Ansar Jasim
Jamal Al-Sayigh
Salam Al-Akhdar
Για την Αντεπανάσταση στο Ιράκ
Το ιστορικό υπόβαθρο
Τον Οκτώβριο του 2019, ένα λαϊκό μαζικό κίνημα ξέσπασε σε όλο το κεντρικό Ιράκ και τελικά μετατράπηκε σε αυτό που έγινε γνωστό ως εξέγερση του Τισρίν [του Οκτώβρη][1]. Με το σύνθημα «Θέλουμε πατρίδα»[2], οι εξαθλιωμένοι Ιρακινοί νέοι κατέλαβαν πλατείες στα κέντρα των μεγάλων ιρακινών πόλεων, εκφράζοντας την κατηγορηματική απόρριψη του σεχταριστικού συστήματος που θεσμοθετήθηκε μετά το 2003. Απαίτησαν την παραίτηση του πρωθυπουργού, νέες εκλογές και αλλαγή του Συντάγματος που να θέτει τέλος στο λεγόμενο Μουχάσσασα Τα’ιφίγια, ή αλλιώς το σεχταριστικό σύστημα κατανομής[3].
Είναι σημαντικό ότι οι διαδηλωτές αψήφησαν επίσης τον σημαίνοντα σιίτη κληρικό, ηγέτη πολιτοφυλακής, πολιτικό και επί μακρόν αντιπολιτευόμενο Μουκτάντα αλ-Σαντρ, ο οποίος από τη μια ισχυρίστηκε ότι τους υποστηρίζει και από την άλλη τους επιτέθηκε για την ανάμειξη γυναικών και ανδρών κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων και στις πλατείες, ζητώντας από τις γυναίκες να φορούν μαντίλα.
Παρόλο που η εξέγερση κέρδισε το αίτημα για «πρόωρες» εκλογές –οι οποίες διεξήχθησαν δύο χρόνια αργότερα, τον Οκτώβριο του 2021, αποτελώντας τον πέμπτο γύρο εκλογών από το 2003– οι εκλογές σημείωσαν νέα ιστορικά χαμηλή συμμετοχή των ψηφοφόρων, γεγονός που αντανακλά την έλλειψη εμπιστοσύνης στο εκλογικό σύστημα. Η άρνηση των διαδηλωτών του Τισρίν να συμμετάσχουν στις εκλογές έδειξε την έλλειψη νομιμοποίησης σε ένα σύστημα που μπορεί μόνο να αναπαράγει τον εαυτό του. Άλλα τμήματα των δυνάμεων του Τισρίν που είχαν οργανωθεί επίσημα μετά την εξέγερση, όπως το πολιτικό κόμμα Ιμτιντάντ, συμμετείχαν με επιτυχία λόγω ενός νέου εκλογικού συστήματος που επέτρεπε την απευθείας ψηφοφορία για τους υποψηφίους (σε αντίθεση με την ψηφοφορία υπέρ των λιστών).
Κρίσιμο είναι ότι ο συνδυασμός χαμηλής συμμετοχής και μιας αφοσιωμένης βάσης εγγυήθηκε τη νίκη του Μουκτάντα αλ-Σαντρ και των συμμάχων του. Αυτό δημιούργησε δύο ευρείς πολιτικούς συνασπισμούς στο κοινοβούλιο: Το μπλοκ του Σαντρ, αποτελούμενο από τις δυνάμεις του, την πλειοψηφία των εκλεγμένων σουνιτών, και το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP). Το άλλο μπλοκ είναι ο Συνασπισμός του Πλαισίου Συντονισμού [Αλ-Ιιτάρ α-Τανσικίγιου], ο οποίος συγκέντρωσε τη συμμαχία του Κράτους Δικαίου του πρώην πρωθυπουργού Νούρι αλ Μαλίκι, τον Συνασπισμό της Φάταχ και άλλους, και θεωρείται ότι υποστηρίζεται από το Ιράν[4].
Τους τελευταίους μήνες, αυτά τα εκλεγμένα κόμματα και οι υποψήφιοι έχουν βρεθεί σε σοβαρό πολιτικό αδιέξοδο, αναβάλλοντας τη δημιουργία νέας κυβέρνησης. Το πολιτικό σύστημα του Ιράκ μετά το 2003 χαρακτηρίζεται από μια «κυβέρνηση εθνικής ενότητας», η οποία συνήθως σχηματίζεται από το μεγαλύτερο κοινοβουλευτικό μπλοκ και απαιτεί μια «ευρεία συναίνεση» (ταουάφουκ) όλων των κομμάτων που έχουν ψηφιστεί στο κοινοβούλιο. Για το σχηματισμό κυβέρνησης απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων. Ωστόσο, όλες οι επόμενες ψηφοφορίες χρειάζονται μόνο απλή πλειοψηφία. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία προστασία για την αντιπολίτευση και τα συμφέροντά της. Το Πλαίσιο Συντονισμού, το οποίο αποτελεί μειοψηφία στο κοινοβούλιο, αντιτίθεται στο μπλοκ των Σαντριστών και στην πιθανή επικράτησή του στο κοινοβούλιο, και ως εκ τούτου δεν έχει επιτευχθεί ταουάφουκ.
Επιπλέον, το πολιτικό σύστημα του Ιράκ είναι οργανωμένο μέσω του συστήματος «Μουχάσσασα Τα’ιφίγια», το οποίο σημαίνει ότι τα υπουργεία και οι επιχορηγήσεις κατανέμονται σε κάθε παράταξη της κυβέρνησης ανάλογα με το εκλογικό τους ποσοστό[5]. Οι υποστηρικτές αυτού του συστήματος έχουν υποστηρίξει ότι θα αποτρέψει τη βία μέσω της κατανομής των κρατικών πόρων μεταξύ των κομμάτων της κυβέρνησης. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το σύστημα αυτό δεν είναι σωστό, καθώς διανέμει τα χρήματα του κράτους στα πολιτικά κόμματα και όχι στο ευρύ κοινό. Ως εκ τούτου, οι ίδιοι οι Ιρακινοί μπορούν να έχουν πρόσβαση στους κρατικούς πόρους μόνο αν γίνουν πελάτες των κομμάτων εξουσίας. Μετά τις εκλογές του Οκτώβρη του 2021, το μπλοκ του Σαντρ πρότεινε να σπάσει αυτό το σύστημα σχηματίζοντας μια «κυβέρνηση πλειοψηφίας» που θα απέκλειε τον ηττημένο των εκλογών (το Πλαίσιο Συντονισμού) και θα τον εμπόδιζε να έχει πρόσβαση στους κρατικούς πόρους. Ωστόσο, το μπλοκ του Σαντρ δεν έλαβε τις απαραίτητες ψήφους των δύο τρίτων.
Κατά συνέπεια, τον Ιούνιο του 2022, το μπλοκ των Σαντριστών ανακοίνωσε την αποχώρησή του από το κοινοβούλιο και τη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης, παραχωρώντας τις περισσότερες έδρες του στους αντιπάλους του, οι οποίοι συνέχισαν τη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης. Με την κίνηση αυτή, ο Σαντρ αποσύρθηκε για να αμφισβητήσει το πολιτικό σύστημα από έξω, χρησιμοποιώντας την πολιτική του δρόμου και προσπαθώντας να επιτύχει τους πολιτικούς του στόχους εκτός του επίσημου συστήματος.
Η συνέντευξη αυτή πραγματοποιήθηκε για το LeftEast στις αρχές Αυγούστου του 2022, καθώς το πολιτικό αδιέξοδο μετατράπηκε σε σοβαρές αντιπαραθέσεις στο Ιράκ, προκαλώντας μεγάλη αναταραχή, ακόμη και απειλές για αναζωπύρωση του εμφυλίου πολέμου. Η συνέντευξη, που χωρίζεται σε δύο μέρη, προσφέρει μια αριστερή οπτική για τα τελευταία γεγονότα που εκτυλίσσονται στο Ιράκ.
Μέρος 1
Ποιος είναι ο Μουκτάντα αλ-Σαντρ και ποιο είναι το πολιτικό ρεύμα των Σαντριστών στο Ιράκ;
Ανσάρ Τζάσιμ: Ο Μουκτάντα αλ-Σαντρ προβάλλει τον εαυτό του να εξεγείρεται ενάντια στο ίδιο σύστημα του οποίου ελέγχει ένα μεγάλο μέρος. Μπορείτε να εξηγήσετε τους τρόπους με τους οποίους είναι σε θέση να διατυπώνει τέτοιες αντιφατικές θέσεις;
Σαλάμ αλ-Άχνταρ: Η πολιτική ρητορική του Μουκτάντα αλ-Σαντρ έχει ιστορικές ρίζες. Αντιπροσωπεύει μέρος της αντιπολίτευσης προς το παλιό καθεστώς, και ως εκ τούτου κληρονόμησε ένα συγκεκριμένο ακροατήριο και λόγο.
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Ο θείος του Μουκτάντα –ο οποίος ήταν επίσης Αγιατολλάχ[6]– και ο πατέρας του ήταν και οι δύο μέρος της αντιπολίτευσης κατά του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν. Η δολοφονία τους στα χέρια του παλαιού καθεστώτος άφησε μεταξύ του ιρακινού λαού μια κάποια δημοτικότητα στο όνομα αυτό, ιδίως τη δεκαετία του ’90. Έτσι, στις αρχές της πτώσης του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν, ο Μουκτάντα αλ-Σαντρ δημιούργησε ένα ένοπλο κίνημα αντίστασης, το Τζάις Αλ-Μάχντι (Στρατός του Μάχντι), και εναντιώθηκε στην αμερικανική εισβολή – αυτό του απέφερε τεράστια δημοτικότητα και μεταξύ ορισμένων Ιρακινών. Η προσπάθειά του για αντίσταση κατέληξε σε καταστροφή. Ξεκίνησε δύο εξεγέρσεις οι οποίες καταπνίγηκαν από τα στρατεύματα της ιρακινής κεντρικής κυβέρνησης και τις αμερικανικές δυνάμεις κατοχής.
Ο Σαντρ και οι υποστηρικτές του (Τζάις Αλ-Μάχντι) αποκλείστηκαν σε μια μικρή περιοχή στη Νατζάφ. Εκείνη την εποχή δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένος για μια στρατιωτική μάχη και το πολιτικό σύστημα ήταν έτοιμο να πάρει μορφή. Διασώθηκε από το στρατιωτικό αδιέξοδο από τη Μαρτζα’ίγια[7] που εκπροσωπείται από τον Σιστανί και τους βουλευτές του, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν στη συγγραφή του συντάγματος σε συντονισμό με τον Πολ Μπρέμερ στο Ιρακινό Κυβερνητικό Συμβούλιο μεταξύ 2003-2004[8]. Με τον τρόπο αυτό ουσιαστικά περιόρισαν την αντιπολίτευση στο νέο πολιτικό σύστημα στο οποίο συμμετείχαν. Αυτό εξασφάλισε τον πολιτικό ρόλο του Σαντρ σήμερα.
Ανσάρ Τζάσιμ: Πώς έγινε σημαντικό μέρος του πολιτικού συστήματος;
Σαλάμ αλ-Άχνταρ: Αρχικά, αντιτάχθηκε στην αμερικανική κατοχή και απέρριψε το σύνταγμα και τις πρώτες εκλογές στο Ιράκ μετά το 2003. Ο Στρατός του Μάχντι ήλεγχε τμήματα του νότου μέχρι που ο τότε πρωθυπουργός Νούρι αλ-Μαλίκι πολέμησε εναντίον τους στη στρατιωτική επιχείρηση που είναι γνωστή ως «Σάουλατ αλ-Φουρσάν» (Επίθεση των Ιππέων). Ο Σαντρ αποφάσισε τότε να συμμετάσχει στην πολιτική διαδικασία αντί να αντιπαρατεθεί με την αστυνομία και τον στρατό, επομένως ο στρατός του Μάχντι παρέμεινε ισχυρή δύναμη. Κατάφερε μάλιστα να πάρει στα χέρια του όπλα που του παρείχε απευθείας το σύστημα. Στη συνέχεια πήρε την απόφαση να συμμετάσχει στην πολιτική διαδικασία και σχημάτισε ένα μπλοκ το οποίο ονόμασε «κοινοβουλευτικό μπλοκ Άχραρ» (Το ελεύθερο μπλοκ)[9].
Ανσάρ Τζάσιμ: Πώς μπορούμε να συνδέσουμε αυτή την ιστορία με την τωρινή κατάσταση;
Σαλάμ αλ-Άχνταρ: Κατέκτησε υπουργεία και θέσεις και πολλά προνόμια από το σύστημα μέσω της εισόδου του στην πολιτική. Είναι σαφές ότι ο Μουκτάντα δεν μπορεί να είναι επαναστάτης και δεν θέλει να αλλάξει το σύστημα, επειδή αποτελεί ουσιαστικό μέρος του. Αυτό που βλέπουμε, αντίθετα, είναι η προσπάθειά του να διευρύνει τον έλεγχό του στο πολιτικό σύστημα, ενώ παράλληλα παρουσιάζει τον εαυτό του ως εξωτερικό προς αυτό.
Για να διευκρινίσουμε, το πολιτικό σύστημα στο Ιράκ βασίζεται σε μια συμμαχία ή μάλλον σε ένα «μοίρασμα» του πλούτου και της εξουσίας του κράτους μεταξύ δύο πτερύγων. Η πρώτη πτέρυγα ονομάζεται Συνασπισμός του Πλαισίου Συντονισμού (CFF) – η οποία είναι μια συμμαχία πολλών πολιτικών κομμάτων και ένοπλων ομάδων. Αυτός ο συνασπισμός απέκτησε νέα δύναμη μέσω του αγώνα τους κατά του Ντάες (ISIS) και του σχηματισμού της ένοπλης ομάδας που ονομάζεται Χασντ ασ-Σα’αμπί (Δυνάμεις Λαϊκής Κινητοποίησης), η οποία είναι πιστή στο Ιράν. Η δεύτερη πτέρυγα είναι το ρεύμα Σαντρ [το οποίο περιλαμβάνει τον ίδιο, τους ένοπλους υποστηρικτές του, την πλειοψηφία των εκλεγμένων σουνιτών εκπροσώπων και το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν].
Η εξέγερση του Τισρίν το 2019, η οποία ξέσπασε λόγω της επιδείνωσης των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών, εμβάθυνε τις ήδη υπάρχουσες κρίσεις στο εσωτερικό των δύο πτερύγων του συστήματος.
Στον Μουκτάντα αρέσει να εμφανίζεται ως επαναστάτης ή δημιουργός αλλαγών ή, με τα δικά του λόγια: ένας «μεταρρυθμιστής». Αλλά βρίσκεται επίσης σε αδιέξοδο με την έννοια ότι κάθε φορά που πλησιάζει στην εξουσία, χάνει τη δημοτικότητά του. Κάθε φορά που χρειάζεται την υποστήριξη της βάσης του, πρέπει να αφήνει κάποιο διάστημα μεταξύ αυτού και της επίσημης πολιτικής εξουσίας. Έτσι, για να αναλύσουμε τον Σαντρ, πρέπει να καταλάβουμε ποιο είναι το καθήκον και ο ρόλος του σε αυτό το σύστημα. Ο ρόλος του Μουκτάντα είναι ότι όταν οι όποιες διαμαρτυρίες εκδηλώνονται στους δρόμους για να απαιτήσουν μια αλλαγή στο σύστημα, αυτός προσπαθεί να τις εκμεταλλευτεί και να κάνει τμήματα του λαού να αγοράσουν ξανά το ίδιο σύστημα για το οποίο διαμαρτυρήθηκαν.
Ανσάρ Τζάσιμ: Αυτό σημαίνει ότι, καπηλευόμενος αυτά τα κινήματα, προσπαθεί να τα αποτρέψει από το να μετατραπούν σε λαϊκά κοινωνικά κινήματα που θα μπορούσαν πραγματικά να αποτελέσουν πρόκληση για το σύστημα;
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Ακριβώς. Ο Σαντρ μετατράπηκε σε επίσημα αναγνωρισμένο πολιτικό ηγέτη, ενώ πριν θεωρούνταν μόνο ηγέτης ορισμένων τρομοκρατικών ομάδων. Ειδικά από το 2011, βλέπουμε ότι ο Μουκτάντα αλ-Σαντρ προσπαθεί να αποκαταστήσει κάθε ρήγμα που συμβαίνει μέσα σε αυτό το πολιτικό σύστημα. Σε κάθε κίνημα διαμαρτυρίας, ο Μουκτάντα αλ-Σαντρ θα είναι παρών, είτε για να το διαλύσει με τη βία είτε για να το καπηλευτεί. Το έχουμε ξαναδεί αυτό:
Πιο πρόσφατα στην επανάσταση του Τισρίν το 2019, όταν οι συμμορίες του –που τότε ονομάζονταν Γαλάζια Κράνη (Κούμπα’ατ Ζιράκ)– χρησιμοποίησαν μαχαίρια και άλλα όπλα για να επιτεθούν στους διαδηλωτές, αλλά με το πρόσχημα της προστασίας των διαδηλωτών. Με αυτόν τον τρόπο μπήκαν στην πλατεία Ταχρίρ στη Βαγδάτη και κατέλαβαν με τη βία τμήματα της πλατείας και σκότωσαν ακόμη και ακτιβιστές του φοιτητικού κινήματος. Ισχυρίστηκαν ότι στο κίνημα διαμαρτυρίας έχουν διεισδύσει οι λεγόμενοι μουντασσίν (παρείσακτοι) οι οποίοι θα έπιναν κρασί και θα προκαλούσαν ανάμειξη των φύλων ή ακόμη και χορό γυναικών στις πλατείες διαμαρτυρίας και αυτό θα προκαλούσε τη βίαιη αντίδραση της κυβέρνησης. Έτσι, αυτοί οι μουντασσίν θα έπρεπε να «εκπαιδευτούν», και με αυτόν τον τρόπο δικαιολόγησε τη δράση των Γαλάζιων Κρανών και μάλιστα υποστήριξε ότι αποτελούν μέρος του κινήματος Τισρίν.
Μια άλλη τακτική του είναι η καπήλευση διαδηλώσεων και η συγκέντρωση ενός τεράστιου ακροατηρίου στους δρόμους, ενώ παράλληλα αλλάζει τα συνθήματα και τα αιτήματα από ένα ριζοσπαστικό κίνημα διαμαρτυρίας σε ένα κίνημα που αφορά συγκεκριμένο θέμα (Χάρακα Ματλαμπίγια). Έφτιαχνε έναν κατάλογο αιτημάτων προς το σύστημα και στη συνέχεια ισχυριζόταν ότι αυτά υλοποιήθηκαν στις διαπραγματεύσεις του με τους αρμόδιους, αλλά στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει τίποτα. Στη συνέχεια λέει στον κόσμο να επιστρέψει στα σπίτια του.
Αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή, δηλαδή η κατάληψη του κοινοβουλίου και η επίδειξη δύναμης –που παρουσιάζει τον εαυτό του ως επαναστατική– δεν αποτελεί πραγματικά έκπληξη. Σήμερα ο Μουκτάντα αλ-Σαντρ στοχεύει και πάλι στην επίτευξη συμβιβασμού με αυτές τις πολιτικές δυνάμεις εναντίον των οποίων υποτίθεται ότι εξεγείρεται. Ενώ χρησιμοποιεί έναν ρεφορμιστικό λόγο, δημιουργεί μια ολόκληρη τελετή για τη διαμαρτυρία: πρώτα η μεγάλη ενωτική προσευχή (στις 15 Ιουλίου), στη συνέχεια η είσοδος στην πράσινη ζώνη, η αποχώρηση, και στη συνέχεια η εκ νέου είσοδος σε αυτήν. Στη συνέχεια καθιστική διαμαρτυρία στο κοινοβούλιο, ακολουθούμενη από προσευχή στην «πλατεία γιορτής» στην πράσινη ζώνη. Υποθέτω ότι στη συνέχεια ο Μουκτάντα αλ-Σαντρ πιθανότατα θα έρθει σε συμβιβασμό μαζί τους, και στη συνέχεια ο κόσμος θα πρέπει να πάει στα σπίτια του, προκειμένου να αποτρέψει το κίνημα να προκαλέσει κατάρρευση του πολιτικού συστήματος. Αποτελεί μέρος των εργαλείων για την προσαρμογή του συστήματος όταν συμβαίνουν κρίσεις στις οποίες το σύστημα αποδείχθηκε ανίκανο να δώσει πραγματικές απαντήσεις. Αυτός είναι ο ορισμός μας για το ρεύμα των Σαντριστών ως μέρος του ιρακινού πολιτικού συστήματος.
Σήμερα: Η κατάληψη του κοινοβουλίου και πέρα από μια αφήγηση περί διαμάχης μεταξύ Σιιτών και Σιιτών
Ανσάρ Τζάσιμ: Τα μέσα ενημέρωσης περιγράφουν την τωρινή κατάσταση ως διαμάχη μεταξύ δύο σιιτικών πλευρών. Αλλά με τα δικά σας λόγια, πώς μπορούμε να περιγράψουμε αυτό που συνέβη τις τελευταίες εβδομάδες; Τα ρεπορτάζ επικεντρώνονται τώρα στην κατάληψη του κοινοβουλίου από οπαδούς των Σαντριστών, αλλά οι απαντήσεις σας δείχνουν ήδη ότι το περιμένατε αυτό. Μπορείτε να μιλήσετε λίγο περισσότερο για το πώς κατέστη δυνατή αυτή η κλιμάκωση; Επί εβδομάδες παρακολουθούσαμε τον Σαντρ να επιδεικνύει διάφορες μορφές δύναμης. Ποιοι είναι οι άνθρωποι που ακολουθούν το κάλεσμά του να καταλάβουν το κοινοβούλιο; Τώρα η διατύπωση που χρησιμοποιεί το ρεύμα Σαντρ είναι «Θάουρατ αλ-Ισλάχ» (Η Επανάσταση της μεταρρύθμισης), μιλούν για την «απελευθέρωση του κοινοβουλίου», τη μετατροπή του «Συμβουλίου των αντιπροσώπων σε συμβούλιο του λαού» κ.λπ. Μπορείτε παρακαλώ να το αναλύσετε αυτό, διότι είναι σημαντικό να υπερβούμε την κοινή ανάλυση μιας διαμάχης εξουσίας μεταξύ Σιιτών και Σιιτών. Αυτή η προσέγγιση στην πραγματικότητα συσκοτίζει τις ιδεολογίες αυτών των διαφορετικών παραγόντων.
Σαλάμ αλ-Άχνταρ: Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι η κυρίαρχη πολιτική τάξη δεν ενεπλάκη σε αυτές τις συγκρούσεις από πλήρη επιλογή. Η κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση πέρασε από διάφορα στάδια και οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν ακόμη και όταν η ιντιφάντα [εξέγερση] υποχώρησε. Ο Σαντρ, ως μέρος του συστήματος, καταλαβαίνει ότι αν δεν υποστηρίξει την πολιτική και οικονομική αλλαγή που υποστηρίζει το ακροατήριό του, θα χάσει πολλά... έχει ήδη χάσει πολλούς από τους υποστηρικτές του λόγω της επανάστασης του 2019. Το 2019 η υποστήριξη –για να είμαστε δίκαιοι– προς τον Σαντρ δεν ήταν χαμηλή, κατάφερε να ελέγξει τις αντιλήψεις τους για την κατάσταση. Αλλά η δημοτικότητά του έπαθε ζημιά από την εξέγερση και κατανοεί πλήρως ότι τα πράγματα δεν μπορούν να συνεχιστούν όπως στο παρελθόν.
Έτσι κατέφυγε σε δύο πράγματα: στις πολιτικές και στις οικονομικές υποσχέσεις προκειμένου να συγκρατήσει τους υποστηρικτές του. Από πολιτική άποψη, προχώρησε στη συζήτηση για μια κυβέρνηση εθνικής πλειοψηφίας μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου του 2021. Προσπάθησε να κάνει τους ψηφοφόρους του να καταλάβουν ότι το πολιτικό σεχταριστικό και πελατειακό σύστημα ποσοστώσεων (Μουχάσσασα Τα’ιφίγια) και η διαφθορά οδήγησαν στην επιδείνωση της παρούσας κατάστασης. Ως εκ τούτου, είπε στον κόσμο ότι τώρα θα τα αλλάξει όλα, κάνοντας μια κυβέρνηση «εθνικής πλειοψηφίας».
Στον οικονομικό τομέα, υποστήριξε πρόσφατα τον «Νόμο για την επισιτιστική ασφάλεια και την ανάπτυξη» και άλλους νόμους πριν αποσυρθεί από τον σχηματισμό κυβέρνησης. Αυτός ο νέος νόμος του έδωσε πρόσβαση στο διορισμό ανθρώπων – δηλαδή παρείχε στους οπαδούς του κρατικούς πόρους παρέχοντάς τους κρατικές θέσεις εργασίας.
Το ερώτημα τώρα είναι γιατί το Πλαίσιο Συντονισμού δεν υποστήριξε τον σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής πλειοψηφίας. Ο λόγος είναι ότι αυτό θα σήμαινε λιγότερα προνόμια γι’ αυτούς, λιγότερα υπουργεία για να ελέγχουν, λιγότερα παραθυράκια για να παίρνουν κρατικά χρήματα. Βασίζονται επίσης σε ένα σύστημα που τους μοιράζει τα «δικά τους» μερίδια. Αλλά και ο Σαντρ δεν είχε πραγματικό συμφέρον να βρει συμβιβασμό με το Πλαίσιο Συντονισμού, διότι και τότε θα έχανε πολλούς από τους οπαδούς του. Έτσι δεν μπορούσε να συνεχίσει αυτό το εγχείρημα και κατέφυγε στην τακτική της απόσυρσης από τον σχηματισμό κυβέρνησης τον Ιούνιο του 2022.
Το Πλαίσιο Συντονισμού μετά την αποχώρηση του Σαντρ άδραξε την ευκαιρία και πήγε να σχηματίσει κυβέρνηση, κάνοντας μάλιστα προτάσεις για τον πρωθυπουργό. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι οι Σαντριστές έχουν την ανάγκη να διατηρήσουν την πρόσβασή τους στους πόρους του συστήματος, αν είναι εκτός του συστήματος θα χάσουν πολλά από τα προνόμιά τους. Ο Σαντρ είναι υπεύθυνος για όλα αυτά. Έτσι, προχώρησε στο σχέδιο κλιμάκωσης, πρώτα μέσω της μαζικής προσευχής στις 15 Ιουλίου, όπως αναφέρθηκε, και στη συνέχεια με την εισβολή στο κοινοβούλιο μέχρι το τέλος Ιουλίου. Και όπως είπαμε, στο τέλος, αυτός ο αγώνας δεν είναι για την αλλαγή του συντάγματος ή οτιδήποτε άλλο στο κοινοβούλιο, ούτε για την επανάσταση ούτε για τη μεταρρύθμιση. Μάλλον θέλει να γίνει ένας μεγαλύτερος ηγεμόνας. Έτσι, η κρίση είναι πραγματικά μέσα στο σύστημα.
Φωτογραφία του Ansar Jasim.
Μέρος 2
Ο νεοφιλελευθερισμός και οι κενές μεταρρυθμιστικές υποσχέσεις του Σαντρ
Ανσάρ Τζάσιμ: Με βάση όλα όσα συζητήσαμε παραπάνω (στο μέρος 1), γιατί ο κόσμος εξακολουθεί να πιστεύει στον Μουκτάντα αλ-Σαντρ;
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Πραγματικά καταφέρνει μέχρι τώρα να πλασάρει τον εαυτό του ως επαναστάτη στους απλούς ανθρώπους. Είδα πολλούς ανθρώπους που πραγματικά συγκινήθηκαν από τις ομιλίες του, κατά τη διάρκεια του πρόσφατου κύματος γεγονότων και ιδιαίτερα όταν μπήκε στην ελεγχόμενη από τις ΗΠΑ Πράσινη Ζώνη – η οποία στεγάζει όλα τα κύρια υπουργεία, το κοινοβούλιο και την πρεσβεία των ΗΠΑ και ήταν μέχρι τότε αποκλεισμένη από το κοινό. Το άκουσα αυτό στους δρόμους, ειδικά σε μέρη όπως η Σαντρ Σίτι όπου ζω, η οποία είναι μια πόλη που συνήθως αναφερόμαστε ως «Πόλη της Επανάστασης» («Μαντίνατ Ατ-Τάουρα») σύμφωνα με την αρχική της ονομασία το 1958. Αυτοί είναι άνθρωποι που δεν προέρχονται από την παραδοσιακή εκλογική περιφέρεια του Σαντρ, οι οποίοι δεν είναι καθόλου Σαντρικοί. Μιλούν για την ελπίδα για αλλαγή μέσω των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων του. Την ελπίδα ότι θα μπορούσαν να βελτιώσουν τα μέσα διαβίωσής τους. Τελικά οι άνθρωποι θέλουν μια βελτίωση των συνθηκών τους, όλοι οι άνθρωποι – ειδικά εκείνοι που βρίσκονται σε πολυπληθείς και επισφαλείς συνοικίες, οι οποίοι βρίσκονται πάντα σε μια δύσκολη κατάσταση. Και κάθε κρίση στον κόσμο έχει άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητά τους (όπως η αύξηση των τιμών των τροφίμων και των αγαθών λόγω του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία).
Ήλπιζα ότι το επίπεδο ευαισθητοποίησης και ανάλυσης που προέκυψε μέσω του Τισρίν θα ρίζωνε και θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη κοινωνική συνειδητοποίηση. Αλλά παρ’ όλα αυτά, ο Σαντρ κατάφερε να πλασάρει τον εαυτό του ως επαναστάτη και ο κόσμος το χάφτει, άκουσα κάποιους να λένε: «Ποιος άλλος εκτός από αυτόν τολμά να αντισταθεί στο σύστημα;» και «Είναι ικανός να αλλάξει το status quo» ... Στη συνέχεια αναφέρουν τις μεταρρυθμίσεις του σαν να είναι η λύση, ενώ στην πραγματικότητα δεν καταλαβαίνουν πραγματικά τι είναι αυτές οι μεταρρυθμίσεις.
Έτσι, διαπίστωσα διάφορα ζητήματα για τα οποία θέλω να μιλήσω. Το πρώτο είναι ότι οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τα πρόσφατα γεγονότα με έναν σχεδόν εντυπωσιακό τρόπο – ότι επιτέλους υπάρχει και πάλι κάποια δράση. Το αντιμετωπίζουν σαν να υπάρχουν διαφορετικές ομάδες, και υποστηρίζουν μια ομάδα και αυτή η ομάδα κέρδισε. Λένε: «Οι Σαντριστές μπήκαν στην πράσινη ζώνη και θα βάλουν τέλος σε αυτό το σύστημα!» και «Το Πλαίσιο Συντονισμού πρέπει να εκδιωχθεί από τη χώρα!». Ο κόσμος λαχταρά για κάποια νίκη. Ο Σαντρ τροφοδοτεί αυτά τα συναισθήματα, για παράδειγμα γράφοντας στο Twitter «Καλό ταξίδι» στους βουλευτές που τώρα φοβούνται τόσο πολύ που εγκαταλείπουν τη χώρα. Έτσι παίζει με τα συναισθήματα των ανθρώπων.
Δεύτερον, υπάρχει μια συζήτηση στους δρόμους που συγκρίνει την κατάσταση τώρα με την εξέγερση του Τισρίν και ισχυρίζεται ότι το Τισρίν ήταν τόσο αδύναμο επειδή δεν είχε ηγεσία ή ένοπλη πτέρυγα. Στο πλαίσιο αυτών των συζητήσεων, ο κόσμος λέει: «Βλέπετε, εκείνοι οι Τισρίνι δεν μπόρεσαν να μπουν στην Πράσινη Ζώνη λόγω της αδυναμίας τους». Έτσι, βλέπουν τον Σαντρ ως επαναστάτη ηγέτη και την ένοπλη ομάδα του Σαράγια Ασ-Σαλάμ (πρόγονος της οποίας ήταν η παραστρατιωτική ομάδα του Τζάις Αλ-Μάχντι) ως όπλο ισχύος με τόση εμπειρία έχοντας πολεμήσει τους Αμερικανούς, το Ντάες και έχοντας λάβει μέρος στον θρησκευτικό πόλεμο.
Τέλος, πολλοί λένε ότι το ρεύμα των Σαντριστών έχει τη δύναμη και την ικανότητα να πραγματοποιήσει τις φιλοδοξίες του, και αυτό είναι που αναζητά ο κόσμος. Καταφέρνουν να πλασάρουν την ιδέα ότι «ο Σαντρ και το ρεύμα των Σαντριστών αγωνίζονται για τα δικαιώματα αυτών των φτωχών ανθρώπων».
Ανσάρ Τζάσιμ: Τι ισχύει για τον αγώνα του Σαντρ κατά της διαφθοράς;
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Ο Σαντρ ισχυρίζεται σήμερα ότι διεξάγει επανάσταση κατά της διαφθοράς. Προβάλλει την ιδέα ότι η οικονομική κρίση στο Ιράκ προκαλείται από τους κρατικούς οργανισμούς και τους δημόσιους θεσμούς[10]. Υποστηρίζει ότι αποτελούν εκκολαπτήρια της διαφθοράς μέσω πρακτικών όπως η «συγκαλυμμένη ανεργία», δηλαδή όταν περισσότεροι από ένας υπάλληλοι προσλαμβάνονται για την ίδια ακριβώς δουλειά, αλλά ο καθένας λαμβάνει μισθό. Ο Σαντρ ισχυρίζεται επίσης ότι στο πλαίσιο αυτών των οργανισμών, υπάρχει τακτική κλοπή. Πράγματι, κάθε μέρα ακούμε για ένα νέο στοιχείο που αποδεικνύει ότι ορισμένοι οργανισμοί στο τάδε και στο δείνα υπουργείο έφεραν ένα συγκεκριμένο πρόσωπο και αυτό το πρόσωπο έκλεψε αρκετά εκατομμύρια δολάρια. Έτσι, οι Σαντριστές επιρρίπτουν την ευθύνη για τις αποτυχίες του συστήματος στους δημόσιους οργανισμούς. Η λύση που προτείνουν είναι ότι οι δημόσιοι οργανισμοί πρέπει να διαλυθούν και να συμπληρωθούν από τον ιδιωτικό τομέα προκειμένου να παρέχουν καλύτερες υπηρεσίες.
Αυτή είναι η μεταρρύθμιση που θέλουν να προωθήσουν οι Σαντριστές, ενώ ταυτόχρονα ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν την τάξη που θα υποφέρει περισσότερο από αυτές τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις.
Ο νεοφιλελευθερισμός στο Ιράκ
Ανσάρ Τζάσιμ: Ποια είναι η σχέση μεταξύ του νεοφιλελεύθερου συστήματος και του πελατειακού συστήματος στο Ιράκ;
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Η στασιμότητα στον σχηματισμό της κυβέρνησης κατέστησε αδύνατη την υιοθέτηση και ψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού. Τα πολιτικά κόμματα χρειάζονταν πρόσβαση στους πόρους τους, οπότε επινόησαν έναν νόμο έκτακτης ανάγκης που ονομάστηκε νόμος για την επισιτιστική ασφάλεια και την ανάπτυξη[11].
Συνήθως, ο κρατικός προϋπολογισμός ρυθμίζει ποιο υπουργείο παίρνει πόσα χρήματα – αυτό στην πραγματικότητα σημαίνει απλώς πώς διανέμονται τα κρατικά χρήματα στα κόμματα και την πελατεία τους. Αλλά κατά τη διάρκεια της πολιτικής στασιμότητας, η κατανομή δεν ήταν δυνατή. Έτσι, επινοήθηκε ο νόμος για να παρακαμφθεί η λήψη αποφάσεων σχετικά με τον κρατικό προϋπολογισμό. Ο νόμος ρυθμίζει ποιος παίρνει χρήματα και ποιος μπορεί να πάρει θέσεις σε κατάσταση κρίσης. Ο νόμος αυτός ψηφίστηκε παρά τις αντιρρήσεις του ομοσπονδιακού δικαστηρίου. Παρουσιάστηκε ακόμη στο κοινοβούλιο για ψηφοφορία, όπου η πλειοψηφία των Σαντριστών τον ψήφισε και ο Σαντρ άρχισε να μοιράζει θέσεις. Πολλά χρήματα δόθηκαν σε υπουργεία υπό τον τίτλο «ανάπτυξη», για παράδειγμα. Έτσι, ακόμη και χωρίς να έχει σχηματιστεί νέα κυβέρνηση, ο Σαντρ είχε πρόσβαση σε κρατικούς πόρους. Σε αυτό το σημείο αποφάσισε να αποσυρθεί από τη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης.
Επιπλέον, η λεγόμενη Λευκή Βίβλος που προτάθηκε μετά την επανάσταση του Τισρίν (από την προσωρινή κυβέρνηση του Αλ Καντίμι και με την υποστήριξη του Σαντρ) είναι ένα σύνολο οικονομικών μεταρρυθμίσεων με στόχο την φιλελευθεροποίηση της ιρακινής οικονομίας. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι διαμορφώνεται ως απάντηση στα αιτήματα των διαδηλωτών του Τισρίν. Αλλά αν ψάξετε βαθύτερα, θα καταλάβετε ότι οι ίδιες μεταρρυθμίσεις είχαν προταθεί νωρίτερα από την κυβέρνηση Μαλίκι για την αντιμετώπιση του τεράστιου πλεονάσματος που είχε το Ιράκ στον κρατικό προϋπολογισμό του. Τώρα, προτάθηκε ως τρόπος αντιμετώπισης του τεράστιου ελλείμματος στον κρατικό προϋπολογισμό. Φυσικά, οι μεταρρυθμίσεις αυτές υποστηρίζονται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Σαλάμ αλ-Άχνταρ: Είναι μεγάλη κοροϊδία να το παρουσιάζουμε ως απάντηση στην επανάσταση του Τισρίν και να υπονοούμε ότι ο Αλ Καντμίνι [πρωθυπουργός του Ιράκ μέχρι τον Οκτώβριο του 2022] προέκυψε από την επανάσταση του Τισρίν.
Ας ρίξουμε μια περαιτέρω ματιά στον νεοφιλελευθερισμό στο Ιράκ. Νομίζω ότι πρόκειται για μια πραγματικά διαστρεβλωμένη εκδοχή: μπορεί να υπάρχει νεοφιλελευθερισμός ενώ ταυτόχρονα έχουμε τις ίδιες παραδοσιακές φυλετικές και θρησκευτικές δομές που εξακολουθούν να κυριαρχούν μέχρι σήμερα, και είναι πιο εμφανώς ορατές στην κυριαρχία του Σαντρ και των Μπαρζανί [σημαίνουσα κουρδική φυλή] και άλλων;
Όλες αυτές οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις δεν αγγίζουν τον πυρήνα του προβλήματος. Οι μεταρρυθμίσεις δίνουν προνόμια μόνο σε ομάδες που είναι πιστές, και είναι πιστές στη βάση της λήψης ακόμη περισσότερων προνομίων. Ο Σαντρ κατάφερε τότε να εμφανίζεται πάντα σαν να τους παρέχει αυτά τα δικαιώματα. Αυτό είναι φυσικά μέρος του πελατειακού συστήματος: σας δίνουμε αυτό και εκείνο, και από το εσωτερικό μας φέρνετε τον πλούτο που χρειαζόμαστε.
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Συμφωνώ. Συνήθως ο φιλελευθερισμός και ο νεοφιλελευθερισμός παράγουν έναν συγκεκριμένο τρόπο παραγωγής. Αλλά εδώ στο Ιράκ έχουμε περιορισμένη παραγωγή προστιθέμενης αξίας, αλλά μάλλον μια μορφή φεουδαρχίας με επικεφαλής τον σεΐχη ή τη φυλή. Η κυρίαρχη πολιτική τάξη τους διατήρησε στην εξουσία προκειμένου να διατηρήσει το σύστημα. Οι σεΐχηδες λαμβάνουν ορισμένα προνόμια για τη διατήρηση της τάξης. Και εφόσον όλα είναι «εντάξει», τα κόμματα έχουν πρόσβαση στον κρατικό πλούτο μέσω των υπουργείων. Αυτή είναι η αμοιβαιότητα που υπάρχει στο σύστημα και μια μορφή του πώς λειτουργούν εδώ οι πελατειακές σχέσεις.
Η επανάσταση του Τισρίν και η Αριστερά
Ανσάρ Τζάσιμ: Σε αυτά τα τελευταία γεγονότα, πού βρίσκουμε τις δυνάμεις του Τισρίν, στις οποίες ανήκετε και εσείς; Υπάρχουν Τισρίνι που συμμετείχαν στις εκλογές, πώς βλέπουν την κατάσταση τώρα; Πού βρίσκεστε εσείς; Ποια είναι η ανάλυσή σας και ποια είναι η στρατηγική της αριστεράς σε αυτόν τον αγώνα;
Σαλάμ αλ-Άχνταρ: Ας δούμε τον πολιτικό χάρτη στον οποίο εντάσσονται αυτές οι δυνάμεις. Αν ξεκινήσουμε με τα αριστερά κόμματα στο Ιράκ, γνωρίζουμε ότι τα αριστερά κόμματα που συμμετείχαν στο σύστημα κράτησαν μια υποχωρητική στάση. Για εμάς, κόμματα όπως το Ιρακινό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΙΚΚ) δεν είναι τόσο μακριά από το σύστημα. Φυσικά, το ΙΚΚ έχει το ακροατήριό του και είναι σαφώς παρόν στην κοινωνία. Τα άλλα αριστερά κόμματα, όπως το Εργατικό Κομμουνιστικό Κόμμα και άλλα, έχουν τις διαφορές και τις ομοιότητές τους, αλλά αυτό που τα ενώνει είναι η άρνησή τους στην πολιτική διαδικασία μέσα στο σημερινό σύστημα. Αλλά είναι απομονωμένα κόμματα, δεν έχουν ισχυρή βάση μέσα στην κοινωνία και δεν είναι ικανά για μαζική κινητοποίηση. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι γι’ αυτό∙ ορισμένα από αυτά τα κόμματα είναι υπερβολικά επικεντρωμένα στον εαυτό τους και τη δράση τους. Δεν αρκεί να αρνείσαι το σύστημα και μετά να νομίζεις ότι βγαίνεις το πρωί στο δρόμο και βρίσκεις το κοινό γύρω σου έτοιμο. Δεν λειτουργεί έτσι και δεν είναι τόσο εύκολο.
Ας επανέλθουμε στη χαρτογράφηση των διαδηλωτών του Τισρίν, που περιλάμβανε ακόμη και τους Σαντριστές. Πρέπει να προσθέσουμε σε αυτόν τον χάρτη ότι το Τισρίν παρήγαγε επίσης νέους αριστερούς σχηματισμούς, μεταξύ των οποίων και το κίνημά μας.
Τμήματα του κινήματος Τισρίν κατευθύνθηκαν προς την εκλογική πολιτική. Ένα άλλο μέρος, όπως εμείς, αρνήθηκε και μποϊκοτάρισε ενεργά τις λεγόμενες «πρόωρες επανεκλογές». Όσοι συμμετείχαν και εξελέγησαν είτε ως κόμματα όπως το «Ιμτιντάντ» είτε ως ανεξάρτητοι, βρέθηκαν μπροστά σε ένα σύστημα που είχε σαφείς διαδικασίες: να είσαι μέρος του συστήματος. Δεν υπήρχε κανένας ορίζοντας γι’ αυτούς. Η κατάσταση έφτασε στο επίπεδο να γίνουν μέρος του συστήματος διαμοιρασμού της εξουσίας (συμπεριλαμβανομένου, για παράδειγμα, ότι ο αντιπρόεδρος της Βουλής πρέπει να διορίζεται από το κόμμα τους κ.λπ.) Έτσι, το σύστημα τους προσάρμοσε στον εαυτό του όπως του αρέσει. Δεν έχουν καμία επιλογή και καμία ευκαιρία μέσα σε αυτό το σύστημα.
Αλλά η στάση των Τισρίνι που δεν συμμετείχαν στις εκλογές ήταν διχασμένη. Ένα μέρος πήγε με τον Σαντρ κατά τη διάρκεια της τελευταίας κινητοποίησής του και μπήκε στο κοινοβούλιο μαζί του. Βέβαια, αυτό ήταν λάθος, διότι δεν αποτελούσαν πλέον αυτόνομη δύναμη: αν αποχωρούσαν, θα αποχωρούσε μαζί τους και ο Σαντρ;
Όλοι τους αντιμετωπίζουν το ίδιο ερώτημα: Εάν το Πλαίσιο Συντονισμού δεν παρευρεθεί στις κοινοβουλευτικές συνεδριάσεις, θα παρευρεθείτε ή όχι; Αν παρευρεθείτε, είστε με τον Σαντρ, αν όχι, τότε είστε με το Πλαίσιο Συντονισμού.
Το άλλο μέρος, το ονομάζουμε κίνημα, και πολλοί από τους Τισρίνι πήγαν βαθύτερα προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτή η άποψη υπάρχει και στην κοινωνία. Εμείς θέτουμε αυτά τα ερωτήματα: Γιατί το Τισρίν είναι μια πραγματική ιντιφάντα; Οι άνθρωποι έδωσαν τη ζωή τους. Πώς γίνεται ο Σαντρ να κατάφερε να μπει στο κοινοβούλιο, ενώ το Τισρίν όχι μόνο δεν τα κατάφερε, αλλά για μήνες είχε οδομαχίες στους δρόμους και τις γέφυρες που οδηγούν στην Πράσινη Ζώνη...; Η απάντηση μπορεί να είναι μόνο ότι είναι μέρος του συστήματος.
Αλλά είμαι αισιόδοξος, παρόλο που ζωγράφισα μια σκοτεινή εικόνα. Πιθανόν να εμφανιστεί τώρα ένα άλλο στρατόπεδο, αφού υπάρχουν άνθρωποι που τα αρνούνται όλα. Πολλοί διαδηλωτές θυμούνται ακόμα τη βία που υπέστησαν εξαιτίας των Σαντριστών που μπήκαν στην εξέγερση και τους χτύπησαν ως Γαλάζια Κράνη. Δεν ξέχασαν επίσης τις στοχευμένες δολοφονίες που ακολούθησαν το Τισρίν. Δεν υπάρχει απάντηση στην κρίση του συστήματος μέσα από το σύστημα. Η επόμενη μεγάλη κινητοποίηση θα στραφεί κατά του συστήματος στο σύνολό του.
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Όσον αφορά την κίνηση της κοινωνίας, νομίζω ότι οι ανάγκες των ανθρώπων τους οδηγούν να αντιμετωπίσουν τις διαδικασίες μέσω πολιτικών γεγονότων όπως η Ιντιφάντα του Τισρίν. Αυτό είναι που έφερε κοντά όλες τις ιδέες στην καρδιά αυτής της πλατείας. Εδώ ξεκίνησε το θέμα της ανάπτυξης μιας νέας δύναμης, και το θέμα της αναπαραγωγής μιας άλλης δύναμης ήταν επίσης παρόν. Ο Σαντρ αισθάνθηκε ότι είναι απαραίτητο να είναι παρών εν μέσω αυτής της ιντιφάντα, αν και ήταν σαφές ότι δεν θα μπορούσε να παίξει τον συνηθισμένο ρόλο της εκπροσώπησής της. Το Ρεύμα των Σαντριστών γνώριζε ότι θα έχανε το ακροατήριό του αν δεν είχε καθόλου παρουσία. Έτσι, ήταν παρόν προκειμένου να διατηρήσει το σύστημα. Αν και το είχε κάνει αυτό από την αρχή, αυτή τη φορά ήταν απλά πολύ σαφές. Οι συγκρουσιακές γραμμές μέσα στην κοινωνία έγιναν εμφανείς μέσω του Τισρίν. Ένα μέρος απαιτούσε ξένη παρέμβαση, ένα άλλο εθνική απελευθέρωση και ένα άλλο ήθελε να διατηρήσει το σύστημα.
Φωτογραφία του Ansar Jasim. Γράφει στον τοίχο: «1700 [άνθρωποι], δεν θα σας ξεχάσουμε. Θέλουμε στέγαση, όχι ενοίκιο. Θέλουμε υγειονομική περίθαλψη, όχι θάνατο. Θέλουμε εκπαίδευση, όχι [δυσανάγνωστο]. Θέλουμε έναν [ανεξάρτητο] στρατό, όχι [φανατισμένους] οπαδούς. Θέλουμε εργοστάσια, όχι ανεργία. Θέλουμε ειρήνη, όχι τρομοκρατία».
Ανσάρ Τζάσιμ: Μπορείτε να μας παρουσιάσετε μερικές από αυτές τις διαμορφούμενες θέσεις;
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Από τη μία πλευρά, υπήρχε ένα σαφές αστικό ρεύμα που υποστήριζε το Τισρίν, καθώς θεωρούσε ότι η αστική τάξη ζημιωνόταν από το οικονομικό σύστημα και ότι η αλλαγή του καθεστώτος θα επέτρεπε την καλύτερη ενσωμάτωση στην οικονομία της αγοράς και στην παγκόσμια αγορά. Αυτή η δύναμη πιστεύει ότι μπορεί να δημιουργήσει ένα πολιτικό τμήμα που μπορεί να την εκπροσωπήσει και να εκπροσωπήσει τα συμφέροντά της. Προπαγάνδιζαν το Τισρίν ως μια αστική επανάσταση. Ίσως μάλιστα αυτό να ήταν ένα από τα ισχυρότερα ρεύματα.
Και από την άλλη πλευρά, υπάρχει επίσης ένα ρεύμα που υποστηρίζει τη ριζική αλλαγή του συστήματος. Αυτή ήταν η γλώσσα που αντιπροσώπευε πραγματικά τις ανάγκες του λαού και η οποία αποτελεί την κύρια κινητήρια δύναμη αυτού του κοινωνικού κινήματος που εξελίχθηκε σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και σε μια σειρά πολιτικών εκδηλώσεων. Όλα αυτά τα ρεύματα αγωνίστηκαν στην ιντιφάντα. Και αυτά τα ρεύματα είχαν και τις προεκτάσεις τους. Κατά τη διάρκεια της ιντιφάντα, οργανώσεις όπως η USAID, η NDI κ.λπ... εργάζονταν εντατικά, έκαναν συνέδρια και προπαγάνδιζαν τη συμμετοχή στις εκλογές και την αλλαγή μέσα από το σύστημα. Μπορούσες να δεις την επιρροή τους, μετατρέποντας ομάδες που ήταν παρούσες σε σκηνές στις πλατείες διαμαρτυρίας σε πολιτικά κόμματα που συμμετείχαν στο σύστημα με αυτόν τον γρήγορο τρόπο. Πολλοί από αυτούς υποστηρίζουν στην πραγματικότητα τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις σε συνεργασία με τις υπάρχουσες δυνάμεις εντός του συστήματος, και όπως είπε ο Σαλάμ, έτσι ώστε αυτό το σύστημα να μπορέσει να προσαρμοστεί προκειμένου να επικρατήσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Το Τισρίν δεν δημιούργησε απλώς μια πραγματική αντιπολιτευτική δύναμη που θα εκπροσωπήσει τις ανάγκες του λαού, και αυτό είναι σημαντικό να το καταλάβουμε. Ταυτόχρονα, αναπτύχθηκαν πολλές ομάδες που πραγματικά εκπροσωπούν τις προσδοκίες του λαού, και θεωρούμε ότι εξελιχθήκαμε από αυτές. Και όπως είπα, υπάρχουν κινήματα και ομάδες που πήραν τη ριζοσπαστική θέση απέναντι στο σύστημα.
Ανσάρ Τζάσιμ: Γιατί επιλέγετε να δημιουργήσετε έναν επαναστατικό σχηματισμό;
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Δεν γίνονται όλες οι επιλογές σε συνεδρίες και σαλόνια. Στο τέλος, οι ανάγκες του λαού και της εργατικής τάξης έγιναν ξεκάθαρες και προχωρήσαμε προς τις ανάγκες μας. Έτσι, όποιος ισχυριζόταν ότι σηκώνει τη σημαία της επανάστασης, προφανώς δεν ήταν κοντά στο λαό και τις ανάγκες του και έκανε οπορτουνισμό και πελατειακή σχέση με το σύστημα για να φτάσει σε πόστα. Η ανάγκη της κοινωνίας είναι αυτή η κοινωνική δύναμη να έχει έναν πραγματικό εκπρόσωπο και αυτή η σημαία να κρατιέται από ανθρώπους που έχουν ένα μήνυμα που πραγματικά αντικατοπτρίζει τις προσδοκίες του λαού. Θεωρήσαμε ότι ήταν απαραίτητο να είμαστε παρόντες. Το κίνημα της κοινωνίας μάς ανέθεσε να είμαστε παρόντες και μας δημιούργησε (ως κίνημα). Στο τέλος δημιούργησε διάφορα κινήματα.
Είμαστε ένα σοσιαλιστικό κίνημα που αναδείχθηκε από το Τισρίν. Ένα κίνημα που βαδίζει προς μια ριζική αλλαγή και υιοθετεί το λόγο της αλλαγής του συστήματος και δεν πιστεύουμε σε κανενός είδους συμμαχία με το σύστημα ή με οποιαδήποτε από τις δυνάμεις που συμμετέχουν καθώς τις θεωρούμε εγκληματικές. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε κάποια θεσμική δομή για να παράγουμε ένα περιβάλλον που θα μετατρέψει την προσέγγισή μας σε ένα ισχυρό ρεύμα στην κοινωνία. Είμαστε ανοιχτοί να συνεργαστούμε με όλες τις δυνάμεις που απαιτούν μια ριζική αλλαγή και με τις οποίες μπορούμε να συμφωνήσουμε σε ένα μίνιμουμ κοινών σημείων. Είμαστε πολύ δραστήριοι μεταξύ των φοιτητών και καταφέραμε να ριζοσπαστικοποιήσουμε ορισμένα αιτήματα των εργατικών συνδικάτων. Πρέπει να γίνουμε πιο δυνατοί στο φεμινιστικό μέτωπο. Πιστεύουμε ότι το κίνημα της κοινωνίας είναι σε θέση να κάνει αυτή την αλλαγή και θεωρούμε ότι είμαστε μέρος της κοινωνίας και προϊόν αυτής της κοινωνίας.
Ανσάρ Τζάσιμ: Ποια είναι η στρατηγική σας ως μέρος της Αριστεράς στο Ιράκ για την αντιμετώπιση αυτής της αντεπανάστασης; Και εμείς ως παγκόσμια Αριστερά ή διεθνιστική Αριστερά, τι απαιτείται να κάνουμε σε αυτόν τον αγώνα;
Σαλάμ αλ-Άχνταρ: Για να είμαστε ειλικρινείς, μιλάμε για ένα μικρό κίνημα. Θα υπερβάλλαμε αν λέγαμε ότι μπορούμε να κάνουμε την αντεπανάσταση να αποτύχει. Ως απόπειρες, προσπαθούμε να υπογραμμίσουμε ότι πρόκειται για έναν αγώνα μεταξύ διαφορετικών λογικών. Είναι αγώνας μεταξύ των πτερύγων του συστήματος, και πρόκειται για ένα αντι-σύστημα που θέλει να αναπαραχθεί. Πρέπει να αναδείξουμε αυτή την ανάλυση μεταξύ των Τισρίνι. Έχει τις ρίζες της, μπορούμε να χτίσουμε πάνω σε αυτή τη θέση. Ίσως κάποια στιγμή ο κόσμος μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι τα αντιφατικά κινήματα εντός και εκτός του συστήματος θα προκαλέσουν απογοήτευση. Ως μέρος της μακροπρόθεσμης στρατηγικής μας, ερχόμαστε να οικοδομήσουμε μια πραγματική οργάνωση που θα είναι σε θέση να υιοθετήσει μια πολιτική –ίσως στην επερχόμενη ιντιφάντα– καθώς διαπιστώσαμε ότι η προηγούμενη δεν είχε ηγεσία ή σαφή πολιτικά οράματα. Έτσι, αν καταφέρουμε να δώσουμε δύναμη στους εξεγερμένους, ίσως αντιμετωπίσουν το σύστημα με καλύτερο και οργανωμένο τρόπο και με μεγαλύτερη ωριμότητα. Βλέπουμε την επανάσταση ως μια επαναστατική διαδικασία, μια διαδικασία που συνεχίζεται. Βρισκόμαστε τώρα στο στάδιο της προετοιμασίας, πρέπει να ωριμάσουμε θεωρητικά, πολιτικά και οργανωτικά. Αφιερώνουμε χρόνο για να θέσουμε πολλά ερωτήματα, να διαβάσουμε, να συζητήσουμε, να εκπαιδευτούμε. Τη στιγμή της επερχόμενης ιντιφάντα, και κατά τη γνώμη μου, θα έρθει σίγουρα, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι από όλες τις απόψεις για αυτή την πρόκληση. Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε την αντεπανάσταση, πρέπει να κατευθύνουμε αυτή την ιντιφάντα προς τη σωστή κατεύθυνση. Και για να μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό, πρέπει να δημιουργήσουμε τη σωστή δομή, τα σωστά στελέχη, να εμβαθύνουμε την αγκύρωσή μας μέσα στην κοινωνία. Αυτό είναι το κομμάτι που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε. Είναι σημαντικό για εμάς να καταλάβουν οι άνθρωποι εκτός Ιράκ ότι αυτή η ανάλυση και αυτή η θέση υπάρχει μέσα στο Ιράκ και πρέπει να εξαπλωθεί.
Από αυτό το σημείο εκκίνησης, οι σύντροφοί μας στον κόσμο μπορούν να μας υποστηρίξουν.
Τζαμάλ αλ-Σαγίγ: Αυτό σημαίνει να συνδεθούμε με όλες τις αριστερές δυνάμεις εντός του Ιράκ που έχουν ριζοσπαστικό μήνυμα και με την παγκόσμια αριστερά και να προσπαθήσουμε να βρούμε τρόπους συνεργασίας.
Ανσάρ Τζάσιμ: Σας ευχαριστώ για το χρόνο σας και τις ειλικρινείς σκέψεις σας.
Μετάφραση: elaliberta.gr
Ansar Jasim, “On the Counter Revolution in Iraq – Part 1”, Lefteast, 24 Οκτωβρίου 2022, https://lefteast.org/on-the-counter-revolution-in-iraq-part1/
Ansar Jasim, “On the Counter Revolution in Iraq – Part 2”, Lefteast, 3 Νοεμβρίου 2022, https://lefteast.org/on-the-counter-revolution-in-iraq-part2/.
Ο Ansar Jasim είναι πολιτικός επιστήμονας. Ενδιαφέρεται για τα κινήματα της κοινωνίας των πολιτών και τη διεθνική αλληλεγγύη από θεωρητική και πρακτική σκοπιά, με ιδιαίτερη έμφαση στη Συρία και το Ιράκ.
Οι Jamal Al-Sayigh και Salam Al-Akhdar είναι σοσιαλιστές αγωνιστές του Χάρακατ Αλ-Άμαλ (Κίνημα Εργατών) που σχηματίστηκε ως αποτέλεσμα της εξέγερσης του Οκτωβρίου 2019 στο Ιράκ. Και οι δύο μεγάλωσαν και δραστηριοποιήθηκαν πολιτικά στην περιοχή που κατά κοινή ομολογία αποτελεί ισχυρό στήριγμα του Μουκτάντα αλ-Σαντρ, το Σαντρ Σίτι στη Βαγδάτη.
Σημειώσεις
[1] Οι άνθρωποι που υποστηρίζουν ή έχουν συμμετάσχει σε αυτό το κίνημα ονομάζονται Tishrinis [στα αγγλικά] ή στα αραβικά Τισρινιγιίν.
[2] Schluwa Sama, “We Need a Homeland”, Jacobin, 18 Φεβρουαρίου 2020, https://jacobin.com/2020/02/iraq-protests-sadr-sectarianism.
[3] Toby Dodge, “Tracing the Rise of Sectarianism in Iraq after 2003”, LSE, 13 Σεπτεμβρίου 2018, https://blogs.lse.ac.uk/mec/2018/09/13/tracing-the-rise-of-sectarianism-in-iraq-after-2003/.
[4] Η εξωτερική πολιτική υποστήριξη αυτών των συμμαχιών έχει αλλάξει με την πάροδο των ετών. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ έχουν συμφέρον από την ενίσχυση του Σαντρ, αλλά αυτός είναι ένας φυσικός ή ιστορικός σύμμαχος.
[5] Timothy Liptrot, “Iraq must compromise between majoritarianism and consensus government formation”, Al Jazeera, 3 Ιουλίου 2022, https://studies.aljazeera.net/en/analyses/iraq-must-compromise-between-majoritarianism-and-consensus-government-formation.
[6] Υψηλόβαθμος τίτλος για τον σιιτικό κλήρο [Σχόλιο του A.J.].
[7] Θρησκευτική αναφορά και ανώτατη θρησκευτική αρχή μεταξύ των σιιτών μουσουλμάνων [Σχόλιο του A.J.].
[8] Πολιτικό σώμα που τέθηκε στην εξουσία από τις δυνάμεις κατοχής στο Ιράκ μετά το 2003. Από τον Ιούλιο του 2003 έως τον Ιούνιο του 2004 υποτίθεται ότι εκπροσωπούσε την προσωρινή κυβέρνηση του Ιράκ. Υπόκειτο στη διοίκηση της Προσωρινής Συμμαχικής Αρχής (CPA) υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών του Πολ Μπρέμερ. [Σχόλιο του A.J.].
[9] Αυτό το πολιτικό κόμμα που πρόσκειται στον Μουκτάντα Σαντρ αντιτάχθηκε σθεναρά στον τότε πρωθυπουργό του Ιράκ Νουρί Αλ Μαλίκι. Κατάφερναν συνεχώς να αυξάνουν τις έδρες τους, ήδη στις εκλογές του 2018 και του 2021, ήταν η ισχυρότερη πολιτική δύναμη όσον αφορά την εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο.
[10] “Sadr calls for privatization of electricity sector after protests”, Rudaw, 12 Ιουλίου 2018, https://www.rudaw.net/english/middleeast/iraq/120720183-amp.
[11] '' الشروق ,'' العراق: مقتدى الصدر يرحب بصدور قانون الأمن الغذائي , Ιουνίου 8, 2022, https://www.shorouknews.com/news/view.aspx?cdate=08062022&id=8afc11e5-d385-417b-837e-cdb06f136551.
