César Calero

Το Εκουαδόρ οδεύει προς ένα αυταρχικό καθεστώς μετά τη «νίκη» του Ντανιέλ Νομπόα στις προεδρικές εκλογές

Η υποψήφια της αντιπολίτευσης για την προεδρεία Λουίζα Γκονζάλες, η οποία αναμενόταν να κερδίσει μετά τη συμφωνία της με το κίνημα των ιθαγενών, κάνει λόγο για νοθεία και αρνείται να αναγνωρίσει τη νίκη του ακροδεξιού ηγέτη.

Καταβεβλημένο από πρωτοφανή βία λόγω της διακίνησης ναρκωτικών, το Εκουαδόρ ακολουθεί τον δρόμο προς τον αυταρχισμό του Ελ Σαλβαδόρ του Ναγίμπ Μπουκέλε μετά την «άνετη εκλογική νίκη» του Ντανιέλ Νομπόα, του νεαρού ακροδεξιού προέδρου που γεννήθηκε στο Μαϊάμι και στρατιωτικοποίησε τη χώρα με το πρόσχημα της διεξαγωγής «εσωτερικού πολέμου» κατά του οργανωμένου εγκλήματος. Η υποψήφια για την προεδρεία Λουίζα Γκονζάλες, η οποία βρισκόταν κοντά στη νίκη στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, ισχυρίστηκε ότι υπήρξε νοθεία και ζήτησε επανακαταμέτρηση των ψήφων.

Στο τιμόνι της ακροδεξιάς Εθνικής Δημοκρατικής Δράσης (ADN / Acción Democrática Nacional), ο 37χρονος Νομπόα έλαβε το 56% των ψήφων έναντι 44% της υποψήφιας της Επανάστασης των Πολιτών (Revolución Ciudadana), σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Εκλογικού Συμβουλίου (CNE / Consejo Nacional Electoral), με καταμετρημένο το 95% των ψήφων. Στον πρώτο εκλογικό γύρο που διεξήχθη τον Φεβρουάριο, ο Νομπόα και η Γκονζάλες ισοψήφησαν με 44% των ψήφων. Αν και η συμμετοχή αυξήθηκε κατά τρεις μονάδες στον δεύτερο γύρο, είναι εντυπωσιακό ότι η αντιπολίτευση πέτυχε το ίδιο αποτέλεσμα παρά τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στα τέλη Μαρτίου με το κίνημα των ιθαγενών, το οποίο συγκέντρωσε το 5% των ψήφων στον πρώτο γύρο. Από την εξορία του στο Βέλγιο, ο πρώην πρόεδρος Ραφαέλ Κορέα (2007-2017), ιδρυτής της Επανάστασης των Πολιτών, έχει υιοθετήσει τις κατηγορίες για εκλογική νοθεία.

Ο Νομπόα επικράτησε στον πρώτο γύρο με μόλις 16.000 ψήφους έναντι του Γκονζάλες. Ο τρίτος υποψήφιος εκείνη τη στιγμή ήταν ο Λεόνιδας Ίζα του Κινήματος Πατσακούτικ [Pachakutik], με ποσοστό 5,25%. Ο Ίζα, ηγέτης ιστορικά αντίθετος με το κίνημα του Κορέα, κατέστησε σαφές από την αρχή ότι οι ψήφοι του δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να πάνε προς την κατεύθυνση της στήριξης της ακροδεξιάς κυβέρνησης του Νομπόα. Στα τέλη Μαρτίου, οριστικοποιήθηκε μια προγραμματική συμφωνία 25 σημείων μεταξύ της Επανάστασης των Πολιτών, του Πατσακούτικ και της Συνομοσπονδίας Ιθαγενών Εθνοτήτων του Εκουαδόρ (Conaie / Confederación de Nacionalidades Indígenas del Ecuador). Ενώ η Γκονζάλες υπέγραφε τη Συμφωνία για τη Ζωή [Acuerdo por la Vida] με το κίνημα των ιθαγενών, ο Νομπόα εθεάθη στο Μαϊάμι με τον Ντόναλντ Τραμπ. Ανησυχώντας για την κατεύθυνση των δημοσκοπήσεων στην τελική ευθεία της προεκλογικής εκστρατείας, ο ηγέτης ανέπτυξε μια εκτεταμένη εκστρατεία στα μέσα ενημέρωσης για να προσπαθήσει να δυσφημίσει την Γκονζάλες, κατηγορώντας την ότι είναι διατεθειμένη να αποδολαριοποιήσει την οικονομία του Εκουαδόρ.

Η πλουσιότερη οικογένεια του Εκουαδόρ

Ο Ντανιέλ Νομπόα κέρδισε απροσδόκητα τις εκλογές πριν από δύο χρόνια. Γιος του πλουσιότερου ανθρώπου της χώρας –του μεγιστάνα Άλβαρο Νομπόα– ο νεαρός βουλευτής δεν ήταν μεταξύ των βασικών υποψήφιων για την προεδρία. Ήταν ένα τραγικό γεγονός, η δολοφονία του δημοσιογράφου και υποψήφιου προέδρου Φερνάντο Βιγιαβισένσιο, πιθανότατα από εμπόρους ναρκωτικών, που επηρέασε μια προεκλογική εκστρατεία που σημαδεύτηκε από τη βία. Κόντρα σε όλες τις πιθανότητες, ο Νομπόα έφτασε στον δεύτερο γύρο και, με την υποστήριξη ολόκληρου του συντηρητικού φάσματος και των μεγάλων επιχειρήσεων, νίκησε τη Λουίζα Γκονζάλες και έγινε πρόεδρος για να ολοκληρώσει τη θητεία ενός άλλου δεξιού ηγέτη, του Γκιγιέρμο Λάσο, ο οποίος παραιτήθηκε πρόωρα εν μέσω σοβαρών κατηγοριών για διαφθορά. Σε αυτόν τον ενάμιση χρόνο, ο Νομπόα δεν μπόρεσε να περιορίσει τη βία που κατακλύζει τη χώρα από τότε που μεξικανικά και κολομβιανά καρτέλ έφτασαν στο Εκουαδόρ, λόγω της προνομιακής γεωγραφικής του θέσης και της έλλειψης ελέγχου από τις νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις μετά την Κορρέα (Λενίν Μορένο και Λάσο) στο ξέπλυμα χρήματος.

Στην τελική ευθεία της προεκλογικής εκστρατείας, ο ηγέτης έβγαλε από το καπέλο του μια συμφωνία με την Blackwater, μια ομάδα μισθοφόρων που έχει καταγγελθεί διεθνώς για τις καταχρήσεις της και την οποία προσέλαβε ο Νομπόα για να κερδίσει τον «εσωτερικό πόλεμο» κατά της διακίνησης ναρκωτικών στο πλαίσιο του λεγόμενου Σχεδίου Φοίνιξ [Plan Fénix], της στρατηγικής ασφάλειας που ενέκρινε η κυβέρνησή του. Ο ηγέτης αυτής της ομάδας ιδιωτών, ο Έρικ Πρινς, έκανε εκστρατεία μέσω των θεσμικών μέσων ενημέρωσης (κάτι που απαγορεύεται στο Εκουαδόρ) καλώντας σε ψήφιση του Νομπόα και προειδοποιώντας ότι για να μην κινδυνεύεσει να γίνει το Εκουαδόρ με τις εκλογές μια νέα Βενεζουέλα θα πρέπει να ποντάρει στον αγώνα κατά της διακίνησης ναρκωτικών.

Σε αυτό το πλαίσιο στρατιωτικοποίησης, ο Νομπόα συνάντησε μια αναπάντεχη αναποδιά, την περίπτωση των «τεσσάρων από τις Μαλβίνας» [«los cuatro de Malvinas»^[1]]. Τέσσερις νεαροί Αφροεκουαδοριανοί από τη γειτονιά Λας Μαλβίνας στη Γουαγιακίλ δολοφονήθηκαν τον Δεκέμβριο. Είχαν πάει να παίξουν σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα και συνελήφθησαν από τις δυνάμεις ασφαλείας. Τα πτώματά τους βρέθηκαν αργότερα κοντά σε ένα στρατιωτικό πεδίο, διάτρητα από σφαίρες και με σημάδια βασανιστηρίων. Παρόλο που η κυβέρνηση κατηγόρησε συμμορίες ναρκωτικών για το έγκλημα, τα στοιχεία δείχνουν τις κρατικές δυνάμεις ασφαλείας. Η υπόθεση συγκλόνισε μια κοινωνία που ζει εδώ και καιρό με το φόβο να βγει στους δρόμους, τόσο λόγω της βίας των συμμοριών όσο και της βίας της Αστυνομίας και του Στρατού. Μια συνταγματική αλλαγή που εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία σε δημοψήφισμα κατά τη διάρκεια της θητείας του Νομπόα δίνει στον στρατό την εξουσία να υποστηρίζει την αστυνομία σε καθήκοντα εσωτερικής ασφάλειας. Το Εκπουαδόρ είναι η πιο βίαιη χώρα στη Λατινική Αμερική, με 39 ανθρωποκτονίες ανά 100.000 κατοίκους το 2024.

Στρατιωτικοποίηση και διαφθορά

Η στρατιωτικοποίηση της χώρας συνδέεται με την κυβερνητική διαφθορά. Η οικογένεια Νομπόα φέρεται να έχει επωφεληθεί από προσοδοφόρες δημόσιες συμβάσεις, σύμφωνα με δημοσιεύματα του ανεξάρτητου Τύπου του Εκουαδόρ. Και μία από τις εταιρείες της φατρίας, η εταιρεία παραγωγής μπανάνας Noboa Trading, έχει συνδεθεί ακόμη και με υπόθεση διακίνησης κοκαΐνης. Ο δημοσιογράφος που αποκάλυψε αυτή τη σύνδεση, ο Αντρές Ντουράν, αναγκάστηκε να εξοριστεί στην Κολομβία μετά από απειλές που δέχτηκε. «Αυτή είναι η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση στην ιστορία του Εκουαδόρ στην οποία μια προεδρική οικογένεια εμπλέκεται με τη διακίνηση κοκαΐνης», δήλωσε ο Ντουράν στο περιοδικό Raya.^[2]

Ένα άλλο σκάνδαλο που συγκλόνισε την τελευταία φάση της προεκλογικής εκστρατείας ήταν η αποκάλυψη που έκανε η Βερόνικα Σαράουζ, χήρα του Φερνάντο Βιγιαβισένσιο, του υποψήφιου προέδρου που δολοφονήθηκε πριν από δύο χρόνια κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Η Σαράουζ κατηγόρησε τη γενική εισαγγελέα Νταϊάνα Σαλαζάρ ότι την πίεσε τότε να κατηγορήσει το κίνημα του Κορέα ότι βρίσκεται πίσω από την επίθεση, διαβεβαιώνοντάς την ότι είχε τη μαρτυρία ενός προστατευόμενου μάρτυρα. Η κατηγορία αυτή ήταν καθοριστική για τη νίκη της Νομπόα επί της Λουίζα Γκονζάλες στον δεύτερο γύρο: «Θέλω να πω με απόλυτη σαφήνεια ότι πίσω από τη δολοφονία του Φερνάντο δεν κρύβεται μόνο η πολιτική, αλλά και η διακίνηση ναρκωτικών, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Εθνικής Αστυνομίας και οικονομικές δυνάμεις που ξεπλένουν βρώμικο χρήμα στο Εκουαδόρ»^[3]. Η χήρα του Βιγιαβισένσιο κατήγγειλε μια «διεστραμμένη» συνενοχή μεταξύ του Νομπόα και της Γενικής Εισαγγελέα για να καλύψουν τους δολοφόνους του συζύγου της.

Μετά την επανεκλογή του Νομπόα, ανοίγεται ένας ορίζοντας αβεβαιότητας στο Εκουαδόρ. Το κίνημα του Κορέα και το κίνημα των ιθαγενών διαθέτουν μαζί μία έδρα παραπάνω από το κυβερνών κόμμα στο Κογκρέσο. Αλλά ο Νομπόα έχει ήδη δείξει έλλειψη σεβασμού προς τη θεσμική φύση της νομοθετικής εξουσίας. Η ατιμωρησία της προεδρικής οικογένειας και το καθεστώς καταστολής που έχει επιβάλει ο ηγέτης αποτελούν αδιαμφισβήτητα σημάδια ότι η χώρα οδεύει προς ένα είδος αυταρχισμού παρόμοιο με αυτό του Ελ Σαλβαδόρ, όπου ο Μπουκέλε καταπάτησε τα ανθρώπινα δικαιώματα χιλιάδων πολιτών υπό την κάλυψη της καταπολέμησης της διακίνησης ναρκωτικών. Σε αυτή την αντιδημοκρατική μετάβαση, στο Ελ Σαλβαδόρ και το Εκουαδόρ έχει επιτευχθεί να στηθεί η παγίδα της ασφάλειας με κάθε κόστος και να διαμορφωθούν ως δύο κύριοι πόλοι αυταρχισμού στη Λατινική Αμερική.

Μετάφραση: elaliberta.gr

César Calero, «Ecuador. El país se encamina hacia un régimen autocrático tras el “triunfo” de Noboa en las presidenciales», Huella del Sur, 15 Απριλίου 2025, https://huelladelsur.ar/2025/04/15/ecuador-el-pais-se-encamina-hacia-un-regimen-autocratico-tras-el-triunfo-de-noboa-en-las-presidenciales/.

César Calero, “Ecuador Heading Towards an Autocratic Regime After Daniel Noboa’s ‘Victory’ in Presidential Elections”, Europe Solidaire Sans Frontières, 16 Απριλίου 2025, https://www.europe-solidaire.org/spip.php?article74589.

Σημειώσεις

^[1] [Σ.τ.Μ.:] «Caso Las Malvinas», Wikipedia, https://es.wikipedia.org/wiki/Caso_Las_Malvinas.

^[2] [Σ.τ.Μ.:] Δήλωση του Andrés Durán στο Raya: «Empresa de familia de Daniel Noboa, presidente de Ecuador, involucrada en tráfico de cocaína a Europa», Raya, 26 Μαρτίου 2025, https://revistaraya.com/familia-daniel-noboa-presidente-de-ecuador-trafico-de-cocaina-europa.html.

^[3] [Σ.τ.Μ.:] «Viuda de Villavicencio dice que fiscal general de Ecuador le presionó para culpar a Correa», SWI swissinfo, 9 Απριλίου 2025, https://www.swissinfo.ch/spa/viuda-de-villavicencio-dice-que-fiscal-general-de-ecuador-le-presion%C3%B3-para-culpar-a-correa/89134708.