[Το κείμενο της παρέμβαση του Joseph Daher στην εκδήλωση «Επανάσταση και Αντεπανάσταση στη Μέση Ανατολή», που διοργανώθηκε από το e la libertà, στην Εργατική Λέσχη Καλλιθέας, 25/10/2019.
Διαβάστε επίσης το κείμενο της εισήγησης του Κώστα Κούσιαντα στη συζήτηση]
Joseph Daher
Επανάσταση και Αντεπανάσταση στη Μέση Ανατολή
Θα ξαναπιάσω σύντομα ορισμένα από τα στοιχεία της πρώτης εισήγησης, του Κώστα, ιδιαίτερα για τις συνεχιζόμενες κινητοποιήσεις στην περιοχή παρά τις επιθέσεις πολλών αντεπαναστατικών δυνάμεων, τοπικών ή περιφερειακών.
Επαναστατική αναζωπύρωση
Κανείς περίμενε ότι το 2018 θα επικύρωνε το τέλος των επαναστατικών διαδικασιών. Όμως το 2019 μπήκε με αισιόδοξες εκπλήξεις, όπως με την πτώση δύο δικτατόρων, στο Σουδάν και στην Αλγερία, μετά από σημαντικές μαζικές κινητοποιήσεις, και με νέες μορφές ριζοσπαστικών κινητοποιήσεων, όπως για παράδειγμα στο Ιράκ και στον Λίβανο -και υπάρχουν και άλλα ανάλογα παραδείγματα. Αν πάρουμε αυτές τις δύο περιπτώσεις, το Ιράκ και τον Λίβανο, βλέπουμε ότι οι διαδηλωτές εξεγέρθηκαν καταρχήν κατά οικονομικών μέτρων λιτότητας, κατά νέων φόρων, αλλά επίσης και για να καταγγείλουν συνολικότερα μια «θρησκευτικοποιημένη» αστική τάξη καθώς και τη νεοφιλελεύθερη πολιτική της, που έχει καταστρέψει τις χώρες αυτές και τις δημόσιες υπηρεσίες τους εδώ και δύο δεκαετίες περίπου.
Επίσης είδαμε, για πρώτη φορά μετά την άνοδο του δικτάτορα Σίσι στην Αίγυπτο σημαντικές διαδηλώσεις, νέες γενιές διαδηλωτών, ανδρών και γυναικών, αλλά και με μια τρομαχτική καταστολή, 3.000 περίπου συλλήψεις ανθρώπων μέσα σε λίγες εβδομάδες. Πρέπει να ξέρετε ότι στην Αίγυπτο οι διαδηλώσεις επισήμως απαγορεύονται και επίσης ότι η κινητήρια δύναμη για τους διαδηλωτές προφανώς ήταν και η απουσία δημοκρατίας, αλλά και κυρίως ήταν η συνέχιση και η εμβάθυνση των κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων στην Αίγυπτο.
Ακόμα είχαμε σημαντικές διαδηλώσεις και μάλιστα κυρίως σημαντικές απεργίες, για περισσότερο από έξι εβδομάδες, ενάμισι μήνα, στις δημόσιες υπηρεσίες στην Ιορδανία, όταν μέτρα λιτότητας που τα συμβούλεψε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προκάλεσαν στους εργαζόμενους(-ες) της εκπαίδευσης τις πιο μακροχρόνιες απεργίες στην ιστορία της Ιορδανίας, οι οποίες μάλιστα πέτυχαν την ικανοποίηση των αιτημάτων τους, με αυξήσεις σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και μεγαλύτερες από το 50% των μισθών τους. Και όλο αυτό παρά τη σκληρή καμπάνια συκοφαντίας, από την πλευρά της κυβέρνησης, κατά των εκπαιδευτικών! Και μάλιστα, ίσως και χάρη σε αυτές τις καμπάνιες, γιατί οδήγησαν σε μαζική αντίδραση αλληλεγγύης από την πλευρά των γονιών, που έφτασαν να κρατάνε τα παιδιά στο σπίτι, για να δηλώσουν την αλληλεγγύη τους με τους εκπαιδευτικούς. Η αλληλεγγύη αυτή υπήρξε μεγάλη και καθοριστική.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι είμαστε μπροστά σε μια επανάληψη, για να ξαναδούμε εικόνες του 2011. Είμαστε σε μια πολύ διαφορετική κατάσταση. Ωστόσο, δείχνει ότι η πόρτα που άνοιξε το 2010-2011 δεν έχει κλείσει. Και ο λόγος είναι ότι οι αρχικές αιτίες αυτών των εξεγέρσεων εξακολουθούν να είναι παρούσες: απουσία δημοκρατίας και απουσία κοινωνικής δικαιοσύνης. Θα επανέλθω συμπερασματικά σε αυτό, δηλαδή στο ποιά οργάνωση, ποιές δομές αντιπολίτευσης, πολιτικής και κοινωνικής, προοδευτικής, χρειαζόμαστε, το οποίο παραμένει ανοιχτό ερώτημα, με τη μορφή κυρίως ποιό εργαλείο να χρησιμοποιήσουμε για να συντονίσουμε τις πράξεις αντίστασης, για να συντονίσουμε τα αιτήματα κατά του συστήματος εκμετάλλευσης και καταπίεσης.
Αλλά δεν είναι απλώς ένα ερώτημα, που δεν εντοπίζεται μόνο στη Μέση Ανατολή, αλλά πιστεύω ότι είναι διεθνές.
Συριακή επιδείνωση
Τώρα θέλω να μπω λίγο πιο εκτεταμένα στο ζήτημα της Συρίας, για το οποίο άλλωστε μου ζητήθηκε ειδικότερα να παρέμβω. Η κατάσταση στη Συρία κάθε άλλο παρά βελτιώνεται. Το αντίθετο: χειροτερεύει, με τη συνέχιση του πολέμου, την αύξηση της φτώχειας σε πλατιά στρώματα του πληθυσμού.
Πρέπει να ξέρουμε ότι πάνω από το 80% του πληθυσμού ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας, ενώ ένα μεγάλο τμήμα ζει χάρη στα εμβάσματα που στέλνει η διασπορά, οι πρόσφυγες, κλπ.
Στο επίπεδο της ανοικοδόμησης, για το μέλλον της Συρίας, οι ανάγκες της υπολογίζονται σε περίπου 400 δισεκατομμύρια δολάρια. Όμως, η «ανοικοδόμηση» αποτελεί η ίδια πρόβλημα. Ακόμα και μια από τις εφημερίδες του καθεστώτος, η Al-Watan, που ανήκει άλλωστε στον ξάδελφο του Μπασάρ αλ Ασάντ, τον Rami Makhlouf, έγραφε πρόσφατα ότι η μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για το μέλλον της Συρίας είναι οι κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες και η εξαθλίωση της κοινωνίας!
Εδώ αγγίζουμε μία από τις αντιφάσεις που αναδύονται στο εσωτερικό του καθεστώτος. Στο εσωτερικό όλων αυτών που υποστήριξαν το καθεστώς ή που ήταν ουδέτεροι, αναδύονται τώρα όλο και περισσότερο αντιφάσεις και επικρίσεις κατά του καθεστώτος. Ιδιαίτερα όλος ο κύκλος γύρω από το προεδρικό παλάτι γίνεται όλο και περισσότερο στόχος επικρίσεων, σε σχέση ακριβώς με την οικονομική και κοινωνική κρίση που ζει η πλειοψηφία των ανθρώπων.
Ένα παράδειγμα, πριν από λίγες εβδομάδες: κυκλοφόρησε ένα βίντεο κλιπ, στους ρυθμούς μάλιστα του bella ciao, το οποίο μιλάει για τους πιστούς οπαδούς του καθεστώτος. Στο βίντεο βλέπει κανείς όλους τους πιο προβεβλημένους επιχειρηματίες του καθεστώτος, οι οποίοι όμως στην ουσία επικρίνονται από το βίντεο, που ζητάει από τον Μπασάρ αλ Ασάντ να κάνει κάτι. Δεν έχει σημασία αν το βίντεο αυτό βγήκε από τα γραφεία της ασφάλειας ή όχι, μαρτυράει όμως τις διαθέσεις των οπαδών του καθεστώτος, που επικρίνουν όλους αυτούς που πλούτισαν, ενώ οι ίδιοι υποφέρουν, ζουν με ούτε 400 δολάρια το μήνα, κάτω δηλαδή από το όριο της φτώχειας. Έχει ένα ενδιαφέρον να δει, έτσι, κανείς αυτές τις αντιφάσεις.
Στην ίδια φορά των επικρίσεων που βγαίνουν από τα μέσα, από τη βάση των οπαδών του καθεστώτος, μπορώ να αναφέρω και μια κριτική από μια άλλη εφημερίδα, επίσης καθεστωτική, την Al-Ayyam, κατά της συγκεκριμένης πολιτικής ανοικοδόμησης. Υπάρχει μια περιοχή, πολύ γνωστή, η Marota city, που είναι ένα ολόκληρο οικοδομικό σχέδιο για πολυτελείς κατοικίες, όπου τα διαμερίσματα θα πουλιούνται πάνω από 400.000 δολάρια. Το 95% των ανθρώπων δεν μπορεί να αγοράσει τέτοια πράγματα και ο δημοσιογράφος, η καθεστωτική εφημερίδα, το κατέκριναν αυτό, με το ερώτημα για ποιόν το καθεστώς κάνει αυτές τις οικοδομές. Αν το 95% των ανθρώπων δεν μπορεί να συμμετάσχει, αυτό σημαίνει πως, με μια τέτοια πολιτική, θα εξακολουθήσει η κρίση στέγης για πάνω από 300 χρόνια!
Από κοινωνικο-οικονομική άποψη, έτσι, το καθεστώς έχει τεράστιες προκλήσεις να αντιμετωπίσει και για την ώρα δεν μπορεί να τις απαντήσει. Αλλά δεν μπορεί ούτε και σε κάποιο κοντινό μέλλον, και ο λόγος είναι ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει με οικονομικές πολιτικές που στην πραγματικότητα βαθαίνουν και άλλο τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές τού πριν το 2011!
Όμως είναι οικονομικές πολιτικές που εκπορεύονται και από τους διεθνείς πιστωτικούς θεσμούς, εκ των οποίων και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης (EBRD). Μπορούν να περιγραφούν σύντομα ως «πολιτικές ppp» (public-private partnership = Συμπράξεις δημόσιου ιδιωτικού), δηλαδή βασικά πολιτικές ιδιωτικοποίησης του δημοσίου τομέα και γενικότερα κλάδων που ήταν πριν στο δημόσιο τομέα. Και δεν είναι συριακή ιδιομορφία, γιατί το ίδιο ακριβώς βλέπουμε και στο Λίβανο και στη Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα. Αυτές οι «διαρθρωτικές πολιτικές ppp» συνιστούν μια πραγματική επίθεση ενάντια σε ό,τι έχει σχέση με δημόσιες υποδομές και δημόσιες υπηρεσίες.
Πολεμικές αναδιαρθρώσεις
Από στρατιωτική άποψη, το καθεστώς -όπως ξέρετε- ασφαλώς συνεχίζει να κερδίζει εδάφη και συνεχίζει και να βομβαρδίζει, μαζί με τη βοήθεια των Ρώσων, τους πληθυσμούς στο Ιντλίμπ, για να επεκτείνει τα εδάφη του.
Έχει επανακαταλάβει εδάφη κοντά στα συρο-τουρκικά σύνορα, μετά τη συμφωνία με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), παρόλο που η συμφωνία αυτή δεν έχει πλήρως ολοκληρωθεί ακόμα. Βέβαια, η στρατιωτική δύναμη του συριακού καθεστώτος εξαρτάται κυρίως από τους συμμάχους του, Ρώσους και Ιρανούς, καθώς και από τις πολιτοφυλακές που το υποστηρίζουν επί τόπου.
Τώρα για την τουρκική εισβολή και κατοχή, που συνεχίζει, στη Συρία, αυτή είναι μια νέα καταστροφή και μια νέα ξένη ανάμειξη, που προστίθεται στην ώς τώρα ανάμειξη των ΗΠΑ, της Ρωσίας και του Ιράν στη Συρία, αλλά και της ίδιας της Τουρκίας.
Εμείς είμασταν όλοι ενάντια στην αμερικανική παρουσία στη Συρία, αλλά ο τρόπος με τον οποίο αποφάσισαν οι ΗΠΑ να αποσυρθούν αποτελεί σαφή πρόσκληση στο τουρκικό καθεστώς να εισβάλει στα εδάφη που ελέγχονταν από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις. Ακόμα και αν οι δηλώσεις και οι αποφάσεις του Τραμπ είναι πάρα πολύ αντιφατικές, ωστόσο πάει ήδη ένας χρόνος που είχε δηλώσει ότι θέλει να αποσύρει τα στρατεύματά του από τη Συρία. Ο ίδιος δικαιολόγησε με πολύ διαφορετικούς τρόπους αυτή την απόσυρση, όπως ακόμα και με το επιχείρημα ότι οι Κούρδοι δεν είχαν συμμετάσχει στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στη Νορμανδία ή, και κάπως πιο σοβαρά, ότι αυτό συνδέεται με το πετρέλαιο. Όμως και αυτού η σχέση με την πραγματικότητα είναι μάλλον θα έλεγα πολύ περιορισμένη - ενώ υπάρχουν και άλλα επιχειρήματα, όπως π.χ. για να αντικρούσει την ιρανική επιρροή, να εμποδίσει το συριακό καθεστώς στον έλεγχο των πετρελαίων στα συρο-ιρακινά σύνορα, και όλα αυτά. Εξακολουθούν να υπάρχουν πάντως κάπου χίλιοι Αμερικάνοι στρατιώτες στη Συρία σήμερα.
Η τουρκική εισβολή έχει ήδη προκαλέσει δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες και πάνω από 300.000 άνθρωποι εκδιώχτηκαν από τα μέρη τους. Η τούρκικη εισβολή και κατοχή διεξάγεται με την υποστήριξη της συριακής αντιπολίτευσης, φιλελεύθερης και αδελφών μουσουλμάνων, στο εξωτερικό, καθώς και των φονταμενταλιστικών ισλαμικών ομάδων επί τόπου στη Συρία -ακόμα και η Χαγιάτ Ταχρίρ Ασ-Σαμ (τέως Αλ Κάιντα) υποστήριξε την εισβολή.
Η εισβολή αυτή εξυπηρετεί την Τουρκία από δύο απόψεις, για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους και για λόγους εξωτερικής πολιτικής. Εσωτερικά, προωθεί τον ακραίο τουρκικό εθνικιστικό της λόγο και προσπαθεί να εμποδίσει, στα συρο-τουρκικά σύνορά της, κάθε είδους κουρδική αυτοδιάθεση, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από το PKK, ως ένα είδος ορμητηρίου, στη Συρία. Δεν είναι ίσως στους διακηρυγμένους στόχους της, αλλά θα πρέπει να το δούμε από την πράξη: είναι η θέληση να διώξει και να μετακινήσει τους περίπου 2 εκατομμύρια Σύριους, ή ένα τμήμα τους, που είναι πρόσφυγες στην Τουρκία, εγκαθιστώντας τους σε αυτές τις περιοχές, για να αλλάξει τη σύνθεση του πληθυσμού των Κούρδων. Αυτό είναι ένας στόχος δημογραφικής αλλοίωσης.
Από την πλευρά των δυνάμεων στη Συρία, που κυριαρχούνται από το αδελφό κόμμα του PKK στη Συρία, το PYD, αυτές βρέθηκαν απέναντι σε μια κατάσταση, απέναντι στην απειλή εισβολής και κατοχής τύπου Αφρίν, που θυμίζω είχε καταληφθεί από την Τουρκία και τις τοπικές της συριακές αντιδραστικές δυνάμεις. Απέναντι σε μια τέτοια λοιπόν προοπτική, στράφηκαν στο να κλείσουν ένα είδος συμφωνίας με το καθεστώς. Όμως είχαν ήδη προηγηθεί δύο χρόνια διαπραγματεύσεων με το καθεστώς, σε μια προσπάθεια να εξασφαλιστεί η χορήγηση ενός είδους αποκέντρωσης, χωρίς όμως καμία επιτυχία, καθώς το καθεστώς έχει αρνηθεί κάθε τέτοια δυνατότητα.
Έτσι, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις επέτρεψαν στο καθεστώς να επανέλθει σε ορισμένες συνοριακές περιοχές, έστω και αν αυτή η συμφωνία δεν έχει ακόμα πλήρως εφαρμοστεί. Μίλησα τώρα το απόγευμα με έναν φίλο μου από το Qamichli και μου έλεγε ότι η πόλη εξακολουθεί να χωρίζεται σε ζώνες επιρροής, από τη μια των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων και, από την άλλη, στη ζώνη του καθεστώτος. Ο ίδιος ο πληθυσμός, στις περιοχές όπου οι Κούρδοι είναι πλειοψηφία, φεύγει από την τουρκική προέλαση, αλλά δεν βρίσκει καταφύγιο στα εδάφη που ελέγχει το καθεστώς. Μόνο οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις του προσφέρουν βοήθεια!
Εξάλλου οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις ελπίζουν και στη μεσολάβηση της Ρωσίας, του Πούτιν, για να υπάρξει μια ρώσικη στρατιωτική δύναμη στην περιοχή, ως ένα είδος διαχωριστικού με τις τουρκικές δυνάμεις. Προσπαθούν να αναζητήσουν, αν θέλετε, ταυτόχρονα και τη βοήθεια της Ρωσίας και του καθεστώτος, σαν αντιστάθμισμα στην τούρκικη εισβολή, αλλά ταυτόχρονα οι ίδιοι λένε -στελέχη των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων το λένε- ότι δεν έχουμε καμία εμπιστοσύνη σε αυτές τις δυνάμεις.
Μια και μιλάμε τώρα ως σύντροφοι, πρέπει να πούμε ότι οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις έχουν και οι ίδιες κάποια ευθύνη για την κατάσταση στην οποία βρέθηκαν τώρα. Πριν από πέντε χρόνια ή και περισσότερο από 5 χρόνια, όταν γινόταν η επίθεση του ISIS κατά του Κομπάνι, έγραφα τότε ότι, χωρίς μια συμφωνία ή μια συνεργασία των συριακών επαναστατικών δυνάμεων, των αραβικών και των κούρδικων, το καθεστώς, όταν θα τελείωνε με τις άλλες περιοχές, θα στρεφόταν κατά πάσα πιθανότητα προς τις περιοχές όπου επικρατούν οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις. Σε αυτό είναι που φτάνουμε τώρα. Αλλά βέβαια και κυρίως πρέπει, ταυτόχρονα, να πούμε ότι αυτό δεν είναι λάθος μόνο των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, είναι κυρίως και κατά πρώτον το λάθος της εξόριστης στο εξωτερικό αντιπολίτευσης, που επέμεινε σε σοβινιστικές και ρατσιστικές θέσεις κατά της πλειοψηφίας των Κούρδων, του κούρδικου πληθυσμού στη Συρία.
Βέβαια, το κύριο καθήκον μας σήμερα είναι να υπερασπιστούμε την αντίσταση των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων κατά της τουρκικής εισβολής, αλλά και κατά των προσπαθειών που θα κάνει το συριακό καθεστώς για να καταργήσει τους θεσμούς των SDF - γιατί πιστεύω ότι εκεί που θα εμφανιστεί το καθεστώς οι θεσμοί των SDF θα καταργηθούν. Και βέβαια θα πρέπει να υπερασπιστούμε γενικότερα το δικαίωμα του κουρδικού λαού στην αυτοδιάθεση, και αυτό και στις τέσσερεις χώρες, Ιράν, Συρία, Τουρκία, Ιράκ.
Η δυστυχία της βορειοανατολικής Συρίας πρέπει να συνδεθεί, γενικότερα, με όλα όσα συμβαίνουν στη Συρία. Δεν πρέπει να βλέπουμε τη βορειοανατολική Συρία με απομονωμένο τρόπο. Με τον ίδιο τρόπο που ζητάμε την απόσυρση των στρατευμάτων της Τουρκίας, το σταμάτημα της τούρκικης στρατιωτικής κατοχής, πρέπει να ζητάμε επίσης και την απόσυρση όλων των ξένων στρατευμάτων κατοχής, ΗΠΑ, Ρωσία κυρίως, και Ιράν. Όλοι πρέπει να φύγουν από τη Συρία.
Η ελπίδα για ειρήνευση στην βορειοανατολική Συρία συνδέεται με το σύνολο της Συρίας και, έτσι, με τον ίδιο τρόπο που διαδηλώνουμε την αλληλεγγύη μας με τη βορειοανατολική Συρία, πρέπει να διαδηλώνουμε και για τη Συρία του Ιντλίμπ, που σήμερα υφίσταται τους βομβαρδισμούς τους ρώσικου και του συριακού καθεστώτος.
Γενικότερα μάλιστα, στη Συρία, δεν υπάρχει ελπίδα για τις προοδευτικές και δημοκρατικές δυνάμεις αν δε σταματήσει ο πόλεμος, εννοείται μια αληθινή ελπίδα για μετάβαση προς απελευθέρωση από το καθεστώς του Ασάντ και, κυρίως, για ανοικοδόμηση, από αντιπολιτευτικά και κοινωνικά κινήματα, από τα κάτω. Αλλά στις σημερινές συνθήκες είναι πολύ δύσκολο, εξαιτίας ακριβώς της καταστολής του καθεστώτος και -στις περιοχές όπου δεν είναι το καθεστώς- εξαιτίας της παρουσίας τζιχαντιστικών δυνάμεων τύπου Χαγιάτ Ταχρίρ Ασ-Σαμ που εμποδίζουν τη δημοκρατική αντιπολίτευση.
Παγκόσμιες λογικές
Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε ότι είναι επίσης σημαντικό να καταγγείλουμε και την Ευρωπαϊκή Ένωση για τον υποκριτικό της ρόλο που δήθεν καταγγέλλει αλλά και δεν καταγγέλλει πλήρως την τούρκικη εισβολή, από φόβο μήπως δεχτεί ένα μεταναστευτικό κύμα, όπως το είπε και ο Ερντογάν ότι θα της στείλει κύμα προσφύγων. Έτσι, όπως πρέπει να καταγγείλουμε τον Ερντογάν, εξίσου θα πρέπει να μην έχουμε καμία αυταπάτη απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που είναι εξίσου ένας ρατσιστικός νεοφιλελεύθερος και ιμπεριαλιστικός οργανισμός. Είναι εξαιρετικά σημαντικό όταν εναντιωνόμαστε στον Ερντογάν να θυμίζουμε και το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία στα σύνορά της δολοφονεί εκατοντάδες πρόσφυγες κάθε χρόνο.
Επίσης είναι σημαντικό, καθώς μιλάμε για την Ευρώπη, να μην ξεχνάμε ποτέ την ισλαμοφοβία και το ρατσισμό που καλλιεργούνται και προωθούνται από τις ευρωπαϊκές άρχουσες τάξεις, και πολύ πιο πέρα, γιατί μπορείτε, άλλωστε να δείτε π.χ. την ινδική πολιτική της κυβέρνησης Μόντι και τις σχέσεις του με το Ισραήλ, ή τον Τραμπ και άλλους. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό όταν εμείς καταγγέλουμε την τουρκική κατοχή, να μην αφήσουμε τους διάφορους ισλαμόφοβους που επίσης θα ήθελαν να επωφεληθούν, έστω και αν η κατάσταση στη Μέση Ανατολή είναι ιδιόμορφη.
Υπάρχουν ζητήματα που θα μπορούσαμε να τα ξαναδούμε στη συζήτηση, καθώς εδώ περιέγραψα γρήγορα την κατάσταση, με κίνδυνο να κάνω και γενικεύσεις. Ως συμπέρασμα θα ήθελα να πω ένα πράγμα.
Η συνέχιση των κινημάτων διαμαρτυρίας στη Μέση Ανατολή εγγράφεται σε μια γενικότερη προοπτική, όπως μπορείτε να το δείτε π.χ., με τη νότιο Αμερική, Χιλή, Ισημερινό, Βολιβία, Χονγκ Κονγκ, Καταλονία, Αϊτή, κλπ. Υπάρχει μια κρίση του νεοφιλελεύθερου συστήματος, που ξεκινάει με τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Υπάρχει μια κρίση ηγεμονίας των νεοφιλελεύθερων αρχουσών τάξεων. Αλλά αυτή συνδέεται με τη φύση του νεοφιλελευθερισμού που συνίσταται συγκεκριμένα, απέναντι στην πτώση του ποσοστού του κέρδους, να προσπαθεί να αυξήσει την εκμετάλλευση, να αυξήσει και άλλο την κοινωνική αδικία. Επομένως, η κίνηση των αγωνιζόμενων λαών, των αγωνιζόμενων λαϊκών στρωμάτων προέρχεται από το γεγονός ότι τους αρνούνται το δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής από τα κάτω, ενισχύοντας ταυτόχρονα την εξαθλίωση των λαϊκών τάξεων γενικότερα και εκτινάσσοντας τις κοινωνικές ανισότητες.
Πρέπει να παραδεχτούμε, σύντροφοι, ότι ώς τώρα από την κρίση αυτή, γενικά, δεν έχουν επωφεληθεί οι προοδευτικές δυνάμεις, αλλά μάλλον οι αντιδραστικές δυνάμεις σε όλο τον κόσμο. Για αυτό και πρέπει να δούμε το εργαλείο της αντιπολίτευσης, πώς να διαρθρώσουμε τις προτάσεις μας, είτε με τη μορφή κόμματος, είτε με μορφές ανεξάρτητης κοινωνικής οργάνωσης, συνδικάτων, φεμινιστικών οργανώσεων, οικολογικών οργανώσεων, πώς να διαρθρώσουμε την αντιπολίτευση αυτή. Αυτό το ζήτημα παραμένει ερώτημα και όχι μόνο στη Μέση Ανατολή. Είναι σε όλο τον κόσμο, που τίθεται το ίδιο ερώτημα.
Επομένως, υπάρχουν πολλές προκλήσεις, υπάρχει κίνδυνοι, αλλά επίσης υπάρχουν και δυνατότητες. Πράγμα που είναι ενδιαφέρον. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να επαναλαμβάνουμε πάντα ότι ο Φράνσις Φουκουγιάμα είχε άδικο: η ιστορία δεν έχει τελειώσει. Εξακολουθεί να είναι ανοιχτή και το ζήτημα είναι να οικοδομήσουμε αυτή την προοδευτική εναλλακτική. Έχω κι εγώ ιδέες, αλλά είναι κυρίως πώς όλοι και όλες μαζί θα πρέπει να τις σκεφτούμε για να μπορέσουμε να την οικοδομήσουμε.
