Αντιπολεμική συγκέντρωση στις ΗΠΑ μετά την επίθεση στις 14 Απριλίου

Κώστας Κούσιαντας

Παντελής Αυθίνος

Η συριακή χρεοκοπία της «αντιιμπεριαλιστικής» αριστεράς

Μέρος 1ο (δείτε το Μέρος 2ο)

Ο φίλος με τα χημικά

Ξημερώματα του Σαββάτου, 14 Απριλίου, οι ΗΠΑ, η Μ. Βρετανία και η Γαλλία πραγματοποίησαν πυραυλική επίθεση εναντίον εγκαταστάσεων του συριακού καθεστώτος, στις οποίες υποτίθεται κατασκευάζονταν χημικά όπλα. Οι πύραυλοι, όσοι δεν αναχαιτίστηκαν από τα ρωσικά και συριακά αμυντικά συστήματα, κατέστρεψαν μερικώς ή ολοσχερώς αυτές τις εγκαταστάσεις και προκάλεσαν τέσσερις τραυματισμούς.

Σε ολόκληρο το κόσμο η επίθεση αυτή προκάλεσε αγωνία για μια κλιμάκωση του συριακού εμφυλίου και κυρίως του ανταγωνισμού μεταξύ των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που παρεμβαίνουν στην περιοχή. Σε ολόκληρο τον κόσμο υπήρξαν διαμαρτυρίες που καταδίκαζαν αυτή την επίθεση και απαιτούσαν να σταματήσει η εμπλοκή του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στη Συρία. Στην επιχειρηματολογία αυτών που τάσσονται ενάντια στην αμερικανική επιθετικότητα διατυπώνεται κατ’ επανάληψη η υπενθύμιση της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ το 2003. Και τότε οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δικαιολόγησαν την εισβολή με το επιχείρημα, ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν, ο δικτάτορας τότε του Ιράκ, είχε χημικά όπλα. Μετά την εισβολή όμως και κατά τη διάρκεια της κατοχής που ακολούθησε, δεν βρέθηκαν χημικά όπλα. Το Ιράκ δεν διέθετε χημικά όπλα, όπως είχε άλλωστε υποστηρίξει εξαρχής το αντιπολεμικό κίνημα.

Το παράδειγμα λοιπόν του Ιράκ, λειτουργεί και για την περίπτωση της Συρίας σήμερα, ως ένα βασικό κριτήριο με το οποίο η αριστερά παίρνει θέση για τον συριακό εμφύλιο: απ’ τη στιγμή που αποδεδειγμένα, ο δικτάτορας του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, δεν διέθετε χημικά όπλα, τότε ούτε και ο δικτάτορας της Συρίας, Μπασάρ Αλ Άσαντ διαθέτει χημικά όπλα. Και φυσικά εάν δεν διαθέτει χημικά όπλα, τότε δεν μπορεί να κάνει και χρήση τους. Απλή λογική, ξεκάθαρα πράγματα!!!

Τα «ανύπαρκτα» χημικά του Σαντάμ (ξεχασμένες σφαγές)...

Το πρόβλημα που υπάρχει σ’ αυτή τη συλλογιστική είναι η μάλλον κυνική αδιαφορία για την πραγματική «σχέση» της ιρακινής μπααθικής δικτατορίας με τα χημικά και η εντελώς κυνική αδιαφορία για τις μαρτυρίες -πρώτα και κύρια από τα ίδια τα θύματα- για τη χρήση χημικών όπλων απ’ τη συριακή μπααθική δικτατορία, στα πλαίσια εξόντωσης οποιασδήποτε μορφής αντιπολίτευσης (δηλαδή εναντίον της πλειοψηφίας του συριακού λαού).

Το 2003 το Ιράκ δεν διέθετε χημικά όπλα, επειδή αυτά είχαν καταστραφεί στα πλαίσια της συμφωνίας που είχε αποδεχτεί το ιρακινό καθεστώς το 1991 για την καταστροφή χημικών όπλων που διέθετε μέχρι τότε και τα είχε χρησιμοποιήσει εναντίον των Κούρδων απ’ το 1987¹.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το γεγονός ότι η σφαγή της Χαλάμπτζα έχει εξαλειφθεί από όλες τις σχετικές συζητήσεις.

Στις 17 Μαρτίου του 1988 οι στρατιωτικές δυνάμεις του ιρακινού καθεστώτος επιτέθηκαν με χημικά στην κουρδική πόλη Χαλάμπτζα (ή Χελέπτσε) εξοντώνοντας ίσως και 5.000, αμάχους ως επί το πλείστον και τραυματίζοντας άλλους 8.000 περίπου. Διαρκούσε ακόμα ο πόλεμος Ιράν – Ιράκ και οι διεκδικήσεις του κουρδικού απελευθερωτικού κινήματος αποτελούσαν μια σοβαρή απειλή για την ιρακινή δικτατορία, οι οποία ξεκίνησε αυτό τον πόλεμο και τον διεξήγαγε με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Η καταστολή του κουρδικού κινήματος, η συστηματική καταπίεση του κουρδικού πληθυσμού του Ιράκ και η εξόντωσή του αποτελούσαν αρκετά χρόνια πιο πριν, πάγια τακτική του Σαντάμ Χουσεΐν. Οι επιθέσεις με χημικά όπλα εναντίον Κούρδων αμάχων ξεκίνησαν απ’ τον Απρίλη του 1987 και αποτελούσαν κάτι σαν άσκηση για τις ιρακινές στρατιωτικές δυνάμεις. Η κορύφωσή τους ήταν η σφαγή της Χαλάμπτζα.

Αν και η σφαγή έγινε αμέσως γνωστή (αν και όχι ακόμα στις πραγματικές, τερατώδεις διαστάσεις της) και προκάλεσε φρίκη παγκοσμίως, ο ΟΗΕ αρκέστηκε σε μια απλή φραστική καταδίκη της χρήσης χημικών απ’ τον Σαντάμ. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Ο Σαντάμ Χουσεΐν ήταν σύμμαχος του δυτικού κόσμου στον πόλεμο εναντίον του Ιράν. Άλλωστε, τα χημικά όπλα τού τα είχαν προμηθεύσει οι ΗΠΑ και η Δυτική Γερμανία, η οποία είχε εκπαιδεύσει και Ιρακινούς στρατιωτικούς στη χρήση τους, όπως τουλάχιστον έχει καταγγελθεί απ’ την κουρδική πλευρά.

Η Δύση είχε μείνει αδιάφορη ή είχε εγκρίνει, ή ακόμα και βοηθήσει στην εθνοκάθαρση που εξαπέλυσε ο Σαντάμ Χουσεΐν (επιχείρηση «Ανφάλ»), ένα χρόνο πιο πριν, εναντίον των Κούρδων του Ιράκ και συνεχίστηκε και μετά τη σφαγή της Χαλάμπτζα: χιλιάδες κουρδικά χωριά και δεκάδες πόλεις καταστράφηκαν, χιλιάδες Κούρδοι εξοντώθηκαν και εκατοντάδες χιλιάδες εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις περιοχές τους και εκτοπίστηκαν στο νότιο Ιράκ ή κατέφυγαν στο Ιράν και την Τουρκία.

...και τα «ανύπαρκτα» χημικά του Άσαντ (αόρατες σφαγές)

Όμως, το επιχείρημα ότι τα χημικά του συριακού καθεστώτος είναι απλώς μια πρόφαση ιμπεριαλιστικής επέμβασης και δεν υπάρχουν, είναι λιγάκι πιο «προωθημένο» ακόμα και από την επιχειρηματολογία του ίδιου του καθεστώτος. Τον Ιούλιο του 2012, το συριακό καθεστώς προειδοποίησε ότι σε περίπτωση στρατιωτικής επέμβασης εναντίον της Συρίας θα κάνει χρήση του χημικού του οπλοστασίου². Λίγες μέρες αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, έκανε τη γνωστή δήλωση ότι η χρήση χημικών όπλων, ή ακόμα και η μεταφορά τους από τη Δαμασκό, θα αποτελούσε «κόκκινη γραμμή» για τις ΗΠΑ³.

Ένα χρόνο αργότερα, στις 21 Αυγούστου του 2013, οι στρατιωτικές δυνάμεις του συριακού καθεστώτος επιτέθηκαν στην Ανατολική Γούτα κάνοντας χρήση χημικών και σκοτώνοντας περίπου 1.400 ανθρώπους, αμάχους κυρίως (μεταξύ των οποίων 426 παιδιά)⁴.

Ο Άσαντ ξεπέρασε τις «κόκκινες γραμμές», όχι μόνο των ΗΠΑ αλλά κι αυτές τις οποίες υποτίθεται ότι είχε θέσει ο ίδιος (πως δεν θα έκανε χρήση χημικών εναντίον Σύριων⁵). Σε ολόκληρο τον κόσμο τότε, η αμερικανική εισβολή στη Συρία θεωρούνταν δεδομένη και αναμενόμενη από ώρα σε ώρα. Όμως λίγες μέρες αργότερα (18 Σεπτεμβρίου), η Ρωσία και οι ΗΠΑ κατέληξαν σε μια συμφωνία στη Γενεύη για την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου του Άσαντ⁶. Τη συμφωνία αυτή αποδέχτηκε και το συριακό καθεστώς και παρέδωσε 700 τόνους περίπου χημικών όπλων για καταστροφή (στα νότια της Κρήτης) προσχωρώντας στη Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα.

Βέβαια τα επόμενα χρόνια, καθώς ο συριακός εμφύλιος κλιμακώνονταν, υπήρξε πλήθος αναφορών για επιθέσεις με χημικά εναντίον αμάχων από το συριακό καθεστώς (και σε κάποιες ελάχιστες περιπτώσεις και από το ISIS), Η πιο πρόσφατη, στη Ντούμα στις 7 Απριλίου, σκότωσε τουλάχιστον 70 ανθρώπους και τραυμάτισε περισσότερους από 500, κυρίως αμάχους και παιδιά.

Όπως μπορούμε να κατανοήσουμε, ήταν εύκολο για το συριακό καθεστώς να μην παραδώσει ολόκληρο (ούτε καν το μεγαλύτερος μέρος) του χημικού του οπλοστασίου, δεν υπήρχε τρόπος να εξαναγκαστεί να το κάνει και επίσης δεν είχε λόγους να το κάνει. Επιπλέον όμως, στη λίστα των χημικών που έπρεπε να καταστραφούν, δεν υπήρχε το χλώριο, η χρήση του οποίου επιτρέπεται για στρατιωτικούς λόγους, όχι όμως ως όπλο. Πολλές από τις επιθέσεις εναντίον του συριακού πληθυσμού έχουν γίνει με όπλα που περιέχουν χλώριο ως βασικό τους συστατικό.

Γιατί όμως ο Άσαντ να ρίξει χημικά εναντίον άμαχου πληθυσμού στις περιοχές που έλεγχε η αντιπολίτευση, ρισκάροντας έτσι χτύπημα των ΗΠΑ, ακόμα πιθανόν και στρατιωτική εισβολή; Είναι ένα ερώτημα που τίθεται από πολλούς, κυρίως από όσους ισχυρίζονται ότι τα χημικά της Συρίας αποτελούν απλώς πρόφαση των ΗΠΑ για να πραγματοποιήσουν επίθεση εναντίον του συριακού καθεστώτος. Σ’ αυτό το ερώτημα θα πρέπει να προστεθεί και ένα άλλο, πιο σοβαρό στην πραγματικότητα: γιατί ο Άσαντ να χρησιμοποιήσει χημικά όπλα από τη στιγμή που διαθέτει και χρησιμοποιεί συμβατικά όπλα πολύ μεγαλύτερης καταστροφικής ισχύος, με τα οποία έχει εξοντώσει εκατοντάδες χιλιάδες αμάχους κι άλλους τόσους μαχητές της αντιπολίτευσης; Πράγματι, οι επιθέσεις με χημικά έχουν προκαλέσει ελάχιστους θανάτους – αναλογικά πάντοτε προς το μέγεθος της σφαγής του συριακού λαού από τον «Πρόεδρό του». Και επίσης θα πρέπει να συμπληρώσουμε: γιατί οι ΗΠΑ και οι χώρες του ΝΑΤΟ αξιολογούν ως πιο σοβαρό λόγο επέμβασης τη χρήση των χημικών (έστω και ως ψευδή «δικαιολογία επέμβασης»), αντί της μαζικής ανθρωποσφαγής που διαπράττει το καθεστώς και οι σύμμαχοί του εδώ και επτά χρόνια; Μέσα σε ένα μήνα στην Ανατολική Γούτα εξοντώθηκαν περίπου 1.700 άτομα (κυρίως άμαχοι και παιδιά). Γι’ αυτή τη σφαγή δεν διατυπώθηκε καμιά απειλή επίθεσης από τις ΗΠΑ, αλλά πραγματοποίησαν μια συμβολική επίθεση όταν υπήρξαν μαρτυρίες εξόντωσης με χημικά 70 περίπου ανθρώπων στη Ντούμα.

Τα ερωτήματα που θέσαμε παραπάνω δείχνουν ότι το πρόβλημα της χρήσης χημικών είναι αρκετά πιο περίπλοκο.

Η διπλωματία των χημικών

Όπως ειπώθηκε παραπάνω, η πρώτη αναφορά στη χρήση χημικών δεν έγινε από τις ΗΠΑ, αλλά από το ίδιο το συριακό καθεστώς, τον Ιούλιο του 2012, εκπρόσωπος του οποίου δήλωσε τότε ότι το καθεστώς θα χρησιμοποιήσει χημικά όπλα εάν δεχτεί εξωτερική στρατιωτική επίθεση (και όχι εναντίον Σύριων). Όμως από ποιον κινδύνευε τότε να δεχτεί επίθεση; Μέχρι τότε, οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαϊκές χώρες δεν είχαν θέσει τέτοιο ζήτημα, ούτε και το σκέφτονταν. Η απειλή του Ομπάμα («κόκκινες γραμμές») διατυπώθηκε ακριβώς ως απάντηση σ’ αυτή τη δήλωση του καθεστώτος. Η Τουρκία, αν και στήριζε κάποιες από τις πολιτικές και στρατιωτικές ομάδες της αντιπολίτευσης (κυρίως αυτές που είχαν σχέση με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους) δεν έδειχνε διατεθειμένη να εμπλακεί στρατιωτικά στη Συρία, όσο το κουρδικό ζήτημα βρισκόταν ακόμα υπό έλεγχο (συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις του τουρκικού κράτους με το ΡΚΚ). Το Ισραήλ είχε βέβαια πραγματοποιήσει στοχευμένες πυραυλικές επιθέσεις, πριν το ξέσπασμα της συριακής επανάστασης, οι οποίες αποσκοπούσαν στον εκβιασμό ή στον εκφοβισμό του συριακού καθεστώτος (κυρίως για τη στήριξή του στη Χεζμπολλάχ) και όχι στην ανατροπή του. Σε καμιά από αυτές το συριακό καθεστώς δεν απάντησε ποτέ, όχι με χημικά, αλλά ούτε καν με μερικές συμβολικές τουφεκιές. Και εν πάση περιπτώσει, ούτε το Ισραήλ προετοίμαζε επίθεση εναντίον της Συρίας.

Άρα λοιπόν η αναφορά του συριακού καθεστώτος στα χημικά του όπλα δεν έγινε για να αποθαρρύνει (ανύπαρκτους) επίδοξους εισβολείς, αλλά για να προκαλέσει ακριβώς τα αποτελέσματα που προκάλεσε. Να υποχρεωθούν δηλαδή οι ΗΠΑ να προβούν σε ανοιχτές δηλώσεις με τις οποίες ξεκαθάριζαν τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα τις υποχρέωναν να πραγματοποιήσουν μια επίθεση στη Συρία.

Η αναφορά του συριακού καθεστώτος στο χημικό του οπλοστάσιο επέβαλε στις ΗΠΑ να αντιδράσουν και να υπενθυμίσουν το ρόλο τους ως παγκόσμια πυρηνική υπερδύναμη, η οποία έχει τον έλεγχο, εγκρίνει ή απαγορεύει, την διάδοση και την χρήση όπλων μαζικής καταστροφής (χημικά, βιολογικά και πυρηνικά) σε ολόκληρο τον κόσμο, προκειμένου αυτά να μην χρησιμοποιηθούν κάποτε εναντίον των ΗΠΑ και των συμμάχων τους (στη συγκεκριμένη περίπτωση κυρίως εναντίον του Ισραήλ). Αυτό ήταν το ουσιαστικό πολιτικό νόημα των «κόκκινων γραμμών» του Ομπάμα και όχι μια αφορμή για επέμβαση στη Συρία (την οποία κατά περίεργο τρόπο του πρόσφερε ο ίδιος ο σύριος δικτάτορας).

Στην πραγματικότητα ο Άσαντ πέτυχε με αυτόν τον τρόπο την πρώτη έμμεση αναγνώριση του «δικαιώματος» του συριακού καθεστώτος να καταστέλει τους πολίτες του, με συμβατικά όπλα, εφόσον η αντίδραση της υπερδύναμης αφορούσε αποκλειστικά και μόνο τη χρήση χημικών όπλων.

Ταυτόχρονα η απειλή των ΗΠΑ για επίθεση αξιοποιήθηκε από τον Άσαντ στο εσωτερικό της Συρίας αλλά και διεθνώς, για να εμφανιστεί ως θύμα της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας και να περάσει στο στρατόπεδο του «αντιιμπεριαλισμού». Το αντιπολεμικό κίνημα της δύσης που αρχικά είχε υποστηρίξει τη συριακή επανάσταση άρχισε να μετατοπίζεται στη βάση της λογικής ότι η καταστολή που έχει εξαπολύσει ο Άσαντ είναι το «μικρότερο κακό» σε σχέση με μια νέα επέμβαση των δυτικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, για να καταλήξουν κάποια τμήματά του, στην ανοιχτή υποστήριξη του ασαντικού καθεστώτος, ως «αντιιμπεριαλιστικού».

Επιπλέον, η απειλή επίθεσης των ΗΠΑ θα μετέτρεπε τον συριακό εμφύλιο σε αμερικανορωσική σύγκρουση, καθώς η Ρωσία θα έπρεπε να υποστηρίξει τον σύμμαχό της.

Αυτά ήταν τα πρώτα κέρδη του συριακού καθεστώτος, από την αναφορά και μόνο στην ύπαρξη χημικού οπλοστασίου.

Στη συνέχεια, τα κέρδη που αποκόμισε το μπααθικό καθεστώς από τη χρήση χημικών εναντίον του συριακού λαού επρόκειτο να είναι πολύ μεγαλύτερα.

Στις 21 Αυγούστου του 2013 πραγματοποίησε το πρώτο μεγάλο χτύπημα με χημικά εναντίον περιοχών ελεγχόμενων απ’ την αντιπολίτευση. Στη Ζαμάλκα και στο Άιν Τάρμα, προάστια της Δαμασκού, προκαλώντας περισσότερα από 700 θύματα και στη Μουανταμίγια (άλλο προάστιο της Δαμασκού) με περισσότερα από 100 θύματα⁷. Ο Άσαντ ξεπέρασε τις «κόκκινες γραμμές» των ΗΠΑ με θεαματικό και προκλητικό τρόπο. Η σκληρή αντίδραση των ΗΠΑ θεωρούνταν τότε δεδομένη: μαζικοί βομβαρδισμοί («όπως στη Λιβύη»), ίσως ακόμα και εισβολή. Η αλήθεια είναι ότι οι ΗΠΑ σκέφτονταν το ενδεχόμενο ενός περιορισμένου, στοχευμένου (συμβολικού στην πραγματικότητα) χτυπήματος. Όμως επίσης, τρία χρόνια μετά την απόσυρση των στρατευμάτων τους από το Ιράκ, ήταν εξαιρετικά απρόθυμες να μπλέξουν ξανά στο πολεμικό χάος της Μέσης Ανατολής.

Εκείνη την περίοδο οι σχεδιασμοί των ΗΠΑ για τη Συρία ήταν η απομάκρυνση του Μπασάρ Αλ Άσαντ από την εξουσία, όμως η κρατική δομή θα παρέμενε ελεγχόμενη από τη μπααθική δικτατορία. Ο βασικότερος φόβος των ΗΠΑ ήταν ότι αν κατέρρεε η κρατική δομή (ταυτισμένη με το κόμμα Μπάαθ) η Συρία θα μετατρέπονταν σε πεδίο ανάδειξης δυνάμεων πολύ περισσότερο εχθρικών (και πολύ πιο δραστήριων στην εχθρότητά τους) απέναντι στις μοναρχίες του Κόλπου και στο Ισραήλ.

Επίσης δεν ήθελαν να προβούν σε ενέργειες που θα τις έφερναν σε σύγκρουση με τη Ρωσία. Γι’ αυτό και τελικά αποδέχτηκαν μια συμφωνία με τη Ρωσία για την κατάργηση του χημικού οπλοστασίου του Άσαντ, ξέροντας φυσικά ότι δεν υπήρχε τρόπος να υλοποιηθεί πραγματικά μια τέτοια συμφωνία.

Όμως το πολεμικό κλίμα που διαμορφώθηκε μετά την επίθεση της 21ης Αυγούστου και η υποτιθέμενη απειλή αμερικανικής επίθεσης, έδωσαν στον Άσαντ ξανά την ευκαιρία να παρουσιαστεί ως «αντιιμπεριαλιστής» απέναντι στην διεθνή κοινή γνώμη και φυσικά, να εκμεταλλευτεί στο εσωτερικό τον φόβο για μια αμερικανική επίθεση-εισβολή (κάτι το οποίο αποτελεί άλλωστε βασικό στοιχείο της κρατικής προπαγάνδας).

Ταυτόχρονα όμως έδωσε και ένα απειλητικό μήνυμα προς τους επαναστάτες: ο Άσαντ μπορούσε να εξολοθρεύει τον συριακό λαό χωρίς να κινδυνεύει από οποιονδήποτε. Απεναντίας, με τη συμφωνία ΗΠΑ-Ρωσίας, οι ΗΠΑ αναγνώριζαν και επίσημα πια το «δικαίωμα» του Άσαντ να εξοντώνει τους Σύριους με συμβατικά όπλα αλλά και να οδηγεί στη λιμοκτονία τις πολιορκούμενες περιοχές των επαναστατών. Οι ΗΠΑ και η Δύση απέδειξαν ότι δεν σχεδίαζαν να επέμβουν για να ανατρέψουν τον Άσαντ. Η αντιπολίτευση δεν είχε πια να περιμένει καμιά εξωτερική βοήθεια.

Η επίθεση με χημικά και ο τρόμος που προκάλεσε, συνέβαλαν επίσης στην περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της εσωτερικής σύγκρουσης. Απέναντι σε ένα δικτάτορα ο οποίος δεν δίσταζε να χρησιμοποιήσει ανοιχτά όπλα μαζικής εξόντωσης, οι πολιτικές λύσεις εξασθενούσαν και η ένοπλη αντίσταση αποκτούσε πολύ μεγαλύτερη σημασία. Αλλά η ένοπλη αντίσταση ενέτεινε τις εσωτερικές αντιφάσεις και τις πολιτικές αδυναμίες του στρατοπέδου των επαναστατών, καθώς επίσης και τις διαιρέσεις και τις διασπάσεις του. Οι αντάρτες χρειάζονταν οπλισμό κατάλληλο για την αντιμετώπιση των αεροπορικών βομβαρδισμών που είχε εξαπολύσει το καθεστώς και οι διάφορες ομάδες άρχισαν να συνδέονται με διαφορετικές χώρες της περιοχής, οι οποίες υπόσχονταν να βοηθήσουν, μετατρέποντας έτσι τους ανταγωνισμούς των περιφερειακών δυνάμεων σε εσωτερικές αντιπαραθέσεις του στρατοπέδου των επαναστατών. Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, οι ισλαμιστικές οργανώσεις άρχισαν να παίζουν όλο και πιο αποφασιστικό στρατιωτικό ρόλο και ο Άσαντ να μπορεί να επιδεικνύει στον δυτικό κόσμο έναν αντίπαλό που εξαρχής επιδίωκε να έχει: ριζοσπαστικές ισλαμιστικές οργανώσεις⁸ με τις οποίες θα μπορούσε να διεξάγει έναν πόλεμο, τον οποίο ακόμα και η Δύση θα τον θεωρούσε αποδεκτό (ακόμα και αναγκαίο).

Η ανάδειξη του ISIS, η ανάπτυξή του και η επέκτασή του απέδειξαν ακριβώς αυτό. Οι ΗΠΑ τρομοκρατημένες με την υπαρκτή πιθανότητα να απειληθεί η πολιτική σταθερότητα σε όλες τις χώρες του Κόλπου, ξεκίνησαν, σε συνεργασία με το κουρδικό YPG, να βομβαρδίζουν τις περιοχές του ISIS - προκαλώντας αρχικά εκατοντάδες και μετά χιλιάδες θανάτους αμάχων. Στη συνέχεια, εισέβαλαν στη Συρία και αυτή τη στιγμή βρίσκονται στις περιοχές που ελέγχει το YPG 2.000 Αμερικανοί στρατιώτες και «ειδικοί» και έχουν εγκατασταθεί αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις⁹.

Όμως οι ΗΠΑ εξακολουθούσαν να είναι πολύ προσεκτικές και να μην ενοχλούν τον Άσαντ, ο οποίος συνέχιζε την ανθρωποσφαγή. Ενίοτε και με χημικά, κάτι το οποίο οι ΗΠΑ φρόντιζαν να κάνουν ότι δεν το βλέπουν¹⁰.

Μέχρι την επίθεση στο Χαν Σεϊχούν, στο Ιντλίμπ στις 4 Απριλίου 2017, κατά την οποία δολοφονήθηκαν 58 έως 100 άνθρωποι¹¹. Μετά την πτώση του Χαλεπιού μεγάλο μέρος των κατοίκων του και των μαχητών του βρήκαν καταφύγιο στο Ιντλίμπ, όπως είχε συμβεί με τον πληθυσμό και άλλων περιοχών που κατελήφθησαν από τις φιλοκαθεστωτικές στρατιωτικές και παραστρατιωτικές δυνάμεις. Ο πληθυσμός αυτός έπρεπε να δεχτεί ένα αποφασιστικό πλήγμα για να καμφθεί η αποφασιστικότητα αντίστασης. Και επί πλέον έπρεπε και πάλι το καθεστώς να κάνει επίδειξη της δικιάς του αποφασιστικότητας ότι διεξάγει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, για τον οποίο δεν μπορούσε να υπάρξει καμιά διαδικασία συμφωνίας με τμήματα της μετριοπαθούς αντιπολίτευσης.

Πέραν αυτών όμως υπήρχε κι άλλος ένας σοβαρός λόγος γι’ αυτή την επίδειξη δύναμης του Άσαντ να υπερβεί τις «κόκκινες γραμμές» που είχαν (υποτίθεται) θέσει οι ΗΠΑ. Έπρεπε να τεσταριστούν οι διαθέσεις του νέου Αμερικανού προέδρου και να αποδειχτεί και πάλι ότι οι ΗΠΑ και η δύση δεν είχαν καμιά διάθεση να παρέμβουν και να αμφισβητήσουν την εξουσία του Άσαντ. Και για άλλη μια φορά το συριακό καθεστώς κατάφερε να βγει κερδισμένο. Οι ΗΠΑ διεξήγαγαν ένα εξαιρετικά περιορισμένο χτύπημα, για το οποίο μάλιστα είχαν πιο πριν ενημερώσει τους Ρώσους (και άρα έμμεσα και τον Άσαντ)¹². Και πάλι, ύστερα απ’ αυτό το χτύπημα ο Άσαντ μπορούσε να συνεχίζει την καταστολή (και μάλιστα λίγες μέρες αργότερα έριξε και πάλι χημικά, για τα οποία φυσικά δεν υπήρξε καμιά αμερικανική απάντηση)¹³.

Ο νέος Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε πολλές φορές τον Άσαντ, πριν και μετά την 4η Απριλίου «πολύ κακό άνθρωπο», αλλά ξεκαθάρισε ότι αυτό που ενδιαφέρει τις ΗΠΑ δεν είναι η ανατροπή του Άσαντ, αλλά να τελειώνουν με το ISIS και να φύγουν από τη Συρία¹⁴.

Η πρόσφατη αμερικανική επίθεση της 14ης Απριλίου του 2018 καταλήγει σε ενίσχυση του Άσαντ και των Ρώσων. Υπάρχει κι εδώ ένας άμεσος και πραγματικός στρατιωτικός λόγος για τη χρήση χημικών εναντίον της Ντούμα. Ο Τζάις αλ-Ισλάμ, η τζιχαντιστική ομάδα που κυριαρχούσε στη Ντούμα, είχε αρνηθεί να την εγκαταλείψει (όπως είχαν κάνει οι άλλες αντάρτικες ομάδες της Ανατολικής Γούτα). Τελικά η χρήση των χημικών ανάγκασε και τον Τζάις αλ-Ισλάμ να δεχτεί τη συμφωνία εκκένωσης.

Αλλά και πάλι, το σημαντικότερο μάλλον κέρδος για το καθεστώς είναι ότι με κάθε επίθεση με χημικά, καθιστά όλο και πιο δύσκολη οποιαδήποτε πιθανότητα συμφωνίας με την αντιπολίτευση.

Επί πλέον, η απειλή αμερικανικής επίθεσης επέτρεψε στο καθεστώς να πραγματοποιήσει μια επίδειξη λαϊκής υποστήριξης, κινητοποιώντας τους οπαδούς του στο κέντρο της Δαμασκού, σε αντιαμερικανικές διαδηλώσεις.

Μετά την παρωδία επίθεσης, οι ΗΠΑ έσπευσαν να ξεκαθαρίσουν και πάλι την πολιτική τους για τη Συρία: Η ολοκληρωτική συντριβή του ISIS, η μη χρήση χημικών και η δυνατότητα ελέγχου του Ιράν. Ούτε η ανατροπή του Άσαντ, αλλά ούτε και η βοήθεια των συμμάχων τους YPG συγκαταλέγονται μεταξύ των αμερικανικών στόχων για τη Συρία¹⁵.

Φυσικά εγκαταλείπονται και εκείνα τα τμήματα του FSA στο νότο, τα οποία δέχτηκαν μια περιορισμένη στρατιωτική βοήθεια από την Ιορδανία, με την έγκριση των ΗΠΑ, και με τον όρο, που έθεσαν οι ΗΠΑ, να μην επιχειρήσουν να βοηθήσουν την Ανατολική Γούτα και να μην εμπλακούν σε συγκρούσεις με τις καθεστωτικές στρατιωτικές δυνάμεις¹⁶. Τώρα, μετά τη συντριβή της Ανατολικής Γούτα, ο Άσαντ ετοιμάζεται μάλλον να ξεκινήσει επίθεση εναντίον της νότιας επαρχίας Ντάρα’α και έχει ήδη πραγματοποιήσει επιθέσεις εναντίον των SDF στην Ανατολική Συρία¹⁷.

Φονιάδες του συριακού λαού... Αμερικάνοι;

Για ένα πολύ μεγάλο τμήμα της αριστεράς (της «αντιιμπεριαλιστικής» αριστεράς) το κριτήριο με το οποίο ερμηνεύτηκαν αυτές οι αμερικανικές επιθέσεις, οι αιτίες τους και οι συνέπειές τους, συμπυκνώνεται στο σύνθημα «φονιάδες των λαών Αμερικάνοι», το οποίο ανάγεται σε εναρκτήριο κριτήριο κατανόησης της συριακής (και της παγκόσμιας) πραγματικότητας. Οι σκέψεις που προκύπτουν απ’ αυτό είναι απλές: «εάν κάπου γίνεται σφαγή, τότε την κάνουν οι Αμερικάνοι. Εάν δεν την κάνουν οι Αμερικάνοι, τότε δεν γίνεται σφαγή».

Το πιο εντυπωσιακό όμως στις αντιδράσεις του αντιπολεμικού κινήματος δεν είναι η υπερευαισθησία του για την απειλή εισβολής των ΗΠΑ στη Συρία, αλλά το ακριβώς αντίθετο: η πλήρης και κυνική αδιαφορία για την ήδη υπαρκτή εισβολή των ΗΠΑ στη Συρία και τους συνεχείς και εκτεταμένους βομβαρδισμούς (με θύματα Σύριους αμάχους) από τις 7 Σεπτεμβρίου του 2014. Από τότε και μέχρι τον Ιούλιο του 2017 τα αμερικανικά βομβαρδιστικά πραγματοποίησαν περίπου 90.000 επιθέσεις, εκ των οποίων το 90% στρεφόταν εναντίον του ISIS και οι υπόλοιπες εναντίον ισλαμιστικών ομάδων που συγκρούονται με το καθεστώς: της Τζάμπχατ αν-Νούσρα, του Άχραρ ασ-Σαμ, του Λίουα αλ-Χακ, του Τζάις αλ-Ισλάμ. Έπληξαν όμως επίσης και θέσεις του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (επιθέσεις που χαρακτηρίστηκαν ατυχήματα), αλλά και μη στρατιωτικούς στόχους, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση των αμερικανικών βομβαρδισμών εναντίον του ανταρτοκρατούμενου Χαλεπιού που πολιορκούνταν από τον Άσαντ το 2016¹⁸.

Οι αμερικανικοί βομβαρδισμοί στη Συρία προκάλεσαν 2.673 θανάτους αμάχων μέχρι τον Μάρτιο του 2018, εκ των οποίων 817 ήταν παιδιά και 702 ήταν γυναίκες¹⁹. Για τους θανάτους αυτούς δεν πραγματοποιήθηκε καμιά αντιπολεμική διαδήλωση, αντίθετα, σε όλη την Ευρώπη πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για επιθέσεις σε δύο αποθήκες.

Όλο αυτό το διάστημα δεν πραγματοποιήθηκε καμιά αμερικανική επίθεση εναντίον των καθεστωτικών δυνάμεων, εναντίον των ιρανικών στρατευμάτων στη Συρία, εναντίον των πολιτοφυλακών της Χεζμπολλάχ, των ιρακινών σιιτικών πολιτοφυλακών και των σιιτικών μισθοφορικών στρατευμάτων (από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν) που πολεμάνε στο πλευρό του Άσαντ, ούτε βεβαίως και εναντίον ρωσικών δυνάμεων, πέραν κάποιων περιορισμένων και στοχευμένων επιθέσεων που αποσκοπούσαν στην αποτροπή της επίθεσης των καθεστωτικών δυνάμεων εναντίον των SDF (που ελέγχονται από το κουρδικό YPG)²⁰.

Το ίδιο διάστημα πραγματοποιήθηκαν κάποιες ισραηλινές επιθέσεις σε συριακό έδαφος, οι οποίες όμως δεν έπληξαν συριακές καθεστωτικές δυνάμεις, αλλά θέσεις των ιρανικών στρατευμάτων και των πολιτοφυλακών της Χεζμπολλάχ. Αυτό που θα πρέπει να επισημανθεί για την ισραηλινή πολιτική για τη Συρία, είναι ότι το ενδιαφέρον της εστιάζεται αποκλειστικά σχεδόν στην αποτροπή της προώθησης των Ιρανών και της Χεζμπολλάχ στο συριακό έδαφος (και κυρίως κοντά στα ισραηλινά σύνορα). Η ανατροπή του Άσαντ και η πιθανή πολιτική κυριαρχία οργανώσεων όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα αποτελεί απειλή για τα ισραηλινά συμφέροντα. Γιατί οποιαδήποτε ομάδα ή συνασπισμός ομάδων της αντιπολίτευσης κατάφερνε να καταλάβει την εξουσία στη Συρία, θα έθετε το ζήτημα της επιστροφής των υψιπέδων του Γκολάν²¹.

Στη Συρία λοιπόν οι ΗΠΑ έχουν εισβάλει με στρατεύματα και δολοφονούν αμάχους αρκετά χρόνια πριν την καταστροφή των δύο αποθηκών στις 14 Απριλίου του 2018. Για τους θανάτους αυτούς δεν υπήρξε καμιά διαμαρτυρία. Όπως δεν υπήρξε και καμιά διαμαρτυρία για τους θανάτους αμάχων που προκλήθηκαν από τους βομβαρδισμούς και τις σφαγές που πραγματοποιεί το συριακό καθεστώς και οι σύμμαχοί του. Ο αριθμός αυτών των θανάτων ισούται περίπου με το αποτέλεσμα του πολλαπλασιασμού επί εκατό του αριθμού των θανάτων των αμερικανικών βομβαρδισμών. Γι’ αυτούς τους θανάτους δεν υπήρξαν φονιάδες που θα έπρεπε να καταδικαστούν από την «αντιιμπεριαλιστική» αριστερά.

«Οι ιμπεριαλιστές τη γη ξαναμοιράζουν»... διαρκώς!

Αυτό είναι άλλο ένα σύνθημα που τροφοδοτεί τις αναλύσεις της «αντιιμπεριαλιστικής» αριστεράς. Αυτός υποτίθεται είναι ο στόχος ο οποίος κρύβεται πίσω από κάθε (πραγματική η φανταστική) ιμπεριαλιστική παρέμβαση, και φυσικά πάντα του ευρωατλαντικού ιμπεριαλισμού. Αυτόν τον στόχο διακήρυξαν οι αριστερές αναλύσεις κατά τη διάρκεια της αμερικανικής επίθεσης στο Ιράκ το 2003 και αυτόν τον στόχο επιβεβαίωναν τελετουργικά τους μήνες και τα χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ.

Υποτίθεται, ότι από τη στιγμή που το Ιράκ αναδείχτηκε σε «αντίπαλο» του ιμπεριαλισμού, ο ιμπεριαλισμός δεν είχε άλλον τρόπο να το ελέγξει, παρά μόνο διαλύοντάς το σε τρία κομμάτια. Η ομοσπονδιακή, σε θρησκευτική βάση, συγκρότηση που επέβαλλε η κατοχή, έδειχνε να επιβεβαιώνει αυτό το σύνθημα. Από την άλλη όμως πλευρά, οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να αποδεχτούν μια συνεργασία με το Ιράν, υπό τον πολιτικό έλεγχο του οποίου πέρασε το Ιράκ πριν ακόμα και από την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων, ακριβώς για να μην διαλυθεί το Ιράκ. Η συνεργασία αυτή κορυφώθηκε με την κατηγορηματική άρνηση των ΗΠΑ να αποδεχτούν την ανεξαρτησία τού πιο πιστού τους συνεργάτη στο Ιράκ, του ιρακινού Κουρδιστάν, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να επιτρέψουν στις ιρακινο-ιρανικές πολιτοφυλακές να εισβάλουν στα εδάφη που διεκδικούσε η ιρακινή κυβέρνηση και να αναγκάσουν την κουρδική ηγεσία να μην υλοποιήσει την απόφαση του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία (25 Σεπτεμβρίου 2017)²².

Στην πραγματικότητα, ένα ενιαίο ιρακινό κράτος, εντός του οποίου η εξουσία μοιράζεται ανάμεσα σε τρεις εθνοθρησκευτικές ομάδες αποτελεί μικρότερη απειλή για την ιμπεριαλιστική σταθερότητα στην περιοχή, από τρία κράτη, εκ των οποίων το ένα -το κουρδικό- θα ήταν πηγή διαρκούς αναταραχής, το δεύτερο -το σιιτικό- θα περιέχονταν στον απόλυτο έλεγχο του Ιράν και το τρίτο -το σουνιτικό- θα αποτελούσε πηγή σύγκρουσης μεταξύ των μοναρχιών του Κόλπου για τον έλεγχο του, καθώς και πεδίο μιας ανεξέλεγκτης ανάπτυξης σαλαφιτικών και τζιχαντιστικών δυνάμεων.

Και επί πλέον, το αρχικό πολιτικό «όραμα» το οποίο συνόδευσε την αμερικανική εισβολή, ήταν η ανασυγκρότηση του Ιράκ, ως ισχυρού προπυργίου του νεοφιλελευθερισμού στη Μέση Ανατολή και σταθερού συμμάχου των ΗΠΑ²³. Το «όραμα» χρεοκόπησε, αλλά είναι ενδεικτικό των ιμπεριαλιστικών προθέσεων.

Να επισημάνουμε παρεκβατικά, ότι στην πραγματικότητα η γενική τάση του ιμπεριαλισμού δεν είναι η διάλυση κρατών, αλλά μάλλον το αντίθετο. Η ιμπεριαλιστική σταθερότητα προκύπτει μάλλον από την διατήρηση των συνόρων που επιβλήθηκαν από τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς και πολέμους κι αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για τη Μέση Ανατολή, όπου η μοναδική εξαίρεση στην αυστηρή διατήρηση της συμφωνίας Σάικς-Πικό (της μοιρασιάς των εδαφών της οθωμανικής Μέσης Ανατολής από την Αγγλία και την Γαλλία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που δημιούργησε τα σημερινά σύνορα της Μέσης Ανατολής) ήταν η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ το 1948 (με ισχυρή βρετανική διαφωνία και με τη συμφωνία ΗΠΑ και ΕΣΣΔ)²⁴.

Και φυσικά δεν υπάρχει κανένας στόχος ή «σχέδιο διαμελισμού» της Συρίας, από τους ιμπεριαλιστές (μιλάμε πάντα για τις ΗΠΑ/ΕΕ).

Μια Συρία η οποία θα διαμελίζονταν στη βάση των εθνοθρησκευτικών διαφοροποιήσεων του πληθυσμού της, θα οδηγούσε στη δημιουργία ενός αδύναμου αλεβιτικο/σιιτικού κράτους ελεγχόμενου από τη Χεζμπολλάχ και το Ιράν (μια προοπτική που θα προκαλούσε φρίκη στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ), σε ένα σουνιτικό κράτος, στο οποίο τον πολιτικό έλεγχο θα μπορούσαν να πάρουν ισλαμιστικές οργανώσεις ή κοσμικές οργανώσεις εχθρικές προς τις ΗΠΑ και το Ισραήλ και σε ένα κουρδικό κράτος, το οποίο η Τουρκία το Ιράν και το Ιράκ θα συνασπίζονταν για να το αφανίσουν. Δηλαδή, ένα «σχέδιο διαμελισμού της Συρίας» θα οδηγούσε στην επέκταση και στην όξυνση μιας πολεμικής σύγκρουσης, από την οποία δεν θα μπορούσε να υπάρξει εύκολα διέξοδος.

Και φυσικά, οι ΗΠΑ ποτέ δεν εξέτασαν ένα τέτοιο σενάριο, ούτε καν σε μια πιο ήπια παραλλαγή του, να κάνουν δηλαδή κάτι ανάλογο με αυτό που έκαναν στο Ιράκ, να βοηθήσουν δηλαδή τους Κούρδους συνεργάτες τους να αποκτήσουν μια μορφή αυτονομίας. Αντίθετα, διακηρυγμένος πια στόχος των ΗΠΑ είναι να εγκαταλείψουν το κουρδικό κίνημα αβοήθητο σε μια -πολύ πιθανή- συντονισμένη επίθεση της Τουρκίας, του Ιράν, των πολιτοφυλακών του Άσαντ, της Χεζμπολλάχ και των Ρώσων. Στο Αφρίν οι ΗΠΑ έκαναν ακριβώς αυτό.

Από την άλλη πλευρά είναι λάθος να αποτελεί αίτημα της αριστεράς το απαραβίαστο των συνόρων, συνήθως διατυπωμένο ως «όχι στην ιμπεριαλιστική αλλαγή των συνόρων». Τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό το σύνθημα στη Μέση Ανατολή για τον παλαιστινιακό λαό ή τον κουρδικό λαό; Πολύ απλά, ότι δεν έχουν δικαίωμα σε δικό τους κράτος (δικαίωμα εθνικής αυτοδιάθεσης). Η δημιουργία ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν στο Ιράκ συνάδει σίγουρα με τα συμφέροντα του ισραηλινού ιμπεριαλισμού γι’ αυτό και το Ισραήλ στήριξε το αίτημα ανεξαρτησίας του ιρακινού Κουρδιστάν²⁵ (πιθανόν το ίδιο να ισχύει και για ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος στη Συρία ή στο Ιράν, ακόμα, τώρα πια και στην Τουρκία). Αυτός όμως δεν είναι λόγος για να αρνηθούμε στους Κούρδους αυτό το δικαίωμα. Όπως επίσης και το γεγονός ότι αν αυτή τη στιγμή μπορούσε (ως δια μαγείας μάλλον) να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος, η δημιουργία του θα συνάδει με τα συμφέροντα του τουρκικού ιμπεριαλισμού (ο οποίος υποστηρίζει το παλαιστινιακό κίνημα), δεν είναι λόγος για να αρνούμαστε το δικαίωμα των Παλαιστινίων στην εθνική αυτοδιάθεση.

Σημειώσεις