Igor Goicovic Donoso
Από την εκλογική συγκυρία στην ανάκτηση της λαϊκής πρωτοβουλίας
Η κρίση του συστήματος κυριαρχίας στη Χιλή που εγκαινιάστηκε από τη λαϊκή εξέγερση του Οκτωβρίου 2019 συνεχίζεται με όλο και πιο αβέβαιη έκβαση. Το αποτέλεσμα των διαφόρων εκλογικών αναμετρήσεων (για τους αντιπροσώπους στη συνταγματική συνέλευση, τους κυβερνήτες, τους δημάρχους και τους δημοτικούς συμβούλους) του Σαββατοκύριακου 16-17 Μαΐου 2021 το αποδεικνύουν. Ορισμένα προγενέστερα γεγονότα είναι αναμφίβολα προφανή.
Στο επίπεδο των αντιπροσώπων για τη συνταγματική συνέλευση, η Δεξιά, που ομαδοποιήθηκε στη λίστα Vamos por Chile, έλαβε μόνο 37 από τις 155 διαθέσιμες θέσεις. Αλλά η τύχη άλλων παραδοσιακών κομμάτων, όπως οι Χριστιανοδημοκράτες (2) ή το Ριζοσπαστικό Κόμμα (1), δεν ήταν πολύ διαφορετική. Μόνο το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο αποτελούσε τη Lista del Apruebo (λίστα έγκρισης) μαζί με τους προαναφερθέντες, ξέφυγε από αυτή την τάση, εκλέγοντας 15 αντιπροσώπους. Από την πλευρά της, η αυτοαποκαλούμενη προοδευτική αριστερά (Lista Apruebo Dignidad), εξέλεξε 28 αντιπροσώπους στο συνέδριο, με ξεχωριστά αποτελέσματα για την Revolución Democrática (9), το Κομμουνιστικό Κόμμα (7) και την Convergencia Social (6).
Αν αφαιρεθούν οι 17 έδρες που αντιστοιχούν στους αυτόχθονες πληθυσμούς, οι υπόλοιπες 48 έδρες αντιστοιχούν σε ένα ευρύ και ετερογενές φάσμα ανεξάρτητων υποψηφίων, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι 22 που εκλέχθηκαν από τη Lista del Pueblo. Ένα εξαιρετικά αποσπασματικό σενάριο που δεν επιτρέπει σε κανέναν να κάνει προβλέψεις σχετικά με το κείμενο που θα πρέπει να υποβληθεί σε δημοψήφισμα (σε αδιευκρίνιστη ημερομηνία), 60 ημέρες μετά την παράδοση της πρότασης από τη Συνταγματική Συνέλευση.
Η Δεξιά, αναμφίβολα η ομάδα που επλήγη περισσότερο σε αυτό το γεγονός, δεν πέτυχε το ένα τρίτο των αντιπροσώπων που απαιτείται για να μπλοκάρει τις μεταρρυθμίσεις που το λαϊκό κίνημα απαιτεί εδώ και χρόνια: αναγνώριση των πολιτικών, κοινωνικών και ατομικών δικαιωμάτων, αναδιανομή του πλούτου, εθνικοποίηση των φυσικών πόρων, προστασία του περιβάλλοντος, πολυ-εθνικότητα κ.ο.κ.
Ωστόσο, η εκπροσώπηση των συμφερόντων των κυρίαρχων τάξεων έχει επίσης πάψει να μονοπωλείται από αυτή την ομάδα εδώ και πολύ καιρό, έτσι ώστε η υπεράσπιση του θεσμικού πλαισίου του σημερινού συστήματος κυριαρχίας να γίνεται και από ορισμένους αντιπροσώπους της λίστας του Apruebo και του Apruebo Dignidad. Επιπλέον, πολλοί από τους σημερινούς «ανεξάρτητους» αντιπροσώπους έχουν πολιτικές διαδρομές που μας επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι θα ψηφίσουν υπέρ της αναχαίτισης των πιο ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων.
Έτσι, η υπόθεση ότι η συγκέντρωση των αντιπροσώπων από τις λίστες των Apruebo, Apruebo Dignidad, Ανεξάρτητων και Ιθαγενών Λαών (118) θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε βαθύ μετασχηματισμό του σημερινού θεσμικού συστήματος συνιστά αφέλεια. Οι κυρίαρχες τάξεις έχουν αναμφίβολα υποστεί βαρύ πλήγμα, αλλά έχουν αποδείξει ιστορικά και στο πρόσφατο παρελθόν (Συμφωνία για την κοινωνική ειρήνη και το νέο Σύνταγμα της 15ης Νοεμβρίου 2019), τη μεγάλη τους ικανότητα αντίδρασης και την κοινότητα συμφερόντων τους για την υπεράσπιση των προνομίων τους. Ο εχθρός έχει αποδυναμωθεί, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχει ηττηθεί.
Στην πραγματικότητα, αν εξετάσουμε τα αποτελέσματα των υπόλοιπων εκλογικών διαδικασιών, το σενάριο γίνεται αρκετά διφορούμενο. Στις περιφερειακές εκλογές για την ανάδειξη κυβερνήσεων, το Pacto Chile Vamos είχε και πάλι δυσμενές αποτέλεσμα (19,4% των ψήφων), αλλά κατέβασε 9 υποψηφίους σε 16 περιφέρειες στον δεύτερο γύρο των εκλογών αυτών. Η πρόγνωση γι' αυτούς δεν είναι καλή, αλλά αποκαλύπτει ότι συνεχίζουν να έχουν σημαντική εκλογική επιρροή.
Αλλά οι υποψήφιοι αυτών που διαχειρίζονται το σύστημα από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 δεν τα πήγαν τόσο άσχημα όσο στην περίπτωση της Συνταγματικής Συνέλευσης. Η λίστα Unidad Constituyente, στην οποία συμμετείχαν οι Χριστιανοδημοκράτες, οι Σοσιαλιστές και το Κόμμα για τη Δημοκρατία, πήρε το 25,9% των ψήφων, εκλέγοντας δύο κυβερνήτες (Aysén και Magallanes) στον πρώτο γύρο και κατεβάζοντας άλλους 11 στον δεύτερο γύρο, με μεγάλες προσδοκίες για την εκλογή τους. Το Frente Amplio, με τη σειρά του, κατάφερε να εκλέξει απευθείας τον κυβερνήτη του Valparaíso και φιλοδοξεί να κερδίσει στον δεύτερο γύρο στην Tarapacá και το Santiago.
Οι ανεξάρτητοι, σε αυτή την περίπτωση, εμφανίζονται πολύ πιο αποδυναμωμένοι. Δεν κέρδισαν κανένα κυβερνητικό αξίωμα στον πρώτο γύρο και τοποθέτησαν μόνο τρεις υποψηφίους στον δεύτερο γύρο. Σε μια περίπτωση (Atacama), ο υποψήφιος είναι ένας πρώην σοσιαλιστής ακτιβιστής, σε μια άλλη (Maule), είναι ένας δικηγόρος που ειδικεύεται σε θέματα ασφάλειας των πολιτών και, τέλος, στο Bio Bío υπάρχει ένας πρώην ακτιβιστής των Χριστιανοδημοκρατών.
Ενώ όμως στη συνταγματική συνέλευση και στις εκλογές για την ανάδειξη των κυβερνητών, η πολιτική εκπροσώπηση της παραδοσιακής ελίτ έχει υποβαθμιστεί, στο τοπικό επίπεδο, το οποίο αποτελεί τη βάση της πολιτικής δύναμης των περιοχών, το σενάριο φαίνεται πολύ πιο ευνοϊκό, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά διαθέσιμα στοιχεία τα πρώην κόμματα της Concertación, τα οποία ομαδοποιούνται σε δύο διαφορετικές λίστες (Unidad por el Approbo, με επικεφαλής το PS και Unidos por la Dignidad, με επικεφαλής το DC), αναμένουν να εκλέξουν 128 δημάρχους από τους 345. Στην πραγματικότητα, οι Χριστιανοδημοκράτες συνεχίζουν να έχουν τους περισσότερους εκλεγμένους δημάρχους (46). Πιο πίσω βρίσκεται το Chile Vamos, το οποίο εξέλεξε δημάρχους σε 88 δήμους.
Ενώ οι υπόλοιπες λίστες, Chile Digno, Verde y Soberano (στην οποία συμμετέχουν οι κομμουνιστές), Frente Amplio και Dignidad Ahora (το κίνημα με επικεφαλής τη βουλεύτρια Pamela Jiles), κατάφεραν να εκλέξουν 24 δημάρχους. Οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι, με τη σειρά τους, εξέλεξαν 105 δημάρχους, αλλά σε αυτή την περίπτωση ένας σημαντικός αριθμός υποψηφίων είχε μακρά πολιτική σταδιοδρομία στα παραδοσιακά κόμματα, τόσο στο πρώην Concertación όσο και στο Chile Vamos.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι αυτή τη φορά η εκλογική συμμετοχή μειώθηκε σημαντικά σε σύγκριση με το δημοψήφισμα του Οκτωβρίου 2020, καθώς συμμετείχε μόνο το 43,35% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Επιπλέον, σε ορισμένες λαϊκές κοινότητες της μητροπολιτικής περιφέρειας, η συμμετοχή αυτή ήταν κάτω από τον εθνικό μέσο όρο: La Pintana (36,3%), San Bernardo (37,0%), Independencia (37,9%), Estación Central (38,2%), El Bosque (38,7%), Recoleta (δήμος με επικεφαλής τον υποψήφιο του ΚΚ γι τις προεδρικές εκλογές, 40,0%), Lo Espejo (40,9%), Conchalí (41,1%).
Η πανδηµική κατάσταση που πλήττει τη χώρα, η πολλαπλότητα των εκλογικών αναµετρήσεων που προκηρύχθηκαν ταυτόχρονα, η έλλειψη σαφήνειας όσον αφορά τις προτάσεις που διέπουν κάθε αναµέτρηση και η συστηµατική τάση θεσµικής αποδιάρθρωσης που σέρνεται από τις προεδρικές εκλογές του 2000 εξηγούν σε µεγάλο βαθµό αυτή την έλλειψη ενδιαφέροντος για τη διαδικασία.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι καμία ριζοσπαστική ομάδα ή αναλυτής (μεταξύ των οποίων συγκαταλέγω και τον εαυτό μου) δεν μπορεί να αποδώσει αυτή την αποχή στην πολιτική προπαγάνδα των περιθωριακών κοινωνικών και πολιτικών ακτιβιστών που επέλεξαν να αυτοεξαιρεθούν από αυτή τη διαδικασία. Σε καμία περίπτωση. Οι ίδιες αμφιβολίες και καχυποψίες που έχει ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού για την παραδοσιακή πολιτική ελίτ υπάρχουν και σε σχέση με τις επαναστατικές ομάδες.
Αυτό μας αναγκάζει να προβληματιστούμε όχι μόνο για την εκλογική κατάσταση, αλλά ευρύτερα για την πολιτική κατάσταση και τον σημερινό συσχετισμό δυνάμεων. Είναι προφανές ότι ο αντίπαλος, οι άρχουσες τάξεις και οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι, είναι πολύ αποδυναμωμένοι. Αλλά δεν είναι λιγότερο προφανές ότι αυτή η αδυναμία επεκτείνεται και στο πεδίο των επαναστατικών κοινωνικών και πολιτικών φορέων.
Τα λαϊκά στρώματα δεν έχουν φτάσει στη Συντακτική Συνέλευση με ένα κοινό πρόγραμμα. Όσοι συμμετέχουν σε αυτό το όργανο, αναλαμβάνοντας την εκπροσώπηση των λαϊκών στρωμάτων, μοιράζονται μόνο το εξής συμπέρασμα: «Αυτό είναι που δεν θέλουμε». Αλλά δεν μοιράζονται μια συνταγματική πλατφόρμα που να μπορεί να αποτελέσει επιλογή για τους εργαζόμενους και το λαό. Σε αυτή την περίπτωση, και πέρα από την καλή θέληση ή τη συνέπεια των λαϊκών συνελεύσεων, μπορεί τελικά να κυρωθεί ένα συνταγματικό κείμενο (συναινετικό), το οποίο δεν θα αντανακλά το σύνολο των προσδοκιών του λαϊκού στρατοπέδου.
Στην υπογραφή αυτής της συμφωνίας, η ικανότητα προσαρμογής και διαπραγμάτευσης που ανέπτυξαν οι εκπρόσωποι του παραδοσιακού κόμματος Chile Vamos, της πρώην Concertación και του Frente Amplio, θα έχει σημαντική επίδραση, μια πρόβλεψη που πολλοί από τους ηγέτες τους έχουν ήδη σπεύσει να επισημάνουν.
Το να είμαστε προετοιμασμένοι για αυτούς τους ελιγμούς και να συνοδεύσουμε τη συνταγματική διαδικασία με μια συστηματική και μόνιμη κινητοποίηση φαίνεται ως θεμελιώδης προϋπόθεση. Αλλά είναι επίσης θεμελιώδες να συγκεντρωθούν τα λαϊκά στρώματα και να συζητήσουν τις συνταγματικές προτάσεις που θα υποβληθούν στη Συνέλευση. Μόνο συναρθρώνοντας ένα Πρόγραμμα ριζοσπαστικών αλλαγών με μια κατάσταση μόνιμης κινητοποίησης θα μπορέσουμε να μετατρέψουμε αυτή την κατάσταση σε πεδίο αποτελεσματικής συσσώρευσης δυνάμεων.
Πρέπει επίσης να υπολογίσουμε ότι το σημερινό σενάριο της συνέλευσης είναι μια εμπειρία την οποία έχει επιλέξει ένα σημαντικό τμήμα των λαϊκών στρωμάτων, και δεν μπορούμε να μείνουμε αδιάφοροι από αυτή την άποψη. Αυτό δεν σημαίνει ότι επικυρώνουμε κάθε μία από τις εκλογικές διαδικασίες στις οποίες καλούμαστε, πολύ περισσότερο δεν σημαίνει ότι νομιμοποιούμε εκείνους που επιδιώκουν να γίνουν εκπρόσωποι των πιο περιθωριοποιημένων, όπως έκαναν σε προηγούμενες περιπτώσεις.
Σημαίνει ότι πρέπει να μετατρέψουμε αυτές τις εκλογικές αναμετρήσεις σε μέρος μιας διαδικασίας συσσώρευσης δυνάμεων που θα μας επιτρέψει να μετατραπούμε αποτελεσματικά σε μια εναλλακτική λύση εξουσίας. Σε αυτό το σημείο, είναι απαραίτητο να συναρθρώσουμε τη συμμετοχή στη Συνταγματική Συνέλευση (η οποία είναι ήδη ένα πολιτικό γεγονός), με μόνιμη και ριζοσπαστική κινητοποίηση. Αλλά είναι απαραίτητο να δοθούν σαφείς στόχοι σε αυτή την κινητοποίηση και είναι επίσης απαραίτητο να αναβαθμιστεί η ανάπτυξη των διαφόρων μορφών αγώνα.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συνοδεύσουμε τη συνταγματική συζήτηση με την κινητοποίηση του λαού, όχι μόνο για την επιβολή ενός συνταγματικού κειμένου που θα υιοθετεί τις προσδοκίες των λαϊκών στρωμάτων, αλλά και με στόχο να επεκτείνουμε την ήττα των κυρίαρχων τάξεων και, στη βάση αυτή, να διαμορφώσουμε έναν ορίζοντα εξουσίας στον οποίο οι εργάτες και ο λαός θα γίνουν κύριοι της μοίρας τους.
Αυτό προϋποθέτει ότι τόσο στις περιοχές μας (στο τοπικό επίπεδο), όσο και σε κλαδικό επίπεδο (συνδικαλιστικές, φοιτητικές, περιβαλλοντικές, φεμινιστικές οργανώσεις κ.ο.κ.), μπορούμε να αγωνιστούμε για ένα λαϊκό σχέδιο. Ένας δεκάλογος που θα συγκεντρώνει τα αιτήματα που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς και τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές κατευθύνσεις από τις οποίες θα οικοδομήσουμε μια νέα κοινωνία.
Για το σκοπό αυτό, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η λαϊκή οργάνωση, ως χώρος συζήτησης και αντιπαράθεσης, και ως παράδειγμα αγωνιστικότητας και κινητοποίησης. Η δύναμη του λαού δεν μπορεί να υποθηκευτεί στη Συνταγματική Συνέλευση. Είναι απαραίτητο να μετατρέψουμε τους χώρους οργάνωσης και αγώνα μας σε χώρους διαβούλευσης και, από αυτούς, να μετατρέψουμε τον συνελευσιακό χώρο σε Συντακτική, Δημοκρατική, Ελεύθερη και Κυρίαρχη Συνέλευση.
Τα αποτελέσματα της σημερινής εκλογικής συγκυρίας αποτελούν πολιτική ευκαιρία, ενώ η Συνταγματική Συνέλευση δεν είναι αυτοσκοπός. Αλλά από τη σημερινή κατάσταση της σχετικής αδυναμίας των κυρίαρχων τάξεων, πρέπει να προχωρήσουμε προς τη διαμόρφωση εκείνων των περιπτώσεων εξουσίας, της λαϊκής εξουσίας, που θα μας επιτρέψουν να αναπτύξουμε με όλη τη δύναμη και την ενέργειά της το λαϊκό ανεμοστρόβιλο που πρέπει να μετασχηματίσει όχι μόνο τους πολιτικούς θεσμούς, αλλά να επανιδρύσει τη χιλιανή κοινωνία από την αρχή.
Μετάφραση: e la libertà
Igor Goicovic Donoso, «De la coyuntura electoral a la recuperación de la iniciativa popular», Resumen, 18 Μαΐου 2021, https://resumen.cl/articulos/de-la-coyuntura-electoral-a-la-recuperacion-de-la-iniciativa-popular.
Igor Goicovic Donoso, «From the electoral conjuncture to the recovery of popular initiative», International Viewpoint, 1 Ιουνίου 2021, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article7165.
