Το Μεγάλο Ομαρί Τζαμί της Γάζας (Αλ-Μαστζίντ αλ-‘Ομαρί αλ-Καμπίρ), το αρχαιότερο τζαμί στη Γάζα, ερείπια μετά τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. REUTERS PIC

Jerome Small

Ισοπεδώνοντας και εξαλείφοντας τη Γάζα

«Δεν υπάρχει μεγαλύτερος πόνος στη γη από την απώλεια της πατρογονικής γης.»

Ευριπίδης^[1]

Οι πολεμικοί στόχοι του Ισραήλ είναι αρκετά σαφείς. Η πορεία που ακολούθησε ο στρατός του τους τελευταίους τέσσερις μήνες περιγράφηκε στις 12 Οκτωβρίου από τον Γκιόρα Άιλαντ, έναν σημαίνοντα πρώην αξιωματικό του στρατού και πρώην επικεφαλής του Ισραηλινού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας:

«Το Ισραήλ πρέπει να δημιουργήσει μια ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, αναγκάζοντας δεκάδες χιλιάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες να αναζητήσουν καταφύγιο στην Αίγυπτο ή στον Κόλπο ... Όλος ο πληθυσμός της Γάζας θα μετακινηθεί είτε στην Αίγυπτο είτε στον Κόλπο ... Η Γάζα θα γίνει ένα μέρος όπου δεν θα μπορεί να υπάρξει άνθρωπος»^[2].

Το να διώξεις έναν ολόκληρο λαό από τη γη του –για να τη μετατρέψεις σε κάτι παρόμοιο με τον σιωνιστικό μύθο για την Παλαιστίνη, που υποτίθεται ότι είναι «μια γη χωρίς λαό για ένα λαό χωρίς γη»– απαιτεί πολλά πράγματα. Το πιο προφανές, απαιτεί τη δολοφονία και την τρομοκράτηση των Παλαιστινίων σε κολοσσιαία κλίμακα.

Έτσι, ένα εξάχρονο κορίτσι, η Χιντ Ρατζάμπ, έμεινε παγιδευμένη σε ένα αυτοκίνητο γεμάτο πτώματα, εκλιπαρώντας για βοήθεια μέσω κινητού τηλεφώνου ανάμεσα στα πτώματα των μελών της οικογένειάς της που δολοφονήθηκαν από τον ισραηλινό στρατό στη βόρεια Γάζα. Ο Γιουσούφ Αλ-Ζέινο και ο Άχμεντ Αλ-Μάντου ήταν οι δύο τραυματιοφορείς που στάλθηκαν να διασώσουν την Χιντ με ασθενοφόρο της Παλαιστινιακής Ερυθράς Ημισελήνου, μετά από άδεια του ισραηλινού στρατού. Βρέθηκαν νεκροί, ημέρες αργότερα, στα συντρίμμια του ασθενοφόρου τους – σκοτωμένοι από τις ισραηλινές δυνάμεις.

Ο στρατός του Ισραήλ πολλαπλασιάζει αυτούς τους θανάτους, πολλές χιλιάδες φορές, σε διάστημα εβδομάδων και μηνών. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για να καταστρέψει έναν λαό και να τον διώξει από τη γη του. Αυτό απαιτεί επίσης τη συντριβή κάθε συλλογικού θεσμού που συγκροτεί την κοινωνία. Κεντρικό ρόλο σε αυτό το σχέδιο παίζει η καταστροφή των νοσοκομείων.

Το Al Jazeera στις 9 Φεβρουαρίου μετέδωσε ειδήσεις^[3] για ισραηλινούς ελεύθερους σκοπευτές που πυροβόλησαν τουλάχιστον δεκαεπτά ανθρώπους στο νοσοκομείο Νάσσερ στο Χαν Γιουνίς και τα περίχωρα, καθώς και για μια επιδρομή στην Παλαιστινιακή Ερυθρά Ημισέληνο στο νοσοκομείο Αλ-Αμάλ μετά από δεκαεννέα ημέρες πολιορκίας και ανέφερε ότι ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δήλωσε ότι το νοσοκομείο Αλ-Άουντα στη βόρεια Γάζα είχε βομβαρδιστεί δύο φορές∙ ανέφερε ότι ο ισραηλινός στρατός είχε συλλάβει πληρώματα ασθενοφόρων στη Ναμπλούς στη Δυτική Όχθη, με αποτέλεσμα το θάνατο ενός τραυματία, και ότι ισραηλινά τανκς βομβάρδιζαν το νοσοκομείο Αλ-Κουντς στην πόλη της Γάζας.

Υπάρχει μια μεθοδολογία εδώ.

Οι περιγραφές της παλαιστινιακής αντίστασης στην κατοχή από το 1967 αναφέρονται συχνά στο Σουμούντ ή στη «σταθερότητα». Κάτω από αυτή τη σημαία, κάθε θεσμός της παλαιστινιακής κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών υγείας, έγινε σημείο συσπείρωσης μιας κοινότητας που διατηρούσε τον εαυτό της ως πράξη αντίστασης στη στρατιωτική κατοχή.

Η υποβάθμιση της ικανότητας αυτής της σταθερότητας, με την ολοκληρωτική καταστροφή του συστήματος υγείας, καταστρέφει επίσης τους τόπους καταφυγής που χρησιμοποιούνται από δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους. Και αυτές οι πράξεις δημιουργούν τρόμο, καταδεικνύοντας την ατιμωρησία του Ισραήλ. Όλα αυτά εξυπηρετούν τον σκοπό της καταστροφής της παλαιστινιακής κοινωνίας. Το ίδιο κάνει και η καταστροφή 378 σχολείων, το 60% του συνόλου στη Γάζα. Το ίδιο και η καταστροφή ή η ουσιαστική καταστροφή και των δώδεκα πανεπιστημίων της περιοχής.

Και τα τζαμιά. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των τζαμιών που καταστράφηκαν από το Ισραήλ στη Γάζα ξεκινούν από περισσότερα από 100. Ένα από αυτά είναι το παλαιότερο τζαμί στη Γάζα, το Μεγάλο Τζαμί Ομαρί στην Παλιά Πόλη της Γάζας. Φωτογραφίες από την εποχή πριν από την επίθεση του Ισραήλ δείχνουν ένα τεράστιο, καλυμμένο με γαλάζιο χρώμα κτίριο με μαρμάρινους κίονες. Το κτίριο είναι το πιο ιστορικό σε όλη τη Γάζα. Χτίστηκε ως ειδωλολατρικός ναός, μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία πριν από 1.600 χρόνια, στη συνέχεια σε τζαμί, στη συνέχεια πάλι σε εκκλησία, στη συνέχεια πάλι σε τζαμί. Τώρα είναι πλέον ερείπια.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Παλαιστίνη, η γενέτειρα του Χριστιανισμού, φιλοξενεί μερικές από τις παλαιότερες εκκλησίες στον πλανήτη. Όταν η επίθεση του Ισραήλ ξεκίνησε μετά την 7η Οκτωβρίου, πολλές από αυτές τις εκκλησίες έγιναν τόποι καταφυγής και, λίγο αργότερα, τόποι θανάτου.

Η ελληνορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Πορφυρίου έχει ηλικία 1.600 ετών – ίσως η τρίτη παλαιότερη εκκλησία στον κόσμο. Πολλοί από τη χριστιανική κοινότητα της Γάζας συγκεντρώθηκαν εκεί για να βρουν καταφύγιο. Στις 18 Οκτωβρίου, το Ισραήλ βομβάρδισε το συγκρότημα της εκκλησίας, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει μια οροφή και να σκοτωθούν δεκαοκτώ άνθρωποι.

Ο Ιμπραχίμ Αλ-Σουρί ήταν ένας από τους επιζώντες. «Νομίζαμε ότι θα μας προστάτευε η εκκλησία, αλλά δυστυχώς η κτηνώδης ισραηλινή κατοχή δεν κάνει διακρίσεις», δήλωσε στο Al Jazeera. «Έχουν βάλει στο στόχαστρο εκκλησίες, τζαμιά και νοσοκομεία. Δεν υπάρχει ασφαλές μέρος»^[4].

Θα πρέπει να αναφέρουμε και την παραλία. Πολλές αφηγήσεις για τη Γάζα μιλούν για την παραλία ως καταφύγιο, ακόμη και σε μια πόλη υπό πολιορκία. Αλλά μέσα σε λίγες μέρες από την έναρξη της επίθεσης του Ισραήλ, τα φορτηγά με τα παγωτά που κάποτε έκαναν ουρά στην παραλία της Γάζας τις καλοκαιρινές μέρες, χρειάστηκαν για να αποθηκεύσουν πτώματα, καθώς τα νεκροτομεία ξεχείλισαν γρήγορα^[5]. Ένας τόπος ανθρωπιάς, ζεστασιάς και ανάπαυλας μετατράπηκε από το Ισραήλ σε σκηνικό φρίκης – όπως η Γάζα στο σύνολό της.

Ακόμη και ο ζωολογικός κήπος της Γάζας έχει γίνει στόχος. Ένα σύντομο στιγμιότυπο στο Al Jazeera κατά τη διάρκεια της σύντομης «παύσης» της ισραηλινής επίθεσης στα τέλη Νοεμβρίου δείχνει έναν υπεύθυνο του ζωολογικού κήπου να εξηγεί ότι όποιος προσπάθησε να περάσει για να ταΐσει τα ζώα δέχθηκε πυρά από τις ισραηλινές δυνάμεις^[6]. Ο διάσημος Παλαιστίνιος ποιητής και ακαδημαϊκός Ρεφάατ Αλαράιρ εμφανίζεται ως εθελοντής του δήμου της Γάζας και μας δείχνει τα πεινασμένα, λιμοκτονούντα και σε απόγνωση ζώα.

Μόλις μια εβδομάδα αργότερα, ο Ρεφάατ Αλαράιρ ήταν νεκρός – θύμα μιας στοχευμένης βομβιστικής επίθεσης που σκότωσε επίσης την αδελφή, τον αδελφό και τα τέσσερα παιδιά του. Η καταστροφή ενός λαού, όπως φαίνεται, σημαίνει τη δολοφονία των πιο αγαπημένων ποιητών του.

Στη συνέχεια, είναι και το φαγητό. Η Λάιλα Ελ-Χαντάντ είναι Παλαιστίνια συγγραφέας, ακτιβίστρια και γαστρονόμος που ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το βιβλίο της Η κουζίνα της Γάζας κυκλοφόρησε το 2012, καταγράφοντας και εκθειάζοντας το ιδιαίτερο φαγητό της Γάζας –με έντονη παρουσία άνηθου, τσίλι, κόκκινου ταχινιού και πολύ ψήσιμο και τηγάνισμα, όπως φαίνεται– καθώς και την πολιτική οικονομία αυτού του φαγητού, από τους περιορισμούς στην αλιεία μέχρι την καταστροφή από το Ισραήλ των βιομηχανιών φράουλας και ντομάτας της Γάζας.

Το 2013, η Ελ-Χαντάντ ξενάγησε τον διάσημο σεφ Άντονι Μπουρντέιν στη Γάζα για ένα επεισόδιο της σειράς Parts Unknown^[7]. Κάποια στιγμή, ο Μπουρντέιν και η Ελ-Χαντάντ έφαγαν ένα εξαιρετικής εμφάνισης, περίτεχνο γεύμα με σαλάτα από ψητό πράσινο καρπούζι^[8]. «Εδώ βρισκόμαστε περίπου 35 λεπτά μακριά από την πόλη της Γάζας», εξήγησε η Ελ-Χαντάντ. «Ρωτήστε οποιονδήποτε στην Πόλη της Γάζας αν έχει ακούσει ποτέ αυτό το πιάτο – και θα σας απαντήσει όχι. Έτσι, ακόμη και σε μια τόσο μικρή περιοχή όπως η Γάζα, βλέπεις αυτή την πραγματικά μεγάλη ποικιλία».

Για να εξυπηρετηθούν οι πολεμικοί στόχοι του Ισραήλ, τα μέσα για την παραγωγή των περίτεχνων, ιδιαίτερων πιάτων των διαφόρων περιοχών της Γάζας απειλούνται με καταστροφή – μαζί με τα μέσα για τη διατήρηση της ίδιας της ζωής, καθώς η σκόπιμα προκαλούμενη πείνα χρησιμοποιείται για τη δημιουργία της ανθρωπιστικής καταστροφής που αποτελεί κεντρικό στοιχείο των πολεμικών στόχων του Ισραήλ.

Πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ αναφέρει ότι 488 γεωργικά πηγάδια έχουν καταστραφεί στη Γάζα από τον Οκτώβριο, μαζί με το ένα τρίτο όλων των αρδευόμενων καλλιεργήσιμων εκτάσεων, περισσότερο από το ένα τέταρτο των οπωρώνων και 262 εκτάρια θερμοκηπίων που χρησιμοποιούνται συχνά για την καλλιέργεια καρπουζιών^[9].

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο περιοδικό New York, η Ελ-Χαντάντ συζητά για τη συνεχώς αυξανόμενη πίεση του Ισραήλ στον εφοδιασμό της Γάζας με τρόφιμα^[10] και αναφέρει τα λόγια του Χένρι Κίσινγκερ: «Ελέγξτε το πετρέλαιο και ελέγχετε τα έθνη· ελέγξτε τα τρόφιμα και ελέγχετε τους ανθρώπους».

Και όμως, μέχρι στιγμής το Ισραήλ δεν έχει επιτύχει τον στόχο του. Παρά το εξαιρετικό επίπεδο καταστροφής και θανάτου, τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι 300.000 Παλαιστίνιοι εξακολουθούν να ζουν στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας.

Στις 8 Φεβρουαρίου, ο ισραηλινός στρατός αποσύρθηκε από τη συνοικία Ασ-Σαλάμ στην ανατολική Τζαμπαλία, κοντά στην πόλη της Γάζας. Άφησε πίσω του απόλυτη καταστροφή. Ένας κάτοικος της περιοχής δήλωσε στο Al Jazeera ότι «δεν έχει μείνει ούτε ένα κατοικήσιμο σπίτι». «Τίποτα δεν γλίτωσε. Η γη, τα σπίτια και τα δέντρα καταστράφηκαν όλα. Τίποτα δεν είναι κατοικήσιμο, αλλά θα παραμείνουμε σταθεροί και ακλόνητοι με ισχυρή αποφασιστικότητα»^[11].

Αντιμέτωπο με αυτή την αταλάντευτη αποφασιστικότητα, το Ισραήλ έχει μόνο μία προσέγγιση: περισσότερος θάνατος, περισσότερη καταστροφή και (αν είναι δυνατόν) μαζική εκδίωξη των Παλαιστινίων από την Παλαιστίνη. Το μέλλον δεν έχει γραφτεί. Αλλά μέχρι στιγμής, το Ισραήλ δεν δείχνει κανένα σημάδι υποχώρησης από την καταστροφή της παλαιστινιακής κοινωνίας. Οι σύμμαχοι του Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας και των ΗΠΑ, ενώ ψελλίζουν ρηχά ψέματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν δείχνουν κανένα σημάδι ότι θα δράσουν για να το σταματήσουν.

Για να διαγραφεί ένας λαός, πρέπει να διαγραφεί το παρελθόν του. Από τους 325 σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους στη Γάζα, οι 200 έχει αναφερθεί ότι έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν καταστραφεί από τον ισραηλινό στρατό. Η τύχη ενός από αυτούς, του χώρου του αρχαίου λιμανιού της Ανθηδώνας, μόλις λίγα χιλιόμετρα βόρεια της πόλης της Γάζας, έχει καταγραφεί σε μια λεπτομερή έκθεση που δημοσίευσε η οργάνωση Forensic Architecture^[12].

Η Ανθηδώνα ήταν μια σημαντική πόλη του αρχαίου ελληνιστικού κόσμου. Ρωμαϊκοί ναοί, ψηφιδωτά δάπεδα, βυζαντινοί τάφοι και χωμάτινα τείχη της εποχής του σιδήρου βρίσκονται παντού στην περιοχή. Η περιοχή υποβλήθηκε από την Παλαιστινιακή Αρχή για να εξεταστεί για ένταξη στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά το 2012.

«Έχει πλέον καταστραφεί κατά το μεγαλύτερο μέρος της κατά την ισραηλινή εισβολή στη Γάζα», σύμφωνα με την έκθεση της Forensic Architecture – μέσω ενός συνδυασμού βομβαρδισμών, κατεδαφίσεων σε επίπεδο επιφάνειας και στρατιωτικών χωματουργικών έργων.

Το 2019, δημοσιογράφοι από το National Public Radio των ΗΠΑ επισκέφθηκαν τη Γάζα και παρουσίασαν ένα ρεπορτάζ για ορισμένα από τα εκπληκτικά κτίρια που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται καθημερινά. Ο μίνι τουριστικός οδηγός του NPR περιλάμβανε ένα λειτουργικό δημόσιο λουτρό που αρχικά χρησιμοποιούνταν από μέλη της αρχαίας θρησκείας των Σαμαρειτών, αποκαταστάθηκε το έτος 1320 και εξακολουθεί να αποτελεί μια δημοφιλή υπηρεσία το 2019. Τώρα είναι ένας σωρός από ερείπια^[13].

Στην πραγματικότητα, όλα τα σημαντικά αξιοθέατα που επισκέφθηκε το NPR το 2019, εκτός από ένα, έχουν καταστραφεί. Το παλάτι του Πασά 800 ετών, κάποτε έδρα της τοπικής εξουσίας των Οθωμανών και των Μαμελούκων ηγεμόνων της Παλαιστίνης. Το παλαιοπωλείο της παλιάς πόλης. Το ιχθυοπωλείο Αλ-Σαλάμ στην προκυμαία. Το ξενοδοχείο Αλ-Μάθαφ στην πόλη της Γάζας, που κάποτε ήταν γεμάτο με αρχαιότητες, είναι τώρα ένα πυρπολημένο ερείπιο διάσπαρτο με θρυμματισμένες πέτρες και κεραμίδια.

Το NPR έστειλε φωτογραφίες των ζημιών στον Τζαουντάτ Χουντάρι, τον ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου, ο οποίος βρίσκεται τώρα στην Αίγυπτο. «Κλαίω με ματωμένα δάκρυα από τη ραγισμένη μου καρδιά», απάντησε μέσω γραπτού μηνύματος. «Ένα σπίτι μπορεί να ξαναχτιστεί, ένας γιος μπορεί να γεννηθεί, αλλά όταν η ιστορία διαγράφεται, είναι δύσκολο να αποκατασταθεί».

Ένα μεγάλο έγκλημα βρίσκεται σε εξέλιξη. Το Ισραήλ συνεχίζει το σχέδιό του να καταστρέψει έναν ολόκληρο λαό – το παρόν και το παρελθόν του, καθώς και το μέλλον του.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Jerome Small, “Razing and erasing Gaza”, Red Flag, 18 Φεβρουαρίου 2024, https://redflag.org.au/article/razing-and-erasing-gaza.

Σημειώσεις

^[1] «μόχθων δ᾽ οὐκ ἄλλος ὕπερθεν ἢ γᾶς πατρίας στέρεσθαι.» Ευριπίδης, Μήδεια, 650.

^[2] “It’s time to rip off the Hamas band-aid”, ynetnews.com, 13 Οκτωβρίου 2023, https://www.ynetnews.com/article/sju3uabba.

^[3] Linah Alsaafin and Brian Osgood, “Israel’s war on Gaza updates: Netanyahu asks military to submit Rafah plan”, Al Jazeera, 9 Φεβρουαρίου 2024, https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/2/9/israels-war-on-gaza-live-fear-in-rafah-as-israel-prepares-ground-attack.

^[4] Ylenia Gostoli and Abdelhakim Abu Riash, “‘We were baptised here and we will die here’: Gaza’s oldest church bombed”, Al Jazeera, 20 Οκτωβρίου 2023, https://www.aljazeera.com/features/2023/10/20/we-were-baptised-here-and-we-will-die-here-gazas-oldest-church-bombed.

^[5] “Ice cream trucks being used to store bodies as Israel bombs Gaza”, Al Jazeera, 14 Οκτωβρίου 2023, https://www.aljazeera.com/program/newsfeed/2023/10/14/ice-cream-trucks-being-used-to-store-bodies-as-israel-bombs-gaza.

^[6] “Animals bombed and starved to death in destroyed Gaza Zoo / Al Jazeera Newsfeed”, Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=3Q4msKcB_zY.

^[7] “Anthony Bourdain: Parts Unknown / Jerusalem / S02 E01 / All Documentary”, Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=95pFZJRmLjw.

^[8] “Roasted watermelon salad (Salatit/fatit ‘Ajir)”, The Gaza Kitchen, 5 Οκτωβρίου 2011, https://gazakitchens.wordpress.com/2011/10/05/roasted-watermelon-salad-salatitfatit-ajir/.

^[9] “Overview of the damage to agricultural land and infrastructure due to the conflict in the Gaza Strip as of 31 December 2023”, Food and Agriculture Organization of the United Nations, 31 Δεκεμβρίου 2023, https://www.fao.org/geospatial/resources/detail/zh/c/1676364/.

^[10] E. Alex Jung, “Author Laila El-Haddad on How Gaza Lost Its Food Culture”, New York, 7 Δεκεμβρίου 2023, https://www.vulture.com/article/the-gaza-kitchen-laila-el-haddad-interview.html.

^[11] Linah Alsaafin and Brian Osgood, “Israel’s war on Gaza updates: Hamas responds ‘positively’ to truce proposal”, Al Jazeera, 6 Φεβρουαρίου 2024, https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/2/6/israels-war-on-gaza-live-staggering-destruction-in-north-gaza-unrwa?update=2681551.

^[12] Forensic Architecture and Al-Haq, “Living Archaeology in Gaza”, Forensic Architecture, 19 Δεκεμβρίου 2023, https://forensic-architecture.org/investigation/living-archaeology-in-gaza.

^[13] Daniel Estrin, Abu Bakr Bashir, “A requiem for Gaza’s iconic sites, destroyed in the war”, NPR, 4 Φεβρουαρίου 2024, https://www.npr.org/2024/02/04/1226295081/gaza-iconic-sites-destroyed-in-war.