Εκλογές στην Αλβανία και η ψήφος των Αλβανών μεταναστών
Η επικράτηση του Ράμα, η συντριβή του Μπερίσα, η ελληνική μειονότητα και ο ρόλος της Ακροδεξιάς
της Λιλιάνα Σαλίαϊ
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ : https://x-efimerida.gr/
Όπως είναι γνωστό, οι εκλογές στην Αλβανία έκλεισαν με τον θρίαμβο του Σοσιαλιστικού Κόμματος του Ράμα και τη συντριπτική ήττα της συμμαχίας του Μπερίσα. Αν και ήταν αναμενόμενη η επικράτηση του Ράμα, το εύρος της νίκης του ξεπέρασε κάθε πρόβλεψη.
Τα αποτελέσματα των εκλογών στην Αλβανία στις 11 Μαΐου 2025, σύμφωνα με τους αναλυτές και τους παρατηρητές από την ΕΕ και τον ΟΑΣΑ, οφείλονται σε πολλούς παράγοντες και παθογένειες του πολιτικού συστήματος.
Καταρχάς ένας βασικός παράγοντας είναι η οργανωτική, σχεδόν με στρατιωτική πειθαρχία, δομή του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Τα μέλη του κόμματος ξεκινούν την προετοιμασία για την επόμενη εκλογική αναμέτρηση από την επαύριον των εκλογών.
Παράλληλα με την οργανωτική δομή του κόμματος, σημαντικό ρόλο είχε η εργαλειοποίηση της δομής της δημόσιας διοίκησης από το κόμμα της εξουσίας, όπου στην περίπτωση της Αλβανίας μετά από τρεις συνεχόμενες θητείες έχει δημιουργηθεί ένα κομματικό κράτος – το οποίο αντικατέστησε το προηγούμενο από την κυβέρνηση του δημοκρατικού κόμματος – που ασκεί πίεση στους δημόσιους υπαλλήλους και ταυτόχρονα χρησιμοποιεί δημόσιους πόρους προς το όφελος της δικής του εκστρατείας. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση και από τα πλέον προβληματικά σημεία της προεκλογικής εκστρατείας ήταν η υπόσχεση Ράμα για τη διαγραφή όλων των προστίμων των τελευταίων 10 ετών, όπως και η ανακοίνωση διάφορων κοινωνικών παροχών ενόψει των εκλογών.
Στην κοινή δήλωσή τους για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της ΕΕ, η Αντιπρόεδρος Κάλλας και η Επίτροπος για τη Διεύρυνση Κος παρατηρούν ότι: «Λόγω της ευρείας χρήσης διοικητικών πόρων και θεσμικής επιρροής, είναι πιθανό η κυβερνώσα πλειοψηφία να είχε το πλεονέκτημα της κατοχής της εξουσίας. Διατυπώθηκαν πολυάριθμοι ισχυρισμοί για πιέσεις σε ψηφοφόρους, ιδίως σε δημόσιους υπαλλήλους».
Το αφήγημα Ράμα ότι αυτός είναι ο μόνος εγγυητής για την προοπτική ένταξης της Αλβανίας στην ΕΕ και για την πορεία της χώρας προς αυτόν τον στόχο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα. Αυτό το γεγονός αποδεικνύει ότι η αλβανική κοινωνία και οι Αλβανοί πολίτες αφενός ελπίζουν ότι η ένταξη στην ΕΕ είναι ο μόνος δρόμος για να τους εξασφαλίσει καλύτερη ποιότητα δημοκρατίας, κράτος δικαίου και βιωτικό επίπεδο. Αφετέρου, εμπιστεύονται πολύ περισσότερο τους ευρωπαϊκούς θεσμούς παρά τους εθνικούς, αν και υπάρχουν κάποιες μεταρρυθμίσεις, όπως η δημιουργία του SPAK (Ειδική Δομή κατά της Διαφθοράς και του Οργανωμένου Εγκλήματος – δικαστικό σώμα που έχει συσταθεί για τους παραπάνω σκοπούς). Η διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα ήταν ανεξέλεγκτο στην Αλβανία, ωστόσο από τη δημιουργία του το SPAK το 2019 έως σήμερα έχει καταφέρει εντυπωσιακά πλήγματα σε κυκλώματα, φτάνοντας στα υψηλότερα κλιμάκια του πολιτικού συστήματος και της κυβέρνησης. Ο ρόλος του χαρακτηρίστηκε ως θετικός στη διερεύνηση της εκλογικής διαφθοράς και η συνεργασία του με τη Γενική Εισαγγελία και την Κεντρική Εκλογική Επιτροπή (KQZ) περιόρισε αυτό το φαινόμενο.
Παρόλο που στην Αλβανία υπάρχει μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και εκσυγχρονισμός των υποδομών, στο πολιτικό πρόγραμμα του Ράμα δεν υπήρχαν προτάσεις για την αντιμετώπιση της κοινωνικής ανισότητας και των κοινωνικών προβλημάτων. Η εφαρμοζόμενη νεοφιλελεύθερη πολιτική δεν εξασφαλίζει την ίση διανομή του παραγόμενου πλούτου, αντίθετα διευρύνει το χάσμα μεταξύ των φτωχών και των πλουσίων της χώρας.
Η πρόσβαση στα αλβανικά ΜΜΕ, τα οποία είναι χωρισμένα στα δύο στρατόπεδα των δύο μεγάλων κομμάτων, υπήρξε άλλος ένας παράγοντας του εκλογικού αποτελέσματος. Τα αλβανικά ΜΜΕ λειτουργούν με τέτοιο τρόπο που αποκλείει συστηματικά τα μικρότερα κόμματα, δεν πραγματοποιήθηκε δημόσιο debate και δε δόθηκε η δυνατότητα για την ενημέρωση των ψηφοφόρων για τα πολιτικά προγράμματα των κομμάτων.
Η προεκλογική εκστρατεία διεξάχθηκε σε ιδιαίτερα πολωμένο κλίμα, όπου οι υποψήφιοι οργάνωσαν μία εκλογική εκστρατεία βασισμένη, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΑΣΑ, σε εχθρότητα και προσωπικές επιθέσεις.
Το εκλογικό σύστημα στην Αλβανία (Ν. 10 019, 29.12.2008) ευνοεί τα δύο μεγάλα κόμματα και την εδραίωση των δύο πόλων στο πολιτικό σύστημα, λειτουργώντας εις βάρος των μικρών κομμάτων. Τα μικρότερα κόμματα δεν μπορούσαν να αποτελέσουν ένα τρίτο πόλο για την αντιπολίτευση, επειδή έχουν μεγάλες ιδεολογικές αντιθέσεις και ταυτόχρονα το πώς λειτουργεί το εκλογικό σύστημα δεν τους αφήνει περιθώρια για κάτι τέτοιο.
Ο ΟΑΣΑ στην έκθεσή του παρατηρεί ότι η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή διεξήγαγε τη διαδικασία των εκλογών με τρόπο συμπεριληπτικό και διαφανή, και άρα δεν υπάρχει αμφισβήτηση της εκλογικής διαδικασίας. Το ερώτημα λοιπόν είναι πώς ερμηνεύεται ένα εκλογικό αποτέλεσμα το οποίο – λόγω του εύρους της νίκης Ράμα – δεν αφήνει κανένα περιθώριο να αναπτυχθεί ένα αφήγημα περί κλοπής του αποτελέσματος, όπως επιχείρησε χωρίς καμία επιτυχία η αντιπολίτευση; Ενώ θα περίμενε κανείς ότι μετά από 12 χρόνια στην εξουσία θα είχε σημαντική πολιτική φθορά, το Σοσιαλιστικό Κόμμα κέρδισε 4η συνεχόμενη θητεία επιπλέον ενισχύοντας την πολιτική του ισχύ.
Αυτό ακριβώς οφείλεται στο τι είδους αντιπολίτευση ασκείται σε αυτή την κυβέρνηση. Η παρουσία του Μπερίσα στη θέση του επικεφαλής της συμμαχίας γύρω από το Δημοκρατικό Κόμμα, πέρα από τις βαθιές πληγές που έχει αφήσει στην αλβανική κοινωνία από τα χρόνια της διακυβέρνησής του, είναι η βαθύτερη έκφραση της διαφθοράς στη χώρα. Το γεγονός ότι διέθεσε εκατομμύρια ευρώ για να προσλάβει τον επικεφαλής της εκστρατείας του Τραμπ για να ηγηθεί και της δικής του έχει βαρύνουσα σημασία.
Κατά συνέπεια αυτού, η προεκλογική εκστρατεία που διεξήγαγε ο Μπερίσα ήταν κακέκτυπο της εκστρατείας του Τραμπ, με βασικό σύνθημα το «Make Albania Great Again», όσο γελοίο και εάν ακούγεται, ενώ μετά τις εκλογές επιχείρησε να τις απονομιμοποιήσει, μιλώντας για κλεμμένες εκλογές. Ο τρόπος που ασκεί αντιπολίτευση παράγει συνεχώς συγκρούσεις και βία και έχει κουράσει την αλβανική κοινωνία. Την ώρα που ο Ράμα υποδεχόταν τους ευρωπαίους και άλλους ηγέτες, ο Μπερίσα προσπάθησε να διοργανώσει συγκέντρωση για την «κλεμμένη ψήφο», ωστόσο δεν κατάφερε να συγκεντρώσει παρά μόνο ελάχιστους οπαδούς του.
Χαρακτηριστικό είναι ότι ακριβώς μετά τις εκλογές, στο τηλεοπτικό κανάλι Euronews στην Αλβανία, ένα στέλεχος του κόμματος του Μπερίσα δήλωσε ότι «η μεγάλη διαφορά στην κάλπη δεν αφήνει κανένα περιθώριο για το αφήγημα περί κλοπής ψήφων. Ο μόνος υπεύθυνος για αυτήν τη μεγάλη ήττα είναι ο Μπερίσα, η ρητορική της βίας και η ίδια η βία. Κάτι το οποίο έχει αποδειχθεί σε όλες τις αναμετρήσεις. Στον κόσμο δεν περνάει αυτό. Όσο ο Μπερίσα μένει στην πολιτική σκηνή τόσο ο Ράμα ισχυροποιείται».
Ο Μπερίσα αντιπροσωπεύει μια συντηρητική δεξιά και ακροδεξιά συμμαχία, αποτελούμενη από ένα ετερόκλητο σχήμα, αποτελούμενο από διάφορα κόμματα, περιλαμβανομένων εθνικιστικών κομμάτων και του κόμματος της ελληνικής μειονότητας, το οποίο όπως παρατηρεί ο Σταύρος Τζίμας προκαλεί πολύ ενδιαφέρον.
Η στενή σχέση και η συνεργασία του Μπερίσα με τον Μπελέρη και τον Βαγγέλη Ντούλε (πρόεδρος του κόμματος της ελληνικής μειονότητας [ΚΕΑΔ] και στενός συνεργάτης του Μπελέρη), δεν αποτελεί απλώς «ανωμαλία» της ακροδεξιάς και εθνικιστικής πτέρυγας του πολιτικού συστήματος της Αλβανίας. Το γεγονός ότι συνεργάζεται με έναν ορκισμένο αντι-αλβανό και ακροδεξιό σαν τον Μπελέρη, αποδεικνύει την ακόρεστη δίψα του για να έρθει στην εξουσία, με κάθε μέσο. Ας προσπαθήσει κανείς να φανταστεί αρχηγό (ακρο-)δεξιού και εθνικιστικού κόμματος στην Ελλάδα να συνεργάζεται με Τούρκο εθνικιστή, ορκισμένο εχθρό της Ελλάδας, που κατεβαίνει υποψήφιος στα χωριά της «μουσουλμανικής» μειονότητας στη Θράκη.
Αυτή η συνεργασία του Μπερίσα με τον Μπελέρη και τον Ντούλε τον κατέστησε «κόκκινο πανί» στη συνείδηση των αλβανών ψηφοφόρων, τόσο στην Αλβανία, όσο και των Αλβανών μεταναστών που ψήφισαν για πρώτη φορά επιστολικά φέτος.
Επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής μειονότητας στράφηκε υπέρ του Ράμα, τόσο με όρους συμμετοχής, όπου έφτασε στο 80% – περισσότερο από τον μέσο όρο στη χώρα – όσο και με όρους πλειοψηφίας, δίνοντας σε αυτόν λίγο περισσότερο από 61%, όταν σε εθνικό επίπεδο συγκέντρωσε 52%. Αυτό δηλώνει ότι οι Έλληνες της μειονότητας έχουν κουραστεί από την εργαλειοποίησή τους από το ελληνικό κράτος, την «Ομόνοια» και τον Μπελέρη, και ακυρώνει το αφήγημα περί ιδιοκτησίας της ελληνικής μειονότητας στη Χειμάρα, ή στη νότια Αλβανία, αναδεικνύοντας ότι αποτελούσε απλώς επίφαση για την επίτευξη σκληρά οικονομικών συμφερόντων. Το ζήτημα της ιδιοκτησίας άλλωστε αφορά στην πραγματικότητα όλη την αλβανική επικράτεια από το πιο βόρειο σημείο μέχρι το νοτιότερο, και κάθε Αλβανό πολίτη, αλβανικής, ελληνικής ή άλλης καταγωγής. Επιπλέον, το αποτέλεσμα των εκλογών στον ελληνικό μειονοτικό πληθυσμό μαρτυρά ότι αυτό που αναζητούν είναι η συνύπαρξη με τους συμπολίτες τους αλβανικής καταγωγής.
Μετά από καιρό έντασης στις διακρατικές σχέσεις και τον καθημερινό βομβαρδισμό ειδήσεων από τα ελληνικά ΜΜΕ για τον Μπελέρη και τις απειλούμενες ιδιοκτησίες της ελληνικής μειονότητας στη Χειμάρα και την εμμονή τους με τον Ράμα, είναι θετικό ότι τα ελληνικά ΜΜΕ και η κυβέρνηση κράτησαν χαμηλούς τόνους. Όπως παρατηρεί ο Σταύρος Τζίμας στο άρθρο του, «Αφήνοντας πίσω τις τριβές με την υπόθεση της Χειμάρρας Αθήνα και Τίρανα, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι κάτω από το ραντάρ της δημοσιότητας, εργάζονται για την αναθέρμανση του κλίματος και διευθέτησης των όποιων εκκρεμοτήτων, με πρώτο βήμα την επίσκεψη στις 3 Ιουνίου στην Αθήνα του Αλβανού ΥΠΕΞ Ιγκλι Χασάνι» («Καθημερινή», 12.5.2025).
Η ψήφος των Αλβανών μεταναστών
Στις 26 Ιουλίου 2024 η αλβανική βουλή ψήφισε νόμο για την καθιέρωση της επιστολικής ψήφου της αλβανικής διασποράς στις βουλευτικές εκλογές τις χώρας, κάτι το οποίο αποτελούσε αίτημα της ίδιας της αλβανικής διασποράς. Η ψήφος των Αλβανών μεταναστών ήταν σχεδόν στα 2/3 υπέρ Ράμα, με 61,13% και τη συμμαχία του Μπερίσα με 23,5%.
Στην περίπτωση των Αλβανών μεταναστών στην Ελλάδα έχει ιδιαίτερη σημασία, αν και προτεραιότητα των Αλβανών μεταναστών παραμένει το δικαίωμα ψήφου στη χώρα όπου ζουν και εργάζονται για 35 χρόνια ώστε να έχουν λόγο στις αποφάσεις που λαμβάνονται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων για τις ζωές των ίδιων και των οικογενειών τους. Αυτό είναι κάτι το οποίο τους το αρνείται πεισματικά το ελληνικό κράτος που αντί να λειτουργεί ως σύγχρονο φιλελεύθερο δημοκρατικό κράτος λειτουργεί με εξαιρετικά εθνικιστικά και ξενοφοβικά αντανακλαστικά. Το αίτημα για την κατάργηση των θεσμικών εμποδίων για την απόδοση ιθαγένειας στους μετανάστες και, κατ’ επέκταση, των πολιτικών δικαιωμάτων τους, πρέπει να είναι το κεντρικό σημείο διεκδικήσεων των Αλβανών μεταναστών.
Αν και η θέση μου πριν την επιστολική ψήφο ήταν ότι δεν μπορούμε εμείς από την Ελλάδα να αποφασίζουμε για την κυβέρνηση των Αλβανών πολιτών που ζουν στην Αλβανία, πλέον θεωρώ ότι με τη δυνατότητα της επιστολικής ψήφου και την ενημέρωση που μπορεί να έχει ο Αλβανός μετανάστης για τα πολιτικά προγράμματα των αλβανικών κομμάτων είναι πολύ θετικό και αναγκαίο η ψήφος μας για την εμβάθυνση της δημοκρατίας στην Αλβανία, καθιστώντας την ως ένα ασφαλές μέρος για όλους τους πολίτες κάθε καταγωγής. Ιδιαίτερα όταν στην Ελλάδα οι πολιτικές αποκλεισμού και ακύρωσης των όποιων θετικών πολιτικών δημιουργούν πολλή ανησυχία για το μέλλον μας.
Εάν επιχειρηθεί μία σύγκριση με τη δημόσια συζήτηση που γίνεται στην Ελλάδα για το δικαίωμα ψήφου της ελληνικής διασποράς διαπιστώνεται ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Καταρχάς είναι μεγάλη υποκρισία, όταν εξαιρείται ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού της Ελλάδας, που είναι οι μετανάστες, με παρουσία 35 χρόνων και αποτελούν μεγάλη εργατική δύναμη για τη χώρα, να επιδιώκεται η ψήφος της 3ης ή 4ης γενιάς Ελλήνων μεταναστών ανά τον κόσμο, οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με το ελληνικό πολιτικό γίγνεσθαι. Αφετέρου, οι άνθρωποι αυτοί είναι ενταγμένοι στο πολιτικό σύστημα της χώρας, όπου ζουν και εργάζονται ως ισότιμοι πολίτες, και πιθανό να μην ενδιαφερθούν καν για τις εκλογές στην Ελλάδα. Αντίθετα, οι Αλβανοί μετανάστες που ζουν στην Ελλάδα όχι μόνο ενδιαφέρονται για το τι γίνεται στην Αλβανία έμμεσα, επειδή έχουν τις οικογένειες και τους συγγενείς τους που είναι αντιμέτωποι με σοβαρά κοινωνικά προβλήματα και ανισότητες, αλλά καλούνται να διατηρήσουν την επιβίωση αυτών με δικό τους εισόδημα, κάτι το οποίο επιβαρύνει και τους ίδιους.
Επίσης σε κάθε ρωγμή στις διακρατικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είναι οι πρώτοι κάθε φορά «που πληρώνουν τη νύφη» χωρίς να έχουν καμία δυνατότητα διαμαρτυρίας. Ενώ το ελληνικό κράτος εργαλειοποιεί το κάθε τί για την ελληνική μειονότητα, το αλβανικό κράτος είναι απόν στην υπεράσπιση των Αλβανών μεταναστών στην Ελλάδα. Οι Αλβανοί μετανάστες μέσα από την ψήφο τους μπορούν να πιέσουν το αλβανικό κράτος να διεκδικήσει από το ελληνικό κράτος το σεβασμό των δικαιωμάτων και της συνεισφοράς των Αλβανών μεταναστών στην Ελλάδα. Επίσης αν και τώρα δε φαίνεται το αλβανικό εργατικό δυναμικό της Ελλάδας να ανταποκρίνεται στο κάλεσμα του Ράμα και του Αλβανικού κράτους που προσπαθεί επίσης να τους προσελκύσει, μέσα από την ψήφο τους μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων ώστε να έχουν μεγαλύτερες ευκαιρίες εργασίας και καλύτερων συνθηκών της.
Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα θα είναι αυτή η δυνατότητα που θα καθορίσει το μέλλον αυτού του εργατικού δυναμικού, πέρα από όσους έχουν ισχυρούς οικονομικούς και οικογενειακούς δεσμούς με την Ελλάδα.
Και τώρα τι;
Η Λέα Ούπι, αλβανικής καταγωγής πολιτική επιστήμονας και καθηγήτρια πολιτικής φιλοσοφίας στο LSE, πριν λίγες ημέρες ήταν καλεσμένη για τη διάλεξη «A Speech to Europe», με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μεταναστευτική πολιτική και τη δημοκρατία στην Ευρώπη. Ανάμεσα στις παρατηρήσεις τις, αναφέρθηκε στην αποτυχία των φιλελεύθερων κοινωνιών σε πολλά επίπεδα, διακρίνοντας, ανάμεσα στα κορυφαία τρία, την «αποτυχία των δημοκρατικών πολιτικών, βασικά το χάσμα μεταξύ των αντιπροσώπων και των αντιπροσωπευόμενων τους, ένα κομματικό σύστημα το οποίο αυξανόμενα ομοιάζει με ένα business cartel. Οι σχέσεις μεταξύ των πολιτικών και των ανθρώπων είναι όπως των επιχειρήσεων προς τους πελάτες τους. […]».
Επομένως αυτά που συμβαίνουν στην Αλβανία δεν είναι αποκλειστικά αλβανικό φαινόμενο. Ωστόσο στην Αλβανία όσο θα υπάρχει αυτό το είδος αντιπολίτευσης και όσο παραμένει ο Μπερίσα στην πολιτική σκηνή, τόσο θα ισχυροποιείται ο Ράμα.
Η Αλβανία και η αλβανική κοινωνία έχει ανάγκη για μία νέα πολιτική τάξη, πέρα από αυτό το σχήμα, που θα εγγυάται την εμβάθυνση των δημοκρατικών θεσμών, τη λειτουργία του κράτους δικαίου, και που θα εξασφαλίσει την κοινωνική ισότητα για όλους τους Αλβανούς πολίτες.
Σε αυτό μπορούν να συμβάλλουν τόσο οι Αλβανοί πολίτες που ζουν μέσα στη χώρα, όσο και οι Αλβανοί μετανάστες που ζουν εκτός αυτής.
https://www.osce.org/files/f/documents/4/7/590685.pdf
https://www.youtube.com/watch?v=WF-Zztbtw6c
https://www.youtube.com/live/9exCOFGdH-U
https://www.kathimerini.gr/opinion/563592802/giati-psifisa-ekei-eno-zo-edo/
https://iemis.kqz.gov.al/results2025/?lang=AL
https://kqz.gov.al/pdf/kodi-zgjedhor.pdf
https://www.aksesdrejtesi.al/dokumenta/1740152740ligj-2025-02-17-10.pdf
