Forrest Hylton
La Resistencia
Η Κολομβία, επί χρόνια μία από τις πιο συντηρητικές χώρες της Λατινικής Αμερικής, βρίσκεται σε φάση αλλαγής. Η δεύτερη γενική απεργία μέσα σε τόσα χρόνια εξελίχθηκε γρήγορα σε πανεθνική εξέγερση στις πόλεις. Η «La Resistencia» άντεξε για ένα μήνα στην άγρια καταστολή (θυμηθείτε ότι ο Λένιν πανηγύριζε για την επανάσταση των Μπολσεβίκων μόλις αυτή ξεπέρασε σε διάρκεια την Κομμούνα του Παρισιού). Αμέσως μετά την έναρξη των διαδηλώσεων στις 28 Απριλίου, το προτεινόμενο πακέτο φορολογικών μεταρρυθμίσεων που είχε προκαλέσει την απεργία αποσύρθηκε, οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης πέθαναν στην επιτροπή και ο υπουργός Οικονομικών, καθώς και ο υπουργός Εξωτερικών αναγκάστηκαν να παραιτηθούν. Η διεθνής κοινότητα απηύθυνε (χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον) εκκλήσεις για διάλογο και αποκλιμάκωση. Ωστόσο, οι κατά κύριο λόγο μη βίαιες διαδηλώσεις συνεχίστηκαν, όπως και η απάντηση της κυβέρνησης με τη χρήση δολοφονικής βίας.
Οι νίνις (NiNis – νέοι χωρίς εκπαίδευση ή προοπτικές εργασίας) από την περιφέρεια των πόλεων αποτέλεσαν την πρωταγωνιστική δύναμη στα οδοφράγματα και αντιμετώπισαν το κύριο βάρος της αστυνομικής τρομοκρατίας –μερικές από τις επιθέσεις καταγράφηκαν σε βίντεο από κινητά τηλέφωνα, συμπεριλαμβανομένων σεξουαλικών επιθέσεων, βασανιστηρίων και δολοφονιών– στην Μπογκοτά, το Μεντεγίν, την Περέιρα, το Καρτάγκο, την Μπούγκα, την Τουλουά, το Κάλι, το Ποπαγιάν, το Πάστο, την Μπουκαραμάνγκα και την Μπαρανκίγια. Αυτοί και οι οικογένειές τους αποτελούν ίσως τον μισό πληθυσμό και στις σπάνιες περιπτώσεις που τους παίρνουν συνέντευξη, λένε πράγματα όπως: «Δεν έχουμε μέλλον γιατί μας έχουν πάρει τα πάντα, ακόμη και τον φόβο. Δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε». Αυτό ίσχυε ήδη πριν ενσκήψει ο Covid-19, αλλά η έλλειψη βασικής εισοδηματικής στήριξης κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει καταστήσει την καθημερινή ζωή αδύνατη.
Οι φοιτητές των πανεπιστημίων της αστικής μεσαίας τάξης, οι οικογένειες των οποίων αντιπροσωπεύουν ακόμη ένα τρίτο του πληθυσμού, δεν έχουν μείνει πολύ πίσω στην «αντίσταση»· κινητοποιήθηκαν το 2018 και ξανά το επόμενο έτος, συμβάλλοντας στην έναρξη της γενικής απεργίας. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, κλεισμένοι στα σπίτια τους, είδαν τις προοπτικές εργασίας και τις εκπαιδευτικές τους ευκαιρίες να εξαντλούνται, να καταφθάνουν λογαριασμοί που οι οικογένειές τους δεν μπορούν πλέον να πληρώσουν και μικρές και μεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις να κλείνουν.
Αν και τα στοιχεία ποικίλλουν ανάλογα με την πηγή και πολλά μένει να επαληθευτούν, τα αρχικά στατιστικά στοιχεία καταγράφουν 3.155 περιστατικά αστυνομικής βίας, συμπεριλαμβανομένων 43 ανθρωποκτονιών, 1.388 αυθαίρετων συλλήψεων, 22 περιπτώσεων σεξουαλικής βίας και 42 περιπτώσεων τύφλωσης. Στα θύματα περιλαμβάνονται και ανήλικοι. Δύο αστυνομικοί έχουν δολοφονηθεί· ο ένας από αυτούς πυροβόλησε πρώτος εναντίον άοπλων διαδηλωτών. Ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν εξαφανιστεί είναι πιο δύσκολο να προσδιοριστεί. Η νέα υπουργός Εξωτερικών, η αντιπρόεδρος Μάρτα Λουσία Ραμίρεζ, δήλωσε στην Ουάσινγκτον ότι μόνο ένα άτομο αγνοείται. Το Γραφείο του Συνηγόρου του Πολίτη, εμπλεκόμενο σε σκάνδαλα διαφθοράς που αφορούν θέσεις εργασίας και συμβάσεις, δεν παρακολουθεί την αστυνομική βία. Το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα αναφέρει 129 αγνοούμενους· η Indepaz, μια ΜΚΟ, ανεβάζει τον αριθμό σε 346. Μια φοιτήτριά μου είπε ότι πτώματα νεαρών ανδρών έχουν βρεθεί στα ποτάμια όπου ζει στην ύπαιθρο της Αντιοκία. Δεκάδες πτώματα έχουν εντοπιστεί να επιπλέουν στον ποταμό Κάουκα στα νοτιοδυτικά.
Η όποια νομιμοποίηση της κυβέρνησης έχει χαθεί. Τα προφανή ψέματα, η χειραγώγηση, οι θεωρίες συνωμοσίας και η δολοφονική βία είναι το μόνο που έχει απομείνει, καθώς το σύστημα υγείας καταρρέει και ο εμβολιασμός προχωρά με ρυθμούς χελώνας. Ο πρόεδρος Ιβάν Ντούκε, προστατευόμενος του πρώην προέδρου Άλβαρο Ουρίμπε, συγκέντρωνε ποσοστό δημοτικότητας 33% πριν από την απεργία· τώρα είναι 18%. Η δημοτικότητα του ίδιου του Ουρίμπε βρίσκεται στο 20%· δικάζεται για δωροδοκία και χειραγώγηση μαρτύρων. Αν και εξακολουθεί να είναι ικανός να προκαλεί μεγάλη βία και ζημιά μέσω της αστυνομίας, των ενόπλων δυνάμεων και των παρακρατικών ενόπλων, ο ουριμπισμός φαίνεται να έχει εξαντληθεί σε μεγάλο βαθμό ως πολιτική δύναμη.
Ενόψει των εκλογών του επόμενου έτους, οι πρώην δεξιοί σύμμαχοί του έχουν εγκαταλείψει μαζικά τον Ντούκε, αν και οι ψήφοι τους μπορούν ακόμη να αξιοποιηθούν στη Γερουσία όταν είναι απαραίτητο. Στις 27 Μαΐου, η αντιπολίτευση κατέθεσε πρόταση μομφής για να θεωρηθεί υπεύθυνος για την αστυνομική βία ο υπουργός Άμυνας, Ντιέγκο Μολάνο. Η πρόταση απορρίφθηκε με 69 ψήφους έναντι 31. Έξω από το Κογκρέσο, οι διαδηλωτές κατέθεσαν λουλούδια, ένα στεφάνι για κάθε άτομο που δολοφονήθηκε από την αστυνομία.
Πριν από την ψηφοφορία, ο γερουσιαστής Ιβάν Σεπέδα –του οποίου ο πατέρας πυροβολήθηκε από παραστρατιωτικούς της δεξιάς το 1994– παραχώρησε το λόγο στα θύματα της αστυνομικής βίας και στους συγγενείς τους. Ο ηγέτης των φοιτητώνΛούκας Βίγια δολοφονήθηκε από εκτελεστή στην Περέιρα στις αρχές Μαΐου. Οι αδελφές του μίλησαν για την απώλειά τους· η μία ήταν θυμωμένη, η άλλη έκλαιγε. Και οι δύο προσπάθησαν να καταστήσουν υπεύθυνο το Κογκρέσο για την αποτροπή της σφαγής. Μίλησαν επίσης δύο νεαροί άνδρες που είχαν χάσει τα μάτια τους. Η Πάολα Ολγκίν, γερουσιάστρια των ουριμπίστας και κόρη ενός από τους μεγαλύτερους εμπόρους ναρκωτικών στο Μεντεγίν, είπε στον έναν από αυτούς να «σταματήσει να κλαίει για ένα χαμένο μάτι». Ένας άλλος βουλευτής των ουριμπίστας ζήτησε να χρησιμοποιηθεί «μολύβι» για την «προστασία των καλών ανθρώπων» –δηλαδή των ιδιοκτητών– με τη χρήση κρατικής βίας κατά των «τρομοκρατικών βανδάλων».
Κανείς δεν πιστεύει τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης ότι οι διαδηλώσεις κατευθύνονται κρυφά από τον Γκουστάβο Πέτρο, τον προοδευτικό γερουσιαστή και πρώην δήμαρχο της Μπογκοτά, ο οποίος κέρδισε το 42% των προεδρικών ψήφων το 2018 και συγκεντρώνει πιθανότητες να κερδίσει το 2022. Από νωρίς, ο Πέτρο ζήτησε την κατάργηση των μπλόκων [των διαδηλωτών], χωρίς αποτέλεσμα. Η εθνική απεργιακή επιτροπή των συνδικαλιστικών ηγετών δεν έχει επίσης τη δύναμη να ματαιώσει τις διαδηλώσεις. Υπάρχει μια γενική κρίση ηγεσίας και πολιτικής εκπροσώπησης.
Οι νέοι Κολομβιανοί απαιτούν ένα διαφορετικό είδος δημοκρατίας, βασισμένο στο κράτος δικαίου, σε ισχυρές διατάξεις και θεσμούς κοινωνικής πρόνοιας και σε περιφερειακή και τοπική αυτονομία. Θέλουν να υλοποιηθούν τα καλύτερα άρθρα του Συντάγματος του 1991. Θέλουν επίσης να διαλύσουν την αστυνομία των δυνάμεων αντιμετώπισης ταραχών, να ξεδοντιάσουν τον στρατό και να στείλουν σε δίκη τους υπεύθυνους για τη συνεχιζόμενη σφαγή. Με τις αυτοσχέδιες ασπίδες, τα γυαλιά, τις μάσκες αερίων, τις κουκούλες και τα κράνη τους, οι θαρραλέοι νέοι άνδρες και γυναίκες της πρώτης γραμμής, καθώς και οι πολλαπλές γραμμές οπισθοφυλακής που τους υποστηρίζουν, επιμένουν να εκπροσωπούν και να μιλούν για τους εαυτούς τους: είναι ενάντια στην πολιτική όπως ασκείται σήμερα και δυσπιστούν απέναντι στους υπάρχοντες θεσμούς· μόνο μια χούφτα βουλευτές έχει επικοινωνήσει μαζί τους.
Η στρατηγική της κυβέρνησης είναι να τους στιγματίσει ως βάνδαλους και τρομοκράτες που συνεργάζονται με τα υπολείμματα του FARC και του ELN. Χωρίς αποδείξεις, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας,Ραφαέλ Γκουαρίν, τους κατηγόρησε ότι έβαλαν φωτιά στο κτίριο της δημοτικής δικαιοσύνης στην Τουλουά στις 25 Μαΐου. Ο αριθμός τους έχει αυξηθεί εντυπωσιακά μετά τη γενική απεργία του 2019, όπως και η γεωγραφική τους εμβέλεια. Βρίσκονται σε όλες τις πόλεις και σε πολλές κωμοπόλεις, σε συνοικίες της μεσαίας τάξης αλλά και της εργατικής τάξης.
Στις εξεγέρσεις των πόλεων πολλαπλασιάζονται οι μικρο-κυριαρχίες. Ένας φίλος που ζει στην Ακουαμπλάνκα, στα ανατολικά του Κάλι, πρέπει να περάσει από 18 μπλόκα για να πάει στη δουλειά του στο κέντρο της πόλης. Οι επικεφαλήςτους γενικά δεν επικοινωνούν ούτε συντονίζονται μεταξύ τους. Πολλά, αν όχι τα περισσότερα μπλόκα, έχουν κοινά συσσίτια. Έχουν επίσης μουσική, χορό, θέατρο, ζωγραφική και συνελεύσεις γειτονιάς: η άμεση δημοκρατία καθώς και η πολιτιστική παραγωγή ανθίζουν εν μέσω της καταστροφής.
Υπήρξαν βελτιώσεις στην κοινοτική υγειονομική περίθαλψη και ασφάλεια μέσω της άμεσης δράσης και της αμοιβαίας βοήθειας. Empatía [ενσυναίσθηση], amor [αγάπη], solidaridad [αλληλεγγύη] και dignidad [αξιοπρέπεια] είναι οι λέξεις-κλειδιά. Όπως και η λέξη dolor [πόνος]. Στο Μεντεγίν, το Πάρκε ντε λος Ντεσέος, απέναντι από το Πανεπιστήμιο της Αντιοκία, έχει μετονομαστεί σε Πάρκο Αντίστασης. Στην Μπογκοτά, η Πύλη της Αμερικής μετονομάστηκε σε Πύλη της Αντίστασης· οι «μητέρες της πρώτης γραμμής» αντιμετώπισαν άμεσες επιθέσεις με δακρυγόνα από τα ΜΑΤ. Όταν αστυνομικοί επιτέθηκαν σεξουαλικά σε ανήλικες στο Ποπαγιάν, την επόμενη μέρα πραγματοποιήθηκαν φεμινιστικές πορείες αντίστασης σε όλη τη χώρα και φεμινίστριες ακτιβίστριες πρωτοστάτησαν σε πολλές κοινοτικές συνελεύσεις.
Οι γραμμές εφοδιασμού έχουν διακοπεί, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ελλείψεις σε πόλεις και μικρές κωμοπόλεις. Στο Κάλι, ο κόσμος σχηματίζει ουρές για ώρες για να προμηθευτεί βενζίνη και το σύστημα μεταφορών έχει σταματήσει σε μεγάλο βαθμό να λειτουργεί. Οι τιμές βασικών προϊόντων όπως οι ντομάτες, τα κρεμμύδια και τα αυγά έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και τα ράφια των σούπερ μάρκετ είναι άδεια. Στο Μεντεγίν, ο δήμαρχος υιοθέτησε από την αρχή μια συμβιβαστική τακτική, η οποία απέφυγε κυρίως την αιματοχυσία και οδήγησε σε μια εκστρατεία –ενορχηστρωμένη από τους τοπικούς ουριμπίστας– για την ανάκληση της εντολής του. Μένει να δούμε αν οι νεο-παραστρατιωτικές ομάδες θα δραστηριοποιηθούν κι εκεί, όπως έκαναν στην Περέιρα, την Τουλουά και το Κάλι.
Τελικά, το Υπουργείο Άμυνας, το οποίο διοικεί τόσο την αστυνομία όσο και τις ένοπλες δυνάμεις, παραμένει επικεφαλής. Το φάντασμα του αυταρχικού συγκεντρωτισμού στοιχειώνει τα κινήματα διαμαρτυρίας και την πολιτική αντιπολίτευση. Η κυβέρνηση και η εθνική απεργιακή επιτροπή κατέληξαν σε μια προκαταρκτική συμφωνία που προέβλεπε τη διάλυση των ΜΑΤ και την επίσκεψη της Διαμερικανικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων [IAHRC – Inter-American Commission on Human Rights / Comisión Interamericana de Derechos Humanos], αλλά η κυβέρνηση αρνήθηκε να την τηρήσει. Η στρατηγική της, όπως και να ’χει, φαίνεται να είναι να χρονοτριβεί, να δηλώνει ότι οι διαδηλωτές παραβιάζουν τα δικαιώματα των πολιτών στην εργασία και την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών και ανθρώπων και να εξαπολύει ακόμα μεγαλύτερη αστυνομική βία εναντίον των άοπλων διαδηλωτών. Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για διάλογο και διαπραγμάτευση.
Τόσο τα Ηνωμένα Έθνη όσο και η IAHRC έχουν απαιτήσει ανεξάρτητη έρευνα για την αστυνομική και παρα-αστυνομική βία στο Κάλι. Την Παρασκευή, δεκατέσσερις νεαροί άνδρες –μεταξύ των οποίων δύο ακτιβιστές της κοινότητας των αυτοχθόνων– δολοφονήθηκαν και 98 άνθρωποι τραυματίστηκαν, εκ των οποίων 54 έφεραν τραύματα από πυροβολισμούς. Ο πρόεδρος Ντούκε βρισκόταν στην πόλη για να εκφωνήσει ομιλία για την επιβολή του νόμου και της τάξης, στην οποία δήλωσε ότι θα χρησιμοποιήσει τη μέγιστη δυνατή στρατιωτική δύναμη για την απομάκρυνση των μπλόκων. Πολίτες ενώθηκαν με την αστυνομία πυροβολώντας εναντίον διαδηλωτών στηΣιουδάδ Χαρντίν, μια πλούσια γειτονιά κοντά στο Πανεπιστήμιο της Βάγιε ντε Κάουκα. Ένας από τους πιστολάδες ήταν ένας αστυνομικός εκτός υπηρεσίας· πιάστηκε και λιντσαρίστηκε. Ένας αφροκολομβιανός μουσικός γαλλικού κόρνου και φοιτητής του Πανεπιστημίου, ο Άλβαρο Ερρέρα Μέλο, συνελήφθη και βασανίστηκε από την αστυνομία μετά από μια συναυλία, αλλά απελευθερώθηκε χάρη στη λαϊκή πίεση. Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, επτά χιλιάδες στρατιώτες περιπολούσαν στους δρόμους των πόλεων σε ολόκληρη τη χώρα. Ο Ντούκε ανακοίνωσε ότι θα επιβάλει στρατιωτικό νόμο σε δεκατρείς πόλεις σε οκτώ περιφέρειες. Αρκετοί δήμαρχοι και κυβερνήτες δήλωσαν ότι δεν θα το επιτρέψουν.
Μετάφραση: e la libertà
Forrest Hylton, «La Resistencia», London Review of Books, 31 Μαΐου 2021, https://www.lrb.co.uk/blog/2021/may/la-resistencia. Αναδημοσίευση με τον τίτλο: «Colombia: inside the resistance», Europe Solidaire Sans Frontières, 31 Μαΐου 2021, http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article58409.
