Τραμπ – Πούτιν κατά Ουκρανίας
Ilya Budraitskis: «Η μοίρα της Ουκρανίας έχει σημασία για ολόκληρο τον κόσμο».
Οι “συμφωνίες” για τη μοιρασιά και τον πλούτο της επαναφέρουν τον καθαρό ιμπεριαλισμό των αρχών του 20ου αιώνα, που οδήγησε σε δύο παγκόσμιους πολέμους
[Αναδημοσίευση από “Η Εποχή”, 1-2/3/2025: Ίλια Μπουντράιτσκις: «Η μοίρα της Ουκρανίας εγείρει το ζήτημα των δικαιωμάτων και της κυριαρχίας των μικρών κρατών», συνέντευξη στον Δημήτρη Γκιβίση]
Ο Ίλια Μπουντράιτσκις, ιστορικός και συγγραφέας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια, μία από τις σημαντικότερες φωνές της αριστερής ρωσικής διανόησης, μιλάει στην «Εποχή» για την ιμπεριαλιστική λογική που διέπει τις συνομιλίες μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, τους στόχους των δύο πλευρών και τη στάση της ρωσικής Αριστεράς απέναντι σε μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία.
Πώς μπορούμε να δούμε σήμερα το θέμα της απελευθέρωσης της Ουκρανίας, μέσα σε αυτό το δυσμενές διεθνές περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί με την επιθετικότητα του Τραμπ και του Πούτιν και με την Ευρώπη να βρίσκεται χωρίς πυξίδα;
Κατά τη διάρκεια των τριών χρόνων αυτού του τρομερού πολέμου, που στοίχισε στην Ουκρανία τεράστιες θυσίες, η χώρα μπόρεσε να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία της απέναντι στον πολύ ανώτερο στρατό του ιμπεριαλιστή επιτιθέμενου. Φυσικά αυτό δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την προμήθεια όπλων από τη Δύση, αλλά ο κύριος παράγοντας ήταν το θάρρος των ίδιων των Ουκρανών και το υψηλό κίνητρό τους. Σήμερα οι πόροι του έθνους είναι στα όριά τους και η ουκρανική κυβέρνηση θα πρέπει να συμφωνήσει στην ειρήνη με τίμημα τις εδαφικές απώλειες. Η μοίρα της Ουκρανίας έχει σημασία για ολόκληρο τον κόσμο τώρα, καθώς εγείρει το ζήτημα των δικαιωμάτων και της κυριαρχίας των μικρών κρατών. Εάν περάσει η «συμφωνία» του Τραμπ με τον Πούτιν για το μοίρασμα των ουκρανικών εδαφών και των φυσικών πόρων, θα δημιουργήσει ένα προηγούμενο παρόμοιο με τη Συμφωνία του Μονάχου του 1938 και θα αποδείξει ότι τα μικρά κράτη είναι απλώς αντικείμενα στο παιχνίδι των μεγάλων δυνάμεων.
Τι δείχνει η μέχρι σήμερα πορεία των διαπραγματεύσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας;
Σε αντίθεση με τη Ρωσία του Πούτιν, η οποία έχει έναν σαφή στόχο σε αυτόν τον πόλεμο, την εξάλειψη της Ουκρανίας ως ανεξάρτητου κράτους και την ενσωμάτωση των εδαφών της με τη μία ή την άλλη μορφή στη σφαίρα επιρροής της, ο Τραμπ δεν έχει ένα συγκεκριμένο ειρηνευτικό σχέδιο. Η Ουκρανία βρίσκεται στην περιφέρεια των συμφερόντων του και αντιπροσωπεύει μάλλον ένα αντικείμενο διαπραγμάτευσης για την επίτευξη άλλων γεωπολιτικών στόχων, πρώτα από όλα την ενίσχυση της θέσης των ΗΠΑ στην οικονομική και πολιτική αντιπαράθεση με την Κίνα. Η τρέχουσα πορεία των διαπραγματεύσεων μέχρι στιγμής μοιάζει με μια μονομερή σειρά παραχωρήσεων προς το Κρεμλίνο (μέχρι στιγμής σε επίπεδο της ρητορικής), οι οποίες πιθανότατα ο Τραμπ πιστεύει ότι θα του επιτρέψουν να αποκαταστήσει τις σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον. Ταυτόχρονα, πρέπει να κατανοήσει κανείς τις θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ των δύο χωρών: η Ρωσία είναι μια καταπιεστική δικτατορία, με μαζική ιδεολογική κατήχηση που βασίζεται στο αντιδυτικό, και κυρίως στο αντιαμερικανικό, αίσθημα. Όλα τα επίσημα δόγματα εξωτερικής πολιτικής του Κρεμλίνου προσδιορίζουν το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τις κύριες απειλές, και η Ρωσία, ειδικά μετά το 2022, εξαρτάται απολύτως από τις κινεζικές εξαγωγές. Είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι το διαπραγματευτικό ταλέντο του Τραμπ θα κάνει μια ριζική αλλαγή στη ρωσική εξωτερική πολιτική. Ταυτόχρονα, η εγχώρια θέση του Τραμπ στην Αμερική μπορεί να κλονιστεί σοβαρά τα επόμενα χρόνια, ήδη τώρα μια σειρά από τα μέτρα του, όπως οι δραστικές περικοπές στα κοινωνικά προγράμματα, αρχίζουν να προκαλούν δυσαρέσκεια. Τον πρώτο μήνα της επιστροφής του στην εξουσία, ο Τραμπ δεν έχει καταφέρει ακόμη να μετατρέψει το αμερικανικό πολιτικό σύστημα σε προσωπική δικτατορία, και για τις αμερικανικές ελίτ η ιδέα της Ρωσίας του Πούτιν ως στρατηγικού συμμάχου παραμένει σε μεγάλο βαθμό απαράδεκτη. Ωστόσο, είναι σαφές ότι οι δύο ηγέτες, παρά τις διαφορές τους, έχουν κοινές απόψεις για την παγκόσμια πολιτική ως θέμα μερικών παγκόσμιων παικτών που χωρίζουν τον υπόλοιπο κόσμο σε σφαίρες επιρροής. Συνολικά, δεν νομίζω ότι οι συνομιλίες ΗΠΑ και Ρωσίας θα πετύχουν. Αντίθετα, η ίδια η μορφή τους δείχνει την επιστροφή της λογικής του ιμπεριαλισμού στην καθαρότερη μορφή της, σύμφωνα με τις γραμμές των αρχών του 20ου αιώνα. Αυτή η λογική, όπως γνωρίζουμε, οδήγησε σε δύο παγκόσμιους πολέμους.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ιμπεριαλιστικής κοσμοθεωρίας του Πούτιν; Τι θεωρείς ότι επιδιώκει από τη διαφαινόμενη εξομάλυνση των σχέσεων με τον Τραμπ; Είναι μόνο το μοίρασμα της Ουκρανίας;
Βασικό ρόλο στην κοσμοθεωρία του Πούτιν έχει η ιδέα μιας «ιστορικής Ρωσίας» που υπερβαίνει κατά πολύ τα σύνορα της σημερινής Ρωσικής Ομοσπονδίας. Τα «ιστορικά εδάφη» περιλαμβάνουν, τουλάχιστον, όλες τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, συμπεριλαμβανομένων των χωρών της Βαλτικής, και, το μέγιστο, όλα τα εδάφη που υπήρξαν ποτέ υπό ρωσική ή σοβιετική επιρροή. Επομένως, η Πολωνία ή η Φινλανδία, για παράδειγμα, έχουν πραγματικά κάτι να φοβούνται. Ο Πούτιν είναι βαθιά πεπεισμένος ότι οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης δεν έχουν πραγματική κυριαρχία και αναπόφευκτα θα είναι ντε φάκτο αποικίες της μιας ή της άλλης μεγάλης δύναμης. Νομίζω ότι σε γενικές γραμμές ο Τραμπ συμμερίζεται αυτή τη νεοαποικιακή προσέγγιση, όπως αποδεικνύεται, για παράδειγμα, από τις δηλώσεις του για τον Καναδά και τη Γροιλανδία. Είναι ένα άλλο πράγμα ότι από τη σκοπιά του Τραμπ η Ρωσία είναι μια παρακμάζουσα χώρα, τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά. Ως εκ τούτου, βλέπει τον Πούτιν όχι ως ίσο, αλλά ως πιθανό κατώτερο εταίρο στην αντιπαράθεση με την Κίνα.
Η ρωσική αστική τάξη πως βλέπει το τέλος του πολέμου; Υπάρχουν συγκρούσεις συμφερόντων στο εσωτερικό της ή στοιχίζεται πλήρως πίσω από τα σχέδια του Πούτιν;
Η ρωσική αστική τάξη δεν υπάρχει ως πολιτικός παράγοντας, δεν έχει κόμματα ή δημόσιους εκπροσώπους για να εκφράσει τις ανεξάρτητες απόψεις και τα συμφέροντά της. Αυτή η κατάσταση σχετίζεται με τα ίδια τα θεμέλια του μετασοβιετικού καπιταλισμού, όταν η κρατική περιουσία διανεμήθηκε σε ιδιώτες παίκτες υπό τον έλεγχο της γραφειοκρατικής ελίτ. Η ιδιοκτησία στη Ρωσία είναι εγγυημένη αποκλειστικά από την πλήρη πολιτική πίστη στον Πούτιν και την κυβέρνησή του. Ως εκ τούτου, οι αποφάσεις του πρέπει να γίνουν αποδεκτές από τις ρωσικές επιχειρήσεις ως δεδομένες, αδιαπραγμάτευτες. Για παράδειγμα, είναι σαφές ότι η έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία το 2022 δεν έγινε ευπρόσδεκτη από κανέναν από τους λεγόμενους «ολιγάρχες» στη Ρωσία, οι οποίοι ως αποτέλεσμα επλήγησαν από τις κυρώσεις και έχασαν πολλά περιουσιακά στοιχεία εκτός της χώρας. Ωστόσο, σχεδόν κανένας από αυτούς δεν επέκρινε ανοιχτά την εισβολή, καθώς αυτό θα συνεπαγόταν την απώλεια κάθε περιουσίας και ενδεχομένως ακόμη και της προσωπικής ελευθερίας. Προφανώς, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κρυφές συγκρούσεις εντός της γραφειοκρατίας της Ρωσίας, των υπηρεσιών ασφαλείας, και των συνδεδεμένων μεγάλων επιχειρήσεων. Όμως αυτές οι ομάδες συμφερόντων δεν μπορούν, σύμφωνα με τον σημερινό σχεδιασμό του καθεστώτος, να ασκήσουν σοβαρή επιρροή στις αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής.
Πώς αντιμετωπίζει η ρωσική Αριστερά μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία και τα θέματα που σχετίζονται με το τέλος του πολέμου;
Στο εσωτερικό της Ρωσίας, σήμερα, βασιλεύει μια βάναυση δικτατορία που καταστέλλει την κάθε άποψη που είναι διαφορετική από τη στάση του Πούτιν. Μεταξύ των εκατοντάδων πολιτικών κρατουμένων είναι πολλοί αναρχικοί, όπως ο Αζάτ Μιφτάχοφ [1], και σοσιαλιστές, όπως ο Μπόρις Καγκαρλίτσκι [2], που αντιτάχθηκαν ανοιχτά στον μιλιταρισμό και τον ιμπεριαλισμό. Αρκετοί αριστεροί ακτιβιστές αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα μετά το 2022. Κανένας από αυτούς δεν είναι ενθουσιασμένος με μια πιθανή συμφωνία μεταξύ Τραμπ και Πούτιν, καθώς θα οδηγήσει μόνο στην ενίσχυση της ρωσικής δικτατορίας και στην ανάπτυξη των αυτοκρατορικών φιλοδοξιών της.
Συνέντευξη του Ilya Budraitskis στον Δημήτρη Γκιβίση για την Εποχή (2/3/2025)
[Αναδημοσίευση από “Η Εποχή”, 1-2/3/2025: Ίλια Μπουντράιτσκις: «Η μοίρα της Ουκρανίας εγείρει το ζήτημα των δικαιωμάτων και της κυριαρχίας των μικρών κρατών»]
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Αζάτ Μιφτάχοφ [Azat Miftakhov]: Αρχικά καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης έξι ετών για επίθεση, σύμφωνα με τη μαρτυρία ενός μυστικού πράκτορα, στα γραφεία της Ενωμένης Ρωσίας και στη συνέχεια σε επιπλέον ποινή φυλάκισης τεσσάρων ετών, ενώ ήταν στη φυλακή λόγω συνομιλίας που φέρεται να είχε με συγκρατούμενούς του.
[2] Μπόρις Καγκαρλίτσκι [Boris Kagarlitsky]: Ο επιφανής μαρξιστής ρώσος κοινωνιολόγος εκτίει ποινή φυλάκισης πέντε ετών με την κατηγορία της «υπόθαλψης της τρομοκρατίας» λόγω ενός άρθρου που δημοσίευσε στο μπλογκ του για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
