Η Ράγια Ντουνάγιεφσκαγια και η Ναταλία Σέντοβα στο Μεξικό, 1938

Εισαγωγικό σημείωμα του elaliberta.gr:

Ράγια Ντουναγιέφσκαγια [Ра́я Дунае́вская / Raya Dunayevskaya]: 1 Μαΐου 1910 – 9 Ιουνίου 1987. Λιθουανικής εβραϊκής καταγωγής, η Ντουναγιέφσκαγια γεννήθηκε ως Ράγια Σπίγκελ [Raya Shpigel / Ра́я Шпи́гель] στο Κυβερνείο Ποντόλια της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (σημερινή Ουκρανία), μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1922 (το όνομά της άλλαξε σε Ράι Σπίγκελ) και εντάχθηκε στο επαναστατικό κίνημα στην παιδική της ηλικία. Αρχικά στην νεολαία του Κ.Κ. Η.Π.Α. και στην συνέχεια το 1928 στο τροτσκιστικό κίνημα. Στη δεκαετία του 1930, υιοθέτησε το πατρικό όνομα της μητέρας της Ντουναγιέφσκαγια

Έγινε Ρωσίδα γραμματέας του εξόριστου στο Μεξικό Λέον Τρότσκι το 1937-38, κατά την περίοδο των Δικών της Μόσχας και της Επιτροπής Ντιούι που διερευνούσε τις κατηγορίες εναντίον του Τρότσκι. Με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ήρθε σε ρήξη με τον Τρότσκι αντιτιθέμενη στην υπεράσπιση της Ρωσίας ως «εργατικό κράτος αν και εκφυλισμένο». Αντιθέτως, υποστήριξε ότι το Σύμφωνο Χίτλερ-Στάλιν έδωσε το πράσινο φως για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και έδειξε ότι η Ρωσία ήταν μια κρατικοκαπιταλιστική κοινωνία.

Η ανάλυση του ρωσικού κρατικού καπιταλισμού είχε οδηγήσει, το 1941, στη συνεργασία της με τον Σ.Λ.Ρ. Τζέιμς (Τζ.Ρ. Τζόνσον), συγγραφέα του βιβλίου Μαύροι Γιακοβίνοι, ο οποίος είχε καταλήξει στην ίδια θέση. Με το όνομα Φρέντι Φόρεστ, συνίδρυσε μια αντιπολιτευόμενη τάση της θεωρίας του κρατικού καπιταλισμού μέσα στο αμερικανικό τροτσκιστικό κίνημα, η οποία ονομάστηκε Τάση Τζόνσον-Φόρεστ τον Δεκέμβριο του 1945. Το 1947 η Φόρεστ συμμετείχε στην Συνδιάσκεψη της Τετάρτης Διεθμούς στο Παρίσι, όπου παρουσίασε την κρατικοκαπιταλιστική θέση σε συζήτηση με τον Έρνεστ Μαντέλ. Η οριστική ρήξη με τον τροτσκισμό επήλθε το 1951, ενώ η διάσπαση με τον Σ.Λ.Ρ. Τζέιμς το 1955.

Η πλειοψηφία της ομάδας ίδρυσε την ομάδα «Επιτροπές Ειδήσεων και Αλληλογραφίας», της οποίας η Ράγια Ντουνάγιεφσκαγια έγινε πρόεδρος, και ξεκίνησε την έκδοση της εφημερίδας News & Letters.

“Raya Dunayevskaya”, Marxists Internet Archive, https://www.marxists.org/archive/dunayevskaya/works/biography/RD-collection.html

“Raya Dunayevskaya”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Raya_Dunayevskaya

Εισαγωγικό σημείωμα της Συντακτικής Επιτροπής του News and Letters Committees

Είμαστε υπερήφανοι που δημοσιεύουμε μια πραγματικά ιστορική ανακάλυψη – το πρώτο άρθρο που έγραψε η Ράγια Ντουναγιέφσκαγια για τη θεωρία του κρατικού καπιταλισμού. Αυτό το κείμενο, το οποίο αγνοούνταν εδώ και περίπου πέντε δεκαετίες, δεν είχε εντοπιστεί όταν δημοσιεύσαμε το Η μαρξιστική-ανθρωπιστική θεωρία του κρατικού καπιταλισμού τον Ιανουάριο του 1992. Η Ντουναγιέφσκαγια το θεώρησε τόσο σημαντικό που το κατέγραψε ως την πρώτη καταχώρηση στο Αρχείο της. The Raya Dunayevskaya Collection-Marxist-Humanism: A Half-Century of its World Development. Είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας γνωστοποιήσουμε ότι το κείμενο βρέθηκε πρόσφατα. Εμφανίζεται εδώ για πρώτη φορά σε έντυπη μορφή και μπορεί πλέον να μελετηθεί μαζί με τα άλλα κείμενα για τη θεωρία του κρατικού καπιταλισμού που δημοσιεύτηκαν στο Raya Dunayevskaya, The Marxist-Humanist Theory of State-Capitalism, Σικάγο News and Letters, 1992.

Το δοκίμιο της Ντουναγιέφσκαγια, το οποίο έφερε τον τίτλο «Η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών είναι μια καπιταλιστική κοινωνία», γράφτηκε τον Φεβρουάριο του 1941 με το ψευδώνυμο «Φρέντι Τζέιμς». Δημοσιεύτηκε από το Workers’ Party σε πολυγραφημένη μορφή σε ένα εσωτερικό δελτίο συζητήσεων του Μαρτίου 1941. Το δοκίμιο γράφτηκε πριν η Ντουνάγιεφσκαγια αρχίσει τη συνεργασία της με τον C.L.R. James, ο οποίος χωρίς να το γνωρίζει η ίδια εκείνη την εποχή είχε επίσης καταλήξει σε μια θέση κρατικού καπιταλισμού. Λίγο καιρό μετά τη συγγραφή του κειμένου η Ντουναγιέφσκαγια και ο Τζέιμς άρχισαν μια θεωρητική-πολιτική συνεργασία σε αυτό που έγινε γνωστό ως «Τάση Τζόνσον-Φορστ». Για μια περιγραφή των όσων οδήγησαν στη διάλυση της Τάσης Τζόνσον-Φορστ και την επακόλουθη ίδρυση και ανάπτυξη της φιλοσοφίας του Μαρξιστικού Ανθρωπισμού από την Ντουναγιέφσκαγια, βλ. The Philosophic Moment of Marxist-Humanism (Σικάγο. 1989). και A History of Worldwide Revolutionary Developments: Twenty-Five Years of Marxist-Humanism in the U.S. (Ντιτρόιτ, 1980) της Ράγια Ντουναγιέφσκαγια.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο του δοκιμίου του 1941. Δεν έχει υποστεί επεξεργασία, εκτός από τη διόρθωση προφανών τυπογραφικών και γραμματικών λαθών. Οι υποσημειώσεις με αστερίσκους είναι της συγγραφέα- οι αριθμημένες υποσημειώσεις έχουν προστεθεί από τους συντάκτες.

Η Συντακτική Επιτροπή του News and Letters Committees

News and Letters, Οκτώβριος 1992

Raya Dunayevskaya

Η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών είναι μια καπιταλιστική κοινωνία

I. Πολιτική και κοινωνική κυριαρχία

«Κι αν ακόμη μια κοινωνία βρίσκεται στα ίχνη του φυσικού νόμου της κίνησής της –κι ο τελικός σκοπός τούτου του έργου είναι ν’ αποκαλύψει τον οικονομικό νόμο κίνησης της σύγχρονης κοινωνίας– δεν μπορεί ούτε να υπερπηδήσει ούτε να καταργήσει με διατάγματα τα εμπόδια που παρουσιάζονται από τις διαδοχικές φάσεις της φυσικής ανάπτυξής της. Μπορεί όμως να συντομεύσει και ν’ απαλύνει τους πόνους του τοκετού.»

Καρλ Μαρξ, Πρόλογος στο Κεφάλαιο, τόμος Ι^[1]

Ο σύντροφος [Λέον] Τρότσκι υποστήριζε ότι η ύπαρξη κρατικοποιημένης ιδιοκτησίας στη Ρωσία ήταν αρκετή για να τη χαρακτηρίσει ως εργατικό κράτος, ανεξάρτητα από το πολιτικό καθεστώς που βρισκόταν στην εξουσία. Η αντεπαναστατική σταλινική γραφειοκρατία, επομένως, μπορούσε και υπερασπιζόταν (αν και κακώς) την κοινωνική κυριαρχία του προλεταριάτου. Το να επισφραγίζονται έτσι τα συστατικά στοιχεία ενός εργατικού κράτους βρίσκεται σε μεγάλη απόκλιση από τις απόψεις που είχαν ο Μαρξ και ο Λένιν. Ας δούμε τη γέννηση της Σοβιετικής Δημοκρατίας για να επαληθεύσουμε τις απόψεις τους.

Εδραιώνοντας τον εαυτό του ως κυρίαρχη τάξη, το ρωσικό προλεταριάτο όχι μόνο απαλλοτρίωσε τον καπιταλιστή και τον γαιοκτήμονα, αλλά επίσης εγγυήθηκε την εξουσία στους φτωχούς: την πολιτική εξουσία (ένα κράτος που θα ελέγχεται από αυτούς μέσω των δικών τους οργάνων – των συνδικάτων, των Σοβιέτ, του Μπολσεβίκικου Κόμματος) και την κοινωνική εξουσία, την οποία ο Λένιν όρισε ως την «πρακτική συμμετοχή στη διοίκηση» του κράτους. Ο Λένιν τόνισε ότι στόχος του σοβιετικού κράτους ήταν «να προσελκύσει κάθε μέλος της φτωχής τάξης στην πρακτική συμμετοχή στη διοίκηση»^[2] Στο ίδιο φυλλάδιο, «Τα Σοβιέτ στη δουλειά», ανέπτυξε περαιτέρω αυτή την άποψη: «Η επαφή των Σοβιέτ με τις εργαζόμενες μάζες δημιουργεί ειδικές μορφές ανακλητότητας και άλλες μεθόδους ελέγχου από τις μάζες.»^[3] Ζητούσε να αναπτυχθούν «με ιδιαίτερη επιμέλεια» αυτές οι ειδικές μορφές ανακλητότητας και οι ποικίλες μέθοδοι μαζικού ελέγχου. Μέσω της «πρακτικής συμμετοχής στη διαχείριση» του κράτους συγχωνεύονται η πολιτική και η κοινωνική κυριαρχία του προλεταριάτου και αυτό εγγυάται ότι η εξουσία βρίσκεται στα χέρια του προλεταριάτου. Οι ποικίλες μορφές μαζικού ελέγχου θα παραλύσουν «κάθε δυνατότητα διαστρέβλωσης της σοβιετικής εξουσίας», θα απομακρύνουν «τα αγριόχορτα του γραφειοκρατισμού». Αυτή ήταν η πρακτική ερμηνεία της θεωρητικής του επεξεργασίας του κράτους στο έργο του Κράτος και Επανάσταση, δηλαδή 1) Ο έλεγχος από τους εργάτες δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί από ένα κράτος γραφειοκρατών, αλλά πρέπει να πραγματοποιηθεί από ένα κράτος ένοπλων εργατών. 2) Σε ένα προλεταριακό κράτος όλοι πρέπει να είναι «γραφειοκράτες», ώστε κανείς να μην μπορεί να είναι γραφειοκράτης. 3) Το κράτος πρέπει να συγκροτηθεί έτσι ώστε να αρχίσει να απονεκρώνεται και δεν μπορεί παρά να απονεκρωθεί.

Το 1918, ο Λένιν τόνισε το γεγονός ότι η απαλλοτρίωση των καπιταλιστών ήταν ένα συγκριτικά απλό πρόβλημα σε αντίθεση με το πιο σύνθετο πρόβλημα της «δημιουργίας συνθηκών κάτω από τις οποίες η αστική τάξη δεν θα μπορούσε ούτε να υπάρχει ούτε να εμφανιστεί ξανά»^[4]. Κατά την περαιτέρω ανάπτυξη του σοβιετικού κράτους, ο Λένιν συνειδητοποίησε για άλλη μια φορά, την πρακτική σημασία της φράσης του Μαρξ ότι μια κοινωνία «δεν μπορεί ούτε να υπερπηδήσει ούτε να καταργήσει με διατάγματα φυσικές φάσεις της ανάπτυξής της». Ήξερε όμως ότι όσο το σοβιετικό κράτος «εγγυάται εξουσίες για τους εργάτες και τους φτωχούς», δεν χρειαζόταν να είναι μοιραίο γι’ αυτό να «εμφυτεύσει» τον κρατικό καπιταλισμό.

Ούτε καν ο πιο πιστός στην θεωρία του εργατικού κράτους δεν θα ισχυριζόταν ότι οι εργάτες έχουν οποιαδήποτε εξουσία στο σημερινό σοβιετικό κράτος. Θα επαναλάμβανε απλώς ότι όσο υπάρχει κρατικοποιημένη ιδιοκτησία κ.λπ. κ.λπ. Αλλά αρνούμαι ότι οι κοινωνικές κατακτήσεις του Οκτώβρη [1917] –η συνειδητή και ενεργή πολιτική και πρακτική συμμετοχή των μαζών στην απελευθέρωση από το ζυγό του Τσαρισμού, του καπιταλισμού και των γαιοκτημόνων– πρέπει να μεταφραστούν στενά σε απλή κρατικοποιημένη ιδιοκτησία, δηλαδή στην ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής από ένα κράτος που δεν μοιάζει καθόλου με τη μαρξική έννοια του εργατικού κράτους, δηλαδή «το προλεταριάτο οργανωμένο ως κυρίαρχη τάξη»^[5].

II. Κρατικός καπιταλισμός ή γραφειοκρατικός κρατικός σοσιαλισμός;

Ο σύντροφος [Μαξ] Σάχτμαν^[6] ρωτά: «Αν οι εργάτες δεν είναι πλέον η κυρίαρχη τάξη και η Σοβιετική Ένωση δεν είναι πλέον εργατικό κράτος και αν δεν υπάρχει καπιταλιστική τάξη που κατέχει ιδιωτική ιδιοκτησία και κυβερνά τη Ρωσία, ποια είναι η ταξική φύση του κράτους και ποια ακριβώς είναι η γραφειοκρατία που κυριαρχεί;» Και απαντά: γραφειοκρατικός κρατικός σοσιαλισμός, γιατί, μεταξύ άλλων, ο νέος όρος διασαφηνίζει τη «διάκριση από τον καπιταλισμό» που χαρακτηρίζει την ταξική φύση του σοβιετικού κράτους.

Αλλά πώς διαφέρει ο τρόπος παραγωγής κάτω από τη γραφειοκρατική κρατική σοσιαλιστική διακυβέρνηση από αυτόν κάτω από την καπιταλιστική διακυβέρνηση; Ποιος είναι ο οικονομικός νόμος κίνησης αυτής της κατά τεκμήριο νέας εκμεταλλευτικής κοινωνίας; Αυτά τα κρίσιμα σημεία ο σύντροφος Σάχτμαν αποτυγχάνει να εξετάσει. Επιτρέψτε μου να εξετάσω την υποτιθέμενη «διάκριση από τον καπιταλισμό» που χαρακτηρίζει τη Σοβιετική Ένωση και να δούμε αν δεν πρόκειται για διάκριση από ένα ορισμένο στάδιο του καπιταλισμού και όχι από τον καπιταλισμό στο σύνολό του.

Ο καθοριστικός παράγοντας για την ανάλυση της ταξικής φύσης μιας κοινωνίας δεν είναι αν τα μέσα παραγωγής αποτελούν ιδιωτική ιδιοκτησία της καπιταλιστικής τάξης ή αν είναι κρατικά, αλλά αν τα μέσα παραγωγής αποτελούν κεφάλαιο, δηλαδή αν μονοπωλούνται και αποσπώνται από τους άμεσους παραγωγούς. Η σοβιετική κυβέρνηση κατέχει σε σχέση με το σύνολο του οικονομικού συστήματος τη θέση που κατέχει ένας καπιταλιστής σε σχέση με μια μεμονωμένη επιχείρηση. Ο χαρακτηρισμός από τον Σάχτμαν της ταξικής φύσης της Σοβιετικής Ένωσης ως «γραφειοκρατικού κρατικού σοσιαλισμού» είναι μια ανορθολογική έκφραση πίσω από την οποία υπάρχει η πραγματική οικονομική σχέση του κράτους-καπιταλιστή-εκμεταλλευτή προς τους χωρίς ιδιοκτησία εκμεταλλευόμενους.

Ο Σάχτμαν υπογραμμίζει σωστά ότι: «Η κατάκτηση της κρατικής εξουσίας από τη γραφειοκρατία σήμανε την καταστροφή των σχέσεων ιδιοκτησίας που εγκαθίδρυσε η Μπολσεβίκικη Επανάσταση». Ωστόσο, δεν βλέπει ότι οι «νέες» σχέσεις παραγωγής δεν είναι άλλες από τις σχέσεις του καπιταλισμού. Δεν εξετάζει καν την πιθανότητα ότι η «νέα» εκμεταλλευτική κοινωνία να είναι κρατικός καπιταλισμός. Ο σύντροφος Τρότσκι εξέτασε αυτή την ερμηνευτική εκδοχή, αλλά αντιτάχθηκε με δριμύτητα στον ορισμό της σταλινικής γραφειοκρατίας ως τάξης κρατικών καπιταλιστών. Ας δούμε αν ήταν δικαιολογημένη η διαφωνία του.

Ο κρατικός καπιταλισμός, υποστήριξε ο Τρότσκι, δεν υπάρχει στη Ρωσία, αφού η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής από το κράτος συνέβη στην ιστορία από το προλεταριάτο με τη μέθοδο της κοινωνικής επανάστασης και όχι από τον καπιταλιστή με τη μέθοδο της κρατικής τραστοποίησης^[7]. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται ένα πράγμα καθορίζει τη χρήση του από τους σφετεριστές του, περισσότερο απ’  ό,τι κάθε έργο που πρέπει να εκτελεστεί καθορίζει την ομάδα που θα το εκτελέσει; «Ο αστικός χαρακτήρας της επανάστασης», έγραφε ο Τρότσκι πολεμώντας τη θέση των μενσεβίκων ότι εφόσον η Ρωσική Επανάσταση ήταν μια αστική επανάσταση, το προλεταριάτο έπρεπε να παραιτηθεί από την εξουσία υπέρ της αστικής τάξης, «δεν μπορούσε να απαντήσει από τα πριν στο ερώτημα ποιες τάξεις θα δώσουν λύσεις στα καθήκοντα της δημοκρατικής επανάστασης»^[8]. Αναπτύσσοντας περαιτέρω τη θεωρία του για τη διαρκή επανάσταση, ο Τρότσκι έγραφε: «Η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής είχε γίνει απαραίτητη προϋπόθεση για να βγει η χώρα από τη βαρβαρότητα. Αυτός είναι ο νόμος της συνδυασμένης ανάπτυξης για τις καθυστερημένες χώρες». Ακριβώς! Αλλά είναι απαραίτητο μεταξύ των μαρξιστών να τονιστεί το γεγονός ότι η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής δεν είναι σοσιαλισμός, αλλά ένας οικονομικός νόμος της καπιταλιστικής ανάπτυξης, όπως και το μονοπώλιο. Η αδύναμη ρωσική αστική τάξη ήταν ανίκανη να φέρει σε πέρας είτε τα δημοκρατικά καθήκοντα της επανάστασης είτε την περαιτέρω ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. «Το» καθήκον της επιτελέστηκε από τις μάζες με τη μέθοδο της κοινωνικής επανάστασης. Ωστόσο, το έργο των νέων προλεταριακών ηγετών περιπλέχθηκε σε μεγάλο βαθμό από την καθυστέρηση της Ρωσίας∙ και η προδοσία της σοσιαλδημοκρατίας τους άφησε χωρίς βοήθεια από το παγκόσμιο προλεταριάτο. Τέλος, η σταλινική αντεπανάσταση ταυτίστηκε με το κράτος. Ο τρόπος με τον οποίο τα μέσα παραγωγής μετατράπηκαν σε κρατική ιδιοκτησία δεν τα εμπόδισε να γίνουν κεφάλαιο.

Η απόδειξη ότι ο συγκεκριμένος κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός που υπάρχει στη Ρωσία δεν προέκυψε μέσω της κρατικής τραστοποίησης αλλά με μεθόδους κοινωνικής επανάστασης εξηγεί την ιστορική του προέλευση, αλλά δεν αποδεικνύει ότι ο οικονομικός νόμος κίνησής του διαφέρει από αυτόν που ανέλυσε ο Καρλ Μαρξ, ο Ένγκελς και ο Λένιν. Είναι καιρός να αξιολογηθεί «ο οικονομικός νόμος κίνησης της σύγχρονης κοινωνίας» όπως ισχύει για τη Σοβιετική Ένωση και όχι απλώς να διατηρηθεί για την κρατικοποιημένη ιδιοκτησία ο ίδιος «προληπτικός σεβασμός» που οι οπορτουνιστές έτρεφαν για το αστικό κράτος.

III. Καμία υπεράσπιση της καπιταλιστικής κοινωνίας που υπάρχει στη Ρωσία

Επειδή δεν είχαμε κατανοήσει με σαφήνεια την ταξική φύση του σημερινού σοβιετικού κράτους, η ολοκληρωτική συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στον Δεύτερο Ιμπεριαλιστικό Παγκόσμιο Πόλεμο αποτέλεσε μια τερατώδη έκπληξη^[9]. Η πορεία του Κόκκινου Στρατού στην Πολωνία, η αιματηρή κατάκτηση μέρους της Φινλανδίας και η ειρηνική κατάκτηση των κρατών της Βαλτικής απέδειξαν ότι ο σταλινοποιημένος Κόκκινος Στρατός δεν είχε καμία σχέση με το πνεύμα, τον σκοπό και το περιεχόμενο του Οκτώβρη, όπως δεν έχει και το σταλινικό κράτος, του οποίου είναι η ένοπλη δύναμη. Πόσο αποκρουστική οπισθοδρόμηση από τις κατακτήσεις του Οκτώβρη είναι οι σταλινικές κατακτήσεις!

Πολύ πριν από το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι ρωσικές μάζες σήκωσαν το βάρος αυτής της «αποκρουστικής υποτροπής». Ο εργάτης είχε ένα πρώτο προαίσθημα γι’ αυτό όταν ως αριστερός αντιπολιτευόμενος πολέμησε τους Θερμιδοριανούς^[10] που του στέρησαν τη δουλειά του μαζί με την κάρτα μέλους του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η αχτίδα ελπίδας που είχε όταν η σταλινική γραφειοκρατία υιοθέτησε παρ’ όλα αυτά τη θέση της Αντιπολίτευσης για εκβιομηχάνιση και κολεκτιβοποίηση, έσβησε μόλις συνειδητοποίησε ότι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων δεν ανέβαζε το βιοτικό του επίπεδο. Έμαθε αρκετά γρήγορα ότι η «σοσιαλιστική πατρίδα» ήξερε πώς να συσσωρεύει για άλλους σκοπούς. Θα αισθανόταν τις μυλόπετρες του σταχανονοβισμού^[11] αν το όνομα δεν είχε ρωσικοποιηθεί γι’ αυτόν, αλλά διατηρούσε το αρχικό διακριτικό σήμα του Τεϊλορισμού-Φορντισμού για την επιτάχυνση. Το να αποκαλείς το σύστημα της εργασίας με το κομμάτι που ταιριάζει καλύτερα στην καπιταλιστική εκμετάλλευση «σοσιαλιστικά πρότυπα εργασίας» δεν ελαφρύνει το βαθμό εκμετάλλευσης του χτίστη που πρέπει να βάζει 16.000 τούβλα την ημέρα, ή για μια δακτυλογράφο (αν μου επιτραπεί ένα μικροαστικό ενδιαφέρον για το δικό μου επάγγελμα) να δακτυλογραφεί 45 σελίδες των 30 γραμμών η κάθε μία και 60 κτυπήματα σε κάθε γραμμή την ημέρα.^[12] Το διάταγμα για «καθολική, ελεύθερη και ισότιμη ψήφο» δεν δίνει τη δυνατότητα στον 14χρονο να ψηφίσει «όχι» στο να επιστρατευτεί στις εργατικές εφεδρείες, να «εκπαιδευτεί» (διάβαζε: να διδαχθεί ένα επάγγελμα) και στο τέλος του διετούς προγράμματος εκπαίδευσης να τοποθετηθεί σε κρατικές επιχειρήσεις για να εργαστεί για τέσσερα συνεχόμενα χρόνια – ακόμη και αν σε αυτόν τον νεοεκπαιδευμένο 16χρονο εξασφαλίζεται «το καθιερωμένο ποσοστό μισθού». Δεν είναι μόνο ότι το εισόδημα του εργάτη εργοστασίου είναι 110 ρούβλια το μήνα και του διευθυντή 1.200 το μήνα, αλλά ότι ολόκληρος ο τρόπος παραγωγής παράγει και αναπαράγει τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Κρατικός καπιταλισμός, είναι αλήθεια, αλλά καπιταλισμός παρ’ όλα αυτά. Μήπως έχουμε ξεχάσει ότι οι κρατικές μορφές ιδιοκτησίας (και είναι μόνο μορφή, όχι σχέση, γιατί είναι χωρίς έλεγχο από τις μάζες) είναι ο στόχος της προλεταριακής επανάστασης μόνο ως μέσο για να επιτευχθεί η ταχύτερη η πληρέστερη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, ώστε να ικανοποιηθούν καλύτερα οι ανάγκες του ανθρώπου;

Όχι, η ύπαρξη της κρατικοποιημένης ιδιοκτησίας στη Ρωσία δεν καθιστά επιτακτική την υπεράσπισή της, ακόμη και αν η Σοβιετική Ένωση δεχθεί επίθεση από άλλα ιμπεριαλιστικά έθνη με σκοπό την κατάργηση της κρατικοποιημένης ιδιοκτησίας (κάτι που είναι λιγότερο πιθανό τώρα από το να ενταχθεί το σταλινικό κράτος στη «νέα τάξη» του Χίτλερ) – εκτός αν πρόκειται να αλλάξουμε την πολιτική μας και να ζητήσουμε την υπεράσπιση, ας πούμε, της Γαλλίας, επειδή το έργο των Γερμανών φασιστών στο διαμελισμό της χώρας έχει αποφασιστικά οπισθοδρομικό χαρακτήρα.

Είναι ο ανορθολογικός χαρακτηρισμός του Σάχτμαν της ταξικής φύσης της Σοβιετικής Ένωσης ως «γραφειοκρατικού κρατικού σοσιαλισμού» που τον οδηγεί στο να αναπτύξει την υπό όρους υπεράσπιση του σημερινού σοβιετικού κράτους. Είναι οι πραγματικές οικονομικές σχέσεις πίσω από αυτή την ανορθολογική έκφραση που οδηγούν στο: καμία υπεράσπιση της καπιταλιστικής κοινωνίας που υπάρχει στη Ρωσία.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Raya Dunayevskaya, “The Union of Soviet Socialist Republics is a Capitalist Society”, Internal Discussion Bulletin of the Workers Party, Μάρτιος 1941 (με το ψευδώνυμο Freddie James). Αναδημοσίευση: News and Letters Pamphlet, Οκτώβριος 1992· και Marxists Internet Archive, https://www.marxists.org/archive/dunayevskaya/works/1941/ussr-capitalist.htm.

Σημειώσεις

^[1] Karl Marx, Capital, τόμος 1 (Νέα Υόρκη: Vintage. 1977), σελ. 92· Βλ, επίσης Capital, τόμος I (Σικάγο: Charles H. Kerr, 1906), σσ. 14-15 [Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, τόμος Πρώτος, «Πρόλογος», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002, μετάφραση Παναγιώτης Μαυρομάτης, σελ. 16].

^[2] Βλ. V.I. Lenin, “The International Position of the Russian Soviet Republic and the Fundamental Tasks of the Socialist Revolution”, στο Collected Works, τόμος 27 (Μόσχα: Progress Publishers, 1965), σελ. 273 [(Σ.τ.Μ.) Β. Ι. Λένιν, «Τα άμεσα καθήκοντα της Σοβιετικής Εξουσίας», Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, τόμος 36, Σύγχρονη Εποχή, χχέ., σελ. 204 – σε διαφορετική απόδοση.

Στην πραγματικότητα το άρθρο στο οποίο αναφέρεται η Ντουναγιέφσκαγια δεν είναι «Τα άμεσα καθήκοντα της Σοβιετικής Εξουσίας», αλλά, όπως γράφει και η ίδια, το φυλλάδιο «Τα Σοβιέτ στη δουλειά». Πρόκειται για το φυλλάδιο: Nikolai Lenin, The Soviets At Work, The Rand School of Social Science, 1919. Είναι ένα κείμενο το οποίο έχει πολλά κοινά, αλλά και πολλές διαφορές με το άρθρο «Τα άμεσα καθήκοντα της Σοβιετικής Εξουσίας». Όμως και τα δύο κείμενα έχουν την ίδια ένδειξη αρχικής τους δημοσίευσης στα ρωσικά: Πράβντα, νο 83 και Ιζβέστια VTsIK, νο 85, 28 Απριλίου 1918. Το άρθρο “The International Position of the Russian Soviet Republic and the Fundamental Tasks of the Socialist Revolution” εμπεριέχεται στο Lenin, Collected Works, τόμος 27 (στα ελληνικά στον τόμο 36 των Απάντων), ενώ το “The Soviets At Work” δεν υπάρχει στα Collected Works (ούτε και στα Άπαντα, στα ελληνικά). Το άρθρο “The Soviets At Work” έχει αναδημοσιευτεί στο Marxists Internet Archive, https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1918/mar/soviets.htm. Παρόλο που η Ντουναγιέφσκαγια παραθέτει από το φυλλάδιο «Τα Σοβιέτ στη δουλειά», τα ίδια θέματα υπάρχουν, με κάποιες μικρές διαφορές και στο άρθρο «Τα άμεσα καθήκοντα...»].

^[3] Ό.π., σσ. 274-75 [Β. Ι. Λένιν, «Τα άμεσα καθήκοντα...», ό.π., σελ. 206].

^[4] Ό.π., σελ. 245. [Β. Ι. Λένιν, «Τα άμεσα καθήκοντα...», ό.π., σελ. 175].

^[5] Αυτή η έκφραση του Μαρξ προέρχεται από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο.

^[6] Ο Μαξ Σάχτμαν (Max Shachtman, 1903-72) ήταν ηγέτης του Εργατικού Κόμματος που υποστήριξε ότι η σταλινική Ρωσία ήταν μια μορφή «γραφειοκρατικού κολεκτιβισμού». Για μια παρουσίαση των απόψεων του Σάχτμαν, βλέπε The New International, Οκτώβριος 1941, σσ. 238 επ.

^[7] Βλ. Leon Trotsky, The Revolution Betrayed (Νέα Υόρκη: Doubleday, 1937), σελ. 248 [Λέον Τρότσκι, Η Προδομένη Επανάσταση, Αλλαγή, Αθήνα 1984, μετάφραση Θ. Θωμαδάκη, Η. Ροδότη, σελ. 201].

^[8] Leon Trotsky, The Permanent Revolution (Νέα Υόρκη: Pioneer, 1931), σελ. xxvii [Λέον Τρότσκι, Η Διαρκής Επανάσταση, Εργατική Δημοκρατία, Αθήνα 1998, σελ. 15].

^[9] Αναφέρεται στην υπογραφή του Συμφώνου Χίτλερ-Στάλιν τον Αύγουστο του 1939, το οποίο ακολουθήθηκε μέσα σε ένα μήνα από τον κοινό ρωσικό και γερμανικό διαμελισμό της Ανατολικής Ευρώπης.

^[10] Η «Αριστερή Αντιπολίτευση» αναφέρεται στην πολιτική αντιπολίτευση κατά του Στάλιν, η οποία ομαδοποιήθηκε γύρω από τον Τρότσκι από το 1923. Ο «Θερμιδώρ» ήταν ο μήνας του ημερολογίου που υιοθετήθηκε από τη Γαλλική Επανάσταση, κατά τον οποίο ο Ροβεσπιέρος ανατράπηκε από μια αντιδραστική, πτέρυγα της επανάστασης. Ο Τρότσκι χρησιμοποιούσε συχνά τον όρο για να περιγράψει εκείνους που συνασπίστηκαν γύρω από τον Στάλιν μετά το 1923.

^[11] Ο «Σταχανοβισμός» ήταν ένα σύστημα επιτάχυνσης της παραγωγής που εισήχθη στη Ρωσία το 1935, το οποίο οδήγησε σε αύξηση της μισθολογικής διαφοροποίησης. Συνάντησε μεγάλη αντίσταση από τους εργάτες. Για την ανάλυση του φαινομένου αυτού από την Ντουναγιέφσκαγια, βλ. Raya Dunayevskaya, The Marxist-Humanist Theory of State-Capitalism (Σικάγο: News and Letters, 1992), σσ. 61-62 ειδικά.

^[12] Οι νόρμες πρέπει να είναι υψηλότερες τώρα. Οι παραπάνω νόρμες ίσχυαν μέχρι τις 26 Ιουνίου 1940, οπότε και η εργάσιμη ημέρα άλλαξε από 7 σε 8 ώρες. Το διάταγμα αυτό συμπληρώθηκε με νόμο που ερμήνευε αυτή την επιμήκυνση της εργάσιμης ημέρας δίνοντας εντολή στα διάφορα όργανα «να αυξήσουν τις νόρμες παραγωγής και να μειώσουν τις τιμές τεμαχίου ανάλογα με την επιμήκυνση της εργάσιμης ημέρας».