Sebijan Fejzula

Ο αγώνας των Ρομά από τις διαμαρτυρίες στην πολιτική απελευθέρωση

Ο πρόσφατος θάνατος του Στάνισλαβ Τομάς¹, ενός Ρομά από το Τεπλίτσε της Τσεχικής Δημοκρατίας, προκάλεσε κινητοποιήσεις² σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Στις 19 Ιουνίου, ένας αστυνομικός γονάτισε στο λαιμό του Τομάς ενώ τον συλλάμβανε, με αποτέλεσμα να πεθάνει λίγο αργότερα. Παρά τη διεθνή αλληλεγγύη μεταξύ των Ευρωπαίων Ρομά που ενθάρρυναν αυτές τις κινητοποιήσεις, έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε για να κινητοποιηθούμε πολιτικά ενάντια σε κάθε βία κατά των Ρομά με φυλετικά κίνητρα. Επιπλέον, όταν πρόκειται για τον αγώνα κατά του αντι-Ρόμα ρατσισμού –ή του αντιτσιγγανισμού³– μας λείπει ακόμη η αλληλεγγύη των αριστερών κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων στην Ευρώπη. Γιατί οι λευκοί Ευρωπαίοι μπορούν να βλέπουν και να καταγγέλλουν την καταπίεση στην Τσιάπας ή την Παλαιστίνη, αλλά όχι την καταπίεση κατά των Ρομά που λαμβάνει χώρα στις δικές τους κοινότητες;

Οι Ρομά στην Ευρώπη υποφέρουν εδώ και καιρό από την αστυνομική βία. Δεν πρόκειται για ατυχήματα ή κακή συμπεριφορά, αλλά το ζήτημα μάλλον αγγίζει την καρδιά του ρόλου της αστυνομίας ως «φύλακα» των ευρωπαϊκών κοινωνιών, όπως τις φαντάζονται οι κυρίαρχες ελίτ. Οι Ρομά είναι θύματα της μόνιμης κρατικής τρομοκρατίας, ωστόσο, υπάρχει ελάχιστη συζήτηση γύρω από το ζήτημα της αστυνομικής βίας ως αποτέλεσμα του δομικού ρατσισμού. Ελάχιστη προσοχή έχει δοθεί στην κατανόηση και τη συζήτηση του γεγονότος ότι η αστυνομική βαρβαρότητα είναι απλώς το πιο σκληρό πρόσωπο του ρατσισμού κατά των Ρομά. Το ζήτημα είναι πολύ πιο σύνθετο.

Ο θάνατος του Στανισλάβ Τομάς δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση. Είναι βαθιά ριζωμένος στον δομικό αντι-Ρόμα ρατσισμό, εδραιωμένο στον πυρήνα των ευρωπαϊκών χωρών και στις αντιλήψεις τους για «ασφαλείς κοινωνίες». Για αιώνες, η αγωνία των λευκών για την ασφάλεια εκδηλώνεται με διάφορες μορφές: από τους αστικούς και σχολικούς διαχωρισμούς μέχρι την αστυνομική βία, τη μαζική φυλάκιση και την πολιτική απανθρωποποίηση.

Ο λαός μας έχει πλήρη επίγνωση της κατάστασης που αντιμετωπίζει και των καθημερινών του εμπειριών με τον λευκό κόσμο. Ως Kale Amenge (Ρομά για τους Eαυτούς μας)⁴, μια ανεξάρτητη και αυτόνομη αντιρατσιστική πολιτική οργάνωση Ρομά που εργάζεται για τη συλλογική χειραφέτηση των Ρομά και την οικοδόμηση της πολιτικής αυτονομίας των Ρομά, διεκδικούμε το δικαίωμα να ζούμε ως Ρομά με τους δικούς μας όρους και όχι όπως κάποιος άλλος θέλει να είμαστε.

Είμαστε σε θέση να εξασφαλίσουμε έναν ασφαλή χώρο για τους Ρομά στην Ευρώπη, όπου δεν θα διώκονται από το σούπερ μάρκετ μέχρι την πολιτική σκηνή, αντιμετωπίζοντας απελάσεις και την αναγκαστική στείρωση των γυναικών Ρομά; Είμαστε σε θέση να εξασφαλίσουμε έναν ασφαλή χώρο όπου θα είμαστε σε θέση να μας σέβονται με τους δικούς μας όρους διαβίωσης;

Η κανονικοποίηση της βίας κατά των Ρομά

Το γεγονός ότι η κοινότητα των Ρομά στην Ευρώπη εξακολουθεί να καταπιέζεται συστηματικά, 80 χρόνια μετά το Porajmos –το Ολοκαύτωμα των Ρομά από τη ναζιστική Γερμανία⁵– και πολλοί θεωρούνται και αντιμετωπίζονται ως ξένοι μέσα στις ίδιες τους τις χώρες, δείχνει πόσο λίγη πολιτική προσοχή έχει δοθεί στον αγώνα των Ρομά. Η κυρίαρχη αφήγηση του ναζιστικού Ολοκαυτώματος περιλαμβάνει πραγματικά μόνο την εβραϊκή εμπειρία, αποκλείοντας, μεταξύ άλλων, τους Σίντι, τους Ρομά, τους ανάπηρους, τους ΛΟΑΤΚΙ, τους κομμουνιστές και άλλους αντιφασίστες. Οι Ρομά αντιμετωπίζουν τις ακραίες συνέπειες του αντι-Ρομά ρατσισμού. Ο θάνατος του Στανισλάβ Τομάς και μια συνεχιζόμενη απειλή έξωσης⁶ πολλών οικογενειών Ρομά στο Πάτα Ρατ της Κλούι-Ναπόκα, στη Ρουμανία, είναι μόνο τα τελευταία παραδείγματα. Η νομιμοποιημένη βία κατά των σωμάτων μας και η βάναυση άρνηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας συνεχίζεται.

Η συνεχιζόμενη αποσιώπηση του ρατσισμού κατά των Ρομά εντός του ακαδημαϊκού χώρου, των πολιτικών κατά των διακρίσεων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι ακριβώς αυτό που έχει δημιουργήσει την ανάγκη για αυτοδικαίωση και την ανάγκη να αποδεικνύουμε συνεχώς ότι εμείς, ως λαός, ως πολιτισμός, δεν είμαστε υπεύθυνοι για τα δεινά μας. Δεν είμαστε εμείς το πρόβλημα, όπως πολλοί έχουν προσπαθήσει να υποστηρίξουν. Το πρόβλημα είναι η λευκότητα ως δομική φυλετική τάξη στην οποία οι Ρομά θεωρούνται ότι αποτελούν απειλή για την κοινωνική τάξη.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο αντι-Ρόμα ρατσισμός εμφανίζεται ως ρυθμιστική τακτική για τον έλεγχο, την παρατήρηση και την πειθάρχηση του σώματος των Ρομά. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, το 2018, ο Ματέο Σαλβίνι, ο οποίος ήταν τότε υπουργός Εσωτερικών της Ιταλίας, ανακοίνωσε ότι η Ιταλία σχεδίαζε να διώξει όλους τους Ρομά που γεννήθηκαν στο εξωτερικό, αλλά λυπόταν: «δυστυχώς θα πρέπει να κρατήσουμε τους Ιταλούς Ρομά, επειδή δεν μπορούμε να τους απελάσουμε».

Φυσικά, τέτοιες ρατσιστικές ομιλίες και πρακτικές δεν είναι αποκλειστικότητα μόνο των δεξιών κομμάτων· η κανονικοποίηση της βίας κατά των Ρομά σήμερα είναι επίσης αποτέλεσμα της αποτυχίας των κομμάτων, των οργανώσεων και των κινημάτων της αριστεράς να αγωνιστούν εναντίον της. Ταυτόχρονα, τα λευκά φεμινιστικά κινήματα έχουν υιοθετήσει το ρόλο των «λευκών σωτήρων» που πρέπει να «σώσουν» τις γυναίκες Ρομά από τη λεγόμενη «πατριαρχία των Ρομά».

Όλες αυτές οι ιστορικές αφηγήσεις και οι σημερινές πολιτικές πρακτικές έχουν ενσωματωθεί στην ιδεολογία της λευκής υπεροχής· η πολιτική βία των ευρωπαϊκών χωρών εναντίον μας δεν έληξε ποτέ με την υιοθέτηση των χαρτών ανθρωπίνων δικαιωμάτων ούτε με τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά της ΕΕ. Στην πραγματικότητα, σε αυτές τις Εθνικές Στρατηγικές Ένταξης των Ρομά της ΕΕ η έννοια του αντιτσιγγανισμού συζητείται ελάχιστα, γεγονός που οδηγεί στην πολιτογράφηση του ρατσισμού μέσα σε αυτές τις δημόσιες πολιτικές και τις ειδικές πρωτοβουλίες για το «ζήτημα των Ρομά» που πραγματοποιούνται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Κατά συνέπεια, παρατηρείται μια περιθωριοποίηση του αντιρατσισμού –αποκλείοντας τον αντι-Ρομά ρατσισμό ως κεντρικό ζήτημα όσον αφορά την κατάσταση των Ρομά– η οποία συμβάλλει στην κατανόηση και την εννοιολόγηση του αντιτσιγγανισμού ως συνέπεια του «τρόπου ζωής των Ρομά». Έτσι, ο «διαφορετικός» πολιτισμός, οι παραδόσεις και οι τρόποι ζωής μας ως Ρομά ενοχοποιούνται για τον ρατσισμό που αντιμετωπίζουμε. Εν ολίγοις, ο ρατσισμός κατά των Ρομά έχει προσεγγιστεί κυρίως ως πολιτισμικό και όχι ως πολιτικό πρόβλημα.

Στο σύνολό τους, αυτά τα πλαίσια πολιτικής για τους Ρομά βρίσκονται σε αντίθεση με ένα γνήσιο αντιρατσιστικό σχέδιο. Όπως το έχει προσδιορίσει ο Cayetano Fernandez, ερευνητής και διοργανωτής του Kale Amenge: «Ο αντι-τσιγγανισμός είναι ένα φυλετικό σύστημα κυριαρχίας που έχει ιστορικές ρίζες στη νεωτερικότητα και υπακούει στην κατασκευή του λευκού Ευρωπαίου ανθρώπου ως πρότυπο της ανθρωπότητας, με αποτέλεσμα να αποανθρωποποιεί όλους τους άλλους».⁷ Ως αποτέλεσμα, η ιδέα του κινδύνου έχει ιστορικά ενσωματωθεί στον ορισμό των Ρομά ως θεμελιωδώς απολίτιστων, αναξιόπιστων και «δυσκυβέρνητων». Ως εκ τούτου, ο μόνος δυνατός τρόπος αντιμετώπισης των Ρομά είναι η βία.

Αυτή η βία δικαιολογείται επειδή αφενός γίνεται στο όνομα της «εξασφάλισης» του λευκού πληθυσμού –τόσο με πρακτικούς όσο και με μεταφυσικούς όρους– και αφετέρου γίνεται στο όνομα της σωτηρίας των Ρομά από τον εαυτό τους, από τη βάρβαρη συμπεριφορά τους. Αυτή η εικόνα των Ρομά ως απειλή τόσο για τη λευκή ταυτότητα όσο και για τον λευκό λαό είναι αποτέλεσμα της ιστορικής αποικιοκρατικής παραγωγής του «Τσιγγάνικου Άλλου» ως λευκής φαντασιακής μυθοπλασίας. Στο άρθρο του, «Η συλλογική μνήμη των Ρομά και τα επιστημολογικά όρια της δυτικής ιστοριογραφίας» [“The Roma Collective Memory and the Epistemological Limits of Western Historiography”], ο Fernandez υποστηρίζει ότι η ιστορία που έχει δημιουργηθεί για τους Ρομά είναι ένα λευκό κατασκεύασμα το οποίο παρήγαγε πρωτίστως μια οντολογική αναζήτηση και νομιμοποίηση της λευκής ταυτότητας. Εν ολίγοις, η βία κατά των Ρομά δικαιολογείται επειδή γίνεται στο όνομα της «τάξης» και της «δημόσιας ασφάλειας».

Αμφισβήτηση της λευκής πολιτικής ατζέντας

Γινόμαστε μάρτυρες του πώς τα γκέτο των Ρομά, από τα Τρες Μιλ Βιβιέντας στην Ισπανία μέχρι το Τεπλίτσε στην Τσεχική Δημοκρατία, έχουν μετατραπεί σε σύγχρονες υπαίθριες φυλακές όπου τα σώματα των Ρομά ελέγχονται, παρακολουθούνται, κακοποιούνται βάναυσα και σκοτώνονται. Η κατηγοριοποίηση αυτών των χώρων ως φυλετικοποιημένων –και για το λόγο αυτό– «επικίνδυνων» γειτονιών που πρέπει να βρίσκονται υπό διαρκή επαγρύπνηση έχει προκαλέσει έντονη αστυνομική παρουσία, καθώς και αρκετές περιπτώσεις αστυνομικής βίας.

Τα γκέτο των Ρομά θεωρούνται πάντα συνώνυμα της εγκληματικότητας, επομένως η βία είναι μόνιμη και ιδιαίτερη. Τα γκέτο είναι οι χώροι όπου οι Ρομά στερούνται την ανθρώπινη υπόσταση και την αξιοπρέπεια, ενώ οι ζωές των λευκών συνεχίζουν να διασφαλίζονται με βάση τη δική μας συνεχή και διαρκή απανθρωποποίηση. Εδώ και πολλά χρόνια ερευνώ και εργάζομαι πάνω στις πολιτικές του δομικού και καθημερινού αντιτσιγγανισμού, στις περιπτώσεις αστυνομικής βίας και στις τραυματικές επιπτώσεις της στην Ευρώπη των Ρομά και όπου κι αν πάω, οι Ρομά μου λένε μια φράση που αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη βία κατά της ανθρωπότητας: «Μας βλέπουν (οι λευκές κοινωνίες) και μας αντιμετωπίζουν ως μη ανθρώπους».

Ως κινήματα Ρομά, έχουμε επικεντρωθεί στη δημιουργία σχεδίων για την ένταξη των Ρομά στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά δεν έχουμε καταφέρει να αμφισβητήσουμε το σύστημα στο οποίο επιδιώκουμε να εντάξουμε τους Ρομά και να λάβουμε υπόψη την καθημερινή και πολιτισμική βία που αντιμετωπίζουν οι Ρομά σε αυτό το σύστημα. Έχοντας αυτό κατά νου, καταλαβαίνω απόλυτα εκείνους τους γονείς Ρομά που αποφασίζουν να μην αφήσουν τα παιδιά τους να μπουν σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που αντιμετωπίζει τα παιδιά τους ως μη άξια. Ίσως, αντ’ αυτού, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στη δημιουργία ασφαλών χώρων για τα παιδιά μας, όπου όχι μόνο θα αισθάνονται ασφαλή, αλλά κυρίως θα αισθάνονται άξια και αποδεκτά.

Πώς έγινε λοιπόν ο Ρομά το φονεύσιμο σώμα; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, πρέπει να εξετάσουμε την ιστορική κατασκευή του φανταστικού «Τσιγγάνου«, του εγκληματία, του τοξικομανή, του «απείθαρχου Ρομά». Αυτά είναι τα σώματα που θεωρούνται μη ανθρώπινα και που φέρνουν αταξία στη φαντασιακή «πολιτισμένη Ευρώπη«, η λειτουργία της οποίας βασίζεται στον νόμο και την τάξη. Η κατασκευή του σώματος των Ρομά ως απειλή για τη λευκή τάξη έχει δημιουργήσει πολιτικές και αφηγήσεις για την εγκληματικότητα και την κρατική κυριαρχία που δικαιολογούν την ανάγκη επιτήρησης και ελέγχου των «γκέτο» των Ρομά – μέσω συστημάτων CCTV, αστυνομικής βίας και μαζικής φυλάκισης.

Μέσω της ιστορικής κατασκευής των Ρομά ως απειλή για τη λευκή τάξη, η βία εναντίον μας έχει κανονικοποιηθεί και δικαιολογηθεί. Πράγματι, το φονεύσιμο σώμα δεν είναι μόνο το νεκρό σώμα- είναι το σώμα που αντιμετωπίζει καθημερινά τη βία, το σώμα που θεωρείται και αντιμετωπίζεται ως μη άξιο, το σώμα που είναι μοιραίο να ζει κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Είναι το σώμα που σκοτώνεται ξανά όταν το σύστημα του αρνείται τη δικαιοσύνη. Το σώμα των Ρομά θεωρείται ότι αποτελεί πολιτική απειλή για τον νόμο και την κοινωνική τάξη, μετατρέποντας την έννοια του «εκ φύσεως επιρρεπούς στην εγκληματικότητα» σε «δημόσιο εχθρό» του κράτους. Συνοπτικά, το φονεύσιμο σώμα είναι το σώμα που παραβιάζεται συνεχώς, τόσο συμβολικά όσο και φυσικά. Και όμως, χωρίς την πίεση ενός συνεκτικού αντιρατσιστικού πολιτικού κινήματος των Ρομά, η Ευρώπη παραμένει εντελώς σιωπηλή.

Προς μια ενιαία πολιτική ατζέντα των Ρομά

Εδώ και χρόνια, πολλοί από εμάς προσπαθούμε να μιλήσουμε για αυτή την πολιτική βία, αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε άλλο. Ενώ ενθαρρύνω και υποστηρίζω πλήρως όλες τις διαμαρτυρίες που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα, καλώ επίσης τους ανθρώπους να αρχίσουν επιτέλους όχι μόνο να αμφισβητούν το σύστημα, αλλά να προχωρήσουν παραπέρα και να οργανωθούν προς μια πολιτική ατζέντα βασισμένη στις ανάγκες του λαού μας. Πρέπει να προτείνουμε μια ατζέντα για διαρθρωτικές αλλαγές και όχι μόνο για διακοσμητικές – μια ατζέντα που δεν θα επιδιώκει ατομικά οφέλη, αλλά θα θέτει πραγματικά τις συλλογικές μας ανάγκες σε προτεραιότητα. Μια μετασχηματιστική ατζέντα σημαίνει την εφαρμογή μέτρων που θα φέρουν επιτέλους διαρθρωτικές αλλαγές στην καθιερωμένη λευκή τάξη πραγμάτων.

Φυσικά, οι Ρομά στην Ευρώπη δεν είναι μόνοι στον αγώνα τους κατά του δομικού ρατσισμού. Εμείς, οι φυλετικοποιημένοι άνθρωποι (Μαύροι, Μουσουλμάνοι, μετανάστες, πρόσφυγες κ.λπ.) μοιραζόμαστε τον ίδιο πολιτικό εχθρό που είναι τα κράτη και οι θεσμοί τους και η πολιτική μας δύναμη έγκειται στις συμμαχίες μας εναντίον τους. Πρέπει να ενωθούμε και να καταλάβουμε ότι μόνο μαζί μπορούμε να καταστρέψουμε τη φιγούρα του Λευκού Ανθρώπου που δημιουργήθηκε ως σύμβολο της ανθρωπότητας. Αποφεύγοντας να προσπαθούν να συνεχίσουν να παίζουν το ρόλο του λευκού σωτήρα μέσα σε έναν τέτοιο αγώνα, οι λευκοί πρέπει να χρησιμοποιήσουν τα προνόμιά τους και να αγωνιστούν ενάντια στη λευκότητα – ειδικά σε εκείνους τους χώρους που δεν είναι προσβάσιμοι σε εμάς. Θα πρέπει να οργανωθούν γύρω από το ζήτημα της λευκότητας, όπως πρότεινε ήδη από το 1966 ο ηγέτης του κινήματος της Μαύρης Δύναμης, Στόκελι Καρμάικλ, στην ομιλία του στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ. Εκεί, είπε: «Και το ερώτημα είναι, μπορούμε να βρούμε λευκούς ανθρώπους που θα έχουν το θάρρος να πάνε στις κοινότητες των λευκών και να αρχίσουν να τις οργανώνουν».

Ως Kale Amenge, ζητάμε επειγόντως την καθιέρωση μιας κοινής ενιαίας πολιτικής ατζέντας κατά του αντιτσιγγανισμού, μιας ατζέντας που θα εκπροσωπεί και θα υπερασπίζεται πραγματικά τα πολιτικά συμφέροντα του λαού μας, βασισμένη στην πολιτική εντιμότητα και ενότητα, χωρίς να παγιδευτεί στα δίκτυα που έχει στήσει το ίδιο το ρατσιστικό κράτος. Μια ατζέντα που θα βασίζεται στην πολιτική αυτονομία και συνοχή.

Δημιουργήσαμε μια ατζέντα που μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε τα παρακάτω ζητήματα που παράγονται από το υποτιθέμενο δημοκρατικό σύστημα: το πρόγραμμα 12 σημείων του Kale Amenge για την πολιτική απελευθέρωση του λαού των Ρομά.

1. Κατάργηση των γκέτο, δημιουργία κοινοτήτων

Τα γκέτο είναι ένας τρόπος να κλειδώνουμε τους ανθρώπους μας και να τους βυθίζουμε στη βία, την αποστέρηση και τη φτώχεια. Παρόλα αυτά, ο λαός μας επιβιώνει με αξιοπρέπεια μαζί με άλλες αδελφές κοινότητες στην περιφέρεια των σύγχρονων πόλεων. Καταγγέλλουμε τη ρατσιστική μηχανική που οδηγεί στο γκέτο ως μέσο εγκλωβισμού φυλετικοποιημένων κοινοτήτων.

2. Να σταματήσει η αστυνομική βία

Καταγγέλλουμε την κράτηση, την παρακολούθηση και την αστυνομική επιθετικότητα με βάση το λεγόμενο «εθνοτικό» προφίλ που πλήττει βαθιά το λαό μας. Η αστυνομία συλλαμβάνει, επιτίθεται και ταπεινώνει καθημερινά τους ανθρώπους μας, όπως ακριβώς κάνει με τους αδελφούς και τις αδελφές μας σε άλλες κοινότητες. Από αυτή την άποψη, εμείς, τα μέλη του Kale Amenge, διεκδικούμε κάθε περίπτωση αστυνομικής βίας εναντίον του λαού μας να θεωρείται πράξη ρατσιστικής ιδεολογίας, της οποίας ο στόχος δεν είναι άλλος από το να μας πειθαρχήσει και να μας ελέγξει στο πλαίσιο της υπάρχουσας ρατσιστικής τάξης.

3. Κατάργηση του διαχωρισμού στα σχολεία

Σε όλη την Ευρώπη, οι νέοι Ρομά περιορίζονται σε σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα στα οποία λαμβάνουν το μήνυμα ότι είναι κατώτεροι, ότι η «κουλτούρα» τους είναι προβληματική. Λαμβάνουν ελλιπή εκπαίδευση και εμποτίζονται με την ιδέα ότι πρέπει να ενσωματωθούν, ενώ ταυτόχρονα τους αρνούνται αυτή τη δυνατότητα, καταστρέφοντας την αυτοεκτίμηση και την αξία τους. Ζητάμε επειγόντως τη δημιουργία και τη διεύθυνση των δικών μας χώρων κοινοτικής εκπαίδευσης, όπου τα παιδιά μας θα μπορούν να αισθάνονται περήφανα για αυτό που είναι.

4. Εναντίον του ρατσισμού στην εργασία

Από την έναρξη του καπιταλισμού, οι οικογένειές μας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα παραδοσιακά τους επαγγέλματα και να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη ως μισθωτοί και πειθήνια όργανα της βιομηχανικής κοινωνίας. Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις εμποδίζουν συνειδητά τομείς εργασίας όπως η υπαίθρια αγορά, προκειμένου να ευνοήσουν τις μεγάλες επιχειρήσεις ωθώντας εκατοντάδες τεχνίτες και μικροεπιχειρηματίες στη φτώχεια. Αν ένας Ρομά θέλει να αποκτήσει πρόσβαση στη συμβατική αγορά εργασίας, θα υποστεί διακρίσεις με βάση το επώνυμο, τα φυσικά χαρακτηριστικά και την κοσμοθεωρία του.

5. Να σταματήσει η δικαστική παρενόχληση

Τα ευρωπαϊκά κράτη δεν διαθέτουν σημαντικές μελέτες σχετικά με την πραγματικότητα του ρατσισμού στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, αλλά η ύπαρξή του είναι ένα κοινό μυστικό. Για παράδειγμα, η υπερεκπροσώπηση των Ρομά και άλλων φυλετικοποιημένων κοινοτήτων στις ισπανικές φυλακές υποδηλώνει μια αναλογικά αυστηρότερη, σκληρότερη και άδικη μεταχείριση με βάση τη φυλή. Εντός των φυλακών, οι κρατούμενοι Ρομά αντιμετωπίζονται με υποτιμητικό τρόπο. Τέτοια είναι η περίπτωση του αδελφού μας, Μανουέλ Φερνάντεθ Χιμένεθ, ο οποίος πέθανε σε ισπανική φυλακή υπό ύποπτες συνθήκες το 2017. Ζητάμε να δοθεί επειγόντως τέλος στον νομικό ρατσισμό.

6. Όχι στις κοινωνικές πολιτικές κατά των Ρομά

Μέσω της βιομηχανίας των μη κυβερνητικών οργανώσεων, των κοινωνικών λειτουργών και των βοηθών, οι οικογένειες Ρομά εκβιάζονται, χειραγωγούνται και αναγκάζονται να δημιουργήσουν σχέσεις εξάρτησης με το κράτος που τους κακομεταχειρίζεται και τους αποπολιτικοποιεί. Δεν αμφισβητούμε ότι σε αυτόν τον τομέα υπάρχουν έντιμοι άνθρωποι, αλλά αναφερόμαστε σε δομές εξουσίας που πρέπει να διαλυθούν και που υπερβαίνουν την καλή θέληση των ατόμων που δείχνουν σεβασμό. Ορίζουμε τον αντι-Ρόμα ρατσισμό ως πρόβλημα των κρατών και όχι ως πρόβλημα των Ρομά, επομένως ο αγώνας μας πρέπει να είναι πολιτικός.

7. Ο ρατσισμός κατά των Ρομά καταστρέφει τη σωματική και ψυχική υγεία

Ιατρικές μελέτες το επιβεβαιώνουν: κατά μέσο όρο, οι Ρομά πεθαίνουν έως και 15 χρόνια νωρίτερα από τους λευκούς. Ο ρατσισμός δεν επηρεάζει μόνο τον ηθικό ιστό μιας κοινωνίας, αλλά και την ψυχική και σωματική υγεία των φυλετικοποιημένων κοινοτήτων. Ο ρατσισμός αφαιρεί τις ζωές των φυλετικοποιημένων ανθρώπων, υποβάλλοντάς τους σε υψηλά επίπεδα άγχους, απογοήτευσης, κατάθλιψης, απελπισίας και αβεβαιότητας.

8. Τέλος στα αντι-Ρόμα και ρατσιστικά μέσα ενημέρωσης και τους αθιγγανολόγους⁸

Οι Ρομά δεν χρειάζονται άλλες μεροληπτικές μελέτες για την ταυτότητά τους από ακαδημαϊκούς για να δικαιολογήσουν ευρωπαϊκά προγράμματα ή τμήματα εθνολογικών σπουδών. Ο λαός των Ρομά δεν χρειάζεται σόου, νοσηρά ή εξωτικά ψυχαγωγικά προγράμματα που επωφελούνται από τη δημόσια περιφρόνηση και τον κοινωνικό εξευτελισμό του λαού μας. Ο λαός των Ρομά χρειάζεται να αντιμετωπίσει τον αντι-ρομά ρατσισμό. Συχνά, η αθιγγανολογία (όρος που χρησιμοποιείται για να ορίσει την ακαδημαϊκή παραγωγή γνώσης για τους Ρομά που αναπτύσσεται από μια λευκή οπτική γωνία) έχει γίνει εργαλείο ελέγχου και εξουσίας.

Η κυρίαρχη εννοιολόγηση του αντι-Ρόμα ρατσισμού ως πολιτισμικού περιγραφικού στοιχείου και όχι ως συνόλου πολιτικών σχέσεων, έχει ως συνέπεια η σημερινή εικόνα των Ρομά να είναι ο σύγχρονος κληρονόμος της ταυτότητας των Ρομά που ιστορικά κατασκευάστηκε από ακαδημαϊκούς, «ειδικούς» και γραφειοκράτες.

Έτσι, αν ενδιαφέρεστε για τον λαό μας, σας προτρέπουμε να εστιάσετε το ενδιαφέρον σας στην ανάλυση της σχέσης μεταξύ του λαού μας και του κράτους. Εμείς, τα μέλη του Kale Amenge, κάνουμε έκκληση για τη σημασία της επικέντρωσης των δικών μας εμπειριών με τον κόσμο των gadjo⁹ στον αγώνα μας ενάντια στον αντι-Ρομά ρατσισμό.

9. Να σταματήσουν οι ρατσιστικές απελάσεις

Ο ρατσισμός κατά των Ρομά εκφράζεται με τον πιο βίαιο τρόπο στην εφαρμογή των αντιμεταναστευτικών πολιτικών που έχουν θεσπιστεί από μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ανεξάρτητα από τον πολιτικό τους προσανατολισμό. Αυτές οι πολιτικές κατέστρεψαν τις οικογένειές μας, μας καταδικάζουν στη φτώχεια και μας καθιστούν ευάλωτους σε επιθέσεις από τα πιο αντιδραστικά στοιχεία της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

10. Παραμείνετε σε επαγρύπνηση απέναντι στην πολιτική εργαλειοποίηση

Όλα τα πολιτικά κόμματα δείχνουν ένα ψεύτικο ενδιαφέρον για το λαό μας. Όπου ο πληθυσμός των Ρομά θεωρείται κλειδί για τα εκλογικά αποτελέσματα, όλα επιδιώκουν την ψήφο των Ρομά μέσω ανέντιμων, ρατσιστικών και πατροναριστικών εκστρατειών. Ταυτόχρονα, όλα τα πολιτικά κόμματα ενδιαφέρονται να εργαλειοποιήσουν και να χρησιμοποιήσουν ορισμένα μέλη της κοινότητάς μας ως μασκότ. Δεν συμβιβαζόμαστε με ψίχουλα ή καρότα. Διαπραγματευόμαστε, αλλά δεν υποχωρούμε. Το Kale Amenge καταγγέλλει τον «χρωματισμό» [“colorism”: διακρίσεις με βάση το χρώμα του δέρματος] και την πολιτική εργαλειοποίηση του λαού μας και απευθύνει έκκληση για την ανάγκη οικοδόμησης ενός αυτόνομου πολιτικού αγώνα.

11. Αναγνώριση, αποζημίωση και αποκατάσταση

Η αναγνώριση της ιστορίας μας δεν είναι μόνο η αναγνώριση του Φλαμένκο και της πολιτιστικής συνεισφοράς του λαού των Ρομά, αλλά και το να γίνουν ορατές –σε θεσμικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό επίπεδο– οι προσπάθειες εξόντωσης που έχουν πραγματοποιηθεί κατά των Ρομά τους τελευταίους πέντε αιώνες. Επιπλέον, πρόκειται για την αναγνώριση ότι τα εγκλήματα αυτά συμβάλλουν καθοριστικά στα προνόμια που βιώνουν σήμερα οι λευκοί άνθρωποι και στην κατάσταση μειονεξίας και κοινωνικού αποκλεισμού που υφίσταται ο λαός μας. Αυτό συνεπάγεται κατ’ ανάγκη την έναρξη μιας πολιτικής ιστορικής επανόρθωσης και αποζημίωσης που, πέρα από την απλή αναγνώριση, αρχίζει να δημιουργεί τις συνθήκες που επιτρέπουν να τερματιστεί η διαρθρωτική διαφορά που ωφελεί τους απογόνους των εκτελεστών και να αποζημιωθούν οι απόγονοι των θυμάτων αυτής της ιστορίας, η οποία για εμάς εξακολουθεί να είναι παρούσα.

12. Αυτονομία, κοινότητα και πολιτική ειλικρίνεια – ο δρόμος της χειραφέτησης των Ρομά

Απαιτούμε να σταματήσει η υφαρπαγή του πολιτικού χώρου των Ρομά, που έχει καταληφθεί από οργανώσεις της ενσωμάτωσης, ανίκανες να αντιμετωπίσουν τον κρατικό ρατσισμό. Ζητάμε τη συλλογική οικοδόμηση ενός πολιτικού υποκειμένου Ρομά που να εκπροσωπεί και να υπερασπίζεται πραγματικά τα πολιτικά συμφέροντα του λαού μας, βασισμένο στην πολιτική εντιμότητα και την ενότητα, χωρίς να πέφτει στα διαθέσιμα στενά κανάλια που έχει δημιουργήσει το ίδιο το ρατσιστικό κράτος.

Μια συλλογική αναγέννηση της συνείδησης των Ρομά

Αυτά τα δώδεκα σημεία μαζί στοχεύουν να αποτελέσουν ένα σημείο καμπής στον χαρακτήρα των πολιτικών αιτημάτων των Ρομά ενάντια σε μια ρατσιστική κοινωνία. Δεν αντιλαμβανόμαστε τους εαυτούς μας ως πρωταγωνιστές κάτι νέου, αλλά ως μέρος της συλλογικής αναγέννησης της συνείδησης των Ρομά που ανακαλύπτει ξεκάθαρα εκ νέου τον μεγαλύτερο και μοναδικό εχθρό της: τον αντι-Ρόμα ρατσισμό. Ταυτόχρονα, δεν δίνουμε αυτή τη μάχη μόνοι μας, αλλά μαζί με άλλες φυλετικοποιημένες κοινότητες στον αγώνα κατά του ρατσισμού, ένα θεσμικό ζήτημα που περιλαμβάνει τη συλλογική αμφισβήτηση συγκεκριμένων σχέσεων εξουσίας.

Μιλάμε για ένα έθνος που αριθμεί περισσότερους από 14 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη, άρα έχουμε τους αριθμούς, αλλά το ερώτημα είναι πώς θα μετατρέψουμε αυτούς τους αριθμούς σε πολιτική δύναμη; Πώς θα δημιουργήσουμε μια αυτόνομη διεθνή πολιτική ατζέντα που θα στοχεύει στην ενοποίηση του διεθνούς αγώνα μέσα σε έναν αγώνα των Ρομά;

Μπορούμε, ως διεθνές κίνημα των Ρομά, να ενωθούμε επιτέλους και να αρχίσουμε να επανεξετάζουμε έννοιες και στρατηγικές όπως η «ένταξη» και να μετατοπίσουμε την ατζέντα μας στη σημασία της αυτοεκπροσώπησης, της αυτοοργάνωσης και, το σημαντικότερο, στην αυτονομία; Είναι κάτι παραπάνω από σαφές ότι η Ευρώπη δεν αντιμετωπίζει ένα «πρόβλημα Ρομά» αλλά μάλλον ένα πρόβλημα της λευκής υπεροχής και της λευκότητας. Με άλλα λόγια, το πρόβλημα της Ευρώπης είναι η ίδια η εμμονή της με τη λευκή καθαρότητα και κυριαρχία. Μπορούμε επιτέλους ως διεθνές κίνημα να αλλάξουμε τους όρους των συζητήσεων και να αντιμετωπίσουμε ένα πολιτικό πρόβλημα με πολιτική ατζέντα;

Μετάφραση: elaliberta.gr

Sebijan Fejzula, «The Roma struggle from protests to political liberation», ROAR, 27 Ιουλίου 2021, https://roarmag.org/essays/roma-protest-political-agenda/. Ανδημοσίευση: LeftEast, 2 Αυγούστου 2021, https://lefteast.org/the-roma-struggle-from-protests-to-political-liberation/.

Η Sebijan Fejzula είναι αγωνίστρια του Kale Amenge (Ρομά για τους Εαυτούς μας), μιας αντιρατσιστικής οργάνωσης Ρομά, και ερευνήτρια στο Κέντρο Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Κοΐμπρα στην Πορτογαλία.

Σημειώσεις

1 «Ο θάνατος του Stanislav Tomáš επήλθε στο Teplice της Τσεχικής Δημοκρατίας στις 19 Ιουνίου 2021. Ο θάνατος βιντεοσκοπήθηκε και το βίντεο έγινε viral, οδηγώντας σε συγκρίσεις με τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ. Η αστυνομία αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη στο θάνατο. Μετά από αυξανόμενες καταγγελίες σχετικά με τη βιαιότητα της Αστυνομίας κατά των Ρομά, στις 26 Ιουνίου οι κάτοικοι του Τεπλίτσε τίμησαν τον θάνατό του, ενώ κάποιοι ήρθαν από την Ουγγαρία και τη Σλοβακία. Μνημόσυνα που οργανώθηκαν από ΜΚΟ Ρομά πραγματοποιήθηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις: Στις 27 Ιουνίου στη Βιέννη, που διοργανώθηκε από την Hochschüler*innenschaft Österreichischer Roma und Romnja (HÖR). Στις 6 Ιουλίου οι Ρομά του Κοσσυφοπεδίου διαδήλωσαν στην Πρίστινα και μπροστά από την πρεσβεία της Τσεχίας στο Κοσσυφοπέδιο.» “Death of Stanislav Tomáš” Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Death_of_Stanislav_Tom%C3%A1%C5%A1.

2 “‘Roma Lives Matter’: Protests Erupt in Teplice”, BalkanInsight, 28 Ιουνίου 2021, https://balkaninsight.com/2021/06/28/roma-lives-matter-protests-erupt-in-teplice/.

3 Antigypsyism.EU, https://www.antigypsyism.eu/.

4 Kale Amenge, https://www.kaleamenge.org/en/home/.

5 “Romani genocide”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Romani_genocide.

6 “Italian interior minister wants census of Roma communities”, Reuters, 18 Ιουνίου 2018, https://www.reuters.com/article/us-italy-roma-idUSKBN1JE2H0. Căși Sociale ACUM! - Social Housing NOW!, “Increased Risk of Eviction in Pata Rât of Cluj, Romania – Solidarity Call”, LeftEast, 7 Ιουλίου 2021, https://lefteast.org/increased-risk-of-eviction-in-pata-rat-of-cluj-romania-solidarity-call/.

7 Cayetano Fernandez, “Anti-Roma racism is a historical product of European modernity”, Kale Amenge, 13 Ιανουαρίου 2020, https://www.kaleamenge.org/en/anti-gypsyism-is-a-historical-product-of-european-modernity/.

8 [Σ.τ.Μ.:] Στα αγγλικά: “gypsylorist” και “gypsylorism”. Η σημασία των όρων προσδιορίζεται λίγες γραμμές παρακάτω. Βλ. επίσης σχετικά: “For far too long, non-Romani ‘experts’ –what some of us call gypsylorists– have dominated knowledge of Romani history and ways of being.” Αναφέρεται στο Beth Blue Swadener, Mark Nagasawa , “Confronting common sense assumptions and social exclusion: Transnational stories and call to action”, σε Χρηστοδούλα Μητακίδου (επιμ.), Ένταξη Ρομά διεθνής και ελληνική εμπειρία. Το παρόν μιας διάρκειας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2015, σελ 39, http://peroma.web.auth.gr/peroma/sites/roma/files/files/toparonmiasdiarkeias.pdf. Για τους δύο όρους προτιμήσαμε τις αποδόσεις “αθιγγανολόγος” και “αθιγγανολογία”.

9 [Σ.τ.Μ.:] Η λέξη “gadjo” σε πολλές διαλέκτους των Ρομά σημαίνει τον μη Ρομά.