Ανοιχτή επιστολή για την τραγωδία του πλοίου στην Ελλάδα:

Ζητήματα Διεθνούς Δικαίου

Τριακόσιοι πανεπιστημιακοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό σε κοινό τους κείμενο παρεμβαίνουν στη δημόσια συζήτηση για το ναυάγιο της Πύλο με στόχο να διορθώσουν τις ανακρίβειες που έχουν ειπωθεί δημοσίως για τις υποχρεώσεις των ελληνικών αρχών. Η επιστολή έχει ως αποδέκτες τον πρωθυπουργό, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Εκτελεστικό Διευθυντή της Frontex, αλλά και τα ελληνικά υπουργεία Ναυτιλίας και Μετανάστευσης και Ασύλου.

στα Ελληνικά και στα Αγγλικά/ in Greek and in English

Η παρούσα επιστολή υπογράφεται από ακαδημαϊκούς διεθνώς που ειδικεύονται στους τομείς της μετανάστευσης, ασύλου, προσφυγικού δικαίου και δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημόσιου διεθνούς δικαίου, δικαίου της θάλασσας και διεθνούς ποινικού δικαίου.

Στις 14 Ιουνίου 2023, ένα ακόμη σκάφος μεταναστών βυθίστηκε στην προσπάθειά του να διασχίσει τη Μεσόγειο Θάλασσα. Υπολογίζεται ότι 650 επιβάτες χάθηκαν στη θάλασσα. Το σκάφος χωρίς σημαία είχε αναχωρήσει από τη Λιβύη και κατευθυνόταν προς την Ιταλία όταν εντοπίστηκε στα διεθνή ύδατα, 87 χιλιόμετρα από τις ελληνικές ακτές. Το Alarm Phone και η Frontex ξεχωριστά ειδοποίησαν τις ελληνικές αρχές. Δεν ξεκίνησε καμία προσπάθεια διάσωσης. Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, το σκάφος ήταν αξιόπλοο όταν έφτασε στο σημείο το σκάφος του Λιμενικού Σώματος και οι επιβαίνοντες απέρριψαν την προσφορά των λιμενικών αρχών για βοήθεια.

Οι ελληνικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι, εφόσον το σκάφος βρισκόταν σε διεθνή ύδατα, το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα δεν είχε δικαιοδοσία να επέμβει, ειδικά από τη στιγμή που η προσφορά τους για βοήθεια είχε απορριφθεί. Η ανατροπή του σκάφους φέρεται να προκλήθηκε από τις πράξεις των διακινητών, χωρίς καμία ανάμειξη του Λιμενικού Σώματος. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων, το Λιμενικό Σώμα επιχείρησε να ρυμουλκήσει το σκάφος, πρακτική που υποδηλώνει πιθανή προσπάθεια επαναπροώθησης, η οποία τελικά προκάλεσε την ανατροπή του σκάφους. Τις ημέρες που ακολούθησαν το ναυάγιο, εννέα επιζώντες συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν για παράνομη διακίνηση μεταναστών. Η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη.

Οι συστηματικές επαναπροωθήσεις και η πρακτική της καθυστερημένης ημηπαροχής βοήθειας στη Μεσόγειο υπονομεύουν τις καθιερωμένες νομικές υποχρεώσεις. Επιπλέον, η συζήτηση στο εθνικό πλαίσιο γύρω από αυτές τις πρακτικές, όπως δείχνει το πρόσφατο ναυάγιο, επιχειρεί να θέσει υπό αμφισβήτηση βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου. Ως εκ τούτου, με την παρούσα ανοικτή επιστολή, αποσαφηνίζουμε τις εφαρμοστέες νομικές υποχρεώσεις βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, του Δικαίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, του Δικαίου της ΕΕ και του Πρωτοκόλλου για τη Λαθραία Διακίνηση Μεταναστών.

Διάσωση και Δίκαιο της Θάλασσας

Η υποχρέωση διάσωσης ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα αποτελεί βασική αρχή του εθιμικού διεθνούς δικαίου. Κωδικοποιείται επίσης σε διεθνείς συνθήκες και σε άλλες νομικές πράξεις, συμπεριλαμβανομένου του άρθρου 98 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), της Διεθνούς Σύμβασης για την Ασφάλεια της Ανθρώπινης Ζωής στη Θάλασσα (SOLAS), της Διεθνούς Σύμβασης για τη Θαλάσσια Ερευνα και Διάσωση (SAR) και των Κατευθυντήριων Οδηγιών του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας (ΙΜΟ).

Κίνδυνος

Ένα σκάφος βρίσκεται σε κίνδυνο εάν "υπάρχει εύλογη βεβαιότητα ότι το σκάφος απειλείται από σοβαρό και άμεσο κίνδυνο και χρειάζεται άμεση βοήθεια" (Σύμβαση SAR, άρθρο 1). Η διατύπωση υπονοεί ότι κατάσταση κινδύνου δεν υφίσταται μόνο σε περίπτωση επιβεβαιωμένου επικείμενου κινδύνου (π.χ. βυθιζόμενο σκάφος) αλλά και όταν υπάρχει απειλή τέτοιου κινδύνου (π.χ. λόγω του μη αξιόπλοου του σκάφους).

Στο ίδιο πνεύμα, ο Κανονισμός 656/2014 της ΕΕ (Κανονισμός για τις Θαλάσσιες Επιχειρήσεις του Frontex), ο οποίος κωδικοποιεί τους κανόνες του διεθνούς δικαίου που αφορούν τις επιχειρήσεις στη θάλασσα, ορίζει ότι ο προσδιορισμός μιας κατάστασης αβεβαιότητας, συναγερμού ή κινδύνου βασίζεται στους ακόλουθους δείκτες: την αξιοπλοΐα του σκάφους και την πιθανότητα να μην φτάσει στον τελικό προορισμό του, τον αριθμό των επιβατών επί του σκάφους, τη διαθεσιμότητα επαρκών εφοδίων, όπως καύσιμα, νερό και τρόφιμα, τη διαθεσιμότητα ειδικευμένου πληρώματος και πλοιάρχου και την παρουσία παιδιών επί του σκάφους. Η αξιολόγηση της υποχρέωσης παροχής βοήθειας είναι αντικειμενική και πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλες τις σχετικές πληροφορίες. Η ύπαρξη αιτήματος συνδρομής είναι σχετική αλλά όχι καθοριστική.

Διακίνηση και παράνομη είσοδος

Η υποχρέωση παροχής βοήθειας στη θάλασσα υφίσταται ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή το (νομικό) καθεστώς των προσώπων που κινδυνεύουν. Αυτό ισχύει και για τους μετανάστες που ενδέχεται να μην πληρούν τις προϋποθέσεις για νόμιμη είσοδο. Ένα από τα επιχειρήματα που διατυπώθηκαν στην συζήτηση σε εθνικό πλαίσιο είναι ότι η UNCLOS δεν συντάχθηκε με γνώμονα τα μεταναστευτικά σκάφη, αντανακλώντας την ανησυχία ότι τα δίκτυα λαθραίας διακίνησης καταχρώνται τις υποχρεώσεις με βάση τη SAR. Η Σύμβαση δεν περιορίζει τις υποχρεώσεις διάσωσης σε "νόμιμη" ή "κανονική ναυσιπλοΐα" και δεν περιλαμβάνει καμία εξαίρεση από την υποχρέωση διάσωσης. Το άρθρο 98 UNCLOS αναφέρει ρητά ότι το καθήκον καλύπτει "κάθε πρόσωπο" που βρίσκεται στη θάλασσα και κινδυνεύει να χαθεί, με άλλα λόγια, ανεξάρτητα από το καθεστώς μετανάστευσης, τους σκοπούς του ταξιδιού ή άλλα κίνητρα.

Δικαιοδοσία στα διεθνή ύδατα

Τα κράτη έχουν πρωτίστως δικαιοδοσία να σταματούν ή να αναχαιτίζουν σκάφη και να επιβάλλουν τους νόμους τους εντός των χωρικών τους υδάτων. Στα διεθνή ύδατα, τα σκάφη απολαμβάνουν ελευθερία ναυσιπλοΐας και υπόκεινται στη δικαιοδοσία εφαρμογής της νομοθεσίας του Κράτους εθνικότητας του σκάφους (κράτος σημαίας).

Ενώ η εξωεδαφική δικαιοδοσία είναι αντικείμενο συζήτησης όσον αφορά την αναχαίτιση και κατάσχεση πλοίων στα διεθνή ύδατα, η αβεβαιότητα αυτή δεν ισχύει για την Έρευνα και Διάσωση. Όταν ένα σκάφος βρίσκεται σε κίνδυνο, το καθήκον παροχής βοήθειας υπερισχύει των περιορισμών δικαιοδοσίας. Η υποχρέωση διάσωσης ισχύει εξίσου στα χωρικά ύδατα και στα διεθνή ύδατα.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας (IMO) εξασφαλίζει τη δημιουργία περιοχών έρευνας και διάσωσης (ζώνες SAR), οι οποίες περιλαμβάνουν επίσης τμήματα των διεθνών υδάτων. Τα κράτη οφείλουν να παρέχουν (και να συντονίζουν την παροχή) βοήθεια σε πλοία που βρίσκονται σε κίνδυνο εντός της ζώνης SAR τους. Η υποχρέωση δεν είναι υποχρέωση αποτελέσματος (δηλαδή επιτυχία διάσωσης όσων βρίσκονται σε κίνδυνο), αλλά υποχρέωση δέουσας επιμέλειας, δηλαδή το κράτος οφείλει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να υποστηρίξει τις ενέργειες διάσωσης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το πλοίο βρισκόταν εντός της ελληνικής ζώνης SAR.

Προκύπτει έτσι ότι, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και το δίκαιο της ΕΕ, η Ελλάδα είχε όχι μόνο το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να επέμβει, να βοηθήσει και να διασώσει τους επιβαίνοντες, ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους ως παράτυπων μεταναστών ή διακινητών, ανεξάρτητα από το αν ζήτησαν ή αρνήθηκαν βοήθεια, και παρόλο που το περιστατικό έλαβε χώρα στα διεθνή ύδατα.

Δίκαιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων & Προσφυγικό Δίκαιο

Το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προστατεύει το δικαίωμα στη ζωή (άρθρο 2 ΕΣΔΑ, άρθρο 2 Χάρτη της ΕΕ, άρθρο 6 ΔΣΑΠΔ). Τα Κράτη δεν έχουν μόνο την αρνητική υποχρέωση να απέχουν από την παράνομη αφαίρεση της ζωής, αλλά και τη θετική υποχρέωση να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία της ζωής εντός της δικαιοδοσίας τους (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Centre for Legal Resources για λογαριασμό του Valentin Câmpeanu κατά Ρουμανίας, αριθ. προσφυγής 47848/08). Ειδικότερα, το δικαίωμα στη ζωή μπορεί επίσης να παραβιάζεται όταν πράξεις κρατικών οργάνων θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τη ζωή του προσφεύγοντος, ακόμη και όταν ο τελευταίος καταφέρνει να επιβιώσει (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Μακαρατζής κατά Ελλάδας, αριθ. προσφυγής 50385/99). Οι θετικές υποχρεώσεις των Κρατών περιλαμβάνουν την υποχρέωση να εκτελούν επιχειρήσεις διάσωσης στη θάλασσα όταν ενημερώνονται για πρόσωπα ή σκάφη που βρίσκονται σε κίνδυνο και υπάγονται στη δικαιοδοσία τους.

Σε περιπτώσεις απώθησης (pushback), μπορεί επίσης να διακυβεύεται η αρχής της απαγόρευσης επαναπροώθησης, η οποία αποτελεί βασική αρχή προστασίας στο Διεθνές Προσφυγικό Δίκαιο, στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στο διεθνές εθιμικό δίκαιο. Άλλα ανθρώπινα δικαιώματα που διακυβεύονται κατά τη διάρκεια απώθησης (pushback) περιλαμβάνουν την απαγόρευση συλλογικής απέλασης, το δικαίωμα στο άσυλο, το δικαίωμα αποτελεσματικής νομικής προστασίας και τα δικαιώματα του παιδιού.

Εξωεδαφική δικαιοδοσία

Ο πρωταρχικός κανόνας δικαιοδοσίας στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η εδαφική δικαιοδοσία (άρθρο 1 ΕΣΔΑ, άρθρο 1 Χάρτη ΕΕ, ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Bankovic και λοιποί κατά Βελγίου (απόφαση επί παραδεκτού), αριθ. προσφυγής 52207/99), που σημαίνει ότι ένα Κράτος μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνο για παραβιάσεις που συμβαίνουν στην επικράτειά του. Ωστόσο, η δικαιοδοσία μπορεί επίσης να ισχύει εξωεδαφικά υπό ορισμένες συνθήκες. Η δικαιοδοσία μπορεί να θεμελιωθεί σε ξένο έδαφος ή διεθνή ύδατα όταν ένα κράτος ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο επί προσώπων (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Medvedyev και λοιποί κατά της Γαλλίας, αριθ. προσφυγής 3394/03) ή όταν ασκεί επίσημη δημόσια εξουσία ή αποτελεσματικό έλεγχο επί εδαφικής περιοχής (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Al-Skeini και λοιποί κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αριθ. προσφυγής 55721/07).

Στην υπόθεση Hirsi Jamaa κατά Ιταλίας (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Συνθεσης, Hirsi Jamaa και λοιποί κατά Ιταλίας, αριθ. προσφυγής 27765/09), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δέχθηκε ότι μια τέτοια εξωεδαφική δικαιοδοσία καθιερώθηκε, τόσο de jure όσο και de facto, όταν οι ιταλικές αρχές αναχαίτισαν ένα σκάφος στα διεθνή ύδατα, μετέφεραν τους επιβάτες σε δικά τους σκάφη και τους επέστρεψαν στη Λιβύη. Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έκρινε περαιτέρω ότι η εξωεδαφική δικαιοδοσία υφίσταται επίσης όταν το σκάφος σε κίνδυνο βρίσκεται εντός της ζώνης SAR, για την οποία ένα κράτος έχει αναλάβει επίσημα την ευθύνη συντονισμού των επιχειρήσεων διάσωσης (Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, AS και λοιποί κατά Μάλτας, CCPR/C/128/D/3043/2017).

Εξωεδαφική δικαιοδοσία μπορεί επίσης να προκύψει όταν ένα κράτος, χωρίς να έχει τυπική αρμοδιότητα (de jure), συμμετέχει ωστόσο στην πράξη (de facto) σε μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, για παράδειγμα, παραμένοντας σε επικοινωνία και επαφή με το σκάφος που κινδυνεύει (Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, AS και λοιποί κατά Ιταλίας, CCPR/C/130/D/3042/2017.).

Έτσι, σύμφωνα με το δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το προσφυγικό δίκαιο, η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ότι παραβίασε το δικαίωμα στη ζωή και, ενδεχομένως, την απαγόρευση της επαναπροώθησης και της συλλογικής απέλασης (ανάλογα με τη διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών σχετικά με τη ρυμούλκηση του πλοίου). Η εξωεδαφική δικαιοδοσία της Ελλάδας όσον αφορά τις υποχρεώσεις της για τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορεί να διαπιστωθεί με βάση τον αποτελεσματικό έλεγχο που άσκησε επί του μεταναστευτικού σκάφους.

Ποινική έρευνα

Παράλληλα με το ουσιαστικό σκέλος του, το δικαίωμα στη ζωή έχει και ένα διαδικαστικό σκέλος, δηλαδή την υποχρέωση διεξαγωγής αποτελεσματικής έρευνας για να διασφαλιστεί η απόδοση ευθυνών για την απώλεια ζωής και η παροχή αποτελεσματικής έννομης προστασίας στα θύματα και τις οικογένειές τους (ΕΔΔΑ, Armani Da Silva κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αριθ. προσφυγής 5878/08). Η σχετική έρευνα πρέπει να διεξάγεται με πρωτοβουλία των αρμόδιων αρχών, να είναι επαρκής, άμεση, ταχεία και εμπεριστατωμένη και να επιτρέπει τον δημόσιο έλεγχο. Πρέπει επίσης να προβλέπει τη συμμετοχή των συγγενών των θυμάτων για τη διασφάλιση των συμφερόντων τους (Al-Skeini και άλλοι κατά Ηνωμένου Βασιλείου, όπ.π.).

Κατά κανόνα, μια απλή διοικητική, πειθαρχική διαδικασία ή μια αστική αγωγή με στόχο την αποζημίωση των θυμάτων και των οικογενειών τους δεν πληροί τα πρότυπα αυτής της υποχρέωσης. Μια αποτελεσματική έρευνα για τη διασφάλιση του δικαιώματος στη ζωή πρέπει να λάβει τη μορφή ποινικής έρευνας (Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Γενικό Σχόλιο 6; Μακαρατζής κατά Ελλάδας (οπ.π.)). Η έρευνα πρέπει να διασφαλίζει τη λογοδοσία των κρατικών φορέων για τους θανάτους που προκλήθηκαν από αυτούς. Δεδομένου ότι πολύ συχνά, "οι πραγματικές συνθήκες του θανάτου είναι σε μεγάλο βαθμό γνωστές μόνο στα κρατικά όργανα ή στις κρατικές αρχές, η κίνηση των κατάλληλων διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο, όπως η ποινική δίωξη και η πειθαρχική διαδικασία, εξαρτάται από τη διεξαγωγή μιας επαρκούς επίσημης έρευνας, η οποία πρέπει να είναι ανεξάρτητη και αμερόληπτη. Αν υποτεθεί ότι η έρευνα χαρακτηρίζεται από ελαττώματα που υπονομεύουν την ικανότητά της να προσδιορίσει τις συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε χώρα το περιστατικό ή να επιτύχει τον εντοπισμό των δραστών, στην περίπτωση αυτή, η έρευνα δεν θα πληροί το κριτήριο της αποτελεσματικότητας (Μακαρατζής κατά Ελλάδας, οπ.π.).

Σε ένα παρόμοιο περιστατικό στα ανοικτά του Φαρμακονησίου στην Ελλάδα το 2014, που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 11 ανθρώπων, διαπιστώθηκε παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή ως προς το διαδικαστικό σκέλος, καθώς το Δικαστήριο έκρινε ότι οι εθνικές αρχές δεν είχαν διενεργήσει ενδελεχή και αποτελεσματική έρευνα (ΕΔΔΑ, Safi και άλλοι κατά Ελλάδας, αριθ. ποροσφυγής 5418/2015). Στην υπόθεση αυτή, το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης πρόσθετη παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή στο ουσιαστικό σκέλος του, λόγω της μη λήψης από την Ελλάδα όλων των ευλόγως αναμενόμενων μέτρων για την προστασία των προσφευγόντων (υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας) και μη τήρηση της απαγόρευσης απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης. Επιπλέον, το 2022 η Επιτροπή του ΟΗΕ για τις Αναγκαστικές Εξαφανίσεις εξέφρασε την ανησυχία της για την έλλειψη αποτελεσματικής διερεύνησης και ποινικής δίωξης των αναγκαστικών εξαφανίσεων μεταναστών, μεταξύ άλλων σε σχέση με τις επαναπροωθήσεις ατόμων που φθάνουν δια θαλάσσης ή μέσω του ποταμού Έβρου (ΟΗΕ, Επιτροπή για τις Αναγκαστικές Εξαφανίσεις, Καταληκτικά Συμπέρασμα σχετικά με την αναφορά που υποβλήθηκε από την Ελλάδα σύμφωνα με το άρθρο 29(1) της Σύμβασης, 12 Μαΐου 2022, CED/C/GRC/CO/1).

Ως συμβαλλόμενο μέρος στο Πρωτόκολλο για τη Λαθραία Διακίνηση Μεταναστών, η Ελλάδα υποχρεούται να θεσπίσει τη λαθραία διακίνηση μεταναστών με σκοπό το οικονομικό ή άλλο υλικό όφελος ως ποινικό αδίκημα και να θεωρήσει τις καταστάσεις που απειλούν τη ζωή ως επιβαρυντικές περιστάσεις (Αρθρο 6). Ο ελληνικός νόμος έχει υιοθετήσει μια ακόμη ευρύτερη προσέγγιση που ποινικοποιεί τη διευκόλυνση της παράνομης εισόδου ή παραμονής, ανεξάρτητα από το υλικό όφελος (Ν. 5038/2023, Άρθρο 24). Σε παρόμοια υπόθεση το 2017, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ελλάδας έκρινε ότι δεν είχε δικαιοδοσία να ασκήσει δίωξη κατά των φερόμενων ως διακινητών, καθώς αυτοί συνελήφθησαν σε διεθνή ύδατα και το σκάφος κατευθυνόταν προς την Ιταλία (ΑΠ 2070/2017).

Η έρευνα βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη, αλλά μπορεί ήδη να εκτιμηθεί ότι θα υπολείπεται των προδιαγραφών μιας αποτελεσματικής έρευνας, εάν διαχειριστεί εσφαλμένα ζητήματα δικαιοδοσίας, παρουσιάσει ελλείψεις που υπονομεύουν την ικανότητά της να προσδιορίσει τα πραγματικά περιστατικά, και δεν καλύπτει την εξέταση τυχόν ποινικής ευθύνης οργάνων της Ελληνικής Ακτοφυλακής.

Θέματα σχετικά με τη συμμετοχή της Frontex

Η εντολή της Frontex καλύπτει κυρίως την επιτήρηση των συνόρων και τις επιχειρήσεις επιστροφής. Ωστόσο, μπορεί να προκύψει κατάσταση έρευνας και διάσωσης στο πλαίσιο των επιχειρήσεων επιτήρησης των θαλασσίων συνόρων της Frontex. Στην περίπτωση αυτή, ενδέχεται να προκύψουν σχετικά ζητήματα σε σχέση με τις νομικές υποχρεώσεις του οργανισμού. Ο ρόλος της Frontex είναι συμπληρωματικός προς εκείνον του κράτους μέλους υποδοχής, το οποίο έχει την κύρια ευθύνη για τον έλεγχο του τμήματος των εξωτερικών συνόρων του και την κύρια αρμοδιότητα για την κοινή επιχείρηση. Ο Οργανισμός, που λειτουργεί βάσει του Κανονισμού 2019/1896 και του Κανονισμού 656/2014, έχει την εντολή να παρέχει τεχνική και επιχειρησιακή βοήθεια για την υποστήριξη των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα και έχει την υποχρέωση να παρέχει βοήθεια σε συντονισμό με το εθνικό Κέντρο Συντονισμού Διάσωσης.

Ο Οργανισμός, ανεξάρτητα από τα Κράτη Μέλη, δεσμεύεται από τις υποχρεώσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως κατοχυρώνονται στους Κανονισμούς 2019/1896 και 656/2014 και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Αυτές περιλαμβάνουν την απαγόρευση της μη επαναπροώθησης, της συλλογικής απέλασης και του δικαιώματος στη ζωή. Ως εκ τούτου, ο Οργανισμός πρέπει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας στο πλαίσιο των επιχειρήσεών του, επίσης όταν αυτές αφορούν καταστάσεις κινδύνου στη θάλασσα. Επιπλέον, ο Οργανισμός έχει σημαντικά καθήκοντα παρακολούθησης, τα οποία πρέπει να διεξάγονται ιδίως από τους Επιτηρητές Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Οργανισμού και τον Υπεύθυνο Προστασίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ενώ ο Εκτελεστικός Διευθυντής έχει ρητή υποχρέωση να αναστέλλει ή να τερματίζει τις επιχειρήσεις σε περίπτωση σοβαρών παραβιάσεων που ενδέχεται να συνεχιστούν (άρθρο 46 του Κανονισμού 2019/1896).

Η Frontex ανακοίνωσε ότι ετοιμάζει Έκθεση Σοβαρού Περιστατικού σχετικά με το ναυάγιο της Πύλου. Επιπλέον, ο Υπεύθυνος Προστασίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex συνιστά την αναστολή των επιχειρήσεων της στην Ελλάδα.

Παράλειψη τήρησης των υποχρεώσεων προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων μπορεί να οδηγήσει στη νομική ευθύνη της Frontex. Θα πρέπει να διεξαχθεί ανεξάρτητη έρευνα για το αν η Frontex έλαβε όλα τα εύλογα αναμενόμενα μέτρα μετά τον πρώτο εντοπισμό του σκάφους για την προστασία της ζωής των επιβαινόντων. Επιπλέον, η εσωτερική έρευνα οφείλει να εξετάσει όχι μόνο πιθανά σφάλματα της Ελλάδας αλλά και της Frontex.

* Προσθέστε την υπογραφή σας και την πανεπιστημιακή σας ιδιότητα παρακάτω:

Open Letter on the Greece Boat Disaster: Questions of International Law

This letter is undersigned by academics internationally specialising in the areas of migration, asylum, refugee and human rights law, public international law, law of the sea and international criminal law.

On 14 June 2023, yet another migrant boat sank in an attempt to cross the Mediterranean Sea. An estimated 650 passengers were lost at sea. The flagless boat had departed from Libya and was heading towards Italy when it was detected on the high seas, 87 kilometres off the Greek coast. Alarm Phone and Frontex separately alerted the Greek authorities. No rescue attempt was initiated. According to the Greek authorities, the boat was seaworthy when the Coast Guard vessel arrived at the scene, and those on board rejected their offer for assistance.

The Greek authorities argued that since the vessel was on international waters, the Hellenic Coast Guard lacked jurisdiction to intervene, especially since their offer for assistance had been rejected. The capsizing of the boat was allegedly caused by the acts of the smugglers, without any involvement of the Coast Guard. According to survivors’ accounts, the Coast Guard attempted to tow the vessel, a practice indicating a possible pushback attempt, which eventually caused the boat to capsize. In the days following the shipwreck, nine survivors were arrested and charged with migrant smuggling. The proceedings are ongoing.

Systematic pushbacks and the practice of delayed or non assistance in the Mediterranean undermine well-established legal obligations. Moreover, the national debate around these practices, as the recent shipwreck exemplifies, attempts to cast doubt on basic principles of international law. Therefore, with this open letter, we clarify the applicable legal obligations on the basis of international Law of the Sea, Human Rights Law, EU law and the Smuggling Protocol.

Rescue and the Law of the Sea

The duty to rescue persons in distress at sea is a core principle of customary international law. It is also codified in treaty law and other legal instruments, including Article 98 of the United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS), the International Convention for the Safety of Life at Sea (SOLAS), the International Convention on Maritime Search and Rescue (SAR)) and the IMO Guidelines.

Distress

A vessel is in distress if “there is reasonable certainty that the vessel is threatened by grave and imminent danger and requires immediate assistance” (SAR Convention Article 1). The wording implies that a distress situation exists not only in case of confirmed imminent danger (e.g. sinking vessel) but also when there is a risk of such danger (e.g. due to the unseaworthiness of a vessel).

In the same spirit, EU Regulation 656/2014 (Frontex Sea Operations Regulation), codifying rules on international law relevant to operations at sea, states that the determination of a situation of uncertainty, alert or distress shall be based on the following indicators: the seaworthiness of the vessel and the likelihood that the vessel will not reach its final destination, the number of passengers on board, the availability of sufficient supplies, such as fuel, water and food, the availability of a qualified crew and master, and the presence of children on board. The assessment of the duty to assist is objective and must consider all relevant information. The existence of a request for assistance is relevant but not decisive.

Smuggling and irregular entry

The obligation to render assistance at sea exists irrespective of the persons at risk nationality or (legal) status. This also applies to migrants who may not fulfil the requirements for regular entry. One of the arguments voiced in the national debate is that UNCLOS was not drafted with migrant vessels in mind, reflecting the concern that SAR duties are being abused by smuggling networks. The Convention does not limit rescue obligations to ‘legal’ or ‘regular navigation’ and does not include any exception from the duty to rescue. Article 98 UNCLOS explicitly states that the duty covers ‘any person’ found at sea in danger of being lost, in other words, regardless of immigration status, travel purposes, or other motivations.

Jurisdiction on the high seas

States primarily have jurisdiction to stop or intercept vessels and enforce their laws within their territorial waters. On the high seas, vessels enjoy the freedom of navigation and are subject to the enforcement jurisdiction of the State of nationality of the vessel (flag state).

While extraterritorial jurisdiction is contested with respect to intercepting and seizing vessels on the high seas, this uncertainty does not apply to Search and Rescue. When a vessel is in distress, the duty to assist overrides jurisdictional limitations. The duty to rescue applies equally in the territorial waters and on the high seas.

The International Maritime Organisation (IMO) ensures the establishment of search and rescue regions (SAR zones), which also include sections of the high seas. States must provide (and coordinate the provision of) assistance to vessels in distress within their SAR zone. The obligation is not one of result (i.e. succeeding in saving those in distress) but of due diligence, namely that the State must carry out its best efforts to support the situation necessitating a rescue. The vessel was situated in the Greek SAR zone in this particular case.

It follows that under the International Law of the Sea and EU law, Greece did not only have the right but also the duty to intervene, assist and rescue those on board irrespective of their status as irregular migrants or smugglers, regardless of whether they asked for or refused assistance, and even though the incident took place on the high seas.

Human Rights & Refugee Law

International and European human rights law protects the right to life (Art. 2 ECHR, Art. 2 EU Charter, Art. 6 ICCPR). States do not only have the negative obligation to refrain from unlawful taking of life but also the positive obligation to take all appropriate steps to safeguard lives within their jurisdiction (Centre for Legal Resources on behalf of Valentin Câmpeanu v. Romania). Notably, the right to life may also be violated when acts of state agents put the applicant’s life at serious risk, even when the latter manages to survive (Makaratzis v. Greece). States’ positive obligations include a duty to carry out life-saving operations at sea when they are informed of persons or vessels in distress and under their jurisdiction.

In cases of pushback, the prohibition of refoulement can also be at stake, which forms an essential protection principle in international refugee law, human rights law and customary international law. Other human rights at stake during pushbacks include the prohibition of collective expulsion, the right to asylum, the right to effective legal protection, and the rights of the child.

Extraterritorial jurisdiction

The primary rule of jurisdiction in human rights law is territorial jurisdiction (Art. 1 ECHR, Bankovic and others v. Belgium), meaning that a state can be held responsible for violations occurring within its own territory. However, jurisdiction can also apply extra-territorially under certain circumstances. Jurisdiction can be established on the foreign territory or the high seas when a state exercises effective control over persons (Medvedyev v. France) or when it exercises formal public authority or effective control over a territorial area (Al Skeini v. the UK).

In Hirsi Jamaa v. Italy, the European Court of Human Rights accepted that such extraterritorial control was established, both de jure and de facto, when the Italian authorities intercepted a boat on high seas, transferred the passengers to their own vessels, and returned them to Libya.

The UN Human Rights Committee has further held that extraterritorial jurisdiction also exists when the vessel in distress is located within the SAR zone, for which a State has formally assumed responsibility to coordinate rescue operations (AS and others v. Malta).

Extraterritorial jurisdiction can also arise when a State, without having formal competence, is nonetheless involved in practice in a search and rescue operation, for instance, by remaining in communication and contact with the vessel in distress (AS and others v. Italy).

Thus, under human rights and refugee law, Greece can be found in violation of the right to life and also possibly the prohibition of inhuman and degrading treatment and collective expulsion (depending on the establishment of the facts concerning the towing of the vessel). The extraterritorial jurisdiction of Greece with respect to its human rights obligations can be established on the basis of the effective control it exercised over the migrant vessel.

Criminal Investigation

Next to its substantive limb, the right to life also has a procedural limb, namely the duty to conduct an effective investigation to ensure accountability for loss of life and an effective legal remedy for the victims and their families (Armani Da Silva v. The United Kingdom). The relevant investigation must be carried out on the initiative of the competent authorities, must be adequate, immediate, rapid, and thorough and allow for public scrutiny. It must also provide for the involvement of the victims' next of kin to safeguard their interests (Al-Skeini and Others v. the UK).

As a rule, mere administrative, disciplinary proceedings or a civil lawsuit aimed at compensating the victims and their families does not fulfil the standards of this duty. An effective investigation to safeguard the right to life should take the form of a criminal investigation (Human Rights Committee, General Comment 6, Makaratzis v. Greece). The investigation needs to ensure the accountability of state actors for deaths caused by them. Given that very often, 'the actual circumstances of the death are largely known only to state institutions or state authorities, the initiation of appropriate proceedings at the national level, such as criminal prosecution and disciplinary proceedings, depends on the conduct of an adequate formal investigation, which must be independent and impartial. Suppose the investigation is characterised by flaws that undermine its ability to determine the circumstances in which the incident took place or to succeed in identifying the perpetrators. In that case, it will not meet the criterion of effectiveness (Makaratzis v. Greece).

In a similar incident off the island of Farmakonisi in Greece in 2014, resulting in the death of 11 people, a violation of the right to life was found on its procedural limb, as the Court held that the national authorities had not carried out a thorough and effective investigation (Safi and Others v. Greece). In this case, the Court also found an additional violation of the right to life on its substantive limb on account of the failure of Greece to take all reasonably expected measures to protect the applicants (due diligence duties) and a violation of the prohibition of inhuman and degrading treatment. Moreover, in 2022 the UN Committee on Enforced Disappearances expressed concern about the lack of effective investigation and criminal prosecution of enforced disappearances of migrants, including in relation to pushbacks or persons arriving by sea or via the Evros River.

As a party to the Migrant Smuggling Protocol, Greece is required to establish migrant smuggling for financial or other material gain, as a criminal offence and to consider life-threatening situations as aggravating circumstances (Article 6). The Greek law has adopted an even broader approach criminalising the facilitation of irregular entry or stay regardless of material benefit (Law 5038/2023, Article 24). In a similar case in 2017, Greece’s Supreme Court held that it lacked jurisdiction to prosecute the alleged smugglers, as these were arrested on international waters and the vessel was headed towards Italy (Decision 2070/2017).

The investigation is currently ongoing, but it can already be assessed that it will fall short of the standards for an effective investigation if it deals inappropriately with issues of jurisdiction, presents flaws that undermine its ability to determine the facts, and does not cover the examination of the criminal responsibility of the Greek Coast Guard.

Issues regarding the involvement of Frontex

Frontex’s mandate mainly covers border surveillance and return operations. However, a search and rescue situation may arise in the context of Frontex border surveillance operations at sea. In this case, relevant issues may arise with respect to its own legal obligations. The role of Frontex is complementary to that of the host member state, which has the main responsibility over the control of its part of the external borders and the main authority over the joint operation. The Agency, operating under Regulation 2019/1896 and Regulation 656/2014, is mandated to provide technical and operational assistance in the support of search and rescue operations for persons in distress at sea and is under the obligation to render assistance in coordination with the national Rescue Coordination Centre.

The Agency, independently of the member states, is bound by fundamental rights obligations, as enshrined in Regulation 2019/1896 and 656/2014 and the EU Charter of Fundamental Rights. These include the prohibition of non-refoulement, collective expulsion, and the right to life. Therefore, the Agency must fulfil its due diligence obligations in the context of its operations, also when this concerns situations of distress at sea. Moreover, the Agency has considerable monitoring duties, to be conducted especially by the Agency's Fundamental Rights Monitors and the Fundamental Rights Officer, while the Executive Director has an explicit duty to suspend or terminate operations in case of serious violations that are likely to persist (Art. 46 Regulation 2019/1896).

Frontex has announced that it is preparing a Serious Incident Report regarding the Pylos shipwreck. Moreover, the Fundamental Rights Officer recommends the suspension of Frontex operations in Greece.

Failure to abide by its fundamental rights obligations may result in the legal responsibility of Frontex. It should be independently investigated whether Frontex took all reasonably expected steps after its first sighting of the vessel to protect the lives of the passengers. Moreover, any internal investigation needs to consider not only possible wrongdoings by Greece but also by Frontex.

*Add your signature and University affiliation below:

Signatures

Dr. Mariana Gkliati, Assistant Professor (Tilburg University)

Dr. Lilian Tsourdi, Assistant Professor (Maastricht University)

Dr. Danai Angeli, Human Rights Trainer, Attorney (Athens Bar Association)

Dr. Elizabeth Mavropoulou, Lecturer (University of Westminster)

Dr. Niovi Vavoula, Associate Professor (Queen Mary University of London)

Prof. Dr. Marie-Laure Basilien-Gainche, Professor of Law (University Jean Moulin Lyon 3, senior member of the Institut Universitaire de France)

Dr. Özlem Gürakar Skribeland, Postdoctoral researcher (University of Oslo)

Dr. Jean-Pierre Cassarino, College of Europe, Warsaw

Prof. Dr. Henk van Houtum, Nijmegen Centre for Border Research (Radboud University)

Orcun Ulusoy, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)

Dr. Chloë Gilgan, Senior Lecturer (University of Lincoln)

Dr. Sjarai Lestrade, Associate Professor (Radboud University)

Dr. David Fernandez-Rojo, Associate Professor (University of Deusto)

Dr Adel-Naim Reyhani, Senior Researcher (Ludwig Boltzmann Institute of Fundamental and Human Rights)

Irina Fehr, PhD candidate (Tilburg University)

Dr. Zeynep Kaşlı, Assistant Professor (International Institute of Social Studies, Erasmus University Rotterdam)

Shepherd Mutsvara, PhD Researcher (Pedagogical University of Kraków)

Prof. Sarah Singer (School of Advanced Study, University of London)

Dr. Didem Doğar, Postdoctoral researcher (Tilburg University)

Rory Sugrue, PhD Researcher (Tilburg University)

Prof. Dr. Violeta Moreno-Lax, Full Professor of Law (Queen Mary University of London) & Ramón y Cajal Professorial Research Fellow (University of Barcelona)

Dr. Salvatore Fabio Nicolosi, Senior Lecturer (Utrecht University)

Dr. Saara Pellander, Director (Migration Institute of Finland)

Dr. Catherine Briddick, Assistant Professor (University of Warwick)

Revd Fleur Houston, Independent Scholar

Dr. Alice Dejean de la Bâtie, Incoming Assistant Professor (Tilburg University)

Dr. Alan Desmond, Associate Professor (University of Leicester)

Dr. Magdalena Kmak, Professor (Åbo Akademi University)

Dr. Mukesh Chiman Bhatt, Researcher (Law, Birkbeck, University of London)

Dr. Paola Minoia (University of Turin and Helsinki)

Dr. Aleksandra Jolkina (Vrije Universiteit Amsterdam)

Dr. Linda Bäckman, Research Fellow (Migration Institute of Finland)

Dr. Amanda Klekowski von Koppenfels, Reader in Migration and Politics (Kent)

Berivan Hosiyar, Lecturer (Tilburg University)

Prof. Dr. Nuno Ferreira (University of Sussex)

Dr. Leila Giannetto (European University Institute, Florence)

Dr. Stefanie Jansen-Wilhelm (assistant professor of international law, Radboud University Nijmegen))

Dr. Annick Pijnenburg, Assistant Professor (Radboud University Nijmegen)

Dr. Katja Swider, Assistant Professor (Vrije Universiteit Amsterdam)

Imen El Amouri, PhD candidate (Tilburg University)

Dr. Maria Frick, University lecturer (University of Oulu)

Dr. Almamy Sylla, Senior Lecturer, Université des Lettres et des Sciences Humaines de Bamako (Mali)

Dr. Chiara Raucea, Assistant Professor (Tilburg University)

Inka Söderström, PhD candidate (University of Helsinki)

Prof. Dr. Daniela DeBono, Associate Professor, University of Malta

Dr. Sara Miellet, Postdoctoral researcher, (Utrecht University)

Eila Isotalus, PhD candidate (University of Eastern Finland)

Prof. Dr. Bulent Cicekli (Solicitor in England and Wales)

Dr. Eva Rieter, assistant professor international law (Radboud University Nijmegen)

Dr. Maja Grundler, Lecturer in Law (Royal Holloway, University of London)

Dr. Ciara Smyth, Irish Centre for Human Rights, University of Galway, Ireland

Dr. Sarah Thin, Assistant Professor of International Law (Radboud University)

Claire Tan Sze Eng, PhD Researcher (Tilburg University)

Prof. Dr. Nando Sigona, University of Birmingham, UK

Senuri de Silva, PhD candidate (Tilburg University)

Dr. Kaisu Koskela, postdoctoral researcher (Radboud university)

Dr. Luisa Marin (European University Institute / University of Insubria, IT)

Laura Odasso (College de France, URMIS/French Institute on Migrations)

Dr. Ben Hudson, Lecturer in Law (University of Exeter)

Susan Reardon-Smith, Manager (University of London Refugee Law Clinic)

Kristina Wejstål, PhD candidate (University of Gothenburg)

Prof. Dr. Audrey Macklin, Professor of Law and Chair in Human Rights (University of Toronto, Canada)

Ashley B. Armstrong, Assistant Clinical Professor of Law (University of Connecticut School of Law)

Agostina Pirrello, PhD Candidate (Utrecht University)

Ulrich Stege, Faculty Member, Director of the IUC’s Migrants’ Rights Clinic (International University College of Turin, IUC)

Dr. Nicolette Busuttil, Lecturer in Law (SOAS, University of London)

Dr. Annika Lindberg, Postdoctoral researcher (University of Gothenburg)

Dr. Sílvia Morgades-Gil, Serra Hunter Associate professor (Pompeu Fabra University, Barcelona).

Dr. Dalia Malek (University of Edinburgh)

Sanna Ryynänen, PhD researcher (University of Jyväskylä)

Isabel Arce Zelada, PhD Researcher (University of Hull)

Dr. Jeff Handmaker, Associate Professor (Erasmus University Rotterdam)

Dr. Thanos Zartaloudis, Reader (Kent Law School, University of Kent)

Emilio De Capitani, Visiting Professor (Queen Mary University of London), Former Secretary of the EP Civil Liberties Committee

Susan M. Akram, Clinical Professor (Boston University School of Law)

Ulrich Sonn Berlin, Program Coordinator Peace Center Martin Niemoeller Centre

Dr. Eleni Karageorgiou, Senior Researcher (Lund University)

Dr. Karine Abderemane, Assistant Professor (University Paris-Saclay)

Dr. Carlo Caprioglio, Roma Tre University

Dr. Daniela Vitiello, Tuscia University (Viterbo, Italy) and Academy of Law and Migration (ADiM)

Catriona Jarvis, Co-Founder, The Last Rights Project

Syd Bolton, Co-Founder, The Last Rights Project

Dr. Zvezda Vankova, Senior Researcher (Lund University)

Dr. Mervi Leppäkorpi, Postdoctoral Researcher (University of Turku)

Felix Peerboom, PhD Candidate (Maastricht University)

Laura Salzano, Ph.D. Candidate (University of Barcelona)

Dr. Izabella Majcher, independent consultant

Jessica Klüger, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)

Dr. Annkatrin Meyerson (University of Gothenburg)

Prof. Karen Musalo (University of Law, San Francisco)

Prof. Erin B. Corcoran (Keough School of Global Affairs, University of Notre Dame)

Marta Minetti, Lecturer (Royal Holloway University of London)

Dr. Meltem Ineli Ciger (European University Institute/ Suleyman Demirel University)

Dr. Anna Fazzini, Postdoctoral Researcher (University of Naples L’Orientale)

Sana Khan, Lecturer (School of Law, University of Karachi, Pakistan)

Syed Muaz Shah, Former Director Centre for Human Rights (Ziauddin University)

Maddalena Avon, independent researcher, Trieste, Italy

Susan Smith, Muslim Peace Fellowship, USA

Dr. Latife Akyuz, European University Viadrina, Frankfurt (Oder), Germany

Dr. H.Nese Ozgen. Osnabrück University, IMIS, Osnabrück, Germany

Dr. Melehat Kutun, Kassel University, Kassel, Germany

Silvia M. Muñoz, Instituto Jesuita Pedro Arrupe, Miami, Florida, USA

Prof. Maria Isabel Medina (Loyola University New Orleans College of Law)

Dr. Hakan Altun, Co-Founder, Beyond All Borders, Germany

Kate Jastram, Christopher Edley, Jr. Lecturer (University of California, Berkeley, School of Law)

Prof. Lisa Mullenneaux, University of Maryland Global Campus

Prof. Niels W. Frenzen (University of Southern California, Gould School of Law)

Prof. Jennifer Moore (University of New Mexico School of Law)

Dr Clara Della Croce (Senior Lecturer in law, SOAS, University of London)

Prof. Kirsi Pauliina Kallio (Tampere University, Finland)

Dr. Marielle Zill (Utrecht University, the Netherlands)

Prof. Luigi Ferrara, University of Naples Federico II

Dr. Phillip Paiement (Tilburg University, the Netherlands)

Dr. Minna Seikkula (Tampere University, Finland)

Prof. Dr. Anne-Laure Amilhat Szary (Univ. Grenoble Alpes, France)

Prof. Dr. Maja Janmyr (University of Oslo)

Prof. Dr. Catherine Wihtol de Wenden (CERI - CNRS, France)

Dr. Michiel Bot (Tilburg University, Netherlands)

Prof. Dr. Sari Pöyhönen (University of Jyväskylä, Finland)

Dr. Maili Malin (Helsinki University Finland)

Prof. Alice Riccardi (Roma Tre University)

Dr. Paula García Andrade, Associate Professor (Comillas Pontifical University, Madrid)

Serde Atalay, PhD Candidate (Lund University)

Dr. Ulrike Brandl (University of Salzburg)

Dr. Richard Wild (University of Greenwich, UK)

Prof. Dr. Vincent Chetail (Graduate Institute of International and Development Studies, Geneva)

Dr. Francesco Luigi Gatta (Université Catholique de Louvain, University of Tuscia)

Dr. Chiara De Capitani (Università di Napoli “L’Orientale”, Italy)

Dr. Caia Vlieks, Assistant Professor (Utrecht University)

Dr. Zeynep Kıvılcım, Associate Professor (Bard College Berlin)

Mahima Rai (Humboldt University of Berlin)

Dr. Siobhán McGuirk (Goldsmiths University of London)

Dr. Sergio Carrera, Senior Research Fellow, Head of Justice and Home Affairs unit (CEPS), Visiting Fellow (European University Institute)

Philip Collins, Esq., Immigration Attorney & Independent Scholar

Vassilis Pergantis, Assistant Professor of International Law, Faculty of Law, Aristotle University of Thessaloniki

Isabella Leroy, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)

Samuel Ballin, PhD Candidate (Radboud University)

Lindsay M. Harris, Professor of Law, University of San Francisco School of Law (United States)

Nicole Phillips, Adjunct Professor, University of California College of the Law (United States)

Dr. Audrey Hudgins, Clinical Professor (Seattle University)

Prof. Francesco Maiani (University of Lausanne)

Laurel E. Fletcher, Chancellor’s Clinical Professor of Law, Berkeley Law, UC Berkeley (United States)

Carolyn Patty Blum, Clinical Professor of Law, Emerita (Berkeley Law, UC Berkeley)

Salma Waheedi, Lecturer on Law (Harvard Law School)

Hiroko Kusuda, Clinic Professor (Loyola University New Orleans College of Law, United States)

Dr Cristiano d’Orsi (SARCIL/University of Johannesburg, South Africa)

Dr. Věra Honusková, Ph.D. (Charles University, Czech Republic)

Tayyiba Bajwa, Clinical Supervising Attorney, International Human Rights Clinic, Berkeley Law, UC Berkeley (U.S.A.)

Prof. Jean-Paul De Lucca, Associate Professor of Political and Legal Philosophy, University of Malta

Haydar Öztürk, PhD Candidate (Leuphana University Lüneburg)

Prof. Dr. Mario Savino (Academy of Law and Migration (ADiM), University of Tuscia)

Prof. Dr. Kira Kosnick (Europa-Universität Viadrina, Germany)

Cristina Milano, PhD Candidate (University of Tuscia)

Dr. Lorenzo Bernardini, Postdoctoral Researcher (University of Luxembourg)

Prof. Dr. Marco Balboni (University of Bologna)

Silvia Rizzuto Ferruzza, PhD Researcher (University of Luxembourg)

Maria Vittoria Forte, PhD candidate (University of Naples Federico II)

Prof. Dr. Massimo Starita (Università di Palermo)

Marianna Lunardini (Sapienza University)

Dr. Carmelo Danisi (University of Bologna)

Dr. Marianna Vivitsou (University of Helsinki)

Dr. Francesca Rondine, Postdoctoral Researcher (University of Naples l’Orientale)

Emine Neval, PhD Candidate (University of Helsinki)

Dr. Luca Galli (University of Milan)

Andrea Maria Pelliconi, PhD candidate (City Law School, University of London)

Dr. Michela Tuozzo, Postdoctoral Researcher (University of Tuscia)

Prof. Dr. Serena Forlati (University of Ferrara)

Veronica Botticelli, PhD Candidate (University of Padua)

Prof. Antonio Marchesi (University of Teramo)

Dr. Ruvi Ziegler, Associate Professor in International Refugee Law (University of Reading, UK)

Greta Albertari, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)

Dr. Giulia Del Turco (University of Tuscia)

Prof. Dr. Gabriele Della Morte (Università Cattolica, Milan)

Prof. Dr. Marco Benvenuti (University of Rome “La Sapienza”)

Prof. Dina Francesca Haynes (New England Law Boston)

Associate Professor Boldizsár Nagy (Central European University, Vienna, Austria)

Prof. Simona D’Antonio (University of Teramo)

Dr. Giulia Raimondo, Postdoctoral Researcher (University of Luxembourg)

Andreina De Leo, PhD Researcher (University of Maastricht)

Marguerite Arnoux Bellavitis, PhD Candidate (University of Palermo/University of Salzburg)

Dr. Tamas Molnar (Corvinus University of Budapest / Senior Research Associate, Refugee Law Initiative, SOAS University of London)

Dr. Andrea Longo, Research Associate (One Ocean Hub, University of Strathclyde)

Prof. Stefano Montaldo (University of Torino)

Ruben Tans, PhD candidate (Maastricht University)

Francesca Sironi De Gregorio, PhD Candidate (University of Palermo)

Anna Tagliabue, PhD Candidate (University of Palermo/University of Paris Nanterre)

Dr. Lize Glas, Associate professor of international and European law (Radboud University)

Prof. Dr. Irini Papanicolopulu, British Academy Global Professor of International Law (SOAS University of London)

Eleonora Frasca, PhD Candidate (UCLouvain)

Eugénie Delval, PhD Candidate ( Free University of Brussels)

Dr. Pau de Vílchez Moragues, Lecturer in International Public Law (University of the Balearic Islands)

Dr. Tamas Adany, Associate Professor of international law (Budapest - signing the text as it was on July 10, 10:48AM)

Zoé Crine, PhD Candidate (UCLouvain)

Marthe Engedahl, PhD Candidate (University of Bergen)

Prof. Dr. Sarah Progin-Theuerkauf (University of Fribourg)

Dr. Margaretha Wewerinke-Singh, Associate Professor (University of Amsterdam)

Dr. Valentina Milano, Lecturer in Public International Law (University of the Balearic Islands)

Jan-Phillip Graf, PhD Candidate (Ruhr-University Bochum)

Emiliya Bratanova, PhD Candidate (Lund University)

Marco Gerbaudo, PhD Researcher (Bocconi University)

Carlos Espaliú Berdud, Full Professor of Public International Law and European Law (University of Antonio de Nebrija, Spain), Visiting Professor of the CFCI (Coventry University, UK)

Dr. Sarah Ganty (Yale University and Ghent University)

Prof. Dr. Dimitry Vladimirovich Kochenov (CEU Democracy Institute, Budapest and CEU Legal Studies, Vienna)

Dr. Margalida Capellà, Senior Lecturer in Public International Law (University of the Balearic Islands)

Prof. Dr. Wolfgang Benedek (Institute of International Law, University of Graz)

Prof. Dr. Itamar Mann (University of Haifa, Faculty of Law)

Dr. Paul Linden-Retek, Associate Professor of Law (University at Buffalo School of Law, The State University of New York)

Juan Ruiz Ramos, PhD Candidate (Universidad de Granada / Vrije Universiteit Amsterdam)

Dr. Carmen MOLDOVAN Associate Professor, Public International Law (Alexandru Ioan cuza University of Iasi, Romania, Faculty of Law)

Francesca De Vittor (Università Cattolica del Sacro Cuore, Milan, Italy)

Sumedha Choudhury, PhD candidate (Melbourne Law School)

Dr Aphrodite Papachristodoulou, Post-Doctoral Researcher, Lawyer (Irish Centre for Human Rights, School of Law, University of Galway)

Spyridoula Katsoni, PhD Candidate (Ruhr-University Bochum)

Dave-Inder Comar (Just Atonement Inc.; PhD candidate at the Grotius Centre for International Legal Studies, Leiden University)

Prof. Caterina Fratea, Associate professor of EU Law (University of Verona, Italy)

Clara Van Thillo, PhD candidate (KU Leuven, Belgium)

Maëlle Noir, PhD candidate and research assistant (University of Galway, Ireland)

Dr. Mihaela Aghenitei, Dunarea de Jos University Galati, Romania

David Hammond Esq., CEO, Human Rights at Sea (UK)

Dr Elisheva Cohen, Indiana University

Dr. Michelle Lokot, Assistant Professor, London School of Hygiene and Tropical Medicine

Prof. Dr. Gilles Reckinger (Institut supérieur de l’économie Luxembourg & Karl Franzens Universität Graz, Austria)

Dr. Papa SOW Nordic Africa Institute, Uppsala, Sweden

Dr. Sunday E.O. Peter, International Human Rights Law (Advocate/Consultant, UK)

Dr. Tazreena Sajjad, SIS, American University

Serdar M. Değirmencioğlu (Goethe University Frankfurt a.M.)

Dr. Lisa Richlen, Lecturer (University of British Columbia)

Petra Molnar (Berkman Klein Center for Internet and Society, Harvard; Refugee Law Lab, York University)

William Gomes, Director, The William Gomes Podcast

Markella Papadouli, The AIRE Centre on behalf of the AIRE Centre legal team

Dr. Christina Clark-Kazak, Associate Professor (University of Ottawa)

Bernhard Streitwieser, Associate Professor of International Education and International Affairs; Director, Refugee Educational Advancement Laboratory (REAL)

Dickson Ntwiga, Diplomatic Training Program Alumnus, UNSW/Institute of Human Rights and Peace Studies, Mahidol University; CEO and Founder, Solidarity International Trust

Dr. Caterina Mazzilli, ODI

Dr. Eslam ElBahlawan (University of Milano-Bicocca)

Dr. Mawa Mohamed (University of Milano-Bicocca)

Prof. Ima Jackson (Glasgow Caledonian University)

José Henríquez Leiva, Researcher, Irish Centre for Human Rights, School of Law (University of Galway)

Paolo Novak (SOAS University of London)

María José Barajas de la Vega, PhD candidate (Universidad Pontificia Comillas)

Dr Stefano Marinelli, independent researcher

Prof. Dr. Vicki Squire (University of Warwick, UK)

Dr. Alfredo Dos Santos Soares, Associate Professor (Comillas Pontifical University)

Diana Volpe, PhD Candidate (University of Oxford, UK)

Marcella Cometti, PhD Candidate (University of Ferrara)

Lore Roels, PhD researcher (Ghent University, Belgium)

Gezy Schuurmans, PhD Researcher (Tilburg University)

Dr. Lara Gautier, Assistant professor

(University of Montreal, Canada)

Dr. Glenda Santana de Andrade (CRESPPA-GTM, IC Migrations, France)

Siobhan Allen, Senior Lawyer (Global Legal Action Network)

Dr. Penny Koutrolikou, Associate Prof (National Technical University of Athens)

Saniya Amraoui, PhD candidate, (European University Institute, Florence)

George Kandylis, Researcher (National Centre for Social Research, Athens)

Dr. Carmen Pérez González (Universidad Carlos III de Madrid, Spain)

Natalie Gruber (Co-Founder Josoor)

Prof. Dr. Maja Savić-Bojanić (Sarajevo School of Science and Technology, Bosnia and Herzegovina)

Ismini Mathioudaki, Ph.D. Candidate (Scuola Normale Superiore, Florence)

Dr. Panos Hatziprokopiou, Associate Professor (Aristotle University of Thessaloniki)

Prof. Dr. Malgosia Fitzmaurice (Queen Mary, University of London)

Amanda Danson Brown, PhD researcher (Queen Mary University of London)

Andrew Pitt, PhD Candidate (Queen Mary University of London)

Dr. Ana Nikodinovska Krstevska, Associate professor (University Goce Delcev, Stip)

Angelo Tramountanis, Researcher (National Centre for Social Research - EKKE, Greece)

Dr. Olga Koshevaliska, Associate professor, University Goce Delcev, Stip)

Amanda Musco Eklund, PhD Candidate (Umeå University)

Dr. Elena Maksimova, Assistant professor (University Goce Delcev, Stip)

Jonathan Slagter, PhD Candidate, Queen Mary University of London

Ludivine Stewart, PhD Candidate, European University Institute

Dr. Evelien Brouwer, Senior Lecturer (Utrecht University)

Dr. Amy Foerster, Professor of Sociology (Pace Universit, New York)

Claude Calame, Directeur d’études (Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paris)

Dr. Grażyna Baranowska, Postdoctoral Researcher (Hertie School, Berlin), Assistant Professor (Institute of Law Studies, Polish Academy of Sciences)

Emily Frank, PhD Candidate (Hertie School & Humboldt-Universität zu Berlin)

Dr. Michael Gordon, Postdoctoral Fellow (Wilfrid Laurier University, Canada)

Vicky Skoumbi, directrice de programme au Collège International de Philosophie

Prof. Dr. Simon Parker (University of York, UK)

Grace Cooper, PhD Candidate (University of York, UK)

Rebecca Bevington, PhD Candidate (University of York, UK)

Prof. Dr. Claire Chambers (University of York, UK)

Prof. Dr. Ilse Derluyn (Ghent University, Belgium)

Dr. Nancy Rios-Contreras (Chapman University)

Dr. Andreas Dimopoulos (Alfaisal University, KSA)

Dr. Sara de Jong (University of York, UK).

Dr. Deborah Casalin (University of Antwerp, Belgium)

Prof. Dr. Eleni Kosta (Tilburg University, The Netherlands)

Dr. Blair Peruniak, University Lecturer (McGill University)

Lerato Islam, PhD Candidate (University of Auckland)

Dr. Kiara Neri, Associate Professor (University of Lyon)

Megan Denise Smith, PhD Candidate (Pompeu Fabra University, Spain)

Prof. Dr. Galina Cornelisse (Vrije Universiteit Amsterdam)

Prof. Dr. Jorrit Rijpma (Leiden University)

Prof. Dr. Prem Kumar Rajaram (Central European University)

Dr. Lidia Kuzemska (Forum Transregionale Studien, Berlin)

Prof. Dr. Martin Jones, Professor of International Human Rights Law (University of York)

Dr. Nadia Kornioti (University of Central Lancashire - Cyprus, Cyprus)

Dr. Sarah Tas, Assistant Professor (Maastricht University)

Dr. Kiri Santer (University of Bern, Switzerland)

Dr. Alessandro Spena, Professor of Criminal law (Università degli Studi di Palermo, Italy)

Dr. Melanie Fink, Assistant Professor (Leiden University / Central European University)

Flavia Patane, PhD Candidate (Maastricht University)

Dr. Lorenzo Vianelli, Junior Assistant Professor (University of Bologna)

Prof. Dr. Elisa Cavasino, Full professor of Constitutional law (Università degli studi di Palermo, Italy)

Prof. Licia Siracusa, Professor of Criminal Law (Università degli Studi di Palermo)

Prof. Dr. Alberto di Martino, Full Professor of General Criminal Law (Sant’Anna School of Advanced Studies, Pisa, Italy)

Dr. Flavio Valerio Virzì, Postdoctoral Researcher (University of Rome “La Sapienza”)

Dr Sarah Walker, Visiting Research Fellow (University of Bologna)

Abubakar Koroma, PhD Candidate (University of Palermo)

Prof José A. Brandariz (University of A Coruna)

Stephen Phillips, researcher, Institute for Human Rights, Åbo Akademi

Vasiliki Apazidou, PhD Candidate, Queen Mary University of London

Dr. Kathryn Allinson (University of Bristol)

Dr. Eli Auslender (University of York)

Dr. Henning Lahmann, Assistant Professor (Leiden University)

Prof. Dr. Martina Caroni (University of Lucerne)

Dr. Angeles Cano Linares (Universidad Rey Juan Carlos, Spain)

Ellen Allde, PhD Candidate (Queen Mary University of London)

Dr. Olga Lafazani, National Hellenic Research Foundation

Porf. Luca Masera (Ordinario di diritto penale, Università di Brescia)

Dr. Gaja Maestri, Lecturer, (Aston University, Birmingham, UK)

Prof. Dr. Nicos Trimikliniotis (University of Nikosia)

Dr. Maurice Stierl (University of Osnabrück)

Gaia Romeo, PhD candidate (Vrije Universiteit Brussel)

Prof. Dr. Rosario Huesa Vinaixa, emeritus professor, University of Balearic Islands

Amélie Poméon, PhD researcher (Radboud University Nijmegen, NL)

Dr. Christina Bache, Associate Researcher (Brussels School of Governance, Brussels, Belgium)

Prof. Dr. Nina Perkowski, Assistant Professor (Universität Hamburg, Germany)

Prof. Dr. Florian Trauner (Vrije Universiteit Brussel)

Zina Weisner, PhD Candidate (Department for Migration and Globalisation, Danube University Krems, AT)

Dr. Erkan Akdoğan, Assistant Professor (Ankara University Law Faculty, TR)

Jakob Junghans, LL.M.oec, PhD candidate (MLU university Halle/Saale)

Shaddin Almasri, PhD Candidate (Department for Migration and Globalisation, Danube University Krems, AT)

Dr. Paolo Cuttitta, Researcher (Genoa University, Italy)

Dr Mariagiulia Giuffré, Edge Hill University, UK

Shaden Sabouni (PhD candidate at the University of Fulda of Applied Sciences, department of social and Cultural Studies/ Germany)

Francesca Romana Partipilo, PhD candidate (Sant’Anna School of Advanced Studies)

Κεερφα-Keerfa-Κίνηση Ενωμένοι Ενάντια στο Ρατσισμό και τη Φασιστική Απειλή