναι ουσιώδες. Χωρίς αυτό, ο μαρξισμός μας και η επαναστατική μας πολιτική θα είναι αφηρημένη, επιτηδευμένη, ουρανοκατέβατη, «μετουσιωμένη και μεταλλαγμένη».
Πώς θα έπρεπε να οργανωθούν σήμερα οι επαναστάτες για να κάνουν αυτό πρέπει να γίνει;
Δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Υπάρχουν αυτά που απομένουν από την ίδια την ISO: τυπικά ανεξάρτητες οντότητες που τις βοήθησε να δημιουργηθούν και τις υποστήριξε: το Κέντρο Οικονομικής Έρευνας και Κοινωνικής Αλλαγής (CERSC), που συνδέεται τόσο με την εξαιρετικά πολύτιμη εκδοτική δραστηριότητα των Haymarket Books όσο και με τα ετήσια συνέδρια του Σοσιαλισμού. Τα πρώην μέλη της ISO μπορούν να συνδεθούν με αυτές και διάφορες άλλες εκδόσεις και συνέδρια. Υπάρχουν επίσης και άλλες σοσιαλιστικές οργανώσεις, ορισμένες μάλιστα αποφεύγουν την ψευδολενινιστική παγίδα της «πρωτοπορίας» και τα πρώην μέλη της ISO εξετάζουν επιλογές και δυνατότητες. Οι πραγματικότητες είναι ρευστές και ενδεχομένως να αναπτυχθούν κι άλλες δομές για να διευκολύνουν τη δικτύωση και τη συνεργασία, καθώς προσπαθούμε να μετατρέψουμε αυτή την ήττα σε περίλαμπρη νίκη.
