Andrew Fidel Fernando
Κρίση στη Σρι Λάνκα: Καθημερινός σπαραγμός σε μια χώρα που χρεοκόπησε
Στη Σρι Λάνκα αυτή τη στιγμή, πριν καν ξυπνήσεις, είσαι χαμένος.
Οι διακοπές ρεύματος που διαρκούν μέχρι αργά τις καυτές νύχτες κλέβουν ώρες ύπνου καθώς οι ανεμιστήρες σταματούν· ολόκληρες οικογένειες ξυπνούν εξαντλημένες από την πολύμηνη δοκιμασία της προσαρμογής της ζωής τους στις καθημερινές διακοπές ρεύματος, αφού η χώρα χρεοκόπησε και ουσιαστικά ξέμεινε από καύσιμα.
Υπάρχουν δύσκολες μέρες που πρέπει να ζήσουμε· μέρες εργασίας, δουλειές που πρέπει να κάνουμε, καθημερινά είδη πρώτης ανάγκης που πρέπει να αγοράσουμε στη διπλάσια τιμή από ό,τι τον προηγούμενο μήνα.
Όλα αυτά, ξεκινώντας λίγο πιο τσακισμένοι από ό,τι ήμασταν την προηγούμενη εβδομάδα.
Αφού φάμε πρωινό –τρώγοντας λιγότερο από ό,τι συνηθίζαμε, ή ίσως και καθόλου– μας καλεί η μάχη για την εξεύρεση μεταφορικού μέσου.
Στις πόλεις, οι ουρές για καύσιμα περιτριγυρίζουν ολόκληρα προάστια σαν γιγάντιοι μεταλλικοί πύθωνες, που μεγαλώνουν και παχαίνουν μέρα με τη μέρα, πνίγοντας τους δρόμους και συνθλίβοντας τις ζωές.
Οι οδηγοί των τρίκυκλων ταξί με τα οκτάλιτρα ρεζερβουάρ τους αναγκάζονται να περάσουν μέρες στην ουρά για να μπορέσουν να ξανατρέξουν, για 48 ώρες ίσως, πριν αναγκαστούν να ξαναμπούν στην ουρά, φέρνοντας μαζί τους μαξιλάρια, αλλαξιές ρούχων και νερό για να αντέξουν τη δοκιμασία.
Για ένα διάστημα, οι άνθρωποι της μεσαίας και ανώτερης τάξης έφερναν πακέτα με γεύματα και αναψυκτικά για όσους περίμεναν στην ουρά στις γειτονιές τους.
Τελευταία, το κόστος των τροφίμων, του μαγειρικού αερίου, των ρούχων, των μεταφορών, ακόμη και του ηλεκτρικού ρεύματος που επιτρέπει το κράτος να έχει κανείς, έχει εκτοξευθεί τόσο υπερβολικά όσο η αξία της ρουπίας έπεσε κατακόρυφα, που ακόμη και η γενναιοδωρία των εύπορων έχει λιγοστέψει.
Στις γειτονιές της εργατικής τάξης, οι οικογένειες έχουν αρχίσει να συγκεντρώνονται γύρω από ξυλόσομπες, για να ετοιμάσουν το πιο απλό γεύμα – ρύζι και σαμπόλ καρύδας.
Ακόμα και το νταλ, βασικό συστατικό της διατροφής σε όλη τη Νότια Ασία, έχει γίνει πολυτέλεια. Το κρέας; Σε τριπλάσια τιμή από ό,τι παλαιότερα; Ξεχάστε το.
Τα φρέσκα ψάρια ήταν κάποτε άφθονα και προσιτά. Τώρα, οι βάρκες δεν μπορούν να βγουν στη θάλασσα, επειδή δεν υπάρχει ντίζελ. Οι ψαράδες που μπορούν να βγουν στη θάλασσα πουλάνε τα αλιεύματά τους σε πολύ φουσκωμένες τιμές σε ξενοδοχεία και εστιατόρια απρόσιτα για τους περισσότερους.
Σρι Λάνκα: Τα βασικά
Η Σρι Λάνκα είναι ένα νησιωτικό κράτος στα ανοικτά της νότιας Ινδίας: Κέρδισε την ανεξαρτησία της από τη βρετανική κυριαρχία το 1948. Τρεις εθνοτικές ομάδες –οι Σινχαλέζοι, οι Ταμίλ και οι Μουσουλμάνοι– αποτελούν το 99% του πληθυσμού της χώρας που ανέρχεται σε 22 εκατομμύρια.
Μια οικογένεια αδελφών κυριαρχεί εδώ και χρόνια: Ο Μαχίντρα Ραγιαπάκσα έγινε ήρωας μεταξύ της πλειοψηφίας των Σινχαλέζων το 2009, όταν η κυβέρνησή του νίκησε τους αυτονομιστές αντάρτες Ταμίλ μετά από χρόνια σκληρού και αιματηρού εμφυλίου πολέμου. Ο αδελφός του Γκοταμπάγια, ο οποίος ήταν τότε υπουργός Άμυνας, είναι τώρα πρόεδρος.
Τώρα η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει την οργή στους δρόμους: Η εκτίναξη του πληθωρισμού σήμαινε ότι ορισμένα τρόφιμα, φάρμακα και καύσιμα είναι σε έλλειψη, υπάρχουν κυλιόμενες διακοπές ρεύματος και οι απλοί άνθρωποι έχουν βγει στους δρόμους οργισμένοι, ενώ πολλοί κατηγορούν την οικογένεια Ρατζαπάκσα και την κυβέρνησή τους για την κατάσταση.
Η πλειονότητα των παιδιών της Σρι Λάνκα έχει πλέον αναγκαστεί να ζει με διατροφή χωρίς σχεδόν καθόλου πρωτεΐνες. Πρόκειται για μια κρίση που έχει χτυπήσει σε κάθε επίπεδο, από το μακροοικονομικό μέχρι το μοριακό.
Παίρνουν οι εγκέφαλοι των παιδιών, τα όργανά τους, οι μύες τους, τα οστά τους, αυτό που απαιτείται; Το γάλα σε σκόνη, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου είναι εισαγόμενο, μόλις και μετά βίας εμφανίζεται στα ράφια της αγοράς εδώ και μήνες.
Ο ΟΗΕ προειδοποιεί τώρα για υποσιτισμό και ανθρωπιστική κρίση. Για πολλούς εδώ, η κρίση έχει ξεσπάσει εδώ και μήνες.
Όσοι μπορούν να βρουν μεταφορικό μέσο μετακινούνται συνήθως με λεωφορεία και βαγόνια τρένων που ξεχειλίζουν από όλο και περισσότερο με επιβάτες.
Νεαροί άντρες γαντζώνονται για να σωθούν στα μαρσπιέ, ενώ το συνωστισμένο πλήθος στο εσωτερικό αγκομαχάει για αέρα.
Επί δεκαετίες η Σρι Λάνκα δεν επένδυε κατάλληλα στις δημόσιες συγκοινωνίες της, ενώ οι πλουσιότεροι κάτοικοι του νησιού συνέχιζαν να παραπονιούνται για την απειθαρχία των οδηγών λεωφορείων και τρίκυκλων ταξί.
Υπάρχει μια αυξανόμενη άποψη ότι είναι αυτή η εμφανής περιφρόνηση για τους απλούς ανθρώπους τόσο από την πολιτική όσο και από την οικονομική ελίτ που γονάτισε το έθνος. Και όμως είναι οι κατώτερες μεσαίες και εργαζόμενες τάξεις που πρέπει να υποστούν τα χειρότερα από την οικονομική κατάρρευση. Τα ιδιωτικά νοσοκομεία συνεχίζουν να λειτουργούν, αν και λιγότερο καλά από ό,τι παλαιότερα. Στη βόρεια κεντρική Ανουρανταπούρα, ένας 16χρονος που τον είχε δαγκώσει φίδι πέθανε καθώς ο πατέρας του έτρεχε απεγνωσμένα από φαρμακείο σε φαρμακείο για να βρει το αντιβιοτικό που είχε εξαντληθεί στο δημόσιο νοσοκομείο.
Ο τομέας της υγειονομικής περίθαλψης δεν μπορεί πλέον να αντέξει οικονομικά πολλά φάρμακα που σώζουν ζωές. Τον Μάιο, ένα βρέφος δύο ημερών με ίκτερο πέθανε αφού οι γονείς του δεν μπορούσαν να βρουν ένα τρίκυκλο ταξί για να το μεταφέρουν στο νοσοκομείο.
Όπως έχουν επισημάνει οικονομολόγοι, είναι οι σαρωτικές φοροελαφρύνσεις του 2019 –για τις οποίες άσκησαν πιέσεις και τις επευφημούσαν πολλές επιχειρηματικές και επαγγελματικές ομάδες– που συνέβαλαν στο άδειασμα των ταμείων της Σρι Λάνκα και βοήθησαν να φτάσει το έθνος σε αυτό το χείλος του γκρεμού.
Στη μαύρη αγορά, τα καύσιμα μπορούν ακόμη να αγοραστούν σε υπερβολικά φουσκωμένες τιμές, μερικά από αυτά για να λειτουργήσουν τα μεγάλα ιδιωτικά οχήματα και τις οικιακές γεννήτριες ηλεκτρικής ενέργειας. Σε χαμηλότερα οικονομικά στρώματα, οι άνθρωποι προσπαθούν να αγοράσουν ποδήλατα για τις μετακινήσεις τους προς την εργασία τους και διαπιστώνουν ότι η συναλλαγματική ισοτιμία έχει καταστήσει ακόμη και αυτή τη μορφή μετακίνησης απρόσιτη.
Η χειρότερη από τις διακοπές ρεύματος ήταν αυτή που προκάλεσε τις μεγάλες διαδηλώσεις στο Κολόμπο, στα τέλη Μαρτίου. Τότε, οι 13ωρες καθημερινές διακοπές είχαν αφήσει ένα έθνος εξαντλημένο τις πιο ζεστές εβδομάδες του έτους.
Αυτή η κούραση είχε προκαλέσει εκτεταμένη οργή και ένα πλήθος χιλιάδων ανθρώπων κατέβηκε στους δρόμους στο ανατολικό προάστιο του Κολόμπο, τη Μιριχάνα, όπου διαμένει ο πρόεδρος.
Από όλες τις διαδηλώσεις που έγιναν στη χώρα τον τελευταίο χρόνο, αυτή ήταν ίσως η πιο βίαιη. Ένας άντρας με κράνος μοτοσικλέτας εκφώνησε λόγο καταφερόμενος εναντίον των πολιτικών δυνάμεων, του κλήρου και των μέσων ενημέρωσης που παρέδωσαν το έθνος στα χέρια αυτού που πλέον θεωρείται ευρέως ως η πιο ιδιοτελής και ανίκανη κυβέρνηση εδώ και πολλές γενιές.
Αργότερα, αυτός ο άνδρας, ο Σουντάρα Ναντίς, ξυλοκοπήθηκε βάναυσα από την αστυνομία και συνελήφθη, μαζί με πολλές δεκάδες άλλους που είχαν την ίδια σκληρή τύχη. Η Σρι Λάνκα είχε εγκλωβιστεί σε έναν 26ετή εμφύλιο πόλεμο, αλλά ακόμη και κατά τη διάρκεια αυτής της ανείπωτα βίαιης περιόδου, το νησί δεν είχε ποτέ έναν πρόεδρο τόσο κοντά στα ανώτατα κλιμάκια του στρατού όσο ο πρώην υπουργός Άμυνας Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα.
Ο νότος ανακάλυψε τους τελευταίους μήνες αυτό που οι βόρειοι γνώριζαν εδώ και δεκαετίες: η διαφωνία αντιμετωπίζεται συνήθως με κρατική βία.
Τους τελευταίους μήνες, σε ειρηνικούς σε μεγάλο βαθμό διαδηλωτές έπεσαν πυροβολισμοί με αληθινές σφαίρες εναντίον τους, δακρυγόνα εκτοξεύτηκαν αδιακρίτως σε πλήθη όπου υπήρχαν μικρά παιδιά. Στις ουρές για είδη πρώτης ανάγκης, οι πιο ήπιες εκδηλώσεις δυσαρέσκειας αντιμετωπίστηκαν με βάναυσους ξυλοδαρμούς.
Η αστυνομία λέει ότι ορισμένοι αστυνομικοί υπέστησαν τραυματισμούς όταν πετάχτηκαν πέτρες, αλλά καθώς οι διαδηλωτές έχασαν τη ζωή τους ή κατέληξαν στο νοσοκομείο, η αντίδραση της αστυνομίας θεωρήθηκε εντελώς παράλογη. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι πολιτικοί εκφράζουν τη συμπάθειά τους, αναρτώντας φωτογραφίες από τις δυσκολίες του λαού και ζητώντας παράλληλα αλλαγές. Αυτό, επί το πλείστον, έχει ως εμπνεύσει μόνο περισσότερη οργή. Δεν ήταν οι πολιτικοί που μας οδήγησαν εδώ;
Και όμως, ενώ οι πανεθνικές διαδηλώσεις έχουν ζητήσει την απομάκρυνση του προέδρου και της παρέας του, αυτοί παραμένουν πεισματικά στη θέση τους, με την αισθητή περιφρόνησή τους για τη θέληση του λαού να γίνεται εμφανής στις παρασκηνιακές συμφωνίες που πολλοί αισθάνονται ότι συνεχίζουν να δηλητηριάζουν την πολιτική του νησιού.
Οι ίδιοι ηγέτες που κατηγορούνται ότι έριξαν τη Σρι Λάνκα σε αυτό το βάραθρο επιμένουν ότι μόνο αυτοί μπορούν να βγάλουν το νησί και πάλι έξω, και οι πολιτικές που σχεδιάζουν αντιμετωπίζονται με έντονη κριτική.
Υπάρχει τώρα μια συντονισμένη προσπάθεια, για παράδειγμα, να σταλούν περισσότεροι Σριλανκέζοι στο εξωτερικό για να εργαστούν ως οικιακοί βοηθοί, οδηγοί και μηχανικοί στη Μέση Ανατολή, και αυτοί οι μετανάστες αναμένεται να στέλνουν τα κέρδη τους στην πατρίδα τους. Αυτό μπορεί μόνο να εντείνει τις δυσκολίες πολλών από τους πιο ευάλωτους πολίτες της, καθώς οι φτωχοί κάτοικοι της Σρι Λάνκα, χωρίς ελπίδα να βρουν τοπική εργασία, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις οικογένειές τους για έθνη στα οποία έχουν λίγη προστασία και ελάχιστη εκπροσώπηση. Ένας ανθρωπολόγος στο διαδίκτυο περιέγραψε αυτό το όραμα για τη Σρι Λάνκα με σκληρούς όρους: «το κράτος βαμπίρ».
Ως το βράδυ στην κρίση της Σρι Λάνκα, είναι κανείς εξαντλημένος πέρα από κάθε φαντασία. Πέρα από τη σχεδόν αδύνατη μετακίνηση λόγω της έλλειψης βενζίνης και ντίζελ, η καθημερινή λειτουργία ενός εργασιακού χώρου έχει γίνει η ίδια μια αδυσώπητη επιδρομή κρίσεων, με τις αλυσίδες εφοδιασμού να έχουν καταρρεύσει, τους περισσότερους δυνητικούς πελάτες να έχουν προ πολλού αρνηθεί να ξοδέψουν για οτιδήποτε άλλο εκτός από τα απαραίτητα και το προσωπικό να μην εμφανίζεται.
Στη συνέχεια, έρχονται ξανά οι αργά το βράδυ διακοπές ρεύματος και επιβιώνει κανείς με ελαφρύτερα βραδινά γεύματα κάθε εβδομάδα που περνάει, αδυνατώντας να αγοράσει αρκετά τρόφιμα για το σπίτι του, αδυνατώντας να μαγειρέψει τα λίγα που έχει αγοράσει, αδυνατώντας να δώσει στους γονείς του τα φάρμακά τους ή στα παιδιά του την εκπαίδευση που τους αξίζει.
Τα σχολεία είναι προς το παρόν κλειστά, καθώς δεν υπάρχουν καύσιμα για να λειτουργήσουν. Τα μαθήματα γίνονται διαδικτυακά για τρίτη συνεχή χρονιά.
Η κυβέρνηση αποτυγχάνει συνεχώς να προσφέρει τα λίγα που έχει υποσχεθεί, συγγενείς και γείτονες τηλεφωνούν για να ζητήσουν χρήματα που δεν περισσεύουν σε κανένα, η αστυνομία και ο στρατός συνθλίβουν την ελάχιστη ελπίδα που έχει απομείνει, και μέσα από όλα αυτά εξακολουθούμε να είμαστε ευγνώμονες, γιατί πολλοί γύρω μας περνούν πολύ χειρότερα.
Την περασμένη εβδομάδα, μια μητέρα ρίχτηκε με τα δύο της παιδιά σε ένα ποτάμι.
Κάθε μέρα, και μια νέα τραγωδία.
Μετάφραση: elaliberta.gr
Andrew Fidel Fernando, “In Sri Lanka right now, before you’ve woken up, you’re losing”, BBC News, 8 Ioyn;ioy 2022, https://www.bbc.com/news/world-asia-62077109. Αναδημοσίευση: Europe Solidaire Sans Frontières, http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article63236.
Ο Andrew Fidel Fernando είναι βραβευμένος συγγραφέας και δημοσιογράφος, με έδρα τη Σρι Λάνκα.
