Σημείωση του elaliberta.gr: Τον περασμένο Σεπτέμβριο πραγματοποιήθηκαν στη Γκάνα μεγάλες διαδηλώσεις ενάντια στη φτώχεια που μαστίζει τον πληθυσμό και την περιβαλλοντική καταστροφή που προκαλείται από τις ανεξέλεγκτες εξορύξεις. Οι κινητοποιήσεις υποχρέωσαν τις μεγάλες ηγεσίες των μεγάλων συνδικάτων της χώρας να προκηρύξουν απεργία για τις 10 Οκτώβρη, την οποία όμως τελικά ανέστειλαν, ύστερα από συνάντηση με τον πρωθυπουργό, ο οποίος έδωσε υποσχέσεις για την αντιμετώπιση των παράνομων εξορύξεων. Εάν οι υποσχέσεις δεν τηρηθούν μέσα στις επόμενες, η ηγέτες των συνδικάτων δήλωσαν ότι θα πραγματοποιήσουν την απεργία. Στη συνέχεια, κάποιες από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις που κάλεσαν για πανεθνική απεργία στις 10 Οκτώβρη έχουν ξεκινήσει μόνες τους απεργιακές κινητοποιήσεις από τα τέλη του Οκτώβρη και τις αρχές Νοέμβρη (πχ. η CLOGSAG). Το άρθρο που ακολουθεί γράφτηκε πριν την αναστολή της πανεθνικής απεργίας της 10 Οκτώβρη.

Cesar Neto

Γκάνα: Κινητοποιήσεις κατά της περιβαλλοντικής καταστροφής και της οικονομικής κρίσης

Η Γκάνα, η χώρα της Δυτικής Αφρικής, βίωσε μια σημαντική διαδικασία αγώνων κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου και των πρώτων ημερών του Οκτωβρίου και όλα δείχνουν ότι θα συνεχιστεί κατά τη διάρκεια αυτού του μήνα. Αιτία των διαδηλώσεων είναι η έλλειψη θέσεων εργασίας, ο πληθωρισμός και η ρύπανση που προκαλείται από τη βιοτεχνική εξόρυξη, γνωστή και ως galamsey.

Οι κινητοποιήσεις του Σεπτεμβρίου επιβάλλουν τον αγώνα για το περιβάλλον

Τους τελευταίους τρεις μήνες, είδαμε κάποιες σημαντικές κινητοποιήσεις στην υποσαχάρια Αφρική. Τον Ιούλιο στην Κένυα, τον Αύγουστο στη Νιγηρία και τώρα στη Γκάνα. Στην Κένυα, οι εργαζόμενοι και ο φτωχός λαός υποφέρουν όχι μόνο από την έλλειψη θέσεων εργασίας και μισθών, αλλά και από τον ιλιγγιώδη πληθωρισμό. Αυτή η αναλγησία, που επηρεάζει άμεσα τις ζωές των ανθρώπων, έχει μετατραπεί σε οργή, αγώνα και αιτήματα για «Έξω ο Ρούτο»^[1]. Στις αρχές Αυγούστου, εμπνευσμένοι από τους αγώνες στην Κένυα, η νεολαία και τα λαϊκά στρώματα της Νιγηρίας βγήκαν στους δρόμους ενάντια στην αύξηση των τιμών των καυσίμων, τον πληθωρισμό και την ανεργία.

Οι κυβερνήσεις της υποσαχάριας Αφρικής φοβούνται με όσα συνέβησαν στην Κένυα και κυρίως με τη ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας. Οι διαδηλώσεις καταπνίγηκαν βίαια. Περισσότεροι από 50 νεαροί ακτιβιστές συνελήφθησαν και δεν έχουν αφεθεί ελεύθεροι μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου.

Τον Σεπτέμβριο, για τρίτο συνεχόμενο μήνα, η Αφρική βίωσε έναν νέο κύκλο αγώνων στη Δημοκρατία της Γκάνας. Αυτά τα τρία κύματα κινητοποιήσεων έχουν κάποια κοινά στοιχεία: ανεργία, πληθωρισμός και αιτήματα για την αποχώρηση των κυβερνήσεών τους. Αλλά στην περίπτωση της Γκάνας, υπήρχε ένας επιπλέον παράγοντας: ο αγώνας για την υπεράσπιση του περιβάλλοντος.

Η συμπερίληψη του περιβάλλοντος, παρόλο που δεν υπήρξαν μεγάλες καταστροφές στη Γκάνα που να πλησιάζουν την καταστροφή που ήταν οι πλημμύρες στην Κένυα ή οι ξηρασίες που επηρέασαν τις καλλιέργειες στο Κέρας της Αφρικής, είναι κάτι καινούργιο. Ο πληθυσμός βγήκε να υπερασπιστεί την υδρόβια και την ανθρώπινη ζωή.

Κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου, υπήρξαν δύο μεγάλες κινητοποιήσεις κατά της βιοτεχνικής εξόρυξης ή εξόρυξης galamsey. Η πρώτη ήταν στις αρχές του μήνα, όταν νέοι ακτιβιστές και διανοούμενοι βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν κατά της galamsey, αλλά και κατά της επιδείνωσης των συνθηκών διαβίωσης στη χώρα.

Το δεύτερο κύμα κινητοποιήσεων στις αρχές Οκτωβρίου, το οποίο διήρκεσε τρεις ημέρες, ήταν ενάντια στις κακές συνθήκες διαβίωσης, το galamsey, αλλά και για την ελευθερία των πολιτικών κρατουμένων.

Ποτάμια που πεθαίνουν, ελπίδες που πεθαίνουν και παράνομη εξόρυξη

Η παράνομη εξόρυξη καταστρέφει τα ποτάμια της Δημοκρατίας της Γκάνας, αφήνοντας περισσότερους από 250.000 ανθρώπους χωρίς πόσιμο νερό και με υψηλό κίνδυνο να προσβληθούν από ασθένειες. Ο πληθυσμός μένει μερικές φορές για εβδομάδες χωρίς νερό και αναγκάζεται να χρησιμοποιεί νερό με υψηλή συγκέντρωση στυπτηρίας, μιας χημικής ουσίας που χρησιμοποιείται σε εγκαταστάσεις καθαρισμού νερού.

Διαδήλωση κατά των παράνομων εξορύξεων στις 11 Οκτωβρίου

Ο Οσαμπερίμα Τσίμπου Κουάου Ντάρκο o, Ανώτατος Αρχηγός της παραδοσιακής περιοχής Ντενκίρα, έγραψε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της Γκάνας, Ακούφο-Άντο, δηλώνοντας ότι το galamsey πρέπει να απαγορευτεί: «Δεν θα καθόμαστε και θα βλέπουμε το νερό μας να καταστρέφεται∙ δεν θα καθόμαστε να βλέπουμε τα παιδιά μας να αγωνίζονται να αποκτήσουν καλής ποιότητας πόσιμο νερό στο μέλλον. Δεν έχουμε τα χρήματα για να εισάγουμε νερό από το εξωτερικό, γι’ αυτό και σήμερα λέμε στα μέσα ενημέρωσης ότι ο Οσαμπερίμα Τσίμπου Κουάου Ντάρκο ζητά εμπάργκο στο galamsey∙ είτε πρόκειται για εξόρυξη μικρής κλίμακας είτε για οτιδήποτε άλλο, το νερό μας είναι πιο σημαντικό»^[2].

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Health Sciences Investigation Journal^[3], οι άνθρωποι που εκτίθενται στους ρύπους που παράγονται στο galamsey μπορεί να υποφέρουν από διάφορες αναπνευστικές, νευρολογικές, καρδιαγγειακές και συγγενείς ασθένειες. Οι ασθένειες αυτές προκαλούνται από την αδιάκριτη χρήση υδραργύρου, κυανίου, μολύβδου, αρσενικού, σιδήρου, μονοξειδίου του άνθρακα κ.λπ. Αλλά δεν είναι μόνο οι άνθρωποι που πλήττονται, καθώς τα δάση καταστρέφονται και οι οικογενειακές γεωργικές καλλιέργειες δεν μπορούν να αποδώσουν λόγω της ρύπανσης.

Η εκστρατεία #StopGalamseyNow έχει αποκτήσει μεγάλη απήχηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οδηγεί σε κινητοποιήσεις κατά της βιοτεχνικής εξόρυξης και της κυβέρνησης Ακούφο-Άντο.

Μια χώρα που καταστράφηκε από το εξωτερικό χρέος

Το 2002, το κοινοβούλιο της Γκάνας θέσπισε την αυτονομία της κεντρικής τράπεζας (ΚΤ). Στόχος ήταν ο έλεγχος του πληθωρισμού και η επιστροφή της ανάπτυξης στην οικονομία. Στα 10 χρόνια πριν από την αυτονομία της ΚΤ, ο πληθωρισμός ήταν κατά μέσο όρο 28% και το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) κυμαινόταν στο 1,45%.

Η ΚΤ με αυτονομία έθεσε στόχους και από το 2003 έως το 2007 ο πληθωρισμός μειώθηκε στο 10% και η ανάπτυξη αυξήθηκε στο 2,71%. Η μείωση του πληθωρισμού και η αύξηση του ΑΕΠ οφειλόταν κυρίως σε μια δημοσιονομική πολιτική που βασιζόταν στη μείωση των φόρων και των κρατικών δαπανών. Η συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και την Παγκόσμια Τράπεζα για την εφαρμογή του προγράμματος της πρωτοβουλίας για τις φτωχές χώρες με υψηλό χρέος [Highly Indebted Poor Countries Initiative / HIPC] συνέβαλε επίσης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το δημόσιο χρέος της Γκάνας μειώθηκε από 58% του ΑΕΠ το 2002 σε 22,5% το 2007.

Το 2008, με τη λήξη του προγράμματος HIPC, ο πληθωρισμός άρχισε να αυξάνεται και πάλι και το 2021 το δημόσιο χρέος είχε ήδη φτάσει στο 79,2% του ΑΕΠ.

Η αυτονομία της Κεντρικής Τράπεζας και η συμφωνία με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα επιβάρυναν ακόμη περισσότερο τη χώρα, αυξάνοντας τον πληθωρισμό και δημιουργώντας μεγαλύτερη ανεργία.

Το δημόσιο χρέος και οι συνέπειές του, καθώς και οι επιπτώσεις του galamsey στη ζωή και την υγεία, αποτελούν τη βάση των δύο κυμάτων κινητοποιήσεων που πραγματοποιήθηκαν τον Σεπτέμβριο.

Η εκμετάλλευση των ορυχείων και η οικονομική κρίση θέτουν την κυβέρνηση Ακούφο-Άντο σε δικιμασία

Προκειμένου να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, η αυτόνομη κεντρική τράπεζα επέβαλε συνεχή υποτίμηση του τοπικού νομίσματος, του cedi της Γκάνας. Εκτός από την υποτίμηση του γκανέζικου cedi, παρατηρείται συνεχής μείωση της αξίας των πρώτων υλών που εξάγονται από τις ημιαποικιακές χώρες. Μια μελέτη της OXFAM του 2003 διαπίστωσε ότι «το 1975, ένα νέο τρακτέρ κόστιζε το ισοδύναμο 8 τόνων αφρικανικού καφέ, αλλά το 1990, το ίδιο τρακτέρ κόστιζε 40 τόνους».

Αυτός ο συνδυασμός της υποτίμησης του νομίσματος και της πτώσης των τιμών των πρώτων υλών σημαίνει ότι σήμερα «ένας τόνος κακάο κοστίζει περίπου 1.300 δολάρια, ενώ ένα όχημα 4×4 αξίζει 120.000 δολάρια. Έτσι, χρειάζεστε περίπου 92 τόνους κακάο για να ανταλλάξετε ένα 4×4. Αλλά για να μαζέψεις έναν τόνο, χρειάζεσαι τουλάχιστον 8 εκτάρια γης. Ο μέσος αγρότης που καλλιεργεί κακάο στη Γκάνα κατέχει μόνο ένα εκτάριο, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να δουλέψει για περισσότερα από 500 χρόνια για να παράγει αρκετό κακάο για να αγοράσει ένα 4×4»^[4].

Κατά συνέπεια, οι εξαγωγές φέρνουν όλο και λιγότερα χρήματα στην κεντρική τράπεζα και οι εισαγωγές έχουν γίνει ακριβότερες, προκαλώντας πληθωρισμό.

Ο Ακούφο-Άντο, διαχειριστής της ημι-αποικίας

Στην πρώτη του θητεία, ο Ακούφο-Άντο κέρδισε δημοτικότητα με το σύνθημα «Η Γκάνα πέρα από τη βοήθεια». Αλλά αυτή η δημοτικότητα δεν άντεξε τις επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης, της πανδημίας του Covid-19 και των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία. Το 2022 και το 2023, ο πληθωρισμός ξεπέρασε το 40%, η ελευθερία του Τύπου καταργήθηκε και η χώρα που θεωρούνταν ότι είχε τα πιο ελεύθερα μέσα ενημέρωσης στην Αφρική έπεσε στη 13η θέση του δείκτη ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα. Η καταστολή των κοινωνικών κινημάτων αυξήθηκε δραστικά, εν μέρει λόγω της καταστολής του αγώνα για την υπεράσπιση του περιβάλλοντος.

Υπό την πίεση των συμφωνιών για την πληρωμή του δημόσιου χρέους, ο Ακούφο-Άντο αναγκάστηκε να αυξήσει όλο και περισσότερο τις εξαγωγές. Ο έλεγχος της παραγωγής χρυσού με οποιαδήποτε μορφή εκμετάλλευσης δεν περνάει από την ημιαποικιακή σκέψη του Ακούφο-Άντο. Προτιμά να βλέπει τις περιβαλλοντικές καταστροφές να αυξάνονται και τον πόνο και τις δυσκολίες του φτωχού πληθυσμού. Έχει επιλέξει την πλευρά του μεγάλου διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου.

Ο Ακούφο-Άντο και η σχέση του με τα ιμπεριαλιστικά λόμπι (Οι αδελφοί Coudert)

Ο Ακούφο-Άντο, πριν από τη δεύτερη θητεία του ως πρόεδρος της Δημοκρατίας, είχε διατελέσει υπουργός Εξωτερικών και γενικός εισαγγελέας της Δημοκρατίας. Η πολιτική του κατάρτιση έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της περιόδου που εργαζόταν για τη διεθνή νομική εταιρεία των αδελφών Coudert. Πρόκειται για μια εταιρεία που για πάνω από 150 χρόνια (1853-2006) λειτουργούσε ως διεθνής λομπίστας, από την υπεράσπιση ιδιωτών επενδυτών στην κατασκευή της Διώρυγας του Παναμά, τη συμβουλευτική υποστήριξη των κυβερνήσεων της Ρωσίας, της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας για την προετοιμασία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τη συνεργασία με χρηματοδότες, προέδρους και πρεσβευτές για την επίλυση υποθέσεων ιδιοκτησίας εταιρειών σε όλο τον κόσμο, τη δράση ως εμπιστευτικών διαμεσολαβητών για τις αγορές όπλων των Συμμάχων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ως υποστηρικτών της επέμβασης στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το πελατολόγιό της περιλαμβάνει μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Ο Ακούφο-Άντο εκπαιδεύτηκε έτσι από την πιο εκλεπτυσμένη αστική τάξη ενάντια στα εθνικά και εργατικά συμφέροντα.

Ο αγώνας συνεχίζεται

Ο Οργανωμένος Συνδικαλισμός, η σημαία κάτω από την οποία ενώνονται διάφορα συνδικάτα, εξήγγειλε πανεθνική απεργία το πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου για να απαιτήσει τον τερματισμό του galamsey, την απελευθέρωση των συλληφθέντων από τις πρόσφατες διαδηλώσεις και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.

Η απεργία αναμένεται να επηρεάσει τα νοσοκομεία, τα σχολεία, τις μεταφορές, τις δημόσιες υπηρεσίες και τη δικαιοσύνη. Εάν επιβεβαιωθεί, στην απεργία που έχει σχεδιαστεί από το οργανωμένο εργατικό κίνημα θα συμμετέχουν το Συνδικαλιστικό Κογκρέσο (TUC / Trade Union Congress), η Ομοσπονδία Εργασίας της Γκάνας (GFL / Ghana Federation of Labour), η Εθνική Ένωση Εκπαιδευτικών της Γκάνας (GNAT / Ghana National Association of Teachers), η Εθνική Ένωση Μεταπτυχιακών Εκπαιδευτικών (NAGRAT / National Association of Graduate Teachers), ο Συνασπισμός Ανησυχούντων Εκπαιδευτικών (CCT / Coalition of Concerned Teachers), η Ένωση Προσωπικού Δημόσιας Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Γκάνας (CLOGSAG / Civil and Local Government Staff Association of Ghana), η Ένωση Δικαστικών Υπαλλήλων (JUSAG / Judicial Services Staff Association), η Ένωση Νοσηλευτών και Μαιών της Γκάνας (GRNMA / Ghana Registered Nurses and Midwives Association), η Ιατρική Ένωση της Γκάνας (GMA / Ghana Medical Association),η Ένωση Πανεπιστημιακών Καθηγητών της Γκάνας (UTAG / University Teachers Association of Ghana), η Ένωση Καθηγητών Τεχνικών Πανεπιστημίων της Γκάνας (TUTAG / Technical Universities Teachers Association of Ghana), η Ένωση Διοικητών Τεχνικών Πανεπιστημίων της Γκάνας (TUAAG / Technical Universities Administrators Association of Ghana), μεταξύ άλλων.

Οικοδόμηση ανεξάρτητων συνδικαλιστικών και πολιτικών οργανώσεων

Η πρόκληση είναι τεράστια. Είναι απαραίτητο να ανασταλεί η πληρωμή του δημόσιου χρέους, να εθνικοποιηθεί η παραγωγή ορυκτών πόρων, να τερματιστεί η αυτονομία της κεντρικής τράπεζας και, πάνω απ’ όλα, να οικοδομηθεί μια εργατική κυβέρνηση χωρίς αφεντικά και ιμπεριαλιστές.

Όλα αυτά μπορεί να φαίνονται σαν ένα σχεδόν ακατόρθωτο εγχείρημα. Αλλά δεν είναι. Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να βοηθήσουμε στη δημιουργία νέων ηγεσιών των συνδικάτων και της νεολαίας που θα είναι πιο μαχητικές από αυτές που ηγούνται αυτών των οργανώσεων εδώ και χρόνια. Είναι επίσης απαραίτητο να οικοδομηθεί μια ισχυρή πολιτική οργάνωση που θα προσανατολίζει τους αγώνες στο πρόγραμμα της Τέταρτης Διεθνούς.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Cesar Neto, “Gana: Mobilizações contra os efeitos da crise mundial e a destruição ambiental”, Opinião Socialista, 12 Οκτωβρίου 2024, https://www.opiniaosocialista.com.br/gana-mobilizacoes-contra-os-efeitos-da-crise-mundial-e-a-destruicao-ambiental/.

Cesar Neto, “Ghana: Mobilizations against environmental destruction & economic crisis”, Workers’ Voice/La Voz de los Trabajadores, 6 Νοεμβρίου 2024, https://workersvoiceus.org/2024/11/06/ghana-mobilizations-against-environmental-destruction-economic-crisis/.

Cesar Neto, “Movilizaciones contra los efectos de la crisis mundial y la destrucción ambiental”, 6 Νοεμβρίου 2024, https://workersvoiceus.org/es/2024/11/06/ghana-mobilizations-against-environmental-destruction-economic-crisis/.

Σημειώσεις

^[1] Cesar Neto e J.G.Hata, «Quênia. A exemplar luta dos jovens pelo: Fora Ruto», Liga Internacional de los Trabajadores, 21 Ιουνίου 2024, https://litci.org/pt/2024/07/21/quenia-a-exemplar-luta-dos-jovens-pelo-fora-ruto/?utm_source=copylink&utm_medium=browser.

^[2] “#StopGalamsey: Release arrested demonstrators immediately, they are not the enemy – Denkyirahene to Akufo-Addo”, GhanaWeb, 6 Οκτωβρίου 2024, https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/StopGalamsey-Release-arrested-demonstrators-immediately-they-are-not-the-enemy-Denkyirahene-to-Akufo-Addo-1954060.

^[3] “EXPLAINER: Why kidney problems, birth defects have been linked to galamsey activities”, GhanaWeb, 2 Σεπτεμβρίου 2024, https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/EXPLAINER-Why-kidney-problems-birth-defects-have-been-linked-to-galamsey-activities-1948659.

^[4] “Colonialism’s new clothes: The EU’s Economic Partnership Agreements with Africa”, GRAIN, 21 Αυγούστου 2017, https://grain.org/en/article/5777-colonialism-s-new-clothes-the-eu-s-economic-partnership-agreements-with-africa.