نعم للاعتصام السلمي، نعم للحرية، لا للطائفية : Ναι στην ειρηνική καθιστική διαμαρτυρία, ναι στην ελευθερία, όχι στον σεχταρισμό
[Ανταποκρίσεις από τη Συρία μετά την ανατροπή του Άσαντ]
Omar Hassan
Στη Δαμασκό η αριστερά συνεχίζει να οργανώνεται
«Οι εκτελέσεις και οι τυφλές δολοφονίες [έχουν γίνει] καθημερινό φαινόμενο. Μεταξύ των περιοχών που επλήγησαν περισσότερο, οι επαρχίες Χάμα και Χομς ήταν στο επίκεντρο αυτών των εγκλημάτων ... ακολουθούμενες από τις συριακές ακτές, ιδίως στη Λατάκεια και την Ταρτούς». Αυτές οι ανατριχιαστικές γραμμές προέρχονται από ένα δελτίο του Συριακού Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που δημοσιεύθηκε στις 3 Ιανουαρίου.
Είναι μια σκληρή υπενθύμιση ότι η κατάσταση στη Δαμασκό, όπου επικρατεί σταθερότητα και το δικαίωμα στην ειρηνική διαμαρτυρία και συγκέντρωση είναι αρκετά αδιαμφισβήτητο, δεν είναι η εμπειρία όλων των Σύριων αυτή τη στιγμή.
Πλάνα και αναφορές από την τετραήμερη πολιορκία της πόλης Χιρμπέτ αλ-Μα’άζζα έγιναν viral τις ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα. Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) είχε υποβάλει τους κατοίκους της σε καθημερινές έρευνες, παρενοχλήσεις και ανακρίσεις. Τελικά ο αποκλεισμός άρθηκε, αλλά μόνο αφού ένας εντελώς απολίτικος υπάλληλος της κρατικής εταιρείας ηλεκτρισμού βρέθηκε πυροβολημένος στο σπίτι του.
Εν τω μεταξύ, στη Χομς, οι κάτοικοι υποβάλλονται σε έρευνες πόρτα-πόρτα από ένοπλους μαχητές της HTS. Οι πιο τρομακτικές φήμες για το τι συνέβαινε διαδόθηκαν γρήγορα, μερικές από τις οποίες επιβεβαιώθηκαν σε μια οριστική δήλωση που εξέδωσε η ομάδα Ειρήνης των Πολιτών της Χομς. Με προσεκτική και εκλεπτυσμένη γλώσσα, αποδέχτηκαν την αρχή της επιχείρησης, που είναι η σύλληψη και η τιμωρία ανώτερων στελεχών του καθεστώτος Άσαντ, αλλά καταδίκασαν τη σκληρή εφαρμογή της.
Περιέγραψαν περιστατικά αυθαίρετης καταστροφής περιουσιών, σωματικές και λεκτικές επιθέσεις εναντίον πολιτών, εξαναγκασμό ανθρώπων να γαβγίζουν σαν σκυλιά, παρενόχληση ορισμένων γυναικών που δεν φορούσαν χιτζάμπ, συλλήψεις χωρίς εξηγήσεις ή δυνατότητα έφεσης και ανάπτυξη αρμάτων μάχης σε περιοχές με άμαχο πληθυσμό.
Οι ιστορίες αυτών των αισχών διαδίδονται σε όλη τη Συρία κυρίως μέσω του Facebook, το οποίο έχω παρατηρήσει ότι δεν παρακωλύεται από την ίδια λογοκρισία που υπάρχει για τους αγγλόφωνους ακτιβιστές σε άλλες πλατφόρμες. Οι αναρτήσεις που γράφονται στα αραβικά λαμβάνουν συνήθως εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες αντιδράσεις, ακολουθούμενες από έντονη συζήτηση στην ενότητα των σχολίων.
Κατά καιρούς, οι συζητήσεις αυτές μπορεί να καταλήξουν σε σεχταριστικά μοτίβα και εκφράσεις. Η Συρία έχει τεράστιες περιφερειακές διαφοροποιήσεις στις οικονομικές συνθήκες, την εθνοτική και θρησκευτική σύνθεση, τις γλώσσες και τις προφορές. Το παλιό καθεστώς έθετε επιδέξια ομάδες αντιμέτωπες μεταξύ τους για να διευρύνει τα κέρδη και την εξουσία του.
Για παράδειγμα, είναι ευρέως κατανοητό, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό της ίδιας της Συρίας, ότι η δυναστεία Άσαντ ήταν μια σεχταριστική επιχείρηση των Αλάουι. Υπάρχει ένα στοιχείο αλήθειας σε αυτό, καθώς πολλές θέσεις-κλειδιά στο κράτος και στους δημόσιους οργανισμούς δόθηκαν σε συνεργάτες της οικογένειας Άσαντ και σε άτομα από την κοινότητά της. Αυτό έτεινε στη συνέχεια να διαχέεται προς τα κάτω με τη μορφή νεποτιστικών πρακτικών προσλήψεων κ.ο.κ., γεγονός που με τη σειρά του οδήγησε σε εχθρότητα από άλλες κοινότητες προς τους Αλάουι.
Ενώ οι κορυφαίοι ηγέτες της μεταβατικής κυβέρνησης έχουν φροντίσει να αποφύγουν να πουν οτιδήποτε ρητά μισαλλόδοξο, τα στελέχη και οι υποστηρικτές τους ήταν λιγότερο συγκρατημένοι. Οι εκκλήσεις για «κάθαρση» της Συρίας από τους υποστηρικτές του προηγούμενου καθεστώτος μπορεί μερικές φορές να αποτελούν κώδικα για ευρύτερες επιθέσεις κατά της κοινότητας των Αλάουι.
Όμως ο Νουρ, ένας νεαρός σύντροφος του Συριακού Επαναστατικού Αριστερού Ρεύματος (ΕΑΡ), έχει διαφορετική άποψη: «Ο κόσμος μιλάει σαν το καθεστώς Άσαντ να καθορίζεται από τον θρησκευτικό σεχταρισμό του, αλλά αυτό είναι λάθος∙ η μόνη θρησκευτική του δέσμευση ήταν ο πλούτος». Αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο. Οι πιο συνεπείς υποστηρικτές του Άσαντ ήταν η σε μεγάλο βαθμό σουνιτική αστική τάξη της Δαμασκού. Υπάρχουν τεράστιες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές διαιρέσεις εντός της κοινότητας των Αλάουι, όπως και με όλες τις άλλες. Έγιναν πολλές θαρραλέες προσπάθειες για την οργάνωση της αντίστασης ενάντια στο καθεστώς από τους ίδιους τους Αλαουίτες, και η Αριστερά διαθέτει προσωπικότητες από αυτή την κοινότητα που απέρριψαν το καθεστώς για τους ίδιους λόγους με όλους τους άλλους.
Έκανε αυτά τα σχόλια σε μια ανοιχτή εκδήλωση του ΕΑΡ, σε ένα σχετικά καθαρό προάστιο της Δαμασκού, τη Σαχνάγια. Ήταν ένα νεανικό και δυναμικό πλήθος, με τις γυναίκες να αποτελούν μια μικρή πλειοψηφία των 35 παρόντων. Ο Νουρ ξεκίνησε τη διαδικασία, εξηγώντας ότι ήταν η πρώτη δημόσια συνάντηση που πραγματοποίησε η ομάδα μετά την πτώση του καθεστώτος. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο πίσω δωμάτιο ενός σπιτιού που είχε χρησιμοποιηθεί για παράνομες συναντήσεις κατά τη διάρκεια των χρόνων της δικτατορίας.
Η Βρετανίδα σοσιαλίστρια και γνώστρια των θεμάτων της Μέσης Ανατολής Anne Alexander μίλησε στο ακροατήριο για τα διδάγματα από την Αραβική Άνοιξη, με το πρόσωπό της να προβάλλεται σε μια οθόνη από χαρτόνι.
Αργότερα, παρακολούθησα μια συνάντηση που διοργάνωσε η Ομάδα Γυναικών της Νισσάν στο Κοινωνικό Φόρουμ της Τζαραμάνα, το οποίο προηγουμένως ήταν το τοπικό αρχηγείο του κυβερνώντος Συριακού Κόμματος Μπάαθ. Μου είπαν ότι η ίδια η Τζαραμάνα είναι ένα ενδιαφέρον μέρος της Δαμασκού, με μια δυναμική εναλλακτική υποκουλτούρα και μια πιο φιλελεύθερη στάση απέναντι στις σχέσεις και τα δικαιώματα των γυναικών. Αυτή τη νύχτα, περίπου 100 άτομα, πολύ μεγαλύτερα σε ηλικία και με περισσότερους άνδρες από την προηγούμενη συνάντηση, εμφανίστηκαν για μια συζήτηση που αποδείχθηκε ότι ήταν αρκετά εξειδικευμένη σχετικά με τη μακροοικονομική πολιτική στη Συρία.
Ήταν σαφές, ωστόσο, ότι οι συμμετέχοντες και στις δύο εκδηλώσεις ενδιαφέρονταν πολύ περισσότερο να συζητήσουν συγκεκριμένες προοπτικές και προτάσεις παρά ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα. Στις περιπτώσεις που οι ομιλίες είχαν μια κάπως αφηρημένη διάσταση, ειδικά στην Τζαραμάνα, τα μέλη του ακροατηρίου ήθελαν να μάθουν πώς να προχωρήσουν τον αγώνα για κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη στη Συρία σήμερα.
Και στις δύο συναντήσεις υπήρξαν επανειλημμένα παράπονα ότι δεν υπήρξε καμία αλλαγή στην προσέγγιση της λήψης αποφάσεων σε σχέση με το παλαιό καθεστώς. «Μπορούμε να καθόμαστε εδώ και να μιλάμε για ό,τι θα θέλαμε, αλλά δεν μας ακούνε», παραπονέθηκε ένας άνδρας στη Τζαραμάνα. «Πώς θα το αλλάξουμε αυτό;» Ένας νεαρός ριζοσπάστης απάντησε επιχειρηματολογώντας δυναμικά, αν και αισιόδοξα, υπέρ μιας γενικής απεργίας: «Είναι ο μόνος τρόπος να τους αναγκάσουμε να μας ακούσουν».
Στη Σαχνάγια, οι παρευρισκόμενοι εξέφρασαν παρόμοιες ανησυχίες: «Χρειάζονται πραγματικά 3-4 χρόνια για να γράψουν ένα σύνταγμα ή είναι απλώς μια τακτική για να καθυστερήσουν μέχρι να αποκτήσουν όλη την εξουσία;», ρώτησε κάποιος. Ένας άλλος υπέδειξε τον ελέφαντα στο δωμάτιο: «Πώς θα κινητοποιηθούμε για να υπερασπιστούμε τα δικαιώματά μας χωρίς να προκαλέσουμε έναν νέο εμφύλιο πόλεμο;». Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις.
Η Alexander τόνισε την ανάγκη να οικοδομηθούν και να ενισχυθούν ανεξάρτητα συνδικάτα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους στους τόπους παραγωγής για να επιβάλουν όρια σε αστικές δυνάμεις όπως η HTS. Ένα τέτοιο εγχείρημα ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες αυτής της μικρής ομάδας νέων επαναστατών σε αυτό το στάδιο, αλλά βοήθησε στο να δείξει το δρόμο προς τα εμπρός.
Γρήγορα χαράσσονται γραμμές μεταξύ των υποστηρικτών και των αντιπάλων της νέας κυβέρνησης. Προς το παρόν, οι επικριτές της βρίσκονται κατά κύριο λόγο στο περιθώριο, αντιδρώντας σε συγκεκριμένα περιστατικά και πολιτικές χωρίς να καθορίζουν την ατζέντα. Αγωνίζονται να δημιουργήσουν θεσμούς και χώρους που θα τους επιτρέψουν να σκεφτούν, να οργανωθούν και να αντισταθούν συλλογικά.
Από την άλλη πλευρά, η HTS εκμεταλλεύεται πλήρως τη θέση της ως η μόνη εθνικά οργανωμένη δύναμη στη Συρία. Η διακυβέρνηση στο Ίντλιμπ της έδωσε χρόνο και χώρο για να παγιώσει τον πολιτικό και στρατιωτικό μηχανισμό της, υποβοηθούμενη από εκτεταμένη ξένη χρηματοδότηση. Οι ηγέτες της είναι έξυπνοι και δοκιμασμένοι στη μάχη και μαθαίνουν να απολαμβάνουν το γεγονός ότι βρίσκονται στο τιμόνι του συριακού κράτους, ενώ ταυτόχρονα φλερτάρουν με το παγκόσμιο κεφάλαιο.
Για να δικαιολογήσουν τη μονομερή ανάληψη της εξουσίας από την ίδια, η HTS χρησιμοποιεί το σύνθημα: «Αυτοί που απελευθέρωσαν, πρέπει να παίρνουν και τις αποφάσεις». Θα ήταν ψέμα να πούμε ότι αυτό το επιχείρημα, όσο αντιδημοκρατικό κι αν είναι, δεν έχει καμία απήχηση στο ευρύτερο συριακό κοινό. Αλλά το αντιδραστικό πρόγραμμα της HTS –και οι βίαιες, αντεπαναστατικές ενέργειες πολλών ηγετών της κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και της βασιλείας της στο Ίντλιμπ– έχουν ως αποτέλεσμα πολλοί να παραμένουν επιφυλακτικοί.
Προς το παρόν, η πλειονότητα των Σύριων παρακολουθεί και περιμένει να δει τι θα επακολουθήσει, πρόθυμη να δώσει μια ευκαιρία στη νέα κυβέρνηση. Αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή, με αφορμή μια υπερβολή ή κάποια άλλη κρίση. Η μετάβαση από μια 54χρονη δικτατορία θα πάρει μήνες, αν όχι χρόνια, για να ξεδιπλωθεί, και θα υπάρξουν πολλές μετατοπίσεις στη δυναμική και στην ισορροπία δυνάμεων.
Καθώς φεύγουμε από τη συνάντηση στην Τζαραμάνα, η συνοδός μου, μία έμπειρη δημοσιογράφος που έχει αφοσιωθεί στις προσπάθειες δημοκρατικής οργάνωσης, φαίνεται λίγο στενοχωρημένη. Με ρωτάει τι πιστεύω ότι θα συμβεί στη Συρία. Της λέω ότι δεν έχω ιδέα, αλλά αυτό είναι θετικό από μόνο του. Υπό τον Άσαντ, ήταν σίγουρη η διαρκής δυστυχία.
Μετάφραση: elaliberta.gr
Omar Hassan, “In Damascus, leftists continue to organise”, Red Flag, 6 Ιανουαρίου 2025, https://redflag.org.au/article/in-damascus-leftists-continue-to-organise.
