Τετάρτη, 19 Μαϊος 2021 12:44

Παλαιστινιακή νεολαία: μια αχτίδα ελπίδας

 

 

Το άρθρο του Ίλαν Παππέ που μεταφράζουμε, δεν αποτελεί ανάλυση/σχολιασμό της σημερινής κατάστασης στην Παλαιστίνη, καθώς γράφτηκε πριν από μισό περίπου χρόνο στο περιοδικό International Socialism. Μας αποκαλύπτει εντούτοις με σαφήνεια τις κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες που συντελούνται μέσα στην παλαιστινιακή νεολαία (στα Κατεχόμενα, στο Ισραήλ και στην εξορία/προσφυγιά) και, ως εκ τούτου, μας βοηθάει να κατανοήσουμε τις διαρκώς ανεξάντλητες δυναμικές του παλαιστινιακού κινήματος αντίστασης, το οποίο, ως επί το πλείστον, είναι ένα νεολαιίστικο κίνημα. Ο Ίλαν Παππέ είναι γνωστός στην Ελλάδα για την συγγραφική του και την αγωνιστική του δράση. Δίδαξε στο Τμήμα Ιστορίας της Μέσης Ανατολής και στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Χάιφα από το 1984 μέχρι 2006, όταν υποχρεώθηκε να παραιτηθεί, ύστερα από έντονες πιέσεις, καθώς έθεσε στο επίκεντρο των ιστορικών ερευνών την Νάκμπα, την εθνοκάθαρση που υπέστησαν οι Παλαιστίνιοι το 1948 και τα εγκλήματα πολέμου που διέπραξαν οι ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις. Σήμερα ο Ίλαν Παππέ διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Έξετερ. Έχει γράψει πολλά βιβλία σχετικά με την ιστορία της Παλαιστίνης/Ισραήλ (The Ethnic Cleansing of Palestine, Oneworld Publications, 2006. The Forgotten Palestinians: A History of the Palestinians in Israel. Yale University Press, 2011. The Bureaucracy of Evil: The History of the Israeli Occupation. Oneworld Publications. 2012. Ten Myths About Israel. Verso 2017…) Στα ελληνικά έχει μεταφραστεί το βιβλίο του: Ιστορία της σύγχρονης Παλαιστίνης (Κέδρος, Αθήνα 2007).

 

 

Ilan Pappé

 

Παλαιστινιακή νεολαία: μια αχτίδα ελπίδας

 

 

Τα νέα από την Παλαιστίνη, όπως συμβαίνει εδώ και πολύ καιρό, είναι άσχημα και καταθλιπτικά από πολλές απόψεις. Η ανακοίνωση της «συμφωνίας του αιώνα» και οι επακόλουθες χειρονομίες των Ηνωμένων Πολιτειών προς το Ισραήλ, επισφράγισαν δύο δεκαετίες αυτού του αιώνα που ήταν καταστροφικές για την Παλαιστίνη και τους Παλαιστίνιους – κάποιοι θα έλεγαν εξίσου άσχημες αν όχι χειρότερες από το τραυματικό έτος 1948. Αυτές οι χειρονομίες των ΗΠΑ περιλάμβαναν τη νομιμοποίηση της κατοχής της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και τους εβραϊκούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη, καθώς και τη νομιμοποίηση της μελλοντικής προσάρτησης τμημάτων της Δυτικής Όχθης στο Ισραήλ.

Ο αιώνας ξεκίνησε με τη βίαιη καταστολή της δεύτερης Ιντιφάντα και συνεχίστηκε με μια πολιτική κλιμακούμενης γενοκτονίας εναντίον της Λωρίδας της Γάζας από το 2006. Αυτά συμπληρώθηκαν από τη ρατσιστική νομοθεσία κατά των Παλαιστινίων στο εσωτερικό του Ισραήλ, η οποία κορυφώθηκε με τον νόμο περί Εθνικού Κράτους το καλοκαίρι του 2018, τον οποίο πολλοί δικαίως αποκαλούν ως νόμο του ισραηλινού απαρτχάιντ. Σε αυτά τα είκοσι χρόνια, οι επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης διεξάγονταν καθημερινά εναντίον των Παλαιστινίων στη λεγόμενη Περιοχή C της Δυτικής Όχθης, ιδίως στην Κοιλάδα του Ιορδάνη και στην περιοχή της Νότιας Χεβρώνας. Εν τω μεταξύ, μια πιο αργή αλλά όχι λιγότερο καταστροφική διαδικασία συνέχισε την «ιουδαιοποίηση» της ευρύτερης περιοχής της Ιερουσαλήμ και τη διχοτόμηση της Δυτικής Όχθης τόσο μέσω του τείχους του απαρτχάιντ όσο και μέσω των εδαφικών σφηνών που δημιουργήθηκαν από τους εβραϊκούς οικισμούς που έκοψαν τη Δυτική Όχθη στα δύο.

Συνολικά, φαίνεται ότι επιχειρείται η αποπολιτικοποίηση του Παλαιστινιακού ζητήματος με την απονομιμοποίηση της παλαιστινιακής αφήγησης του παρελθόντος. Υπάρχει πλήρης άρνηση της Νάκμπα [Καταστροφή] και της ευθύνης του Ισραήλ γι’ αυτήν, καθώς και άρνηση των βασικών παλαιστινιακών ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων στο παρόν.

Η ικανότητα των Παλαιστινίων να αντιμετωπίσουν αυτές τις καταστροφές και την επίθεση εναντίον της ίδιας της ύπαρξής τους παρεμποδίστηκε από δύο σημαντικούς παράγοντες. Ο πρώτος είναι ο διχασμός του εθνικού κινήματος και ο δεύτερος η απροθυμία των πολιτικών ελίτ του κόσμου, ιδιαίτερα της Δύσης, να παρέμβουν ουσιαστικά για λογαριασμό τους. Αντίθετα, αυτές οι ελίτ, είτε είναι στην κυβέρνηση, είτε στον Τύπο, είτε στις ακαδημίες, παρέχουν ασυλία στις εγκληματικές ισραηλινές πολιτικές στην περιοχή.

Ωστόσο, δεν ήταν όλα ζοφερά. Εκτός Παλαιστίνης, το κίνημα μποϊκοτάζ, αποεπένδυσης και κυρώσεων (BDS) απέκτησε δυναμική από το 2005, αντανακλώντας μια σημαντική αλλαγή στη στάση της κοινωνίας των πολιτών απέναντι στην Παλαιστίνη σε όλο τον κόσμο. Ένα λιγότερο διακριτό αλλά όχι λιγότερο σημαντικό φαινόμενο είναι το επίκεντρο αυτού του άρθρου – η δραστηριότητα της παλαιστινιακής νεολαίας, όπου κι αν βρίσκεται. Η δραστηριότητά της μέσω των συλλόγων Παλαιστίνης στις πανεπιστημιουπόλεις σε όλο τον κόσμο, με αποκορύφωμα κάθε χρόνο την Εβδομάδα Απαρτχάιντ του Ισραήλ, έχει αναζωογονήσει το παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης. Ωστόσο, φέρνουν στο προσκήνιο κάτι περισσότερο από το νεανικό ενθουσιασμό. Αυτοί οι νέοι άνθρωποι εισάγουν επίσης συνεχώς φρέσκες και νέες ιδέες, οι οποίες είναι –τουλάχιστον για μένα– ένας λόγος να μη χάνουμε την ελπίδα και ένα σημάδι ότι ο παλαιστινιακός αγώνας δεν έχει τελειώσει ακόμα. Μια επικεντρωμένη εξέταση των δραστηριοτήτων και των ιδεών θα μπορούσε να μας βοηθήσει να αξιολογήσουμε με μεγαλύτερη σαφήνεια την σημερινή κατάσταση του αγώνα για ελευθερία στην Παλαιστίνη και τις μελλοντικές του επιλογές.

Η παλαιστινιακή κοινωνία είναι μία από τις νεότερες στον κόσμο. Δεν είναι εύκολο να βρούμε στατιστικά στοιχεία για κάθε παλαιστινιακή κοινότητα του πλανήτη· ωστόσο, σε όσες έχουμε στατιστικά στοιχεία, φαίνεται ότι περίπου το 57% του πληθυσμού είναι κάτω των 24 ετών και το 80% κάτω των 30 ετών.1 Είναι πιθανό ότι και άλλες παλαιστινιακές κοινότητες έχουν περίπου παρόμοια ηλικιακή δομή.

Αυτοί είναι οι νέοι που θα ηγηθούν της παλαιστινιακής υπόθεσης στο μέλλον. Αυτό το άρθρο επιχειρεί να χαρτογραφήσει ορισμένες από τις δραστηριότητες και τις σχέσεις αυτών των νέων δυνάμεων, καθώς και να αποτιμήσει τις ιδεολογικές τάσεις, τις προσδοκίες και τις διαθέσεις αυτής της ομάδας Παλαιστινίων. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να μας πει αν αυτές οι νεανικές ωθήσεις, ενεργοποιώντας το απελευθερωτικό κίνημα στο σύνολό του, θα μπορέσουν να μας βγάλουν όλους από την παρούσα ζοφερή περίοδο, η οποία είναι μια από τις χειρότερες στην ιστορία της Παλαιστίνης.

Όπως και η υπόλοιπη παλαιστινιακή κοινωνία, η νεολαία ζει σε διαφορετικούς γεωπολιτικούς χώρους. Βέβαια, υπάρχουν φυσικές και συγκεκριμένες ατζέντες και προσδοκίες που καθορίζονται από την τοπικότητα κάθε τέτοιας ομάδας – αλλά υπάρχουν επίσης κοινοί στόχοι και ελπίδες που επηρεάζουν το παλαιστινιακό εθνικό κίνημα και τον απελευθερωτικό αγώνα.

Τα κατεχόμενα εδάφη

Ας ξεκινήσουμε πρώτα με τις πιο ιδιαίτερες καταστάσεις και τις ατζέντες ορισμένων ομάδων. Η πρώτη είναι οι νέοι που ζουν στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και στην πολιορκημένη Λωρίδα της Γάζας.

Μέρος των ανησυχιών και των φόβων αυτής της ομάδας νέων –όπως προκύπτει τόσο από πρόσφατες έρευνες όσο και από τη δική μου διαισθητική εντύπωση μετά από το μεγάλο χρονικό διάστημα που πέρασα εκεί– δεν διαφέρουν από το σύνολο του πληθυσμού στα κατεχόμενα εδάφη.2 Πρωταρχικό ρόλο σε αυτόν τον κατάλογο ανησυχιών παίζουν οι συνεχείς δοκιμασίες και τα βάσανα της διαβίωσης υπό ισραηλινή άμεση ή έμμεση κατοχή, οι οποίες περιλαμβάνουν παρενοχλήσεις από το στρατό, τους εποίκους και τη συνοριακή αστυνομία. Ιδιαίτερα ανησυχητικός είναι ο φόβος για συνεχιζόμενο αποκλεισμό, απαγόρευση κυκλοφορίας και φυλάκιση χωρίς δίκη.

Περισσότερο ιδιαίτερη στους νέους είναι η δυσαρέσκεια που προκαλεί η περαιτέρω περιθωριοποίησή τους στην πολιτική σφαίρα και η ανησυχητική αίσθηση της εκμετάλλευσης στην κοινωνική σφαίρα. Το Παλαιστινιακό Εθνικό Συμβούλιο υποβιβάζει την παλαιστινιακή νεολαία σε μια ασήμαντη παρουσία: μόλις τρία μέλη από τα 450 μέλη του Συμβουλίου προέρχονται από φοιτητικές ενώσεις.3

Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ισραηλινές δυνάμεις κατοχής στοχοποιούν τη νεολαία και ιδίως τα παιδιά. Οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι που σκοτώθηκαν πρόσφατα από τον κατοχικό στρατό είναι νέοι. Πρόκειται για μια γενιά που γεννήθηκε μέσα στη γεωγραφία της καταστροφής που δημιούργησε το Ισραήλ, με ολέθριες επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική της ευεξία. Διαπλάστηκαν αντιστεκόμενοι σε αυτή την πραγματικότητα, διαμορφώνοντας τον πολιτικό τους προσανατολισμό.

Υπάρχει επίσης μια διαδεδομένη υποψία ότι η γραφειοκρατία, ο νεποτισμός και η διαφθορά εμποδίζουν τους νέους να εισέλθουν στις περιορισμένες επαγγελματικές ευκαιρίες που προσφέρει η κατοχή. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το επίπεδο απόγνωσης μεταξύ ορισμένων τμημάτων της νέας γενιάς είναι υψηλότερο στα κατεχόμενα εδάφη από οπουδήποτε αλλού στην ιστορική Παλαιστίνη ή στο εξωτερικό. Ωστόσο, όπως θα σημειώσω, υπάρχουν παντού κινήματα νεολαίας που αγωνίζονται ενάντια στην κατοχή στη δική τους περιοχή και επίσης από κοινού για μια διαφορετική Παλαιστίνη.

Όπως και στους νεαρούς Παλαιστίνιους στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Συρίας και σε ορισμένους στους προσφυγικούς καταυλισμούς του Λιβάνου, ο υπαρξιακός φόβος για τη ζωή των ίδιων και της οικογένειάς τους παίζει κυρίαρχο ρόλο, επισκιάζοντας συχνά τα οράματα για το μέλλον. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορεί κανείς να γενικεύσει υπερβολικά. Υπάρχουν, όπως θα δείξω, απίστευτες πρωτοβουλίες που συνδυάζουν τους υπαρξιακούς καθημερινούς αγώνες των νεαρών Παλαιστινίων με μια πιο στρατηγική προοπτική: οραματίζονται ένα καλύτερο και διαφορετικό μέλλον.

Άλλες ανησυχίες μοιράζονται οι Παλαιστίνιοι νέοι όπου κι αν βρίσκονται. Μια τέτοια ανησυχία είναι η συνεχιζόμενη διαίρεση μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς, η οποία προβληματίζει πολλούς νεότερους Παλαιστίνιους. Δεν υπάρχει πλέον μεγάλος θαυμασμός για καμία από τις δύο, αλλά υπάρχει αναγνώριση του ιστορικού τους ρόλου και της σημερινής τους σημασίας για τη συνέχιση ή τη διακοπή του αγώνα για ελευθερία. Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει τίποτα στη στάση απέναντι στην Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) που να υποδηλώνει οποιονδήποτε θαυμασμό. Αυτό φάνηκε από μια πρόσφατη έρευνα της BADIL, μιας παλαιστινιακής μη κυβερνητικής οργάνωσης (ΜΚΟ)· υπάρχει συναίνεση μεταξύ των νέων ότι η ΠΑ είναι ένα διεφθαρμένο σώμα και ένα εμπόδιο στη μαζική κινητοποίηση.4 Ωστόσο, η έρευνα της BADIL έδειξε επίσης ότι υπάρχει συνειδητοποίηση ότι, προς το παρόν, η ΠΑ δεν μπορεί να διαλυθεί από τα κάτω. Όπως σημείωσε το ερευνητικό κέντρο Arab World for Research and Development, αναγνωρίζεται ότι η ΠΑ «τρέφει εκατομμύρια Παλαιστίνιους».5 Υπάρχει ο φόβος ότι η διάλυση της ΠΑ θα οδηγούσε σε πλήρη κατοχή, και αυτό έχει αποτρέψει τους νέους από το να υποστηρίξουν κάτι τέτοιο ως στρατηγική. Το 2021, αν και δεν υπάρχει ακόμη ολοκληρωμένη έρευνα, φαίνεται ότι κανείς δεν είναι σίγουρος αν ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι το χειρότερο σενάριο.

Είτε στα κατεχόμενα εδάφη, είτε στο Ισραήλ είτε στον υπόλοιπο κόσμο, υπάρχει μια απογοήτευση για την υποτίμηση των δυνατοτήτων των νέων από την παλαιστινιακή πολιτική ελίτ. Οι νέοι ακτιβιστές μάς υπενθυμίζουν συνεχώς ότι οι ιδρυτές του παλαιστινιακού εθνικού κινήματος ήταν οι ίδιοι νέοι όταν ξεκίνησαν τη δραστηριότητά τους.

Η κληρονομιά της πρώτης Ιντιφάντα

Για την παλαιστινιακή νεολαία στα κατεχόμενα εδάφη, το διαμορφωτικό γεγονός που φωτίζει τις επιλογές τους για το μέλλον είναι η Πρώτη Ιντιφάντα του 1987. Σε εκείνη την εξέγερση οι νέοι ήρθαν στο φως της δημοσιότητας λόγω του κεντρικού ρόλου που διαδραμάτισαν. Οι νέοι ήταν μέρος της Ενιαίας Εθνικής Ηγεσίας της εξέγερσης και αυτή η συμμετοχή συνέβαλε τα μέγιστα στην αίσθηση της σημασίας και της συνοχής τους.

Η νεολαία στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας διεξήγαγε αυτό που φαινόταν σε πολλούς στη Δύση ως το είδος της ειρηνικής και άοπλης αντίστασης που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν, αμφισβητώντας με επιτυχία την ισραηλινή απεικόνιση του παλαιστινιακού αγώνα ως πράξη τρομοκρατίας. Στα μάτια των Παλαιστινίων σε όλο τον κόσμο, η νεολαία πρωτοστάτησε σε μια δημοκρατική, εξισωτική και μαζική λαϊκή αντίσταση. Αυτός ήταν ένας τρόπος πολιτικής δράσης που είχε εμφανιστεί και στο παρελθόν, κατά την περίοδο της Εντολής, αλλά στη συνέχεια είχε αντικατασταθεί από τον ανταρτοπόλεμο μεταξύ 1948 και 1982. Η ανάμνηση της συμμετοχής των νέων στην Ιντιφάντα εξακολουθεί να εμψυχώνει τους νέους, ιδίως τους φοιτητές, επειδή αντιπροσωπεύει μια εποχή κατά την οποία μπορούσαν να ενθουσιάσουν ένα τεράστιο κοινό πίσω τους -όχι μόνο εμπνέοντας δράση επί τόπου, αλλά και λειτουργώντας ως πολιτική πυξίδα για το μέλλον. Ανάμεσα σε πολλούς από αυτούς τους νέους υπάρχει πλέον μια αυξανόμενη αναγνώριση ότι τα επιτεύγματα της Πρώτης Ιντιφάντα χάθηκαν από την «ειρηνευτική διαδικασία» του Όσλο, η οποία ξεκίνησε το 1993. Παρόλα αυτά, αισθάνονται ότι η εξέγερση άφησε μια διαρκή κληρονομιά ενθάρρυνσης.

Πράγματι, η κληρονομιά της Πρώτης Ιντιφάντα είναι ευρέως αναγνωρίσιμη. Έδειξε τη δύναμη της δράσης της βάσης στις γειτονιές και τα στρατόπεδα, με γνώμονα την άμεση δημοκρατική λήψη αποφάσεων, ενώ παράλληλα εξάλειψε αυτό που θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει «ιδεολογικά θεάματα». Αυτά τα χαρακτηριστικά εξηγούν γιατί, παρά την ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ μιας άοπλης κοινωνίας και του ισχυρότερου στρατού στην περιοχή, η εξέγερση διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια.6

Η πρωτοβουλία «χωρίς ανοησίες»

Αυτές οι νεανικές φωνές εξαφανίστηκαν με πολλούς τρόπους κατά τη διάρκεια της επόμενης, πιο στρατιωτικοποιημένης, Ιντιφάντα. Από πολλές απόψεις, η δεύτερη Ιντιφάντα αποτέλεσε σημείο καμπής στη δραστηριότητα των νέων, εντός και εκτός της ιστορικής Παλαιστίνης. Η εξέγερση έφερε στο προσκήνιο την παραλυτική διάσπαση μεταξύ της Φάταχ και της Χαμάς, και αυτό με τη σειρά του γέννησε έναν νεανικό ακτιβισμό που προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί από αυτή τη δηλητηριώδη διάσπαση. Οι νεαροί Παλαιστίνιοι στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη ονόμασαν αυτή την κίνηση ως «πρωτοβουλία χωρίς ανοησίες», και από πολλές απόψεις η πρωτοβουλία αυτή συνεχίζεται και σήμερα, αναζητώντας μια εναλλακτική πορεία προς το μέλλον. Αυτή η ενέργεια διοχετεύτηκε στην κοινωνία των πολιτών, είτε με τη μορφή ΜΚΟ είτε με τη μορφή ενώσεων νέων, οι οποίες συγκεντρώθηκαν υπό την ομπρέλα μιας οργάνωσης που ονομάστηκε Ανεξάρτητο Κίνημα Νέων7.

Η πρωτοβουλία αυτή εξελίχθηκε σε ένα λαϊκό κίνημα αντίστασης που έκανε ισχυρή παρέμβαση από το 2003 εν μέσω γεγονότων-ορόσημων, όπως ο αγώνας ενάντια στο τείχος του απαρτχάιντ, οι ισραηλινές επιθέσεις στη Λωρίδα της Γάζας και η Αραβική Άνοιξη. Κορυφώθηκε με ένα θαρραλέο και λαϊκό κίνημα αντίστασης, τη Μεγάλη Πορεία της Επιστροφής, στους φράχτες της Λωρίδας της Γάζας το 2018. Πιο πρόσφατα, μετεξελίχθηκε σε τοπικά κινήματα νεολαίας. Πολλά από αυτά έχουν τις δικές τους ιστοσελίδες και σελίδες στο Facebook και συμμετέχουν στην αντίσταση στην ισραηλινή προσπάθεια εθνοκάθαρσης μεγάλων τμημάτων της περιοχής C της Δυτικής Όχθης. Μια τέτοια ομάδα, για παράδειγμα, δραστηριοποιείται στο Μασάφερ Γιάτα (η λοφώδης περιοχή νότια της Χεβρώνας). Στην περιοχή αυτή εδώ και χρόνια, ο στρατός και οι έποικοι παρενοχλούν τον τοπικό πληθυσμό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό έχει οδηγήσει στην αναγκαστική εκδίωξη αγροτών. Οι νέοι έχουν επανεγκαταστήσει αυτά τα χωριά που εκδιώχθηκαν, ώστε οι αγρότες να μπορέσουν να επιστρέψουν, και παρέχουν συνοδεία για τα παιδιά και τους αγρότες που αντιμετωπίζουν καθημερινά επιθέσεις από Ισραηλινούς εποίκους στο δρόμο προς τα σχολεία και τα χωράφια τους.8

Αυτό το λαϊκό κίνημα διαμαρτυρίας και αντίστασης δεν στρέφεται μόνο κατά της κατοχής, αλλά και κατά της κακοδιαχείρισης της εξουσίας, των πόρων και των κρατικών κονδυλίων. Το κίνημα προφυλάσσει από σημάδια και χειρονομίες κανονικοποίησης που μπορούν να διαιωνίσουν την κατοχή και να της προσδώσουν νομιμότητα. Αυτό δεν είναι νέο φαινόμενο, ήδη από την Πρώτη Ιντιφάντα, η νεολαία καταπολεμούσε την κόπωση που ένιωθαν ορισμένα μέλη της παλαιότερης γενιάς, τα οποία έμοιαζαν να έχουν συμβιβαστεί με την κατοχή και να την αποδέχονται ως ένα τετελεσμένο γεγονός που δεν μπορεί να αλλάξει.

Ως εκ τούτου, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί νέοι θα ήθελαν να αναπαραστήσουν την Πρώτη Ιντιφάντα. Πράγματι, η ζοφερή πραγματικότητα που αποτέλεσε το κίνητρο για την Ιντιφάντα, επανήλθε μετά το Όσλο, και από πολλές απόψεις είναι μια πολύ χειρότερη εκδοχή της. Η οικονομική κατάσταση σήμερα είναι σίγουρα χειρότερη, με τις ρίζες της στην ισραηλινή πολιτική των οδοφραγμάτων, των σωματικών ερευνών, των εκτοπίσεων, της κατεδάφισης σπιτιών, του διαχωρισμού των οικογενειών και της κράτησης χωρίς δίκη. Αυτός είναι μόνο ένας μερικός κατάλογος από το ρεπερτόριο των καταχρήσεων που η κατοχή επιφυλάσσει στους Παλαιστίνιους.

Είναι σαφές ότι, όπως και στο παρελθόν, το Ισραήλ συνεχίζει να ενεργεί με ιδιαίτερη βιαιότητα εναντίον μη βίαιων παλαιστινιακών ατόμων και κινημάτων. Ως εκ τούτου, ένα νέο κύμα τέτοιων διαμαρτυριών θα αντιμετωπιστεί με μια ακόμη πιο ανάλγητη και απάνθρωπη απάντηση. Κάποιοι εξακολουθούν να υποστηρίζουν την προσφυγή για άλλη μια φορά στην ένοπλη αντίσταση, όπως επιχειρήθηκε από τη Φατάχ και τη Χαμάς κατά τη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα, αλλά αυτός ο τρόπος δράσης δημιουργεί επίσης μια σκληρή ισραηλινή απάντηση. Στην περίπτωση της Λωρίδας της Γάζας, η απάντηση αυτή αγγίζει τα όρια της εφαρμογής πολιτικών γενοκτονίας.

Δεν υπάρχει ένα και μοναδικό όραμα για την παλαιστινιακή νεολαία. Πολλά εξαρτώνται από το πού βρίσκεται κανείς. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά και διαφορετικές επισημάνσεις στα ίδια σημεία. Η νεολαία στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και στην πολιορκημένη Λωρίδα της Γάζας παρακινείται από τις ανησυχίες για το συνεχιζόμενο πολιτικό ρήγμα μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς. Η εστίαση εξακολουθεί να είναι στο τέλος της κατοχής, αλλά, σε αντίθεση με την παλαιότερη γενιά, αυτό συνδέεται πολύ περισσότερο με την πλήρη απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Οι νέοι πιστεύουν ότι αν οι απόψεις και οι σκέψεις τους λαμβάνονταν υπόψη, θα μπορούσε να τερματιστεί η διχαστική ιδεολογική διχόνοια μεταξύ των κύριων πολιτικών μπλοκ. Είναι πεπεισμένοι ότι αυτή η ενότητα θα έπαιζε καθοριστικό ρόλο στον τερματισμό της ισραηλινής κατοχής και στην απόκτηση της ελευθερίας για την Παλαιστίνη στο σύνολό της. Παρά την περιθωριοποίησή τους (και ενίοτε ακόμη και την καταπίεσή τους) από τους ηγέτες τους, συνεχίζουν να διεκδικούν ένα βήμα στην πολιτική τόσο από τα πάνω όσο και από τα κάτω. Είναι ανυποχώρητοι για το δικαίωμά τους να συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων που θα καθορίσουν το μέλλον της πατρίδας τους.

Οι «48 Άραβες»: η παλαιστινιακή μειονότητα στο Ισραήλ

Η Δεύτερη Ιντιφάντα έπαιξε διαφορετικό ρόλο στην πολιτική ζωή της παλαιστινιακής νεολαίας εντός του Ισραήλ, εντείνοντας τον νεανικό ακτιβισμό εντός της κοινωνίας των πολιτών. Βιβλία όπως των Dan Rabinowitz και Khawla Abu-Baker, Coffins on Our Shoulders: The Experience of the Palestinian Citizens of Israel [Φέρετρα στους ώμους μας: Η εμπειρία των Παλαιστινίων πολιτών του Ισραήλ], εγκωμίασαν τους νεαρούς ακτιβιστές ως την περήφανη γενιά, ακόμη και σε βαθμό που υποτίμησαν και παρέβλεψαν τις θυσίες και τις επιτυχίες της παλαιότερης γενιάς των Παλαιστινίων στο Ισραήλ μεταξύ 1948 και 2000.9 Αυτό συμβάδιζε με την επέκταση των ΜΚΟ και της κοινωνίας των πολιτών στο σύνολό της, η οποία προωθήθηκε από την ενθουσιώδη δραστηριότητα των νέων. Και εδώ, οι καθιερωμένες πολιτικές δυνάμεις της κοινότητας –τα αραβικά κόμματα στην ισραηλινή Κνεσέτ– έγιναν σεβαστές από τη νεολαία, αλλά και επικρίθηκαν για έλλειψη ενότητας. Αυτό άλλαξε κάπως τα τελευταία χρόνια με τη δημιουργία της Κοινής Λίστας, η οποία περιλαμβάνει όλα τα παλαιστινιακά πολιτικά κόμματα στο Ισραήλ. Αρκετοί νεότεροι πολιτικοί μπήκαν στη λίστα, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής της, Άιμαν Οντάχ.

Πιο σημαντική για το παρόν άρθρο, ωστόσο, είναι η αυξανόμενη δραστηριότητα της νεολαίας που προσανατολίζεται προς τη λύση του ενός κράτους, προσβλέποντας στρατηγικά στην εκστρατεία BDS και υποστηρίζοντας σθεναρά το παλαιστινιακό δικαίωμα επιστροφής. Αυτού του είδους η δραστηριότητα προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις ισραηλινές πολιτικές που αποσκοπούν στην αποϊθαγενοποίηση των Παλαιστινίων εντός του Ισραήλ και στην παρουσίασή τους ως ξένων στην πατρίδα τους.

Ένα πολύ σημαντικό μέρος του αγώνα, το οποίο επηρεάζει τις προσδοκίες και τα οράματα της τοπικής νεολαίας για το μέλλον, είναι τα πολιτιστικά έργα που υπερασπίζονται την ιστορική μνήμη της Νάκμπα. Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν ανακατασκευές των χωριών που καταστράφηκαν κατά τη Νάκμπα, δείχνοντας πώς ήταν πριν από το 1948 και απεικονίζοντας πώς θα μπορούσαν να είναι μετά την επιστροφή των προσφύγων. Τα προγράμματα αυτά οδήγησαν ακόμη και σε μια μικρή ομάδα νέων που δημιούργησαν μια πραγματικά φυσική παρουσία σε έναν από τους κατεστραμμένους τόπους.10

Αυτοί οι νεαροί ακτιβιστές κρατούν ζωντανή τη μνήμη της Νάκμπα. Γι’ αυτούς και τόσους άλλους Παλαιστίνιους, αυτό που ζουν είναι η «αλ-Νάκμπα αλ-Μουσταμέρα», η συνεχιζόμενη Νάκμπα. Αυτή η έννοια απηχεί το κρίσιμο σημείο που διατύπωσε ο αείμνηστος ανθρωπολόγος Patrick Wolfe σχετικά με την αποικιοκρατία των εποίκων: δεν πρόκειται για ένα γεγονός αλλά για μια δομή. Οι ισραηλινές πολιτικές απέναντι στους Παλαιστίνιους στο παρελθόν και στο παρόν διαμορφώνονται από την εποικιστική-αποικιακή ιδεολογία του σιωνισμού, και η μη ολοκλήρωση της εθνοκάθαρσης του 1948 διαμορφώνει έκτοτε τις ισραηλινές πολιτικές απέναντι στους Παλαιστίνιους. Οι νέοι Παλαιστίνιοι επικεντρώνονται τώρα στην αντιμετώπιση αυτών των πολιτικών απαιτώντας τη διόρθωση των εγκλημάτων του Ισραήλ στο παρελθόν, καθώς και την κατάργηση της τρέχουσας ατζέντας καταπίεσης σε όλη την ιστορική Παλαιστίνη.11

Ο εορτασμός της Νάκμπα από την παλαιστινιακή νεολαία είναι πλέον μια ετήσια δραστηριότητα- κάθε χρόνο, χιλιάδες συμμετέχουν σε μια πορεία επιστροφής σε ένα από τα πολλά χωριά που καταστράφηκαν το 1948. Συμμετέχουν όλοι οι Παλαιστίνιοι πολιτικοί και έχει γίνει επίκεντρο πολιτιστικού, αλλά και πολιτικού αγώνα ενάντια στον ισραηλινό νόμο του 2011 για τη Νάκμπα, ο οποίος εμποδίζει τη δημόσια χρηματοδότηση οποιουδήποτε μνημονεύει τα γεγονότα του 1948 ως Νάκμπα. Η ετήσια αυτή πορεία ξεκίνησε από εσωτερικούς Παλαιστίνιους πρόσφυγες μετά την αποτυχία της Διάσκεψης της Μαδρίτης του 1991 να θέσει το ζήτημα των προσφύγων. Το 1995 ιδρύθηκε η Ένωση για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των εσωτερικά εκτοπισμένων στο Ισραήλ, η οποία διοργανώνει ετήσια πορεία επιστροφής σε διαφορετικό χωριό στις 15 Μαΐου, θέτοντας το ζήτημα στην ατζέντα της ισραηλινής κοινής γνώμης.

Στον κόσμο στον οποίο ζουν -μεταξύ ισραηλινής υπηκοότητας και παλαιστινιακής εθνικότητας- η αυτόχθονη διάσταση αυτής της ετήσιας εκδήλωσης μνήμης βοηθά να καθοριστεί ο ρόλος τους τόσο στο Ισραήλ όσο και στην παλαιστινιακή κοινότητα. Για έναν ακριβέστερο ορισμό του ποιοι είναι βοηθούνται από τη σιωνιστική, ιδίως τη φιλελεύθερη σιωνιστική, αντίρρηση στα πολιτιστικά σχέδια μνήμης τους. Ένας από τους γκουρού του φιλελεύθερου σιωνισμού, ο καθηγητής Σλόμο Αβινέρι, επέκρινε την εκδήλωση μνήμης ως πράξη απονομιμοποίησης εναντίον του κράτους του Ισραήλ, θεωρώντας ότι εκφράζει μια κρυφή επιθυμία να παγιωθεί ένα ισχυρότερο εθνικό κίνημα για τους Παλαιστίνιους πολίτες ως θεμέλιο για την οικοδόμηση έθνους σε όλη την ιστορική Παλαιστίνη.12 Η κριτική του Αβινέρι αποκαλύπτει πόσο μικρές είναι οι διαφορές μεταξύ όλων των σιωνιστικών πολιτικών ρευμάτων στο Ισραήλ όταν πρόκειται για τα νόμιμα δικαιώματα των Παλαιστινίων. Η εθνοκάθαρση του 1948 αμφισβητείται εξίσου από την ισραηλινή «αριστερά» και τη «δεξιά». Αν αυτή η άρνηση συνεχιστεί και δεν αντικατασταθεί από την αναγνώριση της ευθύνης του Ισραήλ για το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε το 1948 και επιδεινώνεται έκτοτε, δεν υπάρχει καμία βάση για οποιαδήποτε ουσιαστική συμφιλίωση στο μέλλον.

Ένα σημαντικό ίδρυμα από αυτή την άποψη είναι η Μάντα αλ-Κάρμελ, που ιδρύθηκε από τον συγγραφέα και φιλόσοφο ’Άζμι Μπισάρα. Πρόκειται για το μοναδικό ίδρυμα που έχει παράσχει στους νέους Παλαιστίνιους διανοούμενους ένα χώρο για ελεύθερη συζήτηση σχετικά με την ιστορία τους και τις σημερινές συνθήκες: μια συζήτηση που είναι αδύνατη μέσα στο ισραηλινό ακαδημαϊκό κατεστημένο. Υπάρχει ένα τεράστιο ανθρώπινο και πνευματικό κεφάλαιο στην παλαιστινιακή κοινότητα του Ισραήλ. Μόλις αυτή η κοινότητα διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην παλαιστινιακή πολιτική γενικότερα -ένα ρόλο που τόσο το Ισραήλ όσο και η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης αρνούνται-, αυτό το δυναμικό θα ενισχύσει το κίνημα για ελευθερία και δικαιοσύνη.

Δεν υπάρχουν πολλές κατάλληλες έρευνες για τη στάση της νέας γενιάς απέναντι σε μια μελλοντική λύση. Παρόλα αυτά, τα στοιχεία υποδηλώνουν μια συνεχή μετατόπιση από την υποστήριξη της λύσης των δύο κρατών προς την υποστήριξη της λύσης του ενός κράτους. Πρόσφατα εμφανίστηκαν νέες πρωτοβουλίες γύρω από αυτή την ιδέα. Η πιο αξιοσημείωτη από αυτές είναι η εκστρατεία «Ένα Δημοκρατικό Κράτος».13 Η εκστρατεία αυτή θα γίνει τελικά ένα λαϊκό κίνημα όταν οι τελευταίοι οπαδοί της λύσης των δύο κρατών παραδεχτούν την ήττα τους και εγκαταλείψουν την ιδέα. Τέτοια ιδεολογικά κενά δεν μένουν ποτέ ακάλυπτα, όπως μας δίδαξε ο Καρλ Μαρξ.

Τέλος, η συγκεκριμένη ομάδα νέων Παλαιστινίων θέτει τη σημασία της ατζέντας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δίπλα σε εκείνη της εθνικής ατζέντας. Ως εκ τούτου, ένα παλαιστινιακό κράτος ή η πλήρης παλαιστινιακή κυριαρχία είναι, στα μάτια τους, εξίσου σημαντικά με την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ισότητα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολιτικοί όπως ο Τζέρεμι Κόρμπιν και ο Μπέρνι Σάντερς χαίρουν μεγάλης εκτίμησης από αυτούς. Ορισμένοι Παλαιστίνιοι βουλευτές της Κνεσέτ αντανακλούν αυτά τα ιδανικά- ωστόσο, είναι επίσης σχεδόν θρησκευτικά αφοσιωμένοι στη λύση των δύο κρατών, σε αντίθεση με τα μέλη της βάσης τους και τα νεότερα μέλη της κοινωνίας των πολιτών.

Αυτό το όραμα, με μεγάλη έμφαση στο δικαίωμα της επιστροφής, βρίσκει επίσης απήχηση στους νέους Παλαιστίνιους στους προσφυγικούς καταυλισμούς έξω από το Ισραήλ και τα κατεχόμενα εδάφη –μερικοί από τους οποίους έγιναν πρόσφυγες και πάλι στην Ευρώπη από το 2012– και στις πιο παλιές κοινότητες των εξόριστων.

Οι κοινότητες προσφύγων και εξόριστων

Η σιωνιστική ηγεσία προέβλεπε ότι οι πρόσφυγες είτε θα πέθαιναν είτε θα ξεχνούσαν τη Νάκμπα. Το όνειρο αυτό δεν επαληθεύτηκε. Αντιθέτως, παρά τις προσπάθειες του Ισραήλ να διαιρέσει και να εξαλείψει την παλαιστινιακή κοινωνία, ο λαός της δεν εγκατέλειψε τα δικαιώματά του. Αντίθετα, συνεχίζουν σταθερά να αντιμετωπίζουν τις πολιτικές εκδίωξης του Ισραήλ.

Μια δεύτερη έρευνα της BADIL δείχνει με σαφήνεια ότι η τρίτη και η τέταρτη γενιά Παλαιστίνιων προσφύγων δεν «ξέχασαν» την προσήλωσή τους στην Παλαιστίνη. Η έρευνα διεξήχθη στις επτά περιοχές όπου διαμένει η πλειονότητα των Παλαιστινίων: Ισραήλ, Δυτική Όχθη, Λωρίδα της Γάζας, Ανατολική Ιερουσαλήμ, Ιορδανία, Συρία και Λίβανο. Πραγματοποιήθηκε μεταξύ Παλαιστίνιων νέων ηλικίας μεταξύ 15 και 19 ετών. Τα ευρήματα της έρευνας καταδεικνύουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων θεωρούν τους εαυτούς τους Παλαιστίνιους. Όπως αναφέρεται στην έρευνα, «η σημασία αυτής της πλειοψηφίας μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο αν λάβουμε υπόψη ότι οι κοινότητες αυτές γεννήθηκαν σε αναγκαστική εξορία και δεν πάτησαν ποτέ το πόδι τους στην Παλαιστίνη – καθώς αυτό απαγορεύεται από το Ισραήλ». Τα αποτελέσματα της έρευνας απεικονίζουν μοτίβα ενιαίας παλαιστινιακής ταυτότητας παρά τις προσπάθειες του Ισραήλ να βλάψει ανεπανόρθωτα τον κοινωνικό τους ιστό μέσω του γεωπολιτικού κατακερματισμού.

Επιπλέον, η έρευνα καταδεικνύει ότι οι Παλαιστίνιοι νέοι σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές έχουν παρόμοιες απόψεις για την ταυτότητά τους και το μέλλον. Το να είσαι Παλαιστίνιος δεν είναι απλώς θέμα ταυτότητας, αλλά δέσμευση στον αγώνα για την πλήρη απελευθέρωση της Παλαιστίνης.14 Η έρευνα αυτή, που διεξήχθη το 2012, επιβεβαιώνεται από πρόσφατη έρευνα σχετικά με το ζήτημα. Η επιθυμία για μια λύση βασισμένη στο συνδυασμό του δικαιώματος επιστροφής με την εγκαθίδρυση ενός δημοκρατικού κράτους σε όλη την ιστορική Παλαιστίνη φαίνεται ακόμη πιο ξεκάθαρα όταν εξετάζει κανείς τις απόψεις των νέων μεταξύ των παλαιστινιακών κοινοτήτων της εξορίας.

Σε όλο τον κόσμο, αυτή η νεολαία οργανώνεται σε παλαιστινιακούς συλλόγους στις πανεπιστημιουπόλεις και σε κινήματα που περιλαμβάνουν όλα τα κοινωνικά στρώματα. Η δραστηριότητά τους είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή στις ΗΠΑ, όπου οργανώνουν ακούραστα εκδηλώσεις σε πανεπιστήμια, λέσχες, εκκλησίες και τζαμιά, μεταξύ άλλων. Έχουν μικρή πρόσβαση στις πλατφόρμες των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης, αλλά, από την άλλη, οι νέοι δεν είναι ιδιαίτερα ένθερμοι καταναλωτές αυτών των μέσων ενημέρωσης και ούτε τα εμπιστεύονται.

Μια μετα-οργάνωση για αυτή τη δραστηριότητα είναι το Κίνημα Παλαιστινιακής Νεολαίας (PYM / Palestine Youth Movement), το οποίο εκπροσωπεί ιδιαίτερα τους νεαρούς Παλαιστίνιους στις ΗΠΑ. Το PYM αυτοπροσδιορίζεται ως «ένα διακρατικό, ανεξάρτητο, λαϊκό κίνημα νέων Παλαιστινίων στην Παλαιστίνη και στην εξορία παγκοσμίως».15 Αρνείται να έχει σαφή ιδεολογικό χρωματισμό αριστεράς και δεξιάς, διαφοροποιώντας το από τα πολιτικά ρεύματα της δεκαετίας του 1970 στο πλαίσιο του παλαιστινιακού απελευθερωτικού κινήματος, όταν το καθένα είχε τους διεθνείς ιδεολογικούς συμμάχους του. Το PYM διευκρινίζει:

«Ανεξάρτητα από τα διαφορετικά πολιτικά, πολιτιστικά και κοινωνικά μας υπόβαθρα, προσπαθούμε να αναβιώσουμε μια παράδοση πλουραλιστικής δέσμευσης απέναντι στον σκοπό μας για να εξασφαλίσουμε ένα καλύτερο μέλλον, που θα χαρακτηρίζεται από ελευθερία και δικαιοσύνη σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο για εμάς και τις επόμενες γενιές.»

Αυτό ταιριάζει με την ατζέντα αρκετών νέων που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο από το 2008, από εκείνους που συμμετείχαν στην Αραβική Άνοιξη μέχρι τους διαδηλωτές των Gilets Jaunes («κίτρινα γιλέκα») στη Γαλλία. Πρόκειται για μια θέση που απηχεί σοσιαλιστικές και αριστερές ιδέες. Ωστόσο, όπως έχω σημειώσει και στο παρελθόν, η παραδοσιακή αριστερά και όσοι σαν εμένα ταυτίζονται πλήρως μαζί της πρέπει να επαναπροσδιορίσουν την ουσία της σοσιαλιστικής στάσης. Πρέπει να είναι οικουμενική, όχι ευρωκεντρική, και πρέπει να συνδυάζει τις παλιές καλές αξίες με τις νέες προοπτικές και προσδοκίες της νέας γενιάς. Για παράδειγμα, ένα σημαντικό ζήτημα –το οποίο αξίζει ένα ολόκληρο άρθρο από μόνο του– είναι η στάση απέναντι στο Ισλάμ ως πολιτισμό, και όχι απλώς ως θρησκεία, στη Μέση Ανατολή, και πώς αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος μιας κοσμοθεωρίας που μπορεί να είναι κατάλληλη και ισχυρή για την αναπαραγωγή μιας επαναστατικής συμμαχίας στην περιοχή. Ένα άλλο ζήτημα είναι ο φόβος της πλήρους υιοθέτησης της λύσης ενός ενιαίου, δημοκρατικού κράτους μεταξύ των καθιερωμένων αριστερών πολιτικών οργανώσεων, όπως το Εργατικό Κόμμα, η TUC και η προοδευτική πτέρυγα του Δημοκρατικού Κόμματος.

Το PYM αντιπροσωπεύει μια νέα συμμαχία ταυτοτικού προσδιορισμού που έχει πρόσφατα δημιουργηθεί μεταξύ των Παλαιστινίων και ανάλογων αγώνων σε όλο τον κόσμο, καθώς και με τους αγώνες που χαρακτήρισαν την Αραβική Άνοιξη. Όπως αναφέρει η ιστοσελίδα του, ο ακτιβισμός του PYM είναι «βαθιά ριζωμένος στο αραβικό περιφερειακό πλαίσιο, το οποίο πρέπει να απελευθερωθεί από τη νεοαποικιοκρατία προκειμένου η πλήρης απελευθέρωση της Παλαιστίνης να γίνει απτή πραγματικότητα».

Όπως και οι αντίστοιχες ομάδες άλλων παλαιστινιακών ομάδων, το PYM παρακινείται από την ισχυρή πεποίθηση ότι η νεολαία μπορεί να επαναδραστηριοποιήσει το εθνικό κίνημα στο σύνολό του και να προωθήσει τον αγώνα για την απελευθέρωση. Το PYM αισθάνεται ότι το πλεονέκτημά του είναι η διατύπωση ενός σαφούς τελικού στόχου: ένα κοινό όραμα για μια απελευθερωμένη και δημοκρατική Παλαιστίνη. Είναι εξοικειωμένο με τη θεωρία και την πρακτική του κοινωνικού κινήματος, δουλεύοντας με επαγγελματικό τρόπο για να ενθαρρύνει τους νέους και να τους προετοιμάσει να επεκτείνουν τον αγώνα στις ΗΠΑ. Η εκπαίδευση, τα εργαστήρια, τα συνέδρια, οι διαδηλώσεις και οι καμπάνιες είναι το ψωμί και το βούτυρο του, μέσω των οποίων εξασφαλίζει μια συνεχή παρουσία στη δημόσια σκέψη και στους δημόσιους χώρους. Ο χρόνος θα δείξει πόσο επιτυχημένο είναι, αλλά φαίνεται ότι έχει ανοίξει το δρόμο για μια ευρεία υποστήριξη της αμερικανικής νεολαίας στον παλαιστινιακό αγώνα.

Η ηλεκτρονική Ιντιφάντα

Τόσο η νεολαία σε διάφορες περιοχές της ιστορικής Παλαιστίνης όσο και οι νέοι στο εξωτερικό είναι φανατικοί χρήστες του διαδικτύου, και εκεί συζητούνται οι ιδέες και διατυπώνονται σε ένα πρόγραμμα δράσης και ένα όραμα για το μέλλον. Το PYM έχει μια εντυπωσιακή παρουσία στο διαδίκτυο, και αυτό ισχύει επίσης για πολλά παλαιστινιακά κινήματα νεολαίας. Έχω ήδη αναφέρει μερικά από αυτά: τη νεολαία στη Χεβρώνα, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μέσα στο Ισραήλ και τις διάφορες επιτροπές νεολαίας στους προσφυγικούς καταυλισμούς. Μια ξεκάθαρη συζήτηση για το μέλλον αποκαλύπτεται όταν κανείς εξετάζει προσεκτικά την κυκλοφορία πληροφοριών μέσα και μεταξύ αυτών των διαφόρων ιστότοπων. Αναφέρονται στην Παλαιστίνη ως «ιστορική Παλαιστίνη» και βλέπουν τη χώρα στο σύνολό της ως κατεχόμενη και αποικιοκρατούμενη- βλέπουν τη δυνατότητα απελευθέρωσής της μέσω της λαϊκής αντίστασης με εξωτερική βοήθεια από εκστρατείες όπως το BDS. Αυτός είναι ένας νέος τρόπος αντίστασης που αποτυπώνεται τόσο έξοχα από έναν από τους κύριους τόπους αυτής της δραστηριότητας, τον ιστότοπο Electronic Intifada.

Αυτή η παρουσία στο διαδίκτυο ξεπερνά τα φυσικά εμπόδια που, στο παρελθόν, έκαναν τον κατακερματισμό του παλαιστινιακού λαού το κύριο εμπόδιο για ενιαία δράση και όραμα. Ωστόσο, θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι υπάρχουν νέοι Παλαιστίνιοι στην κατεχόμενη περιοχή και σε κοινότητες προσφύγων που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο – ο κόσμος τους διαμορφώνεται λιγότερο από αυτόν τον κυβερνοδιάλογο και εξακολουθεί να ενημερώνεται έντονα από την καθημερινή πραγματικότητα του υπαρξιακού τους αγώνα. Μετά το ξέσπασμα της δεύτερης Ιντιφάντα και την πτώση του μέσου εισοδήματος των παλαιστινιακών νοικοκυριών που ζουν στα παλαιστινιακά εδάφη του 1967, παρατηρήθηκε απότομη αύξηση του αριθμού των Παλαιστινίων χρηστών του διαδικτύου, ιδίως των νέων, μέσω της συνδεσιμότητας σε σχολεία, πανεπιστήμια και καφετέριες. Στα πανεπιστήμια, οι διαδικτυακές μέθοδοι διδασκαλίας έπρεπε να αναπτυχθούν επειδή οι φοιτητές συχνά δεν μπορούν να φτάσουν στις πανεπιστημιουπόλεις τους λόγω των συνθηκών πολιορκίας.

Αυτή η πραγματικότητα, ωστόσο, αλλάζει συνεχώς. Ακόμα και πριν από την πανδημία του Covid-19, και πολύ περισσότερο υπό την επίδρασή της, υπήρξε μια έξαρση της χρήσης του διαδικτύου. Κυρίως πρόκειται για το εκπαιδευτικό σύστημα στα κατεχόμενα εδάφη και στο εσωτερικό του Ισραήλ. Το διαδίκτυο έχει γίνει το κύριο εργαλείο σύνδεσης μεταξύ καθηγητών και μαθητών, και έτσι έχει μετατραπεί σε μέσο έντονης πολιτικοποίησης και κυβερνοαντίστασης. Αντίστοιχα, η εξάπλωση των smartphones συνδέει συνεχώς όλο και περισσότερους νέους Παλαιστίνιους με το διαδίκτυο.

Οι Παλαιστίνιοι είναι σήμερα η μεγαλύτερη ομάδα χρηστών του διαδικτύου στον αραβικό κόσμο. Υπολογίζεται ότι πάνω από το ένα τέταρτο των Παλαιστινίων στα κατεχόμενα έχουν συνεχή πρόσβαση στο διαδίκτυο. Ο παλαιστινιακός ιστότοπος χαρακτηρίζεται κατά κύριο λόγο από έναν ενιαίο νεανικό πολιτικό λόγο για τον αγώνα και τους στόχους του. Όπως σημείωσε το 2007 ο Makram Khoury-Machool, από το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τη Μελέτη του Εξτρεμισμού, αυτό αποτελεί μέρος μιας «εθνικής ειρηνικής πολιτικής αντίστασης και είναι ένα από τα πιο κεντρικά στοιχεία της καθημερινής ζωής»16.

Συνολικά, η κοινή συνισταμένη του προσανατολισμού που προτάσσεται παντού από τη δραστηριότητα της παλαιστινιακής νεολαίας υποδεικνύει ένα σαφές όραμα για το μέλλον, χωρίς ακόμη να έχει οριστικοποιηθεί ο τρόπος υλοποίησής του.

Το όραμα είναι ένα δημοκρατικό κράτος στην Παλαιστίνη από τον Ιορδάνη ποταμό μέχρι τη Μεσόγειο, με διάλυση των σιωνιστικών θεσμών, επιστροφή των προσφύγων και ανάπτυξη μιας δημοκρατίας βασισμένης στην οικονομική και πολιτική ισότητα. Αυτό θα σήμαινε επίσης μια σαφή διαδικασία για τη διόρθωση των κακών του παρελθόντος μέσω της αναδιανομής της γης και άλλων μέσων παραγωγής μεταξύ της εβραϊκής κοινότητας των εποίκων και των γηγενών Παλαιστινίων. Υπάρχουν ακόμα χαλαρά νήματα που πρέπει να τραβηχτούν και να υφανθούν σε αυτό το μωσαϊκό μιας μελλοντικής Παλαιστίνης, αλλά ξεφεύγουν από το πλαίσιο αυτού του άρθρου. Το πιο σημαντικό από αυτά, το οποίο αξίζει να συζητηθεί περαιτέρω στο μέλλον, είναι η όλη έννοια του κοσμικού κράτους και το ερώτημα πώς η νεολαία που είναι πιστή στο πολιτικό Ισλάμ μπορεί να αποτελέσει μέρος αυτού του νέου κινήματος. Πολύ πρόσφατα έχουν προταθεί εποικοδομητικές ιδέες, όπως αυτή του κράτους πολιτών και όχι του κοσμικού. Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθούν αυτοί οι διάλογοι, αλλά η επιτυχής εξέλιξή τους θα έχει ευρύτερες επιπτώσεις στη δραστηριότητα της αριστεράς στη Δύση και στον αραβικό κόσμο.

Τα μέσα είναι ένα μείγμα παγκόσμιας αλληλεγγύης, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης του κινήματος BDS, ένα διευρυνόμενο δίκτυο ταύτισης με τους αγώνες των αυτόχθονων και καταπιεσμένων ομάδων σε όλο τον κόσμο, και μια ενωμένη δημοκρατική ηγεσία επί τόπου που θα εκπροσωπεί σωστά τη νέα γενιά.

Στο πλαίσιο αυτού του οράματος, εξακολουθούν να διακρίνονται οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι ενός τέτοιου κινήματος, οι οποίοι καθορίζονται από τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε παλαιστινιακής ομάδας. Τρεις διαφορετικοί τρόποι δράσης αντιπροσωπεύουν έναν πιθανό τρόπο για να προωθηθεί η λαϊκή αντίσταση σε κάθε τόπο. Στη Δυτική Όχθη, η εστίαση της παλαιστινιακής νεολαίας είναι πολύ τοπική και αντιμετωπίζει συγκεκριμένες ισραηλινές πολιτικές εθνοκάθαρσης και καταπίεσης. Στη Λωρίδα της Γάζας, επικεντρώνεται στην πολιορκία και το δικαίωμα επιστροφής ως δύο όψεις του ίδιου νομίσματος της απαλλοτρίωσης παλαιστινιακών εδαφών. Στο εσωτερικό του Ισραήλ, πρόκειται για πολιτισμική αντίσταση που κινείται αποτελεσματικά μεταξύ της κυβερνητικής πολιτικής του απαρτχάιντ και της απόρριψης από τη μια πλευρά και της ατζέντας των καθιερωμένων παλαιστινιακών κομμάτων από την άλλη. Και οι τρεις τρόποι δράσης της νεολαίας επηρεάζονται λιγότερο από τις υπάρχουσες ιδεολογικές εντάξεις, προσπαθούν να αποφύγουν την αναπαραγωγή της επιζήμιας διχόνοιας της εθνικής πολιτικής και είναι προσηλωμένοι στη μη βίαιη και λαϊκή αντίσταση.

Εκτός Παλαιστίνης, υπάρχει φυσικά μεγαλύτερη έμφαση στα οράματα και τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές. Η νεολαία εκτός Παλαιστίνης διατυπώνει σαφώς έναν τολμηρό λόγο, απεικονίζοντας τον σιωνισμό ως ρατσιστική ιδεολογία που εμποδίζει τη συμφιλίωση. Αντιμετωπίζουν ατελείωτες και αβάσιμες κατηγορίες για αντισημιτισμό εξαιτίας αυτής της στάσης, αλλά τις έχουν αντιμετωπίσει με αρκετή επιτυχία (και σίγουρα πολύ καλύτερα από το Εργατικό Κόμμα και την συστημική αριστερά στη Βρετανία).

Παρόλο που πολλοί από τους σημαντικούς ιστότοπους του κινήματος βρίσκονται στις ΗΠΑ, υπάρχει σαφής δυσαρέσκεια απέναντι σε οποιαδήποτε μελλοντική Pax Americana. Ένας παρατηρητής σε μια σύνοδο κορυφής νεολαίας στη Ραμάλα που χρηματοδοτήθηκε από την USAID ανέφερε ένα παράδειγμα σχετικά με αυτό. Το Ανεξάρτητο Κίνημα Νεολαίας, το οποίο δραστηριοποιείται στα κατεχόμενα εδάφη, διαδήλωσε δυναμικά σε μια συνάντηση με Αμερικανούς αξιωματούχους, γράφοντας σε ένα πλακάτ «USAID, Go to Hell». Υπάρχει η πεποίθηση ότι τα αμερικανικά κονδύλια συνοδεύονται από εγωιστικά συμφέροντα που πάντα θα απαιτούν τελικά ανταλλάγματα και συνεπώς πρέπει να απορρίπτονται17.

Στο παρελθόν, και ιδιαίτερα στη δεκαετία του 1970, ο αντιαμερικανισμός χαρακτήριζε τους αγώνες κατά της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού. Σήμερα, αυτό αντικαθίσταται από την ταύτιση με τον αγώνα των καταπιεσμένων εθνοτικών και αυτόχθονων ομάδων σε όλο τον κόσμο. Παρ’ όλα αυτά, το κίνημα εξακολουθεί να έχει έντονο σοσιαλιστικό χρώμα, επειδή ο νεοφιλελευθερισμός αναγνωρίζεται ως κρίσιμο μέρος του συνασπισμού δυνάμεων που εμποδίζει την απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Ο νεοφιλελευθερισμός αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο ως μια άλλη μορφή αποικιοκρατίας των εποίκων και οι εργαζόμενοι ως μια ακόμη καταπιεσμένη ομάδα, η οποία είναι θύμα του ίδιου συνασπισμού δυνάμεων που δρα στην Παλαιστίνη.

Υπάρχει επίσης μια αυξανόμενη αίσθηση ότι η παραγωγή γνώσης είναι ένα ουσιαστικό εργαλείο για τον αγώνα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πανεπιστημιουπόλεις είναι τόσο σημαντικοί χώροι αυτού του ακτιβισμού, τόσο από την άποψη των φοιτητικών οργανώσεων στην περιοχή όσο και από την άποψη των νέων προσανατολισμών στα προγράμματα σπουδών και τους ερευνητικούς προσανατολισμούς των σχολών. Υπάρχουν πλέον οκτώ κέντρα για τις Παλαιστινιακές σπουδές σε όλο τον κόσμο, τα οποία φιλοξενούν περισσότερους από 100 μεταπτυχιακούς φοιτητές ετησίως και ασχολούνται με την Παλαιστίνη ως το κύριο θέμα της έρευνάς τους. Πολλά από αυτά περιστρέφονται γύρω από θέματα που αφορούν το μέλλον της Παλαιστίνης: ο αγώνας κατά της άρνησης της Νάκμπα, η ανάλυση του αντισημιτισμού και της ισλαμοφοβίας στο πλαίσιο του αγώνα για δικαιοσύνη στην Παλαιστίνη, η σημασία του νεοφιλελευθερισμού και της αποικιοκρατίας των εποίκων, τα διάφορα χαρακτηριστικά μιας πιθανής λύσης ενός κράτους και η πρακτική εφαρμογή του δικαιώματος επιστροφής των Παλαιστινίων προσφύγων.

Παρά αυτή την απίστευτη παραγωγή γνώσης και τον ενεργητικό ακτιβισμό επί τόπου, υπάρχει μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με το όραμα του μέλλοντος παρά σχετικά με το πώς θα φτάσουμε εκεί. Σε αυτό το σημείο η αριστερά μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο, τόσο στην Παλαιστίνη όσο και εκτός Παλαιστίνης. Ωστόσο, αυτό απαιτεί από την παραδοσιακή αριστερά να αναζωογονηθεί και να βρει έναν τρόπο να έχει αντίκτυπο στη συνολική στρατηγική, χωρίς τον οποίο αυτή η νεοαποκτηθείσα ζωτικότητα θα μπορούσε να πάει χαμένη, όπως συνέβη μετά το κραχ του 2008 και κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης.

Πολλά από αυτά έχουν σχέση με την οργάνωση και τις δομές ενός κοινωνικού κινήματος. Φαίνεται ότι υπήρξε περιφρόνηση προς τα οργανωτικά ζητήματα τόσο από εκείνους που συμμετείχαν στα παγκόσμια κινήματα από το 2008 και μετά εναντίον των απάνθρωπων νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών όσο και στον αγώνα κατά της διαφθοράς και της καταπίεσης κατά την Αραβική Άνοιξη. Μπορεί κανείς να κατανοήσει την πηγή αυτού του είδους της δυσαρέσκειας. Για πάρα πολλούς, οι οργανώσεις έχουν βιωθεί ως εργαλεία διαφθοράς, βασισμένα σε μια αδικαιολόγητη ιεραρχία και παράγοντας στασιμότητα αντί για πρόοδο. Ωστόσο, είναι δύσκολο να δει κανείς κάποια εναλλακτική στις φοιτητικές ομάδες, τα εργατικά συνδικάτα και άλλες πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις, αν θέλει να μετατρέψει τα οράματα σε επαναστατικές πραγματικότητες. Ο χρόνος θα δείξει αν αυτή η ενέργεια και τα κίνητρα μπορούν να ενσωματωθούν είτε σε υπάρχουσες είτε σε νέες οργανώσεις. Ωστόσο, αυτό που είναι σαφές είναι ότι οι νέοι Παλαιστίνιοι είναι εδώ και είναι ενεργοί. Αν βρουν τον τρόπο να οργανώσουν και να συντονίσουν τη δράση τους, θα επηρεάσουν σημαντικά τον αγώνα για ελευθερία και δικαιοσύνη στην Παλαιστίνη.

 

 

Μετάφραση: e la libertà

Ilan Pappé, «Palestinian youth: a silver lining and a ray of hope», International Socialism, τεύχος 169, χειμώνας 2021. http://isj.org.uk/palestinian-youth-a-silver-lining-and-a-ray-of-hope/. Αναδημοσίευση: Europe Solidaire Sans Frontières, 3 Ιανουαρίου 2021. http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article56560

 

Βιβλιογραφικές αναφορές

Avineri, Schlomo, 2014, “The Nakba According to Haaretz”, Haaretz (8 Μαΐου).

Babatudne, Saka Ganiu, 2009, “The Role of the Palestinian Youth in the Israel-Palestine Conflict” (MA Thesis), Cyprus International University.

BADIL Resource Center for Palestinian Residency and Refugee Rights, 2012a, “One People United: A Deterritorialised Palestinian Identity”.

BADIL Resource Center for Palestinian Residency and Refugee Rights, 2012b, “Survey of Palestinian Refugees and Internally Displaced Persons, 2010-2012”.

Hilterman, Joost, 1991, Behind the Intifada: Labor and Women’s Movements in the Occupied Territories (Princeton University Press).

Khoury-Machool, Makram, 2007, “Palestinian Youth and Political Activism: The Emerging Internet Culture and New Modes of Resistance”, Policy Futures in Education, τόμος 5, τεύχος 1.
Mustakbalna, 2017, “Palestinian Youth Challenges and Aspirations: A Study on Youth, Peace and Security Based on UN Resolution 2250” https://bit.ly/3mYKiV5

Pappé, Ilan, 2018, “Indigeneity as Cultural Resistance: Notes of the Palestinian Struggle within 21st Century Israel”, South Atlantic Quarterly, τόμος 117, τεύχος 1.

Rabinowitz, Dani, and Khawla Abu Baker, 2005, Coffins on Our Shoulders: The Experience of the Palestinian Citizens of Israel (University of California Press).

Seif, Samir, 2020, “Youth in the Palestinian National Movement: Painful Truths”, Palestine-Israel Journal, τόμος 6, τεύχος 4.

Unsleber, Steffi, 2011, “Destroying Belief in the Resistance? The USAID Funded Palestinian Youth Summit”, Palestine Monitor (14 Σεπτεμβρίου).

Wolfe, Patrick, 2006, “Settler Colonialism and the Elimination of the Native”, Journal of Genocide Research, τόμος 8, τεύχος 4.

 

 

Σημειώσεις

1 Για πληροφορίες σχετικά με τα δημογραφικά στοιχεία των κατεχομένων εδαφών, ανατρέξτε στον ιστότοπο της Παλαιστινιακής Στατιστικής Υπηρεσίας. - http://www.pcbs.gov.ps/site/lang__en/881/default.aspx#Population

2 Babatudne, 2009.

3 Seif, 2020.

4 BADIL Resource Center for Palestinian Residency and Refugee Rights, 2012a.

5 Η έρευνα παρατίθεται στο Mustakbalna, 2017.

6 Hilterman, 1991, σελ. 20.

7 https://palestinianyouthmovement.com/

8 Για μια τέτοια σελίδα στο facebook, δείτε http://www.facebook.com/media.yas

9 Rabinowitz and Abu Baker, 2005.

10 Βλ.: Pappe, 2018.

11 Wolfe, 2006.

12 Avineri, 2014.

13 Βλ. https://onestatecampaign.org/en

14 BADIL Resource Center for Palestinian Residency and Refugee Rights, 2012b.

15 https://palestinianyouthmovement.com

16 Βλ. Khoury-Machool, 2007.

17 Unsleuber, 2011.

Τελευταία τροποποίηση στις Τετάρτη, 19 Μαϊος 2021 12:56

Προσθήκη σχολίου

Το e la libertà.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά σχόλια με υβριστικό, ρατσιστικό, σεξιστικό φασιστικό περιεχόμενο ή σχόλια μη σχετικά με το κείμενο.